Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 3, 15 January 1904 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XLII HELU 3            NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IANUARI 15, 1904 NA  HELU APAU 2998

 

HOLO A HELELEI KE AUPUNI KALANA,

Ka Aha Kiekie o ka Teritore a me Kona Mana.

 

NA MANAO LIKE OLE O NA LOEA A LAEULA KANAWAI O KA AINA NEI.

            Ma ke awakea o ka Poakolu nei i hoopuka ae ai ka Aha Kiekie i ka olelo hoohole e hoike ana ua lilo ke KanawaiK@h@@@ i laweia e noonoo e ka @@@ a oia hoi ka mea e pili ana i na @@@@@. He kumahana ano nui a koikoi na mea e pili ana ina auhau, a i ka hooholo ana o ka Aha ua kulike ole kela kumahana Hoonoho Panalaau, ko Hawaii nei kumukanawai, nolaila, he @@@@ kupono keia e hiolo pau loa ai @@ @@@wai nei.

            E @@ho na manao ano nui o ka olelo hoohole.

            @@@@@@ hoohuiia a i ole e paulele aku @@@ @@@@ na wahi mana ame na wahi @ @@ @ole a ua kanawai nei malunna o kekahi a i kekahi me ka hoike mai ua @ @@@ ka Ahaolele e lilo ia i hookahi @ @@ aole e hiki na mea mana ole o ua kanawai nei ke hoohanaia, aole ka Ah@@@@@ e hooholo kaokoa i na wahi kupono, e hiolo no ke kanawai holo@@@@.

            O k@@a iho ia na wahi o ke Kanawai @@@@@ Kanawai o 1903, a i maopopo hoi e ke Kanawai Kalana, ka mea nana i hookomo mai he mau kumuhana ano @@@ iloko o na hana e pili ana i na auhou o ke Teritori, i lilo i mea ole malalo o ka Pauku 45 o ke Kanawai Hoo@@@o Panalaau. “I hookahi no manao ma keia ame keia Kanawai, a e hoakakua ma kona poo.”

            O kuhi mana ole i oleloia ae la o ia kanawai nei, ua lawa ia no ka hooiolo ana i ke kanawai holookoa.

            E waiho na mea ano nui o ka olelo hoohiolo lokahi a na lunakanawai o ka Aha Keiekie e pili ana i keia kumuhau.

            He hoohalahala keia mai kekahi kau@@@ @@@ e hoopau ana i kekahi noi no kekahi palapala hoike mana (writ of @@@@@ @@@@@@@) i waihoia mai e ke Teritore no ke hoomaopopo ana mahea ola i loaa mai ai ka mana i na mea he ehiku i hoopiiia e paa i ke kulana ma ke alo he mau Lunakiai no ke Kalana o @@hu. O ke kumu nui o ka laweia @@@ o ai o keia hoopii, oia no ka hoao ana i ka mana o ke Kanawai 31 o na Kanawai o 1903, i maopopo hoi o ke Kanawai Kalana, a i oleloia e noho ma@@ ma Ianuari 4, 1904.

            Ina ua mana ole keia Kanawai, nolaila aole i loaa ke kuleana i keia poe e pau i ko lakou mau kulana a lakou e paa nei malalo o ua Kanawai nei.

Eia iho na ku-e ano nui e pili ana i ke kanawai holookoa:

            1. Aole i hooholoia ke Kanawai Kalana e ka Hale o na Lunamakaainana eiike me ka hoakaka ma ka Pauku 46 o ke Kanawai Hoonoho Panalaau, ola hol@ mea e lilo ai i kanawai o ka hooholo hope loa ia ana o kekahi bila, malalo no ia o ke koho ana o na hoa i kuleana ai ia hale, ma o ka lawe ana i na he ame na hoole a hookomoia ma ka buke moolelo, iloko o keia, elike me ka mea i waihoia mai, ua hoike mai ka Buke Moolelo o ka Hale o ka hana hope loa@@@@@ ke komite hui e apono ana i kekahi mau hoololi a aole loa i hoike ae ua bila nei i hoololiia ua hooholoia e ka Hale.

