Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 32, 6 August 1909 — HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI O OAHU [ARTICLE]

HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI O OAHU

Ua komohia na kaa otomobile, na Lunakiai, na lōio, na kahua hoolulu kaapio, na ipukukui o mua ame bope o na kaa otomobile iloko o na paio hahana ana ma ka halawai a ka Papa Lunakiai ma ka po Poalua nei, o ke kumu i ala mai ai o kela mau mea mamuli no ia o ka Olelo Hooholo a ka Lunakanawai Andrade iloko o ka/Alia Hoomalu ma ke kakahiaka Poalua noi ma ka hihia o Blackwell i hoopiiia ai no ke ku-e i ka Pauku o ke Kanawai Otomobile Helu 5 e i ka mamaholo o na kaa otomobile e hoolilo ana i ke kanawai otomobile mai mua a hala i ka hope i mea ole.

Ua \ilu ae he hoopaapaa i ka wa a W. T. Bawlins, ka loio ma ka aoao o na kalaiwa otomobile, he hapa kakini ka nui o lakou a he poe kalaiwa kaa oto mamua no keia kulanakauhale i waiho ae ai>i ke noi i ka Papa e aeia aku ka poe noi e kukulu i kahua hoolulu kāa hou kukaokoa ma ka aoao ma Waikiki o ke alanui Bihopa, mawaena o na alanui Moi ame Kalepa, oiai oia ka loio i kohoia e kela poe kalaiwa e kamailio no ko lakou pono. !\la kela paio ana ua ulu ae na olelo pili kino mawaena o. ka Loio Bawlins ame ka Lunakiai Quinn. Mamuli o

ko Quinn lilo ana he kalaiwa kaa otomobile, ua nui kona ku-e ma na ano apau i ka hookaawaleia i wahi hoolulu kaa kukaokoa, me ka mau ana ae ia Mr. Rawlins "he loio i haiia," a ua hooikaika mau no lioi o Kawlins e lanakila kona aoao. 0 ka Mr. Rawlins i olelo aku ai ia Qninn, "he kauwa oia e lawelawe nei i ka hana a ka lehulehu me ka ukuia e ke Kalana a kq uknia nei oia e ka poe koho o ke Kalana no ka hana i ka hana a ke Kalana aole no kekahi hana a ka mea hookahi." Wahi a ka- poe e noi ana, ua makemake lakou e hanaia i kahua hoolulu kaa ma ka apana ma ke kihi o kela pa e huli iho ana i ke alanui Bihopa. Noi koke mai o Quinn e waihoia aku ia noi imua o ke Komite Alanui i ka wa a Mr. Rawlins i noi aku ai a aeia mai oia e kamailio. Ua kamailio aku o Rawlins maluna o ka manao wehewehe o Quinn "aohe kanawai Kalana e ku nei i keia manawa. Wahi ana, ua maopopo iaia, o ke kanawai Kalana mua, ua hoonoaia e ka Lunakanawai. Andrade, a ina e makemake ana ke Komite e kali no ka noo* noo ana i ka palapala noi a hiki i k* haku hou ia ana a hooholoia o ke kanawai Otomobile hou, he keakea ana ia i ka poe e noi nei a i paa i ka hana mai ka huli ana i ola no lakou ma ia hana. Oiai e hala ana paha kekalii mau pule mamua o ka hooholoia ana 0 ke kanawai. Ua komo ka poe noi a ke lawelawe nei i ka hana i ku i ke kanawai, a nolaila he mea pono i ka Papa e eleu loa ina ka hana ana, ia leanawai. No na kaa otomobile ma na alanui, wahi ana he mau kakini o lakou e ikeia aku ana e ku ana a po ka la ma na alanui ma na wahi kokoke i na hale oihana. He mau kaa hai oleia lakou, eia nae ua aeia lakou e ku malaila, a o ka makemake hoi o keia poe noi e ku ko lakou mau kaa ma kahi e hiki ai ke kiiia mai e hoolimalima o ia wale no. Wahi a Quinn, aole ona makemake e hoonele no kekahi manawa i kekalii mea e huli ana i pono nona ma kela hana he kalaiwa kaa, aka nae, o keia poe noi apau, ua hoolimaliniaia lakou e ka! Hui Kaa Otomobile, a ina pela ua hiki no hoi ha ia lakou ke noho malie ilaila kahi o ko lakou halekaa a hiki i ka hooholo ana o ka Papa i ka lakou mau palapala noi. Wahi hou a Quinn, i kona wa i kamailio 'ai ' { aohe kanawai Kalana pili i na kaa otomobile . 1 loaa ka mana i keia manawa," aplc-j oia i ike lie "loio i ha'iia" kekahi e noho ana malaila ma ka aoao o ka

