Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 37, 12 September 1902 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Poka Nui

ame ka

Poka Iki

 

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua

iloko o ke Kaua kuloko wawahi

Mana Kauwakuapaa o

Amerika Huipuia.

 

(Unhiia no ke Kuokoa e Simeon K. Nawaa.)

 

Olelo Hoakaka.

Oiai he p@e America kakou na Hawaii i keia manawa, a e hiki mai ana no ka wa e komo poo aku ai kakou iloko o ka hohono uwahi pauda, oiai, kakou he lala no ke Aupuni America, nolaila, he mea pono no e ike kakou i kekahi mau moolelo o keia ano. Aole no ko kakou nele i ka ike ana i na moolelo kaua e like me na kaua a kakou i ike koke iho nei, a aole no hoi no ko kakou ike ole i ke kumu o ke ala ana mai o kela kaua kuloko o ka Akau ame ka Hema ke kumu e hoopuka ia aku nei keia moolelo, aka, he mea maikai no e ike ia na moolelo oiaio i ala mai iloko o ka wa e hana ia ana kekahi mau hana ano nui.

Aole kela he moolelo hakuepa a kaao hoi, aka, he moolelo oiaio i kakauia a i haiia e kekahi opio e pili ana no kana mea i ike ai ma ke kahua kaua, na la kupilikii ame ka inea, na alakai kamahao ana a ka Makua Lani ame na la hauoli mahope o ke kaua ana. Aole he hana i huna ia e ka mea nana i hai ae i keia moolelo nona iho, kona mau hoaloha ame kana mau launa ana ma ka oihana kaua. Ma ka pau ana o kana hai ana i kona moolelo @ua hoike ae no oia i kona koho ana i kokoolua nona ma keia ola ana, mai waena o ka poe ana i ku aku ai a paio kue aku, mamuli o ka hana pono ole o neia mea he aloha.

No na mea aku i koe na oukou ia e ike mai oiai ka kakou moolelo e nee aku ana imua. Me ka manaolana e apo mai ana oukou i keia moolelo, ke waiho aku nei au me ka haahaa.

MEA UNUHI.

 

MOKUNA I.

 

KA HIKIMUA O KE KUEE.

“Mawaena o na kula uliuli ame na puu omao,

Ka muliwai me kona wai e kahe malie ana.”

O ka manawa, oia no ke kau makalii o ka makahiki 1860. O ke kahua oia no ke awawa o Senadoa Vekinia Hema. Ma kekahi wahi kikee o ua awawa nei, aia hoi, e lana ana maluna o ka muliwai nona ka inoa e o ana no ma @a inoa hookahi, he wahi waapa no kekahi mau opio e nanea ana i ke konikoni o ka laua mau makau, oiai na ia e ake ana e hoopiha iho i ko lakou mau houpo lewalewa me na mea ai e hoowalewaleia aku ana imua o ko lakou mau alo.

Ma ke kukulu hikina, e nee mai ana ka la me kona nani nui e ho@@hee ae la i na aka pouliuli o ua awawa la. Na liko lau o ka waokele, aia lakou ke hoolei ae la i ka lakou mau waihooluu like ole, a e kono mai ana i na opio lawaia e haawi aku i mau kilohi ana i ko lakou nani, a ma na aoao hoi o ko laua hale lana e ko malie ana ka wai.

Ma kahi mamao aku, he kula uliuli i piha me na mea ulu ai, he mahinaai na kekahi kanaka o keia mokuaina o ka Hema, a o ka home hoi a ka mea kakau o keia moolelo e noho ana ma ke ano hoomaha, oiai o ke kau hoomaha no ia o na kula. Mai loko mai o ia mahinaai, e ko ana na leo mele o na Paele oiai lakou e paa ana, a e huki ana hoi i na palau, a o na wahine hoi e ohi ae ana i na hua ai iloko o ko lakou mau ie, a o na luna, e ku aku ana mahope o lakou me na laau hahau o ka maewaewa hoa kanaka ole.

Mahope o na kamailio ana a ua mau opio nei ma na kumuhana e ae, ua hapai ae la ka lua o na opio i kana makoi iluna no ka hoopaa ana i maunu hou maluna o kana makau me ka pa@e ana aku i kona hoa:

“E Palanike, ke paa nei no ko’u mama@ ua pololei maoli no na hana a ko ka Hema nei ma ke kumuhana ho@kauwa kuapaa.”

“Ke hai aku nei au ia oe he hana hewa loa ia a oukou e hana nei.”

“Pehea oe i manao ai pela? Ua loaa ia makou ke kuleana e koi aku ai e hoomau ia aku ka hookauwa kuapaa ana.”

“Nawai no i hoole aku i ko oukou kuleana?”

“Na ka poe e manao nei e hoopauna Garisona, Pilipo ame kekahi poe okoa iho.”