            2. Ua hookomoia ma ua kanawai nei e koho ia ka Papa Lunakiai ma na balola e ku-e ana i ka hoakaka o ka Pauku 80 o ke Kanawai Hoonoho Panalaau na ke Kiaaina e koho, me ka a’o ana ame ka ae ana mai o ke Senate, i kekahi mau luna aupuni i hoakakaia ama “na papa e ae i pili i ka lehulehu i hoonohoia e ke kanawai.”

            3. Ua hoonohoia e ua kanawai nei he Papa hookaulike o ka Panalaau a o ke Kakauolelo, Puuku ame ka Luna Hooia i ke Teritori na lala, a aole hoi e hookohuia e ke Kiaaina, me ka ae o ke Senate, e ku-e ana no i ua Pauku 80 nei o ke Kanawai Hoonoho Panalaau.

            4. Ua makemakeia e ua kanawai nei i haawiia aku i na kalana; malalo o ka hookele ana a na luna kalana i kohoia ma na balota he mau waiwai o ka lehulehu i panaiia aku e ka Repubalika o Hawaii ia Amerika Huipuia malalo o ka olelo hooholo hui no ka hoohui aupuni a i waihoia mai e Amerika Huipuia ma ka Pauku 91 o ke Kanawai Hoonoho Panalaau malalo o ka hoohana a hoomalu ana a na luna aupuni o ke Teritori i hookohuia, “ahiki i ka wa a ka Ahaolelo Nui e hoolawa aku ai a i ole, laweia mai no na hana o Amerika Huipuia ma ke kauoha a ka Peresidena, a i ole, a ke Kiaaina paha o Hawaii.”

            5. Ma keia kanawai ua hoopau loa la na keena o ka Luna o na Hana Hou ame ka Makai Kiekie ma o ka hooliloia ana aku o ko laua mau mana hana ana i kekahi mau luna e ae, e ku-e ana i ka Pauku 75 o ke Kanawai Hoonoho Panalaau, e olelo ana, “he Luna Nui kekahi no na hana hou,” a ua loaa ia he mau mana ame na hana i hoike moakakaia, a ma ka Paukua 79, ua hoakakaia he mea e pili ana no ka Makai Kiekie e like ae la no me keia.

            6. Ua mana ole ke kanawai holookoa, no ka mea, he elua poo-manao, he hookahi e pili ana i ke aupuni kalana a he hookahi e pili ana i na hana ame na hale aupuni o ke Teritori, a mamuli, e like me ka mea i waihoia mai, o ka papalua ana o ke poo o ke kanwai, e ku-e ana i ka Pauku 45 o ke Kanawai Hoonoho Panalaau e olelo ana, “ihookahi no manao ma kela ame keia kanawai, a e hoakakaia ma kona poo.”

            7. He nui loa na wahi ano nui o keia kanawai i mana ole a hiki ole ke hoohanaia a aole loa e hiki o hookahi o lakou ke ku.

            Ma keia wahi i hoakaka mai ai ka Aha i na mea e pili ana i na auhau o ke Teritori, a i hooliloia hoi e ke Kanawai Kalana i na kalani o ke Teritori. He kumuhana nui na auhau, oia ke ola o ke Teritori. Ma ua kanawai nei, ua kukuluia he Papa Hoohalikelike no ke Teritori, e ku-e ana no i ka Pauku 80 o ke Kanawai Hoonoho Panalaau. Ma ka haule ana o ka Papa o na Hale Aupuni o ke Teritori, alaila, ua lilo no keia i mea ole.

            Pela me na auhau. Aohe he mana o keia kanawai kukulu kalana e hoololi ai i na auhau o ke Teritori a hoolilo aku no ke kalana. O kekahi no hoi, ina e hookaawaleia na auhau o ke Teritori a hookaawaleia na auhau o ke kalana, alaila, e papalua iho ana ke koikoi o ka uku ana i na auhau maluna o keia ame keia pakahi. Aole no hoi e ola na kalana me ka auhau ole ia no ko lakou hoohana ana.

 

Pauahi o ka Po Poalima o ka Pule i Hala.