poe noi, a oia ke kuinu i ulu mai ai kela hoopaapaa. 0 ,ka Hope Loio Kalana Milverton ka i kainailio mai i kekahi mea e pili ana i kela kauawai a 'ka Luuakanawai Andrade i kukala ae ai ua inana ole. Eia nae, aole i ku-e kela "lianawai ma kekahi uno i ke kanawai e pili ana i kahi hoolulu o na kaapio, a i ole ia i na kaa-oihana. Ma kela kanawai e hoomaopopo wale an;i uo ia i ka mamaholo o na kaa otoinobile. Mamua aku nei, ua hana ka Puuku o ke Teritore i kekalii mau rula e pili ana ina kaa. Aole nae i maopopo ia Milvertou, owai la ka mea mana e haawi mai i kahua hooluhi.no na kaapio i keia manawa, a i ka nana aku, me he mea la, eia na mea apau ma ke kai no keia nhiau, owai la ka mea mana e hoomana mai e hana, i wahi hoolulu kaa hou. 0 Lunakiai Cox ka i ku mai e kaka pono o ka poe noi; wahi ana, ua laikiniia lakou i poe kalaiwa kaa otomobi!e aolie mea hooleahi e hoonele aleu ia lakou i ka pono «* huli ai i ko lakou ola. lna aohe kanawai, e hoolako aku ka Papa i kaliua hoolulu kaa no lakou no ka manawa e pono ai. Ma ke koho ana e waihoia kela kumuhana i ke Komite Alanui, ua haule, mamuli o ka mahae ana o ,na hoa o ka papa, pa'i a pa'i. Noi mai o Logan e haawiia aku ka mana ia lakou i loaa ai i kahua hoolulu kaa no ka manawa, ua haawiia, o Quinn hookahi ka mea ku-e. Ia wa i noi mai ai o Rawlins ina paha e ae ana ke Kakauolelo e hoolako aku iaia me kekahi palapala e hoike ana i ka hana a ka papa. 0 Quinn ka i kikoola mai "Aohe ia he mea e ai." _ Mahope wale iho ua lawe houia mai ke kanawai Otomobile no ka paku'i hou ana i kekalii mau hoololi. O Aylett ka i ku mai a ninau ia Quinn, "heaha la ka manawa o ka mamaholo kupono?'' Pane o Quinn, ua hui oia me Mr. Bihopa, oiai akahi no oia a hoi mai mai •Ladana mai, a wahi g( Bihopa, ua hoemi mai na kulanakauhale o Laāana ame Nu loka i ka palena mamaholo o na ka otomobile iloko o na palena o ke kulanakauhale, a o ka "mamaholo kupono" ka i paniia ma ia wahi, aia ia mamaliolo o na kaa i ka manao o na makai; e hoikeia aku i ke kalaiwa ina ua holo mama loa paha ia aolo paha. No ia hoakaka a Quinn, ua pan! ko Aylfett pohihihi. I

Hoololi o ka Pauku 30 e pili ana i ka helu 'o ke kaa. E penaia ka helu maluna o na ipukukui mamua a pela me na kukui mahope, i hiki ai ke ikeia ka heln o kela keia kaa e holo ana. E kau puia i mau ipukukui ulaula mahope o ke kaa a e hoolako kela ame keia kaa i mau ipukukui o ia ano. 0 ka ukn no ka hoopaa ana ma ka