“Mai manao oe ua pau loa na kanaka o ka Akau he poe kue mai ia oukou. No ke aha la kou hoohuikau ana i na kanaka apau o ka Akau me keia poe kakaikahi, oiai aia no iwaena o lakou he heluna nui o na kanaka noonoo maikai, e manao ana e hana me ka pololei no ko lakou mau pono iho?”

“Ke hoole nei au i ka oiaio o kau. Aole e hiki ia oe ke hoole mai aia ke nee ikaika la na manao kue mai i ko ka Hema nei iwaena o na kanaka o ka Akau. O oe no hoi kekahi o lakou.”

“Pela paha, aole au i maopopo ia mea.”

“Ina e hoopau ia ana ka hookauwa kuapaa ana, alaila, ua like no ia me ko oukou hoala kipi ame ka hookaumaha ana mai ia makou.”

“Hoala kipi ame ka hookaumaha? He mau olelo koikoi kena au e Tome i pane mai la.”

“Oia wale iho la no na wahi olelo i hiki ia’u ke hoopuka aku no keia kumuhana ano nui a kaua e kamailio nei.”

“Pehea iho la e maopopo ai kau mau olelo i hoopuka mai nei?”

“I ka wa a na kanaka o ka Akau e kue mai ai ia makou ua like no ia me ka hooala kipi ame ka hookaumaha ana mai ia makou.”

“Aole makou e koi mai ana e hoopau ae oukou i na kauwa a oukou. O ka makou e koi nei aole oukou e lawe aku i na kauwa ma na Teritori hou a hoolilo aku ia mau Teritori i mau mokuaina hookauwa kuapaa. Ke makemake nei oukou e hoolaha aku i na hana hookauwa kuapaa. Ke makemake nei makou e ka-ua ia mai. Aole ia he hoala kipi.

Oia anei? No ke aha ka hiki ole ia makou ke lawe aku i na kauwa maluna o na Teritori?”

“No ka mea he hana hoohaahaa loa ia i keia aina.”

“He olelo awahia ia au i hoopuka mai la.”

“Aole he awahia o keia e like me kau i olelo mai nei no ka hoala kipi ame ka hookaumaha o makou ia oukou.”

“Aka, he kuleana like no kakou maluna o na Teritori a no ke aha ka hiki ole ia makou ke lawe aku i na kauwa malaila e like me ko makou makemake?”

“Ke ae aku nei au i ko oukou kuleana maluna o na Teritori, aka, no ke aha ko oukou makemake ana e lawe aku i na kauwa ma ia mau Teritori?”

“No ka paeli ana i ka honua a loaa mai na pomaikai no ka lahui.”

“Alaila, e olelo mai ana oe e Tome, o na Paele wale no na kanaka i hiki ke paeli iho i ka honua no ka hoopuka ana mai i ka waiwai lahui?”

“Manao ka paha oe pehea. Heaha ko lakou ano? Aia he miliona o na miliona dala i hoolilo ia no keia mau kauwa, nolaila, he mau waiwai ia i heluia e like me ka helu ana o na kanaka o ka Akau i na lio ame na bipi ma ka helu waiwai.”

“Ma ka inoa o ka Haku Hemolele. Ke manao nei anei oe e Tome e hoohalike aku i na Paele e like me na holoholona?”

“Ae, aole he hoopaapaa ana no ia mea.”

“A e komo aku ana oe i ke kaua no ka hoopaa ana i na negero iloko o ke apo o ka hookauwa kuapaa?”

“Ae. Manao anei oe aole e noonoo mua ana na kanaka o ka Akau mamua o ko lakou ae ana aku e hookuu i ko lakou mau holoholona?”

“Aole i kulike ia me keia.”

“O, he oiaio no hoi naha ia. No ka mea aole no oukou e ae mai ana e hoolohe mai i ka makou.”

“Aole no e hiki ia makou ke ae aku i ka oukou no ka mea, ua oi aku ka nui o ka lilo ma ka malama ana i na kauwa.”

“Pehea iho la e maopopo ai?”

“He mea palai-e loa. He poe molowa na kauwa. Me ka hoomau ana aku i ke kiai i ka lakou @ana e hololea ai, hoi iho no, aole he hiki ia oukou ke hoopau aku ia lakou e like me kou hoopau ana aku i ke kanaka e hana pono ole ana i kau hana.”

“Ua hiki ia makou ke kuai hoolilo aku i na kauwa oia ano.”

“Pololei: oia ke kumu i lilo ai ka hana hookauwa kuapaa i mea hoohilahila loa i ka lahui. O keia kuai mau ia ana o ke kanaka he hana menemene ia maluna o ke kino kanaka a ke Akua i hookomo ai i Kona Uhane iloko.”

“Ua hookumu ia mai no nae ka hana hookauwa kuapaa mai ka hookumu ana o ka honua.”

“Pe@a no me na hana pegana. Oia anei ke kumu no kakou e hoi hou aku ai i ka hoomana kii?”

“O, ina oe e makemake ana e hookomo mai i ka hoomana iloko o keia kumuhana a kaua e kamailio nei, alaila, ua pau ae la ka’u.”

