Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 44, 2 November 1906 — HE LEKA I KA POE KOHO O OAHU KALANA. [ARTICLE]

HE LEKA I KA POE KOHO O OAHU KALANA.

E kuu mau kei(ci aloha: i Ma kela Poalua e hoea mai ana. e kahea h®u ia mai ana oukou e hoohana i ko oukou pono koho baloka ma ka pahu haloka. Aia he mea maa mau ole o ka. ikeia iloko o na makahiki; elima i hala ae nei ma keia alahele; hookahi. Iloko o ka makahiki J9'.2, ual koho aku oukou i Elele i ka Ahaolelo. Lahui, a he mau Lunamakaainana ame; Senatoa r.o ka Ahaolelo Teritori, i ka 1903, ua koho oukou i na Luna o ke Kaiana; iioko o ka 1904, ua koho hou ia he Elele a he mau Lunamakaainana ame na Senatoa; iloko o ka 1905, ua kohoia na Luna o ke Kalana e noho nei i keia manawa; a i keia makahiki ke kono hou ia mai nei oukou e wae i Elele no ka Ahaoielo Lahui, e wae n« ka Ahaolelo Teritori, o ke Kalana o Oahu nei no keia mau makahiki elua e nee aku nei. i He hana paakiki ka hooholo ana, auhea la ka oi ae o ke ko'iko'i o keia mau oihana ekolu e kohoia ai. I ke koho ana i Elele, ua makemake oukou i kanaka i kuponp e alakai, a e umi mai i ka manao hana no ka pono o keia hapa uuku o Amelika Huipuia. Iloko hoi o ka Ahaoieio, he mea pono e loaa na kanaka e hiki ai ke hooponopono a _i ojle hoopau paha i na kanawai ino, a hana hoi i mau kanawai maikai. 0 na mea e hanaia ana iloko o ka Ahaolelo, e makaala loa ia mai ana ia e Wakinekona; nolaila e makaala loa oukou i ke kohoia ana o ka poe hemahema a hoakaaka waleia, ka poe na lakou e lawe mai me ka noonoo ole na mea e kaohi ana i ka holomua o keia Teritori. No ka hooponopono ana i ko oukou mau oihana o ke Kalana, ua makemakeia e loaa na moho ikaika a kupono, na kanaka hoi i ikeia ka holomua ma ka lakou mau haiia ponoi, a no lakou hoi na moolelo maemae, o ] lakou na kanaka e hiki ai ke hoomalu 1 na hana alanui, ka hoomalamalama ana i ko oukou kulanakauhale ame ke ku pale ana no ko oukou ma'u ola. na ( home ame ka waiwai. | No ka mea hoi o keia'mea hope ka. mea hoea mau mai iloko o ko OU*4)U noonoo, a no ka mea no hoi ua kamailio akeaia keia mea e ko 4 oukou mau . Luna o ke Kalana i na puīe apau, a' malia paha pela iho la i ol loa ae ai ke Ohohia ia o keia hana i maka- r hiki iloko o ke koho Kalana, mamua o__ ke koho Eleie ame ka Ahaolelo.' j ""MālunaL iho o na Luna o ke Kalana ■ ke ko'iko'i o ka hooliloia ana o na hu-1 ina <3ala nui, no ko oukou mau pomaika.i, \ia makemake oukou e hoolilo po- ' no ia ia huina no ka pono laula, ma ke ano pakiko, a kupono, a ua makemake oukou i na kanaka kupono e hoohana ia mau dala. Aole o oukou waiwai no I keia poe alunu, uhauha, a i ole na kaI naka i pau ko lakou ponō. Aole ou-, , kou i makemake' e poholaloia ka wai- , j hona o ke Kalana, aole hoi e hooiaio & hoopunipuni ia na papa hoike helu; a aole hoi he mau papainoa uku hana apakee. Aole oukou i makemake e hoolilo nui ia ka oukou mau ōala no na hoki, na kaa, na kipikua, kapala, na uku hoolimalima, na kukui, na pōno kakau, na lio, rta kaa bāke aime nb, kaa otomobile mamua o keia mau mea. Ua makemake oukou i na Luna Aupuni i maka'u i na hana lalau,. a hoopono hoi i ka hoomaamaa ole anā e hana ia ano hana. | He hookahi mea ano e loa iloko o keia hakoko kalaiaina, oia no ka hoole : ana o na moho Repubalika i ke kahuahana a ko lakou aoao i hana ai ma ka Ahaelele ma Wailuku. Me he mea la i ka nana aku, aole lakou i manao e hooko aku i na mea i hoakakaia ma'oko olaila, a i ole ua hilahila paha. He kulana kupilikii keia no kekahi e ku ai. He mea ia e ikeia mai ai oia iloko o ka malamalama o ka "Polly hoohoihoi" he lawe wale iho no i na ano hoohiki apau i mea e losa ai iaia ka waeia ana, alaila hookomo hou i ka hoohiki iloko o kona pakeke malalo o ka puapua o kona kuka, kahi ana e hiki ai ke ike hou aku. O ke kanaka a oukou i makemake ai e koho oia ke "kanaka e hooo ana," mamua o a "mea hoohoihoi makuahunowai." i Ina e nana iho ana oukou iloko o ka papa o na kumuhana i kakooia iloko o ke kahuahana a ka Repuhalika, i haalele makaewaewa ia iho, ma na haiolelo a na moho, e ike no auanei oukou. 