            Ua olelo lauaheala ae o ke kumu ka i pau ai i ke ahi ka hale laau o Kale Aki e noho hoolimalima ia ana e ka poe Pake, Kepani ame na kanaka Hawaii, mamuli mai no ka ia o ka huli ana o ke kukui maloko o kekahi keena o ka hale o luna e noho oolimalima ia ana e kekahi poe kanaka. Iluna o ke pakaukau kahi i kukuluia ai o ke kukui a ua puni oi ke pakaukau me ka poe e noho ana a puni me kekahi mau apanapana pepe oolea e paa ana ma ko lakou mau lima, a mamua iho o ka manawa i huli ai o ke kukui ua kui iho kekahi o lakou maluna o ke pakaukau a palahuli aku la ua kukui nei. E hoomanaola aia keia hale ke ku nei ma ka hookui’na ponoi o na alanui Moi ma Liliha ma Kapalama. Aka, he mau hoololoiahili wale ana no keia. O ka mea nui wale no ua pau ka hale i ke ahi, a aole o ka hale holookoa aka, o kekahi hapa a mahele hoi.

            Ua hoomaka ka a ana o ke ahi maloko o keia keena a hiki i ka puka loa ana iwaho, a ma ka manawa i hiki aku ai o na kaawai ua hikiwawe loa ka holo ana o ke ahi a he ula ahi wale no mai o a o ke ikeia aku o ka hale o luna, a no ka hikiwawe loa o ka a ana o ke ahi aole i loaa he manawa kupono i ka poe mea halekuai o ka hale o lalo ke lawe i na ukana. Ua pio no nae ke ahi i ka wa kupono. He $5,000 ka lilo no ke kukulu ana i keia hale, a ua pani hakahaka ia no $2,000 wale no.

 

Ahaaina a ka Poe Kau Lei.

            Kinikiu no ka lokomaikai ame ka puuwai hamama i piha i ke aloha o Mr. ame Mrs. Stoiber o Denver, Colorado; ua haawiia ae kekahi ahaina luau no na poe kau lei o Honolulu nei i ka Poaono o ka pule i hala ma Haalelea Lawn i ka hora elua o ka auwina la. Na hoaloha hoi na laua i kukulu keia papaaina, aia laua ma Paris, Palani i keia manawa. Ua hoouna mai laua i ke dala no ka hoomakaukau ana i kela papaaina ia Mrs. John S. McGrew. Ua ae mai hoi o Mrs. Haalelea me ka maikai no ka malama ana i keia papaaina ma kona pa akea i uluia me ka maniania, a ua ae mmai hoip Mrs. J. W. L. McGuire iaia ka hooponopono ana o ka hoomakaukau ana o na mea ai. Mawaho’ ae o na mea i maa mau i na papaaina Hawaii, he nui no ka bia i hoomakaukauia no na poe kau lei.

            Ua loaa mai ia Mrs. McGrew ka inoa o na pe kau lei a pau loa mai kane a ka wahine mai ia lakou mai no, a ua kakauia ka inoa pakahi o lakou maluna o ka pepa, a i ko lakou manawa e hele mai ai, e haawi mai lakou i kela pepa me ka inoa iluna i kakauia ma ka puka-pa, a o ka manao hoi o keia hana oia no hoi ka hookaawale ana i ka poe e ae e komo pu mai ma keia papaaina i hoomakaukauia no na poe kau lei wale no. Kanaono paha poe a oi i konoia i hiki aku malaila no ka ai ana i ka lokomaikai ame ka hanohano o na mea i hoohanohano mai ia lakou.

            Ua makaikai o Mr. ame Mrs. Stolber ia Honolulu nei no kekahi manawa i hala ae nei, oia no hoi ka manawa i hala ae nei, ola no hoi ka manawa a laua i haawi ai i kekahi mau haneri dala i na nui manawalea o Honolulu nei. Ua kuai nui no hoi ka wahine i ka pua ame ka lei o na poe kau lei, a oia no hoi ka manawa ana i ike ai i ka mmaikai o na hana a ka poe kau lei iaia, a no ia mea ua loaa aku iaia ka manaolana no ka hoomaikai ana mai i keia poe hoaloha ana i hookamaaina ai i Hawaii nei mai na aina e mai, oia no hoi ka mea i kukuluia ai o kela papaaina manawalea e keia wahine o ka puuwai i piha i ka lokomaikai a na ka Makua Nui no e hoopomaikai mau aku iaia. A no keia mau hana no hoi i puka ae ai kekahi olelo penei: “E hana aku oe i ko’u mau hoalauna e like hoi me ka lakou i hana mai ai nou.”

 

He Mau Hawaii Manao Puhi Ahi.