“Aole au i makemake e hoohuikau aku i ka hoomana ma keia kumuhana. E nana aku i ke aupuni o Roma: o ka hookauwa kuapaa oia kekahi kumu o kona haulehia i keia la.”

“No ka mea no paha ua ala kue aku na kauwa i ko lakou mau haku.”

“A ke manao nei oe aole e ala mai ana keia mau kauwa a oukou ia oukou ma keia mua aku?”

“Ano e Palanike, ua lawa ko’u lohe ana i kau mau olelo. He mea oiaio e hauoli ana oukou ke ala kue mai keia mau paele ia makou.”

“Ua hewa oe malaila. Oiaio e hiki io mai ana no ka wa e ala kue mai ai keia poe Paele ia oukou.”

“Ke kamailio mai nei oe e like me kela poe e ku kia@ nei i na palena o Kanesa. No ke aha la oe i hele ole aku ai e hui me lakou, e komo i na kamaa buti, ke palaka ulaula ame ka pu panapana ma kou mau lima?”

“No’u iho, aia ko’u mau manao me lakou a ke hoapono nei au i ko lakou kue mai i ka hookomo ana aku i na kauwa kuapaa malaila.”

“O, ua oki!” wahi a Tome me ka pii ana ae o kona huhu. “He mea waiwai ole na kamailio ana. I ka wa e hui ai kekahi kanaka o ka Akau ame ka Hema a kamailio ma na mea kalai aupuni he mea maopopo e ala mai ana na manao inaina.”

“E kamailio nou iho e Tome,” wahi a’u me ka leo malie. “No’u iho, aole o’u inaina, he oiaio no aole o kaua like ma keia kumuhana.”

“Aka, o oukou na Ianaki, aole no oukou e haawi pio ana ina no he maikai na kumu pale ma kekahi aoao.”

“No ke aha la oe i kapa mai ai ia’u he Ianaki me ke ano henehene? Ina pela iho la, ke hai aku nei no au he Ianaki no oe e like me a’u nei.”

“Ha! Ha! Aole pela e Palanike. Aole loa i hiki ia oe ke kapa mai ia’u ma ia inoa, oiaio, ua hoonaauao ia kaua malalo o na eheu nani o ka hale kula o Iali. Ma na ano apau he kanaka au no ka Hema nei, i hanau ia a i pulama ia ma ka lepo o ka Hema nei. O oe hoi ke noho malie e like me ke puanuanu o na kuahiwi hau o na mokuaina o ka Akau.”

“O, ua hiki no ke ho-a ia ka inaina iloko o’u ina no ka inaina. O kau wale no e makemake nei, mai henehene mai oe ia’u he Ianaki.

“Ina pela, ua pau ae la keia. Halo! Ua pili mai la ka’u wahi manu,” wahi a Tome me kona hapai ana ae i kana makoi a nana iho la @ kana wa ... makau ua pepee ia.

Oiai na opio a kaua e nanea ana i ka lawaia a e hoao ana hoi e pahonohono i ko laua kulana like ole ma keia ninau kalai aupuni nana i hoala ae i keia mau kukai kamailio a kaua i ike ae nei e pono ia kaua e ike i ko laua wahi i hoea mai ai ame ko laua mau kulana pakahi.

E like me ke kulana o na kane opio ka haanui ame ka pai ana i kona one hanau, pela no o Tome Makala ka lua o na opio a kaua i ike ae nei. Ma kana mau olelo ua maopopo ia kaua he opio oia i hanau ia ma kekhi o na mokuaina o ka Hema@oia no Vekinia Hema, a o kahi hoi a laua e hoopaapaa nei no keia kumuhana ano nui @a mau la. Ua hanau ia mai no ia no loko mai o kekahi o na ohana kahiko loa nana i noho mua ae i na kaiaulu o America a hoopuehu aku i na Ilikini no loko o na ululaau ame na mauna hihipea o America. E like me ke kulana o na opio apau o ka Hema, pela no i komo poo aku ai o Tome iloko o ka ninau koho balota peresidena e hoea mai ana, me kona hoomaopopo ole i ka mea pono ame ka hewa, a no ia mea ua hui aku oia me kona mau hoa a hoapono i ka hoomauia o ka malama ana i na kauwa kuapapa. He kanaka opio kino kilakila o Tome, a he opio nanaina maikai a kulana keonimana. Ua hemo mai oia mai ke kula nui mai o Iali, ka makuahine nana i hoonaauao aku he mau tausani o na kanaka naauao o America. Iloko no nae oia hoonaauao ia ana ma keia kula o ka Akau, aole no ia he mea nana e huhuki ae i na manao paa iloko ona ua pono no ka hana a kona mau mokuaina e hana nei ame kona aloha i kona mau kaiaulu, ka aina hoi o ka maewaewa.

