Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 23, 7 June 1907 — Ilamuku Mikaela Ne. [ARTICLE]

Ilamuku Mikaela Ne.

KA WIWOOLE O NA WIWOOLE

l ;t olelo hou o Napoliona no na mea aku i koe e pili ana ia MMi iKi», oiai oia ma ka mokupuni 0 Sana Hilina, ua wolie ae oia i k,. kii (i Munika, nana ilio la oiu a hoomanao ae la i kana mau liana <» na la i halu, a oia kana i pane aku ai ia O'Meai'a me keia |'l<! •] « »1 «'lo. ••<> Munika, oia ke aliikoa lio kaulana loa o ke ao nei. tie ,wale no keia mau kanaka a'u e hoohalike ai i liookalii, — 0 Mniiika. 110 na koa lio; o Junot, no na pukaa; a o Ne, 110 na koa -uawae. He eha ame iwakalua makahiki i hala ae nei, lie kulawale 110 keia kauaka (Mui-aka), ua hookohu aku au iaiu k<, 11 kuiana ukali ponoi. Ua hewa loa au ma ka liookaawale , iiku iaia mai a'u aku ma ke kahua kaua 0 Watalu; ke ole un ; i; i. ua lilo oia i meu ole; ina ia me a'u, o ko'u lima akau ia ma !k.ilma kaua. Ke haawi aku ina kauoha ia Muiaka e liele imua ~ ,1 wieini, ina he elima a umi tausani ko lakou ikaika, ua liiki ke 1,, ,kn ia ke kauoha, aua loaa koke ka lanakila iioko o ka manawa īoa. I na la apau e hoouka ia ai o la a Muiaku e hoi mai ai e nele ka paumaele 0 kana pahikaua i ke koko ~ u nieiui." l ii olelo o Napoliona no na mea e pili ana ia Ilamuku Lene, ~ kiinaka hoi ana i'minamina loa ai no kona make koke ana iloko ~ 1 1 la opio, a nana ka olelo aku ika Emepera uia.luna oke kaliua u Monetebelo, oiai na poka pukuniahi e lele makawalu mai ,• imua (» kona alo, a e oki ana hoi oia i kona alaliele iwaena o . iM-uii, a mamua hoi 0 kona hauleliia ana, huli ae la oia i ka E--Ijm i;i a pane aku la: • Ke nei au i ka uuina 0 ka iwi kanaka 0 ko'u mau koa, e ... im«- na tausani poka e wawahi ana i na ipuka aniani." H,. mau olelo keia na kekahi kanaka koa loa e olelo ai pela. 1 make oia maluna o keia kahua kaua, a o keia wale 110 lioi ke k.maka a Napoliona i uwe waimaka ai mamuli oke ku like ana o Knnii uiau uha elua i kekahi poka pukuniahi, haule aku la mai luna :iku (i kona lio, a kalie awai aku la ke koko i ka lionua a liiki i ka ,„ak. ana. Ua olelo ka Einepera no na mea e pili ana ia Leue ma S,.nii Ililina, a oia kana i pane aku ai ia o'Meara peuei: •( > Ivene ame Muiaka, o laua na Kenerala koa lio kaulana loa u ke ao nei. O Muraka, he kanaka koa no oia, aka, aole nae oia i likf aku me Lene, ua pii mai oia mai ke kulana haahaa loa, a ua iuul. hia oia ma ke kulana like me Munika, a oia ka'u i olelo mua n ,.i __ ua haalele nuii oia ia'u ma ke kulana kiekie loa ona Aliliik;iui>. l'a komo oia iloko ona kaua nui no eha me kanalima mai,aw;i. a *ua lioouka ia na kaua liilii no ekolu hanei'i manawa aoi k 11. o ko'u hilinai iaia, aohe mea nana e hooko-o aku iaia mai a u aku, oiai maluna 0 ke kahua kaua i pouli i ka uwalii pauda, aohe (..,no i kekahi kanaka ke kamailio ku-e ae i ke ano o ka'u lawelawe kiiua ana, 110 ka mea, e hoi mai no oia a ha'i mai ia u. k O mea ame nif;i. mai hilinai hou oe iaia.' Ma kona kulana he alakai no ka pnali. ua oi pakela loa aku ia mamua 0 na Ilamuku Moieau, iiine kekalii mau Kenerala e ae." o keia ko Napoliona mau manao no'na mea e pili ana i kona niau Alihikaua ame ka lakou lawelawe ana. 0 lakou na kauaka ana i kaena mau ai i na wa apau, o lakou ka oi loa aku mamua o na Ilamuku e ae. aka, he hookahi wale no kanaka 0 lakou i oi loa aku mailoko mai ona haneri tausani ona koa Farani,—oia o Ilamuku Xe.—a oia wale no ke kanaka i ae ia e lawe i kela inoa luinohano 'in.i mai ka Emepera aku, —Ka Wiwo Ole o na Wiwo Ole.'

