Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 42, 16 October 1908 — HE PANE I KAHI EEPA A AKI C. W. KEALOHA. [ARTICLE]

HE PANE I KAHI EEPA A AKI C. W. KEALOHA.

Mr. Lunahooponopono:—E oluolu oe e huli aku a loaa kahi eepa a Aki nona ka inoa e kau ae. la maluna (C. W. Kealoha), o komo hou aku auanei iloko o ka pa hoomalu o na eepa ma Kalaepohaku a olalau loa kahi koena noonoo i koe iloko ona a pau ke ano kanaka; aole oia wale, o lilo auanei i pulelehua ke poi wale aku no mawaho o ke aniani wela o ke kukui me ka ike aku no he ahi koloko a wela ka umiumi, kaanini huli ke alo iluna, upoi na ekekeu. Nui no hoi ka aka o na kamalii i kahi welu pepa a ua wahi eepa nei o ka lu ana iho i ka makeke i ka Poaono nei. Loaa ka mea paani a na kamalii, pa ae lioi i Pake, pau i ka wa-hi-ia i ka i'o pipi. Malia no paha i olalau ai ke kamailio ana he wahi eepa, a maopopo ole ka mea e kakau ai; a olelo hewa ua holo aku au i ka Aha Senate e pepehi i kuu kanawai e hoomana ana i ka Papa Hoonaauao e hookohu i Kauka nana e nana i ke ola kino (physical health) o na keiki kula ma na halekula; ana e olelo nei, he kanawai e huli ia ai na kino o na kamalei a kakou. O ka'u i olelo aku ai ia Senatoa e hoololi ole i kela kanawai, a o na koikoi apau o na ahewa ana maluna ia o'u. Hu no hoi ka aka. i kahi eepa. Ua alia ia ke kino o na kamalei a kakou? Ua nalowale ia. Kohu no nae ke kapa ana ia Aki i lea hololua. "Aohe i hele aku o Kaleiopu i ko .Aki wahi, aohe ona maa i ke kii baloka ma ia ano. 0 Aki no ka mea i ikeia i ke kokolo 1 kahi o Kalauokalani ma i ka huli baloka; puiwa na Home Eula, kapoo kela ,a moe pu iloko o ke kihei pili hookahi a kani ka ia la aka. 0 Aki no a ua wahi eepa nei e wahanui nei ka i hoouna ae i kana (Aki) elele (S. M. Pulehu) i ko'u home, malaila no ka'u lede, a ua lohe i na oleio apau aua wahi elele nei penei: "Kauoha inai nei o Kale Aki ia oe e iho aku." Iho au me ua elele la, aole i loaa aku o Aki iloko o ka hale, aka, loaa aku ia maua iluna o ka pauku laau ma ka aoao mauka o ke alanui Moi, ma ka aoao ma Ewa iho o ka pa o ua Aki la. Hoi mai makou a kauhale, a o ka mea mua a ua wahi Aki nei i noke mai ai, o ka hoino ia J. Lane ame N. Fernandez. Hoike aku nc au iaia ī ko'u ku-e ia Jno Lane me ka huna ole no keia mau kumu: Ka holo ole ana 0 ke kanawai Wae Moho; a o ka lua, ua manao au ua oki oia (Lane) ia Baraunu i ke kau koho baloka mua o 1906 Ua hele aku ka lono a lohe o Jno Lane, a ua hoike aku no au iaia (Lane) i ko'u ku-e, me ka huna ole. Eia hou mai. Ma ka la 15 o Augate o keia makahiki he Poaono ia, loaa mai ia'u he kauoha mai a Henry | Kalua mai, e iho aku ina ka pa hoki o ke Aupuni ma Kapalama no ka hoolala ana me kekahi o na Peresidena o kekahi mau mahele o ka Apana Elima, ua ae aku au. I ko'u hiki ana aleu malaila i ke kakahiaka Lapule ae, o Aki ame Charley Clark ke noho ana. O ka ninau mua a Aki i ninau mai ia'u, "Heaha kau kulana i makemake ai e holo?" o ka'u pane, "aole au i noonoo no ia ninau." Ka Charley Clark hoi, '' i Hope Makai Nui," ua pane aku au "aole o'u makemake e holo ma kekalii kulana Kalana i keia wa." Paue hou mai no o Aki penei, "e holo hoi ha oe i Senatoa?" ua pane aku au "e noonoo mua au mamua o ko'u pane aku no ia ninau." 1 ka pau ana o keia mau kuk&i olelo ana, ua hoike mai la ua Aki la i ka papahana i hoolalaia penei: *'E hooikaika ia Charley Hustace a puka i ka Aha Elele a na Repubalika; a e hooikaika no hoi a puka i haole ma ka aoao o na Demokarata, alaila holo mai oia (Aki) ma ke ano moho Meia ma ka aoao o na Limahana i kakoo ia e na Home Rula." . 0 ka manao nui o keia hoolala ana. 1 ka wa e holo mai ai kela mau haole elua e ku-e ia Aki, e nahaha ana ka baloka o na haole, a e hoolele ana na Hawaii apau i ko lakou baloka iaia | ma ke ano he Hawaii. I ko 'u ike ana j 1 kela mau mea i hoomakaukauia no j ka make o Cliarle3 r Hustace ma ke koho i baloka nui, kekahi hana ekaeka a haahaa loa i ike ole ia mamua iloko o na paio kalaiaina ana o keia ano mai ka liookumu ia ana inai o keia Teritore, ua pau ko 'u hoihoi e launa hou me na poe o ia ano. O ka hope loa o ko Aki ninau ana mai ia'u no ko'u kulana e liolo ai ma ka makeke. Ua hoike aku au iaia e holo ana au ma ke ano Lunamakaainana. Aole au i noi aku i hookahi baloka mai iaia mai aole hoi i kona pohai limahana. I ka wae pono ia ana o Jno Lane i MOHO MEIA na ka aoao Repubalika ma ko'u ano Repubalika, haawi au i ko'u ikaika ame ko'u kakoo apau no kona puka. Ina no o Charley Hustace, haawi no au i ko'u kakoo ame ko'u ikaika apau nona. Me ka nana ole ae i kela mau hana apuhi a Aki. Mai ike pono ole ia nae hoi na hana apuhi a ka Meia a ua wahi eepa nei. Ka noho hoaloha i ka wa wae moho a mahope hoolilo aku i enemi. I keia wa hooikaika baloka. O keia ko lohe pololei i na mea apau. Aole o kau olalau. No kela kanawai huli kino o na kamalei a kakou i kalalau ea! hele ae oe e C. W. Kealoha, hele ae no oukou apau, a hel« pu ae me na poe apau i noho ka pohihihi iloko o ko oul&u mau naau ma ka Halawai Makaaipana Nui o Aala inarka JPoaono iho malaila au e