O Palanike Wilimona, oia ka lua o na opio, a o ka mea hoi nana i hai ae i keia moolelo. He opio oia malalo iho o ka iwakalua makahiki, nanaina ui a kino pilalahi loihi. He haumana no ia no ke kula nui o Iali, aole nae i pau kona wa iloko o ke kula. Ua hanau ia oia ma kekahi wahi kulanakauhale uuku o Nu Hamesie. Ua ulu mai ka hoaloha mawaena o keia mau opio oiai laua ma ke kula a ua lilo laua i mau hoaloha pilipaa e like me ke ano mau o na hoakula. I keia manawa aia oia ke hoohala la i kona wa hoomaha ma ka home o kana aikane, Tome Makala oia no ka mahinaai a kaua i ike mua ae nei.

Maanei e ka mea heluhelu e hookuu aku ka mea unuhi o keia moolelo na ka opio nana i hai i keia moolelo imua o kona mau hoaloha, nana no e hai aku ia oukou i kona moolelo.

O ke kanaka i hanau ia ma na mokuaina o ka Akau, ua hoonaauao ia aku no ia ma ke ano okoa ae ma na ninau pili laula, a pela no au i kulike ole ai me kuu hoaloha Tome Makala; nolaila, aole no au i hoopuiwa ia i ko’u wa i lohe ai i kana mau olelo. He mea oiaio, aole no a maua mea i maopopo i ke koikoi o ke kumuhana a maua e kamailio ana, aka nae ma ka maua mau kamailio ana me he mea la aia ka ike maopopo ana iloko o maua, o ka oiaio nae ua like maua me na kanaka hehena ka ike ole ame ka hupo maoli no.

Iloko o ia manawa aia na aoao elua o ka aina ke uluaoa la ma na olelo ame na manao, a ke kau aku @a na maka o na aoao a i elua maluna o ke kau koho peresidena e hoea mai ana, oiai aia ilaila ke ala mai o ka paio mawaena o na aoao a i elua. No na makahiki ke ku ana o keia kumuhana a i keia wa akahi no a komo poo aku iloko o ka ninau pili lahui e hiki ai ke hoala ia mai he hopena o ka hookahe koko. Ma keia ano iho la i komo aku ai maua ma na kamailio ana e like me ke ano mau o na opio oiai nae ia maua e manao ana he mau kanaka makua maua e like me ke ano mau o na hupo.

Ua hoike mai o Tome i kona hoaloha oiaio no’u ia maua ma ke kula, a he mea makehewa ole ia’u ke olelo ae mamuli o kana mau alakai ana ia’u i loaa mai ai he mau kuhikuhi @ a no ka’u mau haawina. O ko maua lilo ana i hoaloha, ua ulu mai no ia mahope o ko maua hoopaapaa ana ma kekahi ninau iloko o ke kula, i naawi ia ai ka hoapono ana m ko’u aoao. Mai ia manawa a hiki iho la i ko maua hele ana aku i ka lawaia he mau aikane pili paa maua a eia hoi au ke hoohala nei i ko’u wa hoomaha malalo o ka malumalu o ka home o kuu aikane e hoohialaai ana hoi i ka nani o kona aina aloha ana e haaheo mau nei. O ke kolu keia o ko’u pule o ka noho ana me ia a ala mai a@ keia mau hoopaapaa ana.

Ua hooponopono hou iho la o Tome i kana maunu a noho iho la no maua lawaia. Ua hoomau aku maua i ka lawaia a hiki i ka wa i nalo aku ai ka malamalama o ka la ma ka hema; ke kolo mai la ke anu maeele a ke kehau a ke akakuu iho ia na leo mele o na Paele e hana ana maloko o ka mahinaai. He hoike ana keia aia ka la ke hoi la e hiamoe, a ke kono mai nei ia maua e hoi aku, aka, ua oi aku ke kono a na ia liilii ia maua a ua noho iho la no maua e lawaia. Mahope o ko maua noho mumule ana no kekahi wa loihi, ua pane mai la o Tome:

“Ua oki keia ano o kaua e Palanike. Aole i hiki ia’u ke hoomaopopo i ka’u mea e hana ai. No ke aha la ko kaua hoopaapaa ana? Ke kaumaha nei au i ke ala ana mai o keia kumuhana iwaena o kaua.”

“Ke kaumaha nei au e like me oe e Tome. Ua like kaua me he mau io ponoi la mai ko kaua wa i hui mua loa ai, a he kupono ole no kaua e mokuahana mawaena iho o kaua i keia mau la, oiai, e kaawale aku ana kaua me ka maopopo ole ia kaua ko kaua wa e hui hou ai.”

“Ke manao nei au he mea hiki ole keia ke pale ia aku i keia wa ano, aka, e Palanike, e hoomanao iho oe i ka wa a ko ka Hema nei e paio aku ai no ko lakou Kuokoa, owau pu kekahi e paio aku ana ina no ia no ka make.”

“Kuokoa! Ke manao nei oe aole i loaa mua ke kuokoa i na mokuaina o ka Hema nei.”

“Manao! Ua ike no au. Aole anei o oukou manao e kaili ae i na kauwa a makou?”