KE KAHUA KAUA O JENA. Iloko o na kiuia o na makahiki 18ft0-7, aia o Ne ma ka papa . knlii o na Kenerala knulana loa o Europa. Ma ke kaliua kaua o ■ ua hoouka a lawe pio mai oia he ekolu batari o ka enemi, a no k.i )-lua O ka manawa, ua hoopuni ia oia a paa ma kahi haiki, a k' k.ilii kanaka hoi e manao ai, ua kokoke oia e liaule aku iloko o k.iiii» luakupapau; iloko o ka malie wale no, ua kaliea ae ua >> nei i knna puali e eniihope īluna o ke kulana o na batai'i i lawe pio ia m.ii. ,• haawi aku i manawa no ka enemi e iho mai ai iluna o ke k.ilma kaua, a o Napoliona hoi ma kahi kiekie, ike aku la oia i.kona 11:imuku wiwoole i kona hoopuniia ana e ka enemi, ia wa oia i hoouiiii mai ai i ka Puali Kaliiko malalo o ke alakai ana a kona Elele l.iv\c k.iuoha ponoi Mr. Betrand, me na kauoha e liele pololei imua ; iiiki i ka wa e pakele ai kela kanaka hookahi, ina lie umi na taus;iiii nianawa e hookaheia ai ke koko no kona pakele; o keia na lioka minamina nui o ka Emepera ia Ne, a oia ke kumu nui o k 1 Miii lnMuina koke ana aku i ka Puali Kahiko, a oiai keia puali e li-!«. aku ana uo ke kulana o ka lioopakele, ua ike pono aku o Nai kona Ilamuku Ne e wawalii mai.ana oia i ka laina kaui* li""l'uni a ka enemi mamua ona, a mamua o ka hiki ana aku o ka l'iiali Kahiko i ke kahua kaua, ua auliee aku la a emihope ka enemi >viai k<- kulana pale aku, a noho iho la o Ne oia ka Haku o keia la ,'i■ •<.i■ i kana, a Napoliona hoi i hanheo ai no ka lanakila hiwahiwa i I '.i.i mai iain, ma ka hooauhee a 'hoohaahaa hou ana aku i ka mana -Tn. k;i iknika o na mea kaua o Perusia. a i>i<- «» koia wale ka Napoliona mea i ike ai no na hana wiwoole ■< ' i kanaka kaulana nui wale, aka, o na papohaku o Erfurt ame i'iuii. h\ muliwai o Vistula me ke kahua kaua o Soldau, ua ' ' ' :nai ia mau kahua i ukele i ke koko, o keia no ke kanaka i " i i nnua ka puuwai wiwoole i lawe pio mai ia mau walii, a ua I j ilaia lmi kana īnau alakai wiwo ole ma na papohaku o kela I 1 >1,1 inana nui a ikaika loa hoi o Perusia. K \ 111 AKAI ILOKO O RUBIA, —IvE KAHUA KAUA O FARAIDELANA. Ma kc kaliua kaua o Faraidelana, na ia mea i hooi palua ne i II - <» kana mau Oiana koa loa i ike ole ia mamua aku. Ua hoo 'i - k n .. Napoliona i ke kaua mua loa no ke ku-e ana aku'ia liusia 1 '' ' kakahiaka a hiki i ka hoiu 3 o ke ahialii, aole nae lie mau ' 'i ii <* hoike mai ana, ua lilo iaia ka lianohano o leeia la liooili ! 1 l "a kahea ae o Napoliona i kona mau Ilamuku a kuka ae la I K k;i mea e hana aku ai no ka lioomau ana aku i ke kaua i ka '■ ■;■:•<a Oiai iloko o ia kuka ana, ua ae ia aku o Ne nana e lawe ! ana i ka Puali Kahiko, oiai, oia wale no ka puali i koe II ii"oliana ia iloko o keia la. No ka ike o ka Emepera, o Ne v " ke kanaka i oi ae ma ka wiwo ole mamua o kekalii mau i i' iie, nolaila, ua liaawi ia ka hanohano o ke alakai ana i 1 īali iniua o ke kahua kawa no ka man-awu hope loa. O kal i'iii Hukini, ua manao lakou e lioomaha ana ke kaua a ke ka- | i o koki'.lii la ae, aka, oiai ka enemi e noho ana iloko o ke ' ua lohe koke ia aku la ke kani ana mai o na pukimialii '• : i lvo"lu maloko mai o kā iilunaliele o Posthenen, a oiai lioi na ' 1 i <• hoike mai ana. —"Mamua o ka napoo ana o ka la, e liooko " lannkila iloko o ke koko." Ua kani koke aku la ka leo o 1)1 ' i u nu' na o-le no fra hoomakaukau, a oiai na koa Hukini ma* "ko īakou ku ana mai imua o ke kahua kaua, ua ike ia aku la ' ' >• ka Puali Kahiko e pii pono aku ana iluna o Faraidelana, " 1 ; w;i i hookuu ia mai ai na koa kokua hope, oia hoi na koa '"inlana loa o Rusia na Kosaka, no lakou na lio nunui e hehi honua, na lako kaua kapa kila me na ihe loloa ame na pale-