            I ka Poaha o ka pule i hala hopuia ai he elua Hawaii oiwi, o Akoni ame Kahana ko laua mau inoa, o ka mua, no ka hewa puhi ahi, a o ka hope, no ka manao hoohuoiia e hana aku ana oia ia hana ma kahi ona i hopuia ai, a ua manao pu ia no hoi ua uluahewa ko lau mau noonoo maikai.

            Ua loaa aku o Akoni i kekahi o kona ohana ponoi iloko o ko lakou hale e ho-a ana i ke ahi maloko o kekahi keena moe. Ua hoopuupuu aku ola he paila wlu ma kekahi kuono a ua ho-a aku a lalap, a na ka hohono o ka welu i hooholo awiwi mai i ka nui o ka ohana no kahi o ka uwahi e punohu ana a kinai iho la a pio, aole nae mamua o ka puka ana papahele ama ka wela ana o kekahi mau lako keena.

            Ua hopuia hoi o Kahana ma ka halekaa o Andrade ma alanui Beritania kahi hoi ona i maau hele ai a ao ua po Poaha nei. Ua hoomaopopo ia o ka manao maoli o Kahana oia no ka puhi ana i ka halekaa i ke ahi.

 

Ua Hoopakeleia mai ka Make a ka Pololi.

            Ma ke kakahiaka o ka La Sabati, Dekemaba 13, ua ikeia aku e ka moku kiapa Chapman he wahi mokukuna Farani nona ka inoa La Croix Du Susud e kau ana i ka hae hoailona o ka popilikia he 240 mile ka mamao mai na paemoku Pitcairn mai. I ka hoomaopopoia ana o ke kumu poino i keia wahi moku ua ikeia iho la ua halawai oia me ka popilikia ma o ka nele ai ame wai. Ua haalele aku keia mokukuna ia Papeete he 42 la i hala ae a e holo ana i ka mokupuni Mangarawa, nona ka mamao he 240 wale no mile. Ma keia holo ana ua nalo wale i ke kapena a maopopo ole iho la iaia ke latitu  ama ka lonitu kahi a ka ihu o kona moku e holo nei. He huina keiki mawaho ae o na luina, ko luna o ka moku. Ua haawiia aku na kokua ana ma na meaai ame ka wai, a ua kuhikuhi pu ia aku ka ihu ama kahi ana e holo ai. He mea maopopo ina aole i loaa i na kokua i ka wa kupono ina ua pau keia mau ola makamae i ka poino.

 

Uku Aelike no ka Lawe ana i na Eke Leta.

            I mea maopopo pono ai i kela ame keia o ko makou mau tausani poe heluhelu i ka uku aelike a ke aupuni makua e uku nei i kela ame keia hui mokuahi like ole nana e lawe nei i na eke leta Amerika mawaena o kakou nei ame Kapalakiko,a mawaena hoi o Pago Pago ame Kapalakiko, a pela pu no hoi me ka uku aelike o ka lawe ana i ko kakou mau eka leta ponoi iho mai Honolulu aku nei a i na waw kua, o keia malalo apau e hoomalamalama pono a e hoonaauao pono ai no hoi. Penei kakou e heluheulu ai:

            Ua loaa aku i ka hui Pacific Mai Steamship Co., nona na mokuahi Korea, Siberia, a pela aku, no ka lawe ana i na eke leta mawaena o Kapalakiko ama Honolulu nei nona hoi ka mamao mawaena o na awa a elua he 2100 mile, iloko o 15 kelep o ka makahiki, $10,000.

            Ua loaa hoi i ka hui Toyo Kisen Kaisha, ka hui nona na mokuahi Amerika Maru, a pela aku, he $6000 o ka makahiki no ka lawe an i na eke leta no 15 kelepa mawaena o Kapalakiko ama Honolulu.

            Pela pu no hoi me ka hui Occidental ama Oriental, nona na mokuahi o Doric ame Coptic, ua loaa i keia hui he $10,000 no ka makahiki no 15 kelepa mawaena no o Kapalakiko ama Honolulu.

            I ka hui Oceanic Steamship Co. hoi, ua ukuia aku he $15,000 no ka makahiki no ka lawe ana i na eke leta no hookahi kelepa i kela ama keia ekolu pule mawaena o Kapalakiko ama Honolulu, a he $7,000 hou no ka lawe ana i na eke leta mawaena o Pago Pago ama Kapalakiko nona ka mamao o 4,370 mile, a no 17 kelepa hoi o ka makahiki.