“Me na noonoo akahele ana aole ia he kaili ana.”

“A ina e hookuu ia ana na paele e haawi aku ana oukou i ka mana koho balota ia lakou?”

“No keia manawa ina ia he mea hiki.”

Ma ka lani iluna ke hele loa la oe i ka apiki e Palanike. O makou ka kekahi e haawi aku i keia mau paele i ka mana koho. Ina pela iho la, pono no ia kakou ke hookaawale.”

“E hookawale ana anei oukou mai ka noho ana iloko o ke apo hookahi?”

“Ae, e hookaawale no ka wa mau loa.”

“Eia ka mea apiki aole loa e hiki ana ia oukou ke hookaawale.”

“Aole e hiki? Aole anei na kela ame keia mokuaina e rula nona iho? Ina kulike ole ko makou mau manao me oukou ua hiki no ia makou ke hookaawale a hana no makou iho.”

“Ke hoole aku nei au. He mea oiaio ke rula nei kela ame keia mokuaina nona iho ma na ninau kuloko. No ka mawehe ana ae i ke kaula nana e hoopaa nei ia kakou aole loa he hiki.”

“E hoomanao iho oe ke kamailio nei kaua no na mokuaina o ka Hema nei aole no ka mokuaina hookahi. Ina makou e hookaawale ana, alaila, o na mokuaina no apau o ka Hem nei.”

“A ke manaoio nei oe he hiki no ke hookaawale?”

“Pela iho la. Aole he hana okoa ae e hiki ke hana ia oia wale iho la no.”

“Aka, aole e ae mai ana na mokuaina e ae.”

“Pehea e hiki ai ia oukou ke paa mai? He nui loa na hoaloha o makou ma na mokuaina o ka Akau. O ko oukou mau kanaka kalai aupuni ua mahae lakou.”

“Aole na na kanaka kalai aupuni e rula nei i na mokuaina.”

“E hoomanao iho oe aia ia lakou na manao kalai aupuni ma na ano apau.”

“Aole o ke kalai manao ana oia ka mea nana e hoohuli ae i ka manao o ka lahui no ka pono. Ina e hoomaopopo ia aku na ka lahui i ke kahua o keia kumuhana e ala mai ana no ka lahui a ike i ke kulana kupilikii o ke aupuni holookoa a e puhi ia aku no na kanaka kalai aupuni a hookaawale ia e like me ke puhi ana o ka makani na opala.”

“Ke hele loa mai la oe ma ke ano hookaau.”

“Pela io paha, aka nae, ina makou e hookuu aku ana ia oukou me ke akahai, aole no e hiki ana ia oukou ke lawe aku i na Teritori e hoopaapaa ia nei.”

“Oiaio e ala io mai ana no ka hakaka: O ka mua, o ka hookaawale, a o ka lua hoala ae i ke kaua. Ua oi aku ka pono i ka Akau e kaua mamua a e paa iho ia oukou iloko o ka Huina.”

“Pela io paha. A hoolilo mai i Peresidena e kue ana i ka hookauwa kuapaa. Aole o makou makemake ia Femona a i ole ia Linekona e rula mai ia makou.”

“Aole na ka Peresidena e rula.”

“O ka mea hiki ia’u ke @ai aku ia oe e Palanike, aole loa e ike aku na momokuaina o ka Hema nei i kekahi peresidena e kue mai ana i ko lakou mau pono.”

“Aka, aole e hiki i ko ka Hema nei ke kue aku i ka Peresidena a ka lahui i koho ai.”

“Pela anei? E kali malie oe a e ike no oe. Ina e koho ia ana kela Husia hana alanui hao e ala mai ana he kaua nui me ka hoopaapaa ole, ina nae e aa io mai ana ko ka Akau e kaua,” wahi a Tome me kona akaaka henehene ana mai a na ia mea i hoopii ae i ka inaina iloko o’u.

“Manao anei oe he poe hoohewale makou?”

“O, aole au i manao pela. Ke manao nei au aole e makaukau ana na keiki lima palupalu o ka Akau no ka paio ana.”

“No ke aha hoi, e huli aku a nana ia Mekiko. Aole anei o ko makou regimana (he huina o na puali e alakai ia ana e ke Konela) ka mea nana i paio aku me ka wiwoole ma Cero Code, Capulutepec ame Buena Visita? Iloko o ke kaua no ke kue ana aku ia Pelekane, ua heluia anei na puali koa o Nu Enelani malalo iho o na puali koa o Vekinia ame ko Carolina?

“E hoomanao iho oe, oia kaua ana, ua kaua aku no ke kipi ia mai: pela no e kaua aku ai makou i ko ka Akau ilok o keia uluaoa e nee mai nei.”

“O ka hapai ana ae i na mea kaua he kaua kuloko ia.”

“Pela no ka Moi Keoki ame kona ahaolelo i kapa mai ai i na kupuna o kakou ia lakou i kaikai ae ai i ka pahi kaua. I ka wa nae i lanakila ai lakou, ua kapa ia mai lakou he poe aloha aina.”