umauma, o ka hooku'i a-na o keia mau puali elua i kahi hookahi, no lakou ka huina i oi aku mamua o ke kanaha tausani. oia ka hoouka weliweli loa o keia la liooili kaua e laa ua koa e kiola ia ana iluna } o na lio e walawala ana ihope, e hili ana i na pahikaua, e hou ana me na ihe, e hooku'i ana iloko 0 ka huikau nui, a mailoko mai o na koa he iwakalua tausani i hoouka iho la i keia kaua hope loa, he umi tausani o ia mau koa wiwoole i waiho make aku i ka honua iloko o ka manawa pokole loa he hapalua hora, a ma kahi uuku loa hoi o k'a' aina nialuna o keia alahele.

O ka nanaina o ke kahua kaua a ka Emepera e nana nei, aohe mea nui e ae e maalo inau nei imua o kona inaka, koe wale iho no 0 kona Ilamuku wiwo ole e hoouka la i kana kaua hope loa no ka lanakila. Ke auhee oia i keia lioouka ana, alaila, oia ka haulehia ana o ka manaolana o ka Emei>era, a oia hoi kona nele ana i ka inoa kaulana loa i haawiia aku ai iaia,—ka Wiwoole o na Wiwoole. O ko ka Emepera, mau manao ana pela, aole o Ne ke kanaka e nianao ana e pale i ka makemake o kana kauoha, a oia hoi ka Napoliona 1 ike hou aku ai i ka pii pau loa ana inai 0 ka laina kaua holookoa 0 ka euemi, no lakou ka huina i oi aku maluna o ke kanaono tausani, me ka elau o ka lakou mau pu i makaukau e hou aku i na koa lio o ka Puali Kahiko i koe aku, a oia hoi ka wa i pauini ia ai ka pihoihoi nui o ka Emepera no kona Ilamuku wiwoole, a iloko o ia wa oia i liaawi koke aku ai i ke kauoha i ka puali e naku hele aku ana maloko o ka nahelehele, oia ka wa a Ne i komo aku ai me ka mahele elua o ka Puali Kahiko iloko o ka huikau ame ka oi 0 ka elau pu a na koa wawae o liope, e wawahi ana i ka laina kaua holookoa o na Kukini iluna o ke kahua kaua o Faraidelana, e hoolilo ana i ko lakou paa i kulana nahalia a hakahaka, ua ki mai no ka lakou mau pukuniahi a ku no lakou, oiai ka molehulehu o ka po e pahola mai ana maluna 0 ka aina; e lohe ia ana ka leo 0 na koa e nunulu ana i ka malee; e koele ana ka maka o ka elau pu ma ka umauma o na kapakila; o ke koa anie ka wiwoole i loaa ia Ne, aole e hiki iaia ke pii hou aku imua o ka laina kaua o ka enemi, oiai lie liapalua o kona mau koa wiwoole i waiho make aku i ka lio'nua, a e kahea ana lakou iloko o ka pouli o ka po e ola loihi o Ilainuku Ne, —a iloko o keia wa i liiki mai ai.o Ilamuku Victoa me na koa kokua he iwakalua tausani, me ia mau koa hou i alakai aku ai 0 Ne imua o ka enemi, a iloko o ia wa i loilie ia aku ai ka leo o ke auliee o na Eukini, a holo aku la lakou me ka puapuahulu nui 110 