            I ko kakou mau hui mokuahi ponoi hoi ke loaa nei ka uku aelike makahiki penei:

            I ka hui o Poka Ma, mai Honolulu a Waimea, Kauai, no hookahi kelepa o ka pule, $2,500 no ka makahiki; mai Honolulu a Hanalei, no hookahi a oi aku manawa o ka pule, $750 o ka makahiki; mai Honolulu a Honokaa, Hawaii, he elua a oi aku manawao ka mahina, $1,250 o ka makahiki; mai Honolulu aku a Nawiliwili, hookahi kelepa o ka pule, $1,500 o ka makahiki; mai Honolulu aku a Honuapo, no ekolu kelepa o ka mahina, $4,500 o ka makahiki.

            Ke loaa pu nei hoi i ka hui mokuahi o Waila Ma he $3,000 o ka makahiki no ka lawe ana i na eke leta mai Honolulu a Hana no hookahi kelepa o ka pulee, mai Honolulu a Kalaupapa $1,500 no hookahi manawa o ka pule, a mai Honolulu a Hilo no hookahi manawa no hoi o ka pule, $6,000.

 

Na Manao Kanawai o ka Hope Loio Kuhina.

            Mamuli o na kono ana a ka Luna Hooia Mr. Fisher, ua waiho aku ka Hope Loio Kuhina i kona manao kanawai no na mea e pili ana i ka haawina dala o $854.80 a ka ahaolelo i hooholo ai no ke koi a Lunakanawai J. W. Kalua mahope iho o ka hoole ana a ka Papa Ola aole e ukuia ua koi la.

            Ma ua manao kanawai la ua olelo ka hope Loio Kuhina aole i loaa ka mana i ka ahaolelo e hookaawale ai i haawina dala mailoko ae o na dala o ka lehulehu no na koi pilikino a kekahi mea hookahi. No ka mea, o keia haawina dala i hookaawaleia ai no Kalua hookahi wale no na pomaikai e loaa ana a aole hoi no ka lehulehu holooka, a oiai no hoi he koi pilikino wale iho no keia a no ka mea hookahi wale iho no, nolaila, o keia haawina i hookaawaleia iho la ua kaa ia mawaho aku o ka mana o ka ahaolelo. Ua hookaua hou iho no hoi keia manao kanawai maluna o ke kahua o na olelo o ke Kanawai Kumu ma kahi e olelo ana ua hiki i ka ahaolelo ke hana i na haawina dala ma o ko lakou noho kuikawa ana “nona lilo mau no ka hookele ana i ke aupuni ame ka uku ana i kona mau lilo ponoi i ku i ke kanawai.”

            Ma keia manao kanawai me he mea la e hoole ana ka Luna Hooia i ka uku ana i keia haawina ia Lunakanawai J. W. Kalua.

 

Na Ulia Poino o ka Poanono iho la.

            Ua palahe liilii iho ka wawae o kekahi kanaka, o Kaaia, kona ino, i pii pu ia e kekahi kaa ko ma ka Hui Mahiko Honolulu, a i kupono ai hoi e oki ia kona wawae ma ke kuli. E hana ana hoi oia no ka mahiko ma kahi no nae e kokoke ana i ke kaa ko, a ma ka olelo i lohe ia mai ai, ua hina aku o Kaaia a ua kaa aku nei malalo k ke kaa, oia ka manawa i piiia ai kona wawae hema a palahe liilii ai. Ua lawaeia mai ke kanaka opip ma ka Haukapila Moiwahine, a ilaila oki ia ai kona wawae malalo iki iho o ke kuli. Aka ua nui ka eha o ka opio, ua manaoia e ola kokeana oia.

HAULE MAI KA LAAU MANA MAI.

            I kekahi poe kamana e hana ana i na hale kula hou o High School i ka Poaonoiho nei, ua hanee iho ka laau mana a lakou e ku ana e kamana, ua haule aku i ka honua, o umi kapuai ke kiekie. Haule aku la o F. W. Schultze, kekahi o na kamana maluna o kona puupuu wawae hema, a ua haki aku la kekahi o na iwi liilii malaila. Ua lapaau koke ia aku kona wawae, aka e loihi ana kona manawa e noho ai ma kona hale. Ua haule pu mai no kekahi kamana me ia, aka nae aole oia i eha.