buke i ka helu ame ka mea nona ke kaa ua auhauia $5, a o ka uku o ka mea nana e hoike ana i ke kalaiwa he $3, oiai nae ua kakoo loa ke Komite e kauia ma ka $5. I ka wa e aponoia ai kekahi mea noi e loaa pu ana iaia ka laikini me ka uku pu ana i ka $5 no ka laikini. TJa ku-e kekahi mau hoa no ka pii loa a hoemiia mai i ka $3 a no ka mea noi laikini motorcyele $1. Heluheluia ke kanawai ma ke poo , a hooholoia ma ka heluhelu ekahi ana, a kauohaia ke Kakauolelo e hoolahaia ke kauawai. Ua hooholo puia ke-ka-nawai hana paipu, pela me ke kanawai e hooponopono ana i ka hana a ka lunanana no ka hoomaemae ana i ke kulanakauliale. Hapaiia ka noonoo ana no ke koho no ke kanu ana i ka poe ilihune loa o ke Kalana. O ka Mr. Williams koho no ka pahu, ka lawe ana, ka malama ana, ame ke kanu ana he $17.20; ua lilo iaia ka aelike. lioko o ka wa e kamailioia ana ka mea pili i ke dala ua oili ae la ka papainoa o na makai kula i waihoia mai -ai i ka Meia e ka Luna Nui o ka Oihana Babbitt, a o ia hoi ka poe a ka Meia i hookohu ai, a i ka wa o kekahi o na makai kula o ke Kula A'o piliolelo i loaa aku ai kana bila kikoo dala, he $15 ka pokole mahope o kona uku mua. Ua hoakaka pu ia ae imua o ka halawai, ua hana hou ia e ka Luna Nui Babbitt kekahi hoololi ukuhana mawaena o na makai kula. Ua kauohaia ke Kakauolelo e kakau aku i ka Luna Nui Babbitt e hoike aku iaia aohe ona kuleana i na makai kula, a e ht)oki ia i komohewa ana ae nia ia walīi o ka hana. Ua hoakaka pu mai o Mr. Quinn, o ke kahua o ke Kula A'o Piliolelo oia kekahi o na wahi lepo loa ma ke kaona nei. Ua ike oia i leekahi mau Pake elua me na wili lauoho maikai maloko o ka pa a pehea la i malama oleia ai ka maemae o kela wahi. Ua kakdo pu oia i ka manao e wawahi i ka pa e hoopuni ana i ka pa Kula.

Na George Chalme#s, ka Luna Alanui o_Wai"ianalo i hoike mai i ka lilo o na pohaku e oioi ae ana iwaho maluna ae o ke alanui Pali o Nuuanu i mea hoomaka 'uka 'u i ka poe hele ma ke alanui a hana kupono ka wehewehe ana i kela mau pohaku i ole e poino ka poe e hele ana malaila. Ma kela wabi no i haule mai ai kekahi poliaku nui i kekahi mau pule ae nei i hala a waiho ana iwaena konu o ke alanui a alaiia ke alanui. Nana no, he nui ka poino o kekahi mau wahi o na alanui olaila a he hana pono ke hoomaemae kokeia; noi pu mai oia i haawina dala lawa kupono no na hoolilo o ka hana ana ia mau alanui.

Na ka Meia i wailio ae he palapala kono inma o ka Papa, mai ka Hui_mai 0 ua Aupuni kulanakauhale, .no kekahi lioa o ka Papa e hiki kino aku ma ua lialawai Ia e malamaia ana ma Montreal. Ua lioike ae ka Meia i kona makemake loa e holo kino i ua ahahui la, a ma ko Quinn manao ana e ae ana no ka Papa iaia e hele. He leka ka i loaa ae i ka Papa mai a Mr. Campbell mai, lia Luna Nni o na liana aupuni e olelo ana ua hooliloia mai kekalii apana aina uuku i ke aupuni 110 na alanui mauka a makai o Manoa, e kekahi kamaaina olaila malalo nae o lte kumu aelike, na ke aupuni e liana ka pae poliaku omua o ke alo o ke alanui. Ua waiho mai ka Luna Nui Campbell i kela kumuhana imua* o ke Kalana, a e noi mai ana ina palia e liiki ana ia i ke Kalana ke auamo i na lioolilo no ka liana ana i ka pae pohaku. Lehulehu wale na noi i waihoia mai 1 mau ipukukui Hiwila, nh'ke poo makai o ke alanui Kuluiiikai ma ke kihi o ke alanui Hema ame Kawāiahao a nia ke alanui Ward a hala i o; ma na wahi kupono ma ke alanui Moanalūa, a i elua kukui ma ke Alā' Moanā a hookahi ma ke alo iho o kahi hoomoana o na koa Marina ma K^ltkafio;' ua pau loa keia mau noi i ka haule, no Ice kumu aohe dala lawa pono īna ka waihona ~e •hiki ai ke lianaia i mau kukui uwila. •