“Pela anei oe e haawi aku ai i kou aloha aina i loaa mai na hoala ana ae i ke kaua kuloko?

“Ae. Ina e lawe ia aku ana ko makou mau pono aole he alanui okoa ae e hoomau ia ai o ke kaua wale no.”

“Ua pau ka kaua kamailio ana,” wahi a’u. “He mea oiaio aole loa e like ana ko kaua mau manao maluna o keia kumuhana kalai aupuni.”

“He mea kaumaha no ia?” wahi a Tome.

“He mea kaumaha io no e hoomanao iho oe, ua like ole ko kaua ao ia ana ma na ninau kalai aupuni, a he hiki ole ko kaua ao ia ana ma na ninau kalai aupuni, a he hiki ole ke pale ia ae ka ulu ana mai o na manao like ole. Ke manao nei au, oiai kaua e kaawale ana ma na manao kalai aupuni, aole kaua e lilo ana i mau enemi ma ke kino.”

“Pela no. Ina e ala io mai ana ke kaua e koe kakaikahi ana na manao inaina iwaena o kaua. O ke kaua e ala mai ana he kaua ia no ka mea i pono.”

“E pono ia kaua ke waiho iho i keia kumuhana. Eia ko’u puuwai ke pana kapalili nei i na wa apau e hoopukaia ai no ke kaua. Ke olelo ia nei he kaua hahana ana keia, aka, ke manao nei au aole e oi aku ana ka hahana mamua o ka mea kupono.”

“Ke manao mai la paha oe e nana aku ana makou i keia kaua ma ke ano paani?” wahi a Tome me ke kuoo. “Aole loa he paani ana malaila ina e kaua ana, alaila, e kaua aku ana no ka make ame ke ola.”

“E hoopau kaua i keia mau kamailio ana. Ke hele mai la au a ma’i i keia hoopaapaa a kaua,” wahi a’u me ko’u ku ana ae iluna a hoomaka iho la e huki i ko maua heleuma iluna.

“Ua pono kau e Palanike,” wahi a Tome me kona hopu ana iho i ka hoe a hoe aku ia maua no kula. “He mea waiwai ole ke kamailio ana i keia wa. E manaolana no hoi kaua ma na ano apau e ala ole mai keia kua.”

“Amene, me ko’u naau apau,” wahi a’u me ko’u lele and aku i ka aina.

(Aole i pau.)

 

E HANA AKU OE IA HAI, E LIKE ME OE I MAKEMAKE IA HAI E HANA NAI AI IA OIE.

 

(Koena o ka pule i hala.)

 

“E hele no oe, ina paha e lilo ia i kumu e noho ai na ohua e ae apau loa.” Pane aloha aku la ke Kapena. Ia manawa e kupipi ana na ohua apau ma kahi o ka waapa, me ko lakou ukana, e kali ana no ka olelo hooholo a ke Kapena, mamua o ko lakou ee ana maluna o ka waapa.

Emoole, a kukalaia ae la ka olelo hooholo a ke Kapena, ma ka ike ana ae iaia e hele mai ana, me ka hiipoi ana mai i ke kanaka mai. Holo pololei aku no ia iwaena o ka lehulehu, me kona haawe ana i ka mea ane make, a kauoha aku e halii i pela moe ma kahi oluolu loa o kona waapa; a malaila oia i hiamoe ai ke kanaka mai, me ke aloha menemene o ka makua i kona kamaiki. A pau ia, hoomaka koke ae la oia e hooholo i kona waapa.

Ia manawa ala mai la ka noono hou iloko o na naau o na ohua, oia no ka hilahila, me ka mihi i ko lakou ano uahoa. Me ka manao lokahi, ee lakou maluna o ka waapa; a mahope mai o kekahi mau hora, ua hoouna hou ia kekahi komite i ke Kapena, me ke noi haahaa aku iaia e halawai pu ma ka rumi mahope o ka waapa.

Iho iho la ke Kapena ilalo, a mawaena mai o na ohua, ku mai no kekahi kanaka, i hele a hina ke poo, ame ka halokoloko ana o na waimaka ia i hai aku ai i ke Kapena, ua ao mai oia ia lakou i kekahi haawina maikai, a nolaila e mihi mai ana lakou imua ona, me ke noi aku iaia e kala mai ia lakou. Hu ae la na waimaka o ke aloha pumehana, iwaena o kela anaina. Haule mai no hoi ke kuaua o na kulu dala iloko o ka pakeke o ke kanaka mai, me ka olelo hoomaikai, --- “Ke Akua Kou Kokua,” iaia e hoi ana i kona home, me ka iini nui e make iloko o na lima puiki aloha o kona makuahine.

S. P. KAAIA,  

Waianae.

 

O

Keia ka wa

no ka

Hoahu ana

 

HUI HAWAIIAN REALTY AME MATURITY, KAUPALENAIA, HONOLULU.

