Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 27, 4 July 1902 — Page 8

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Elele e ka Hui Kalepa o ka poe waiwai o Honolulu nei e hele kino aku a waiho i ka lakou noi i ka Ahaolelo e pono e nana ia mai keia pilikia nui o na poe i hoopoino ia na waiwai, a pela pu hoi me lakou, na poe kalepa no lakou kekahi mau waiwai i komo pu iloko o ia poino hookahi. Na J. G. Pratt i hooikaika mai la kela bila poho ahi o $1,000,000 i ae ia mai la e ka Ahaolelo Amerika; aola na ka Elele a ka Lahui, a o kana no e hooikaika mai la o ka bila kaa hapaumi. Alaila, ua ola ka lahui ia Pratt, e mahalo ia aku oia.

            Mai ka Nupepa "Aloha Aina" mai o Iune 21, 1902, ame ka "Lahui Hawaii" o Iune 20, 1902:

HOLOPONO KA ELELE PRATT HUAKAI.

            Ma ka leta a R. W. Wilikoki i hoolaha ia ma kahi nupepa Kuokoa Home Rula o Iune 7, 1902, ua kakau mai o R. W. Wilikoki penei:

            "O ka Bila Koi Poho Pauahi Bubonika ua hoopanee ia a keia kau ae e holopono ai."

            "Ke lalau wale mai nei no o J. G. Pratt, ka elele a na mikanele."

            Ma keia mau olelo a Wilikoki i hoikeia maluna ae, ua akaka loa ua ike o Wilikoki aohe e loaa ana kela dala poho pauahi iaia, a e hoino ana hoi ia Elele J. G. Pratt i hoouna ia e na poe kalepa.

            Ma ka mokuahi Siera i ku mai ai i ka Poakolu iho nei, i loaa mai ai na lono no na hana a ka Elele Pratt i hoouna ia e na poe kalepa a poe "mikanele" wahi a Wilikoki.

            Ua hooholo ke Komite o ka Aha Senate e hookomoia iloko o ka Bila Haawina i $1,000,000 no ke kokua i ka uku ana i na Poho Pauahi a e haawi ana hoi i ka mana ia Kiaaina Dole ame ke Kakauolelo o ke Keena Waiwai o ke Aupuni e hoopuka i mau Bona Aupuni no $500,000 i mea e uku ia ai na koi a pau.

            Ma ka la 11 o Iune nei, ua waiho ae o Senatoa Foraker o Ohio i hoike iloko o ke Senate e like me ia i hoike ia maluna ae.

            Ma keia mau mea e ike ia ai he makehewa loa i ko Hawaii nei ka hoouna ana ia Wilikoki i Elele he mea akaka loa, ina aole i hoouna ia aku nei o Pratt e na poe kalepa, ina no paha aole e loaa ke dala no na poho pauahi.

            Ke manao nei makou, e hoao ana ka nupepa Kuokoa Home Rula e hunahuna i keia nuhou, a e kauhihi mai ana no paha auanei na Wilikoki no i nana aku la a loaa.

            Aole anei i hiki mai ka manawa a ka lahui e ike iho ai ke hoao nei ka nupepa Kuokoa Home Rula e hoopunipuni mau aku i ka lahui i na wa a pau?

            Ke manaoio nei makou e hiki mai ana no ka wa a ka lahui e ike ai ke hoopunipuni mau ia aku nei lakou i na wa a pau. Aka, aole loa e hiki i kekahi nupepa ke hoopunipuni i ka lahui i na wa a pau.

            Eia aku o Wilikoki a hiki mai me ka neo, aohe wahi pala i loaa no Hawaii nei, a e like me ka loihi o kona noho ana i Elele no Hawaii nei ma ka Ahaolelo Nui, pela ana no ka uhai o ke pakalaki ia Hawaii nei.

            He mea pono i ka lehulehu ke hoomanao, o ke kulana Elele mai Hawaii aku nei i ka Ahaolelo Nui ma Wasinetona, he kulana hanohano ia; a o kana hana hoi o ka hana i na hana a pau no ka pomaikai o na mea a pau iloko o ka aina.

            Ke hoike mai nei ka Wilikoki leta maluna'e i kona aoao ponoi, he kanaka lili maoli no o Wilikoki i na Mikanele, a ke hoao nei hoi oia i na wa a pau e hoinoino aku ia poe i mea e loaa ai iaia na mahaloia e ka Lahui Hawaii.

            Ua ike a ua maopopo no ia Wilikoki na na poe kalepa i hoouna aku nei ia Mr. J. G. Pratt i Elele e kokua i na hana a pau i mea e loaa ai ke dala a na poe pauahi; aka, ke olelo mai nei kela na na Mikanele ka ia hana. Aole e hiki ia Wilikoki ke olelo mai, he Hui Mikanele o H. Hackfeld & Co., Limited, Allen & Robinson, Limited, T. H. Davies & Co., Limited, F. A. Schaefer & Co., Whitney & Marsh, Limited, a he nui wale aku o ka Hui o na poe kalepa.

            E hoomanaoia, ua hoouna mai o R. W. Wilikoki i kana leta i hoohalaia ma ke "Kuokoa Home Rula," iloko o ka malama o Mei, e hoike ana, aole e loaa ana ke dala no na poho pauahi i keia kau; a ia wa, aole i waiho ia ka hoike a ke Komite o ka Aha Senate; nolaila, ua akaka loa kona hoopau wale i ka hana no ka pono o ka lehulehu mamua o ka manawa kupono; a eia nae ka mea apiki loa i ua Wilikoki nei: I ka pule mua o Iune nei, aia no oia ame Loio Caypless e hooikaika pauaho ole ana e hooholoia ke kanawai e haawi ana ia W. H. Pain ame kona poe o ke Kaa Hapaumi i ka mana e hoohana i ka uwila ma ka lakou laina ma Honolulu nei. E hoomanao pu ia, ua wawaia a ua hoomaopopo pu ia, ua uku ae o W. H. Pain i kekahi mau bila aie a Wilikoki mamua aku nei. E hoomanao pu ia, o keia Bila Kanawai Kaa Hapaumi no ka mea i holo ae na maea i ke kau Ahaolelo i hala aku nei no ke kipe ia o na Hoa Home Rula o ka Ahaolelo.

            He Elele anei o Wilikoki i kohoia no ka pono o ke Kaa Hapaumi? a i ole, he Elele anei oia no ka pono o kekahi poe kakaikahi wale no? E na opio Hawaii iloko o ka Aoao Home Rula, e ku ana anei oukou e kokua i ka Elele oia ano?

            Aia maluna o na Hawaii opio a pau iloko o Hawaii nei ke kaumaha o ke alakai ana i na Hawaii ma ke ala o ka holomua o ka aina. E hoomanao e na Hawaii hana lima i keia: Aia no a holomua na hana hou iloko o ka aina, loaa nui ia oukou na hana e ola ai ko oukou mau ohana. I mea e loaa ai na kulana holomua, he mea pono e kohoia i Elele, aole e hooikaika nui ana no na Bila Kanawai no ka pono o kekahi poe kakaikahi, aka, e hooikaika ana i na Bila Kanawai no ka pono laula o ka lehulehu.

            Ua kaupaonaia o R. W. Wilikoki ma ke ana kaupaona, a ua ike ia kona mama ana.