ka uwapo o .Alle, a i ko lakou pau"ana ma kela aoao o ka muliwai akea, ua pulii ia ae la ka uwapo i ke alii, hiki aku la 0 Ilamuku Ne ma keia aoao o ke kahua kaua o Faraidelana me ka lanakila nui. He niea kupaianaha ke lm'i ae ma keia walii, —iloko mai la o keia alakai ana a Ne i ka Puali Kahiko, ua lele pololei mai kekahi poka pukuniahi a pa lihilihi ko Ne a-i, a ua. <iiki lioi i kona pepeiao lee lohe i ka wa i hu ae ai ka makani a ku aleu la kona mau ukali mahope pono ona, haule aku la i ka honua a make loa.

He ano wailiula ka malamalama ano e o keia aliiahi, a lie kohu ululaau lioi ka waiho mokaki mai o ka nalialia o na mea kaua,-— ua make aku elua lio o Ne, ua okl loa kana pahikaua i ke koko me kona mau maka ua eleele i ka pauka,—o keia ka elua o kana mau kaua kaulana loa i hoolei aku ia Nupoiiona i Haku no na uahua ldiua o Jena ame Fai'aidelana. . O ka liilinai piha oka Emt-pera maluna o Ne, aole walii moali e hiki ai ke mawehe ia aku oia mai iaia aku. Ua puili aku oia ina lima o Ne, ame ke kahalia nui oia e nana nei i kona Ilamuku no kana mau hana koa wiwoole i oi loa akiL mamua o ka mea hiki iaia ke hoomaopopo. Na keia kaua lanakila nui i liooukaia iloko o Rusia i Woohauoli mai i ka manao o ka Emepera ? a oia kana i pane ae ai i kona mau Ilamuku: "Ua holopono na inea apau," wahi ana me ka helehelena o ka hauoli, "Iloko o na pule pokole e hiki ai kakou i kela kulanakauhale kamahao, (Moaekao); o na Kukini, e hoauhee ia no lakou aole e liiki ke pii liou mai; a iloko o na mahina ekolu e pau ai keia kaua." O keia mau huaolelo a ka Emepera i hoopuka ai, he mea ia nana i koho wale aku no mamuli o kona hilinai i ka wiwoole o kona mau Ilamuku. Aole oia i noonoo ina ino oke akihele ame ke anu 0 na mahina ino o ka liooilo, a ola hoi ka Ne i kanalua loa ai no kela mau olelo e pau koke ana ke kaua iloko o na mahina ekolu, a no ke ku ole ana o kekalii mea e hoakaka aku i ko lakou manao i ka Emepeni, pane aku la o Ne i kona Haku, me ka wehewehe ana aku 1 kona manao penei: "Ea, —o keia kaua, ua hoouka loilii ia e kakou, aole nae he mau lioailona no ka liolomua e ihoike mai ana ua liiki aku kakou i ka hapalua like. O keia lahuikanaka, lie lahui kupana loa lakou, pau pu me ka lakou mau wahine me na keiki, ua aa lakou i ka liakaka. I keia la, ua hoauhee aku kakou ia lakou, aika la apopo, e hoouka hou ana kakou i ka lieluna i ia inamua o keia. Aole kakou e lioouka ana i ke kaua i ka puali kaua, aka, o. ka lahuikanaka liolookoa o Kusia lie mau miliona ka kakou e hoouka nei."