 

Hookuuuu Wale i ka Nani o na Paka.

            Mai ka hoomaka ana mai o ke kukuluia ana o ke aupuni kalana o Oahu nei, pela ka nui o ka manawa o ka hookuukuu wale ia ana o ka hana ole ia o na Paka o Kamaki Kuea ama Aala.

            O ke kumu o keia pilikia oia no ka loaa ole ana o na haawina dala o na kiai paahao o na wahi hana o na paahao, mamuli o ka hana ole ia ana o kekahi haawina iloko o ka bila haawina o 18 mahina.

            No ka hiki ole i na paahao ke hoohana ia me na kiai ole pela i ha’o ai keia mau la i ka hoomaemae ole ia o keia mau Paka e lakou no ka mea o lakou no ka poe i maa i ka hoomaemae.

            O ka mauu i ulu maikai ae o Kamaki Kuea, i ka manawa e malama mau ia ana e a paahao ua ikeia ka ulu maikai mai, aka, i keia manawa ke ikeia aku nei ka homimi mai, o kekahi kumu no ka hoohainu ole ia i ka wai ke kumu e mimino mai nei, a o na kumulaau opiopio o ka Paka Aala –i ka wa i kanuia ai a e malamaia ana hoi e na paahao ua ikeia ka ulu maikai mai, aka ia ha’o ana iho ia o ka lawelawe ana mai o na paahao ua ikeia mai ko lakou  ulu homimi ana mai.

            I keia mau la iho nei i hoohanaia ae ai na paahao malalo o ka hoohana ana a Luna Alanui Nui Vida aole nae iloko o na Paka, aka aia ma na alanui aupuni.

            He hookahi pule o keia hookuukuu wale ana a o ka mea wale no i koe o ke kali aku owai la ka mea iaia ke koikoi loa o ka nana ana i keia mau wahi ano nui o ka lehulehu.

            Maila nae o nana ae ka Luna Alanui Nui Vida i keia pilikia a ina he wahi pilikana iki kana iloko o ia mahele aole e nele ke komo laulima ia aku o ia mau wahi.

            Oia iho la no ka hana maikai o ka laulima i ka hana ano nui o ka lehulehu.

 

KE AO OMAMALU KAUA E HEKAU MAI NAI.

Rusia i me Iapana Iloko o ka Hoomakaukau ana no ka Paio.

O KE AHA LA KAHI I KOE? NO KA MEA, O NA KUKAI MANAO UA LIKE OLE.

 

            Me he mea la ma ka nana aku eia ke hookoke loa aku nei ka manawa, ka la, ame ka hora e maweheia ai ke koloka hoopoluluhi nana e hoopulo’u nei i na aupuni nui o Rusia ame Iapana, a e hiki mai ana ka la e hoolale ai laua i ko laua mau ikaika pakahi maluna o ke kahua kaua. A me he mea la no hoi ua hiki mai ua manawa la, a he ninau wale no no ka manawa a e hakoko io ana laua.

            Ma na lono i hoolahaia ae mai Port Arthur ae ma ka la 8 o keia mahina, ua oleloia ua haalele iho he mau mokukaua Rukini no ka holo aku e akeakea i ka hookokoke ana ae o kekahi mau aumoku Iapana i na kapakai o Korea no ka hoihoi hou ana mai i kekahi mau moku piha nanahu Iapana e holo ana no Port Arthur.

            A no na ka mea hoi, o ka pane hope a ke aupuni o Rusia no ka Iapana koi aole loa ia i kulike me ko ke aupuni Iapana makemake, nolaila, ua lalapa ae ka manao uilani iloko o na makaainana Iapana a ke koi nui nei e kaua aku no.

            A pela no hoi, wahi a na lono i hoopukaia ae mai Parisa mai, aia o Rusia ke kukai palapala la me Tureke ma ke ano e noi aku ana e ae ia i 76 o kona mau aumoku e puka aku ma ke Dadenela a i ke Kai Waenahonua, Aole paha e holopono loa ana keia makemake o Rusia no ka mea, aia o Beritania Nui kekahi mea mana ma na mea pili i ke Kowa Dadenela.