 

He pepa keia e hoolauna aku ana i ka Hui Hawaiian Realty ame Maturity, e hoikeike aku ana i na hoa i ka pomaikai e ala mai ana mahope o ko lakou komo ana i keia hui. He hui keia ua kaupalenaia no ka poe ilihune me ka poe waiwai e makemake ana e hoouluulu i ka lakou kenikeni no ka noho ana o keia mua aku. Ua like pu loa keia hui me ka Banako e hookomo ana kela ame keia $2.50 no ka mahina mua a $2.00 mahope aku i na mahina apau a hiki i ka piha ana o na mahina he 75, alaila, hoihoiia mai ia mau dala i houluuluia ai a kela ame keia me $50.00 mawaho ae, ka puka o ke dala o ka mahele hookahi, huina pau loa $200.00. He nui no na mea maikai o keia hui, a pomaikai no hoi. I ka wa o ka lawe ana o ke kanaka i hookahi mahele, e uku ana oia he $2.50, ka waiwai io he elua dala, a ua hookauia kela hapalua no ke pooleta o ka palapala hookuleana, e haawiia ana i kela ame keia e lawe ana i mahele i mea hookaa no ka lakou dala a e paa lakou i keia palapala a hiki i ka piha ana o kela mau mahina i kauohaia ai. Ina paha e ma’i ana kekahi kanaka i komo i ka hui a nawaliwali a hiki ole iaia ke imi i ola nona, i ka wa ona e hai ai i ka hui, e hoihoiia ana na dala ana i hookomo mai ai i ka hui me 1-4 hou aku.

E like pu me keia, ina he umi dala i ukuia, e loaa aku ana he umi-kumamalua me hapalua, a pela wale aku. Ina e make ana, e hoihoiia aku ana iaia na dala apau ana i hookomo ai me ka nui pu oia mau dala hou e like me keia: Ina he $100.00 ana, e haawiia ana iaia he $200.00. Ina paha e makemake ana kekahi kanaka o ka hui e aie, ua hiki no iaia ke aie i ka piha ana o ka makahiki, ma ka hapa nae o kana mau kenikeni i hookomo ai i ka hui, aka, e hoao oia e hoihoi hou mai ia mau dala ana i aie ai iloko o eono mahina a hookahi makahiki paha. He hui keia e hoopomaikai ana i na kanaka; o ka poe nae e makemake ana e hookuonoono ia lakou iho no keia mua aku. He nui na dala a na kanaka e loaa nei, aka, aole nae lakou e noonoo ana no ko lakou pono o keia mua aku. Loaa mai no kahi kenikeni, i o no ianei, pau ana a hala ae la keia pule, mahina, a hiki i ka hoea hou ana mai o ka makahiki hou, aole wahi dala i houluuluia. Ina no hoi e lawe ana oia i hookahi mahele, e uku ana ia he elua dala, o ka mahina hookahi; a ina e piha ka makahiki ua loaa iaia he $24.00, me ka puka pu oia mau dala. Ina ia e hele mai ana i ka hale o ka hui, e loaa ana iaia ka hapa o keia @ala me ka puka pu, a he mea no hoi ia e hookalaia ai kahi pilikia. E na kanaka, e pono kakou e noonoo pono a malama i na wahi kenikeni, oiai he aupuni Amerika keia, a ke hele mai nei ka poe o ka aina e a ke hao mai nei i na aina o kakou; nolaila, e pono kakou e hookuonoono i hiki ia kakou pu ke pale aku ia lakou, a aohe hoi e hiki ia lakou ke hoonaikola mai, e like me ka maa mau. Houluulu kahi kenikeni no ka pono o na wahine me na keiki. Ina aole e hiki i ka mea hookahi e uku liilii i na mahina apau, e uku mua mai he $10.00 paha, elima paha, iwakalua-kumamalima paha, aia no i ka mea e loaa ana i ke kanaka: kali aku la a piha na mahina oia mau dala, ma ka elua dala o na mahina apau, alaila, uku hou. Ina kakou e hana ana me keia, aole kakou e mihi ana i keia hana maikai a kuonoono pu. He poe kuonoono na alakai o keia Hui, nolaila, mai minamina i na kenikeni, a ina aole oukou i komo mua i ka hui, e komo mai i keia wa. Kakau mai i ka Hale hana o ka Hui, oia hoi ka Rumi 3 ame 4, McIntyre Building. Ina oukou e hopohopo ma kahi mea, e kakau mai a ua hiki ia makou ke hoakaka aku i na mea apau. Ua hiki ke kanaka ke lawe e like me ka nui o kana mau kea (shares) e makemake ai. Ina ia e makemake ana e uku mua i $150.00 a $100.00 paha, ua hiki no e haawiia aku i likiki nana no ia mau dala. Ina ia no Hawaii a Hilo paha, a i ole, no kekahi aina e ae, e hoouna ana ia i kana dala ma ka Bila Hale Poo Leta, a e loaa aku ana kana likiki. Nolaila, mai hopohopo i ke komo ana i keia hui maikai.

