Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 19, 12 May 1910 — PANE IA MEA HELUHELU. [ARTICLE]

PANE IA MEA HELUHELU.

Eka L-aQ3hu»>p*jsAp<»n«> •> Kiiohaaai »ka saJsai, AU»'sa o-e a aaī: B a*t* «su| au <e ki>u aiao;a o» k«kabi wahī k*a-| w-U* o ka kakou wahawWo «e }>ar»? a.ka| i keia kaaaka h®!*e *a!e i Wike ia| m»k*io o k« Ak>kt A.aa o keia m»ttf puie elaa i kaa hape aet Ap*?tlaJ :£J am? Ap>erī«a '£■>. I9l«> V ha.na t kaaa| iīK»a poaoi a hoike 3«? o Mea b#fukeia ka k&aa inoa o ke kaaaka ra< keia ke aao. e kapa ta i>ia be kaa;»alii. a Ike rau no ka ha&i īke. 01% ka mea i koi «ak n*> : . ?a*n e koko aku ia Likaoa i stoho E eie eo keia kao iik», e koko ao oe i kaa ht»{»aD2|>aEī a o oe ao ke ike i kaa hupo i haaa ai a aole «o hoi owaa ke mihi aaa aka o oe ao be maikai kahi haole (LiksTaa) be Bepabalika oo aae, i ;aa ao ko oiua aoho iike ma ke ano huae a nele a i ka tra o ko '«a la puka i Eiele 0 oe aaei kekahi me ial Nau oo e ike aoa iho i ka hana a aa {kk> Demokarala eia ibo uo hoi ka Meia a oukou i ka laoakiia ana ia ookoa heaha kaaa i baa» aole oia i hoopoioa i aa Repubalika aka kii aka no «ūa a hookomo ae i ka liaaa, oiai k« niaa hoaloha no lakou nona i ka wa e oino like aaa i ka wa.u. o ka pipi Repuba!ika) i na makahiki i hala a i ka wa i loaa ai ka pomaikai i kekahi 0 lakon e hoomanao ana ao lakoa ia lakou \ho, a heaha ka«t nao no e ike noa iho ame ka {K>e oha pili wa&. Pe)a no ka Makai Nui Haalilīo kii no o na Repabalika, a pela ai no hoi i a laukea i kona wa i puka ai aa no oia i na Kepubaiika inaninli o ke kaooha i haawiia aku iaia oiai oia he Hepuhalika no. a kuhalahala, ai ka poe Demokarata ia kau, a i ae i ka hoopnnipuni o laukea ia lakou he mea oiaio no ia. a ua ha'i ae no oia i kona ma* uao ina aole oia i hoopunipuni ia k&u, aole oia e puka, pololei maoli no, a pela 1 no o Likana e hele nei e "ha 'iolelo i ko |Knhio hoi ia nei e hana kalaiaina ai a I hoonoho i mea okoa oia ia wahi a ina ka j oia ka Elele aole oia 6 haaleie i kana i hana i kohoia ai. *

He kini aila maopopo keia, ua koho ia he kakauolelo i pani a i hope nona i kona wa e kaawale ai ua loaa no kona pani naua e nana i ka hana, a ina o Likana ke paka a eli luawai o hope nei o ka haalele no ia i ka hana a hoi ihope nei a o ka pono o ka poe waiwai ke hana" ia aole o ko kakou, oiai o keia holo Elele ana a Likana e holo nei he holo nuha no ka ae ole ia o kona manao, no ke kuapo* aina makemake loa oia ia Lanai nona a i kona nele ana nuha loa oia a ke lu nei i kana mau dala no kona lanakila i wahi e hoi ai kona poho aole no ka aina hookuonoono e hoi ole ai keia mau dala mahuahua ana pehea e hoolilo waleia ai ke da!a a ka haole me ka maopopo ole o koua wahi e hoi hou mai ai? Koe wale no paha, ina e hooia mai ana o inoa ole ua olalauia ka mea nana keia dala e lu nei. • Mahalo no hoi au ia oe e inoa ole no ko hapai ana mai nei i na manao kahiko i hana ia i na kau i hala a i mea e ike mai ai ka poe mea mana koho a pau mai Hawaii a Niihau ame ka poe paha na lakou i hoohiki ia Likana no ka liana ana i ka pono o keia lahui kanaka e like me ka Poepoe ma e ha'iolelo hele nei no ka hoohikiia o Likana Eliwai i wahi e puni ai na kanaka a manao ae e hana pololei io ana 0 Likana a eia mai ka oiaio. Ua 51eIo niai o inoa ole ma ke Ak)ka Aina o Aperila 23 i hala o Repubalika ka ka 1 hoopunipuni, olelo ina e koho ia lakou ! niii ke dalā, a hao me ke kopala, he mea oiaio no ia, a ina kakou e hookonio iho .ana i ninau i keia Ja. Owai ka poe. na lakou ua olelo la i olelo pela ina e koho aku a puka lakotl alaila nui ke dala, me ke kopala e hao ail Eia mai ka haina ninau. 0 Likana Eliwai no ka mea nana ia ha'iolelo ma na wahi apau ana i ha'iolelo ai e kouo mai ana i na kanaka e koho aku i ka paa baloka Repubalika a ina makou e puka ana hele makou ma ka liale kau kanawai e hana i ka pono no na kanaka Hawaii, a i na kanawai maikai a nui ke dala hao oukou me ke kopala aole pilikia ka noho ana. 0 keia ka ha'iolelo i ha J iolelo ia e Likana Eliwai iaia i holo Senatoa ai i ke kau o 1903, a lanakila ai oia a o ka ninau ina o ka hoopunipuni mua ia a Likana hao ai ke kapal'a a kanaka 1 ka puahiohio no keaha oe e inoa ole i manao ai e koho aku kaua iaia no keia aina me na dala no i loaa ole ia kaua. i keia la e loaa ai ko - kaua mau aina hoopunipunit E ka hoaloha, ke waiho wale mai nei no o Piinaio, he pili loa uae i kahi lepo inoino, peheaf iE pono