            Aole no nae keia he mea no Rusia e kuemi hope ai. Eia no oia ke liuliu nei ma ke anoakea a aiwaiwa, a ke hoonee nei oia i kona mau pualikoa ma kela ame keia wahi hoolulu e kokoke ana i na palema o Iapana.

            Aole no hoi o Iapana i haule hope iho ma keia liuliu ana. No ka mea, aia he pualikoa nui 26,000 kanaka ke ku makaukau la ma Tokyo, a i ka la 9 iho nei no i makaikai aku ai ka Emepera i ko lakou ikaika a lako kupono hoi i na mea kaua.

            A ma na mokukaua hoi, ua hoikeia ae mai Genoa, Italia ae, ma ka la 9 iho nei no, ua haalele aku he elua o kona mau aumoku ia laila, a ua holo aku no na kapakai o Iapana. Aole no hoi o keia wale no, aka, ua lilo ae la ia Iapana ke kuleana mua loa e kuai ai i ka mokukaua Tureke hou e kapiliianei ma Piladelapia.

            A iloko o keia mau hoomakaukau puahia nui a Iapana ke olelo hou ia nei o keia mau kukai manao a Iapana e hana nei me Rusia, he mau hana hooulolohi wale iho no ia i wahi a i kumu e loaa ai iaia ka makaukau kupono a ikaika no ka wa e kukalaia ai o ke kaua. He mau lawe’na olelo wale iho no paha keia. No ka mea, ma ka manao o ka palapala hope a Iapana i hoouna aku nei ia Rusia, ua oleloia, he mau olelo ikaika a hou pololei kana i waiho aku ai, a ina aole e pane pololei mai ana o Rusia, alaila, o ke kukala kaua wale no ka mea i koe ma ko Iapana aoao.

            No keia nei, ke olelo nei ke Kuhina noho o Korea ma Parisa, ina e holomoku ke komo aluka ana o na pualikoa o na aupuni a elua maloko o Korea, alaila, e noi aku ana oia ia Amerika Huipuia e kokua aku iaia i kulike ai me ka mana o ka olelo i aelikeia ma o kekahi palapala kuikahi, a e hoao ana oia e ku kaokoa nona iho mai a Rusia ame Iapana pu.

            O kina pu kekahi i komo aku iloko o keia kulana hookahi. Ua kukala ae kona Kuhina Nui e ku kaokoa no oia nona iho ke hiki mai ka manawa o ke kaua mawaena o na aupuni a elua.

            A pela pu no hoi me Geremania. O keia kulana hookahi kana i lawe ae ai.

            A elike me ko Kina lawe ana ae i keia kulana ku kaokoa aole loa ia he mea na Rusia e kaohi iho ai i kona mau manao hoopapa, a elike iho la me keia ua oleloia ae ma o na lono i hoopukaia ma ka la 11 nei, ua olelo aku o Rusia is Kina e lawe ae ana oia i ke kulanakauhele o Pekina a paa malalo o kona mana ina e hoao o Kina e kokue e hui pu aku me Iapana.

            He hoomakaukau kaua nui ke ;awe;aweia la ma Manchuria. Ke ohikihiki nei na kaa ahi i na koa Rusia ma kahi o na tausani a hoomuu ma Manchuria, a ke haalele la na wahine ame na keiki ia Port Arthur ame New Chang.

            A no ka mea hoi ua hoopuka ae o Rusia i kona manao no ka lawe ae a hookahua pono iho maloko o na paia o Pekina, nolaila, malalo o na Iono i hoopukaia mai Tokio ae ma ka ia 12 nei ua oleloia ua koi ikaika ae nei ke Kuhina noho o Kina ma Iapana i kona aupuni e ku oia no ka wa ma na ano a pau, oiai o ka pane hope a Rusia no ka Iapana palapala pili oihana aole loa i ae ia e Iapana, a o ke kaua wale no ka mea i koe ina aole e hoihoi hou o Rusia i ka manao nui o kana pane i waiho aku ai, a o ua pana ia a Rusia ua like loa no ia me kana pane mua koe wale no ma kekahi mau mea e pili ana no Korea a Iapana hoi i manao ai he mau mea ano ole loa ia. Aole i waiho aku o Iapana i kana pane.

            Mamuli paha hoi no keia mea ua haalele puahia ihho la ke kakauolelo o ke keena kanikela Rusia ma Tokio maluna o kekahi moku manawa me kekahi mau palapala ano nui la Kiaaina Nui Alexieff.