O keia mau olelo a Ne, aole i hooiaio ka Emepera no kana mau kuhikuhi inua. Ikawa i pulii ia ai oke kulanakauhale o Moaekao i ke ahi maiiope ilio o ke kaua ana, ua huli hoi la ka Emepera uie kona pualikoa nui, a he hapalua o kona puali holookoa i make iluna o na pauku hau, oia ka liooko ia ana o kela mau olelo mua a Ne. NO IvE KULANAKAUHALE O MOSEKAO.

O ka moolelo o ka pii ana o na pualikoa Farani iloko o Riusia aine ko lakou hoi liope ana. oia kekalii o na moolelo menniiene loa i ka helnheln ana i ka nui o ka Napoliona mau kaua i hoonka ai iloko o Eui'opa. Ma kahi kauhale o Somolensko, ua ha'i hou oNe i kona iuanao i lea Emepeua no keia liuakai iloko o Kusia, inamuli oko lakou lolii ioa ana, i na mahina anu oka liooilo. O keia mea ana i kamailio ai, aole kekahi Ilamuku i kokua mai iaia 110 kana noi e lioopanee keia komo ana iloko o Rusia a liala na mahina liooilo, alaila, manao lakou ua hiki ke lioouka ia ke kaua me ka ikaika kupono o na koa. Ma na kaua apau, he niea nui o Ne i kona mau koa, maniuli o kana mau liana oluolu, kona haawi i manawa hoomalia 110 lakou, ka liaawi ana i kana mau kauoha.me ka moakaka, a nana ka olelo aku ia lakou e liele imua, ua liooko ia ke kauoha iloko o ka manawa,pokole loa, a oia kekahi kumu nui i loaa ai iaia na lanakila nui ma o kona mau koa la. O k<*ia mau mea ana i noi ai i ka Emepera, aole i kokua ae kekalii o na Ilamuku, a nolaila, ua liooholo ia, e lioouka kaua aku i ka inaliele mua o na koa Kukini ma Valenatina me Ivrasnoi, a o ka liope aku o lakou, o ka puali liolookoa e hoolulu ana ma Horo(lino mai Mosekao inai. Ma na kahua kaua. o Valenatina me Krasnoi, ua hoouka ia aku e Ne īne ka eleu anie ka wiwoole, a na ia niau kaua hoi i kono ikaika aku ia Rusia, iie īnau la pokole a helii aku o Napoliona iloko o ke kulanakauhale kahiko o Moaekao, kahi kaulana loa lioi iloko o ko lakou moolelo, nana mai la o Rusia a ua kokoke loa ka Eniepei'a Napoliona e lielii aku i ke ka]ni o kona mana nui, nolaila, lioouna mai la oia i kekalii puali kaua nui a ikaika mamua o ka hiki ana aku o na puali kaua Farani ma na palena lihi kokoke aku 1 Mosekao. Ona koa i auhee mai la i kela mau kaua a hui aku la me na koa i pii mai la. alaila, ua piha ka Jianeri kaukani o na koa ma ke kahua kaua, niawaho ae o kekalii mau tausani koa i hoonoho ia ina na kulana walio a no ke kiai ana i ke kulanakau.hale o Moaekao. O keia kaua e hoouka ia aku ana, oia no ke kahua kaua kaulana loa o Borodino. Maluna o keia kaliua i ukele ike koko ona kino kanaka,'i haaw r i aku ai o Napoliona i kekahi inoa hanohano kiekie loa ia Xe, —Ke Keikialii de la Mosekowa, a o Muraka hoi, ua kapaia oia e na koa Kukini, —Ka Aliliikaua Elua o na koa o Rusia. CAole i pati). v