1. Ke kaulike o ka hana ame ke Kumuwaiwai. | 2. Ka wehe ana i na aina aupuni— Na ka moho Demokalaka i wehewehe i keia kumuhana. 3. Ka pakui ana i ke kanawai aina, ma ka maiia mai ka Ahaolelo Lahui mai. Na Silva no i wehewehe. 4. Hoomahuahua i ka uku o na kumukula. Apono i kula hana li>na. ! 6. I mau Papa Hoonaauao no na Kalana. 7. Ka oihana wai malalo o ke Kalana. | 8. I laikini kiekie. I 9. E ukuia ka auhau loaa makahiki i ke Kalana. I 10.' Hana ana i bila hoihoi loaa. Ua I olelo o Kuhio i kela puie i hala, e ukuia i mai ana ke dala iloko o ke Keena Puu- | ku o ke Teritori a e hpoliio ia aku no na lilo o ka Ahaolelo o Hawail, ana no nae i- ike ai aole ia : o ka pololeL i i 11. Kanawai koho balota. { 12. I haawina dala no ke kahua mai ma Molokai. 13. Hoomaemae hou ana i na awa kumoku. na uwapo, na awa pae ame . ke kukulu hou ana i hale I 14. Nō ka uku ana i ka aie o ke I%ritori. | 15. Ka hull pono ana i aia uwapo o . ha-i me ke kaki. J 16. I uku hoomau no ka Moiwahine ! • Liliuokalani." - i' I 17. Ka ulupa ana i na hui o ka poe waiwai. |, 18. I Komiaina huii pono i ka auhau 4 maluna o ke kumuhana i hoikelā I waeia ai na moho Repubalika, a ma ka hapa hope o ke kahuahan&'ua noi ; mai iakou "i na kakoo ana. a ka poe j koho _ balota, ka poe e manaoio nei T • na hooponopono hoopono a hoomakau-' iii ana." i O keaha la ka hoopono iwaena o na 1 moho Bepubalika, o ko lak&u lawe ole ana mai anel a kamailio maluna o I ' mau kumuhana? Aole o lakou hoo-l

! malamalama mai ia oukou i ni mea j iloko o; k,e kahuahana a ka aoao Repubaiika. Eia ka lakou mau mea e kamaiiio , nei: j 1. ,keiki hanau wau no ka aina. ! 2. Ua mare au i ke kaikamahine o ! Hawaii. 3. Aole e hiki ia'u ke hooko l ke kanawai. 4. Na Quinn Sabati i haawi mai ia oukou 1 Sabati hamama. 5. Mai koho i ka hao'.e. j 6. He keko oukou. i 7. He eha dala ka uku o ka la. ' 8. E hoemi iko kakou bona. | He nui na kalaiaina haanui wale e kamailio. ia nei a pehea la na moho i hele ole mai ai a kamailio maluna o na kumuhana a lakou i hoopaa ai ia lakou iho e hana a e hooko. Ke olelo mai nei o Lunamakaainana Harris he eha kona puu, a o Quinn hoi no ka nui loa o kana poe makaikai a o Kamika hoi maluna o- na mea pili i ka noho kuloko, a o Davls ua holo iluna o kahi moe. O ka mea e ku nei mawaena o ka poe na lakou na hoohiki iloko o ka j ahaelele ame ka poe i hana ele i kekahi o ia mau hana he mea e ke kupanaha. Okeia ka mea nana i hoike mai ia'u he kalaiaina hoopunipuni keia. He kanajka oia e hiki ole ai ke noonooia, he kanaka hoi e hoohauleia ai ma ka pahu baloka. Mai haawl iaia i wahi baloka nona. O ke kanaka e hoohiki mai ana ia oukou e haawi mai ana oia i eha dala no ka la ma na liana maa mau e hana ia nei, ua hoohiki mai oia i ka mea ana i ike ai aole e hiki iaia ke hana. Ua ike no oia a ua ike pu me oe ua hoopunipuni mai oia ia oe. Ina ua hoopunipuni mai oia ia oe mamua o ke koho baloka aole anei e oi a'e ana kana ino e hana inai ai ke koho oe iaia a puka? Ua iike pu kona ino me ka Elele e olelo anft. maluna o ka ili, ka mea nana i a'o aku ia oukou e koho ku-e i ke kanaka a ke Akua i haawi mai ai i ili okoa a'e kona mai ko oukou a'e. Malia paha he makuakane haole ko ka E]ele e olelo nei i ka ili, ina pela, i kona a'o ana aku ia oukou aole e koho i ka haole, e hoowahawaha maoli J ana. no oia i kona makuakane ponoi, ka j mea nana i hanai, hoaahu a hoonaauao ' iaia a hiki mai ai oia 1 keia mau la o o ke kanaka makua. Heaha ana Ia ka hopena o ia kanaka ke | hiki mai ka la o kona hookolokoloia? I Aia he mau kanaka i kupono ole e loaa ko oukou mau baioka. Oia na kanaka hookaa pono ole i ka auhau. Ke uku nei oukou i ko oukou mau auhau, j akār o kekahi o na moho e holo nei . aole lakou i uku iko lakou. Mai koho j i ka poe i uku ole i ko lakou mau bila a oukou no i ike ai eia iloko o ka aie. ! Ina aole i loaa iaia ka hoopono me kona poe i aie aku ai, pela no oia e haiia pono ole mai ai ia oukou. He mau. wahine, he mau kaikamahine a he mau kaikuahine ko oukou mai koho 1 i ke kanaka e ae mai ana ia lakou e ' kuai i lama iloko o ka hale inu rama. O keia ka mea e nōho mokuahana ai 1 ko oukou mau home, e pili ai i ka nele ame ka pilikia maoli ka noho ana o ka ōhana. Mai koho i na moho i kakooia e ka poe malama hale inu rama, ka poe e kuai nei i ka rama i ko oukou mau hoa wahine. Mai hilinai i ka olelo a kanaka e noho nei ma na oihana, a e»hana nei hoi .no ka pono o ko lakou haku wale no. No ka lakou mau hanaj waJe-no ka lakou i makemake ai e hoomauia aku. O ka iakou mau ko'i no ka lakou e hookala ana a nau nae e I wili ana i ka hoana me ke kahe ana I o ka hou. J Ma keia wahi ua makemake loa au e kamailio aku i ka poe koho baloka iwaena; o na kanaka Hawaii a oi loa aku I nae i ka poe e hana nei me ka hou o J ko lakou lae, ame ka ikaika o ko lakou lima. He nui o oukou e hana nei ma na uwapo a o kekahi ke hana nei maj ka pale wai o Nuuanu a o ka hapanui ke hana nei ma ka hana alanui i ikeia I na kanaka o "Sam Johnson." O keiai puulu kanaka o "Sam Johnson" a i ole 0 nā kanaka e ae paha a kekahi poe, he puulu kanaka lakou i paa i ka punukula. E hoike ana hol aole he kuo-1 koa, aka aia maialo o ka.hoomalu ana a kekahi a aole e hiki ke hana elike j me ko lakou makemae aka o ka hookoJ wale no i ka makemake o na boki. I keia pule ae e hoike ai oukou i ko oukou kuokoa i ike mai ai ke Teritori holookoa aole he mea e noho boki nei maluna o oukou, e hoike pu aku ana \ hoi i ke ao holookoa aole oukou he mau kauwa kuapaa e koho ana mamuli o ka hookikinaia mai e koho i na kanaka I a oukou i makemake ole ai. 1 He elua wale no mau kanaka e hoopau ia mai ana mai ka hana mai o ke alanul ina e koho ana oukou i mau Lunakiai maikai, oia no o Sam Johnson ame kona hope me Costa. Eia laua ke | hooikaika nei ma na ano apau e hlkl j ai ia laua ke mau ma ia hana, elike no hoi me Balaumi e hooikaika nei e' mau oia ma ke kulana Lunamakai. Ua ! makemake lakou apau e kohoia ke kanaka elike me Gear, kekahi o na kaiaiaina i "hoohiki" ka mea hoi nana e| hoomau hou aku ia laua ma na kulana' a laua 6 paa nei. Me ka nana ole owai : ana la ka Luna Alanui, e mau ana noj ko oukou hana ana ma na alanui e 1 o'u mau hoa koho baloka. I E hoomanao e a'u mau keiki ua hiki < ia oukou ke koho 1 ka oukou mau mo- j ho i makerhake ai. UA HIKI IA OU- i KOU KE WAE A KE KOHO I KA! OUKOU MAIT MOHO I MAKEMAKE , AI A AOLE IA HE MEA E I>ILO AKU AI O KA OUKOU HANA. O oe wale no ka mea i ike i ka maka ana i koul haloka a hookomo aku iloko o ka pahu , baloka. I keia makahiki e loaa ana ka; heluia ana o ka baloka me ka hoopono,! a o_ka poe i ioaa na baloka kiekie o lakoii ka poe 'i lanakila. 1 Māl ae aku 1 kekahi mea e haawi ' mtti,J na baloka i kaha mua ia ina he i mau baJoka kekahi o ia .mau ano, lalau} ak'u a haehae, no ka mea he alako ana j akii 'ia ia oe ilokō o ka pilikia, "a mai lawtf pu me oe I kahl koho haloka, he hana- apuka ia. . J E.hoike i kou .baloka no ka,oiaio aoiej ke. alakai ana a kou funaikehaia. E hoohanala hoi e koū noohoo akahele no ; kou 'jk>no iho, ka pono o kou hoa; kanaka ame kou aina. E koho e j Uke me kau i makemake ai. E hoo-, ponq oe nou iho a pela oe e ike ai ij ka Hke o na, kanaka apau elike me ka ■naauao au i hooko aku ai i keia hana nulv i y KOU MAKUA KALAIAINA. yffikiki-kal, Novemaba 1, 1906.