            Aole no hoi i moe pono ko Beritania manao mamuli o keia mau mea. Ma ka haiolelo a kona Kuhina Nui Balfour no na mea e pili ana no keia hakoko mawaena o Rusia me Iapana ua olelo ae oia e ku aku ana kona aupuni a hooko piha aku i ke au nui ame ke au iki o na olelo o na kuikahi apau i hanaia me Beritania Nui.

            A ke holomua mau nei nona hoomakaukau kaua ana. Ma Berelina ua hoikeia ae ka lono ma ka la 12 nei aia o Iapana ke kuai la i na pukuniahi hoolele poka pahu ame na pukuniahi Krupp malaila. A mai Wasinetona ae malalo o ka la 11, ua oleloia ua lawe mai la o Iapana he kanakolu mau mokuahi no ka hana halihali koa ame na lako kaua. A mai Seoul ae no hoi ma Korea i hoopukaia ae he lono e olelo ana ua hoopahua ia ke koi a ke aupuni o Iapana ia Korea no kona ike a hoomaopopo hoi i na hana hoomalu a Iapana maluna o na wahi apau o Korea. Ua olelo hou ia e hoao ana no o Korea e ku nona iho a e malama i kona pono iho ke hiki mai ka manawa o ke kaua.

            Ua hoike hoolaha aku nei o Rusia i na Mana  AUpuni apau e malama a e nana ana oia i na pono apau o kekahi aupuni ma Manchuri malalo o na aelike like ole i hanaia me Kina.

            A ma na lono hoi i hoolahaia ae mai Kapalakiko ae ma ka la 14 o keia pule, ua oleloia ae ua lawe ae la o Iapana i na mokuahi America, Nippon ame Hongkong MAru ma ke ano he mau moku lawe koa.

            Pela pu no hoi me Rusia. Ua lawe ae la no hoi oia i na moku apau ona e lawelawe ana i na hana kalepa a hookomo ae la malalo o ka hoomalu ana a ka oihana kaua moana.

            Ke manao nei na mana aupuni apau o Europa e komo noi aku i na aupuni o Rusia ame Iapana e hoopau ae laua i na manap liuliu kaua.

            Ua olelo hou ia ae no hoi ma Tokyo ma o na hoike manao o ka la 14 nei, o ka Iapana wale no mea i makemake ai ia Rusia nona mea e pili ana ia Manchuria, oia no kona hooko piha ana i na mea ana i hoike akea ai no ka lawelaweia o na hana oihana kalepa ma laila me ke akeakea ole ia, a aole hoi no kona haalele kaokoa ana ia Manchuria.

            A mai Seoul ae no hoi he lono e hoike ana aia he uluku a he apoapo ana o na oili maloko o na paia o ka halealii a ma ke kulanakuhale holookoa no hoi. No keia mea ua hoopuka ae laka Emepera he olelo kuahaua e papa ikaiakana i kona pualikoa aole e ki i kekahi pu hookahi i ka wa e hui ai he alo a he alo me kekahi pualikoa okoa aku.

            Ua hiki ae la ma Port Said ma ke alanui o Sueza he alua mau mokukaua cruiser ame ehiku moku topido Rusia ma ko lakou ala moana no ka hikina.

            Ua hoole ae ke Kuhina noho Iapana ma Wasinetona i ka oiaio ole o na mea i oleloia i ko Iapana makemake e noho hoomalu ma Korea.

 

Pau i ke Ahi ka Moku Kalepa C. S. Bement.

            Ua a ia ike ahi iwaena moana mawaho pono o Cape Horn ka moku kiapa Amerika Clarence S. Bement ma kona ala moana no Kapalakiko mai Piladelepia. Ua haaleleia e kona mau luina a pae maalahi i ka aina. O ka moku keia a Pailata Cameron i kii ai e hookomo mai iloko nei he makahiki ae nei i hala, a oiai he la makani ikaika loa ua la nei i ku mai ai, a moke hoi ke kaula kolo a Fearless e huki ana, nolaila, ua puhi hou ia aku oia no ka moana ma kahi he 122 mile mai ka aina aku, ano ekolu la ame po i noho ai o Pallata Cameron iluna ame kona mau keike hoe waapa mamua o ke komo ana mai o ua moku nei.