HUI HAWAIIAN REALTY AME MATURITY, KAUPALENAIA, Rumi 3 ame 4 McIntyre Building, Honolulu.

L. K. KENTWELL,    

General Manager.

 

Poe Akepau i loaa hou Ke Ola Kino Maikai.

 

Ke hoike mau mai nei na Kauka ia makou mai na wahi like ole mai o ke ao nei no ka nui o ka poe i aneane e loaa i ka ma’i Akepau i hoopakele ia mai keia ma’i mai mamuli o ka laau

“AYER’S CHERRY PECTORAL.”

Ke loaa i keia laau e loaa ana i ka ma’i ka maha no ka wa mau loa, a aole no kekahi manawa pokole e like me kekahi ano laau okoa ae.

Aohe Laau Kunu i oi ae o ka maikai mamua o ka LAAU KUNU

“AYER’S CHERRY PECTORAL.”

He mea maikai e ike kakou i keia, no ka mea ua hoola keia laau i ka poe i loaa i keia haawina no aneane kanaono makahiki. E malama mau i keia laau. Ina aole au omole laau kunu o keia ano, e kuai koke mamua o ka loaa ana i ke kunu. Ina ua loaa kekahi iloko o ka ohana i ke anu e hooinu i keia laau a e loaa no ka maha.

Hoomakaukau ia e Kauka J. C. Ayers & Co., Lowell; Masa., U. S. A.

E loaa no keia mau Huaale ma na halekuai laau a pau.

 

HOOLAHA KUMAU

 

HUI HOOLEWA A TOWNSEND

 

No na hana hoolewa ame I’aloa o ka

Ahahui Hoolewa o Honolulu.

Keena Hana 393 Kihi Alanui Beritania

ame Miller.

 

Telepone Blue 571.

 

Ka Hui B@ oko Ho hu Malama D la o Hawaii

(KAUPALENAIA.)

 

Huina i hoahuia                                                            $250.000.00

Peresidena                                                                    Kikila Baraun@

Hope Peresidena                                                          W. P. Robikana

Puuku                                                                           W. G. Cooper

Keena Hana Nui:

Alanui Papu, kokoke i Alanui Kalepa.

Keena Laia ma Hilo, Hawaii.

E lawelawe ana i ka

Oihana Ba@ako Hoahu Da@a

ma Hono ulu a me Hilo

E laweia mai no na huina hoahu me ka haawila o na ukupanee no n@ hoahu makahiki ma ka huina o 4 1/2 pakeneta no ka makahiki. E loaa no na Rula a me na hooponopono ana ke ninau ae ma ke Keena Hoahu.

2828-1yr.

 

Dr. T. Mitamura

 

Keena oihana 1468. Alanui Nuuanu. Telepona 152. Pahu Leta 842. Wahi noho, kokoke i ke keena Oihana, Alanui Nuuanu.

Na hora keena: 1-4 p. m., 6-7:30 p. m.. Aohe kakahiaka, koe ka Lapu@e.

 

KAUKA J UCHIDA

 

HE LOEA MA KA OIHANA LAPAAU

Keena: Alanui Beretania, mawaena @ Papu ame Nuupanu.

Manawa hana, 8 a 12 A. M. 7 a 8 P. M.

Telepona Helu 1211 White.

 

LEWERS & COOKE

LUI A ME KUKE, Kaupalenaia

 

Na Mea Hookomo mai a Kuai aku

i na

LAKO HANA HALE

 

O Kela ame Kena Ano.

Malaila e loaa ai na mea malalo iho:

 

NA PAPA N. W., NA PAPA HOLE, PILI HALE, NA PUKA, NA OLEPELEPE AME NA PONO PUKA ANIANI, NA KUI, AME NA MEA PIL@@KA OIHANA KAMANA, NA PONO PENA.

NA PENA LIKE OLE AME NA HULU PENA, NA ANIANI, NA PEPA HALE, PALE PUKA ANIANI MOENA, ETC.

 

O na kauoha pono hale apau loa e hiki mai ana ia makou e hooko koke ia no me ka eleu ame na KUMUKUAI HAAHAA LOA.

 

LEWERS & COOKE

 

No na eha okupe apau, na ano p@@@ ame na ano maopaopa, aohe laau ham@@ maikai e ae e like me ka laau ham@ a Chamberlain (Chamberlain’s Pain Baln@). He mau kaukani o na hooiaio e hiki k@ panai ia aku no ka hooiaio i kona mana hoola. Hookahi no kau ana o ke ola no ia. A i hoao ea, e loaa no ua laau la ma ka halekuai laau o Ben@@@ Smith ma, na agena kuai laau lapaau.

 

Ua kipa a’e o Mrs. Burton, ka wahine a ka Senatoa Burton; Mrs. kakina ka wahine a Senatoa Kakina o Nepaia ka, ma Wakinekona Hale no ka @@ ana i ka Moiwahine Liliuokalani ma k@ Poakolu nei, Augate 27. Na Kon@@ Makapolena laua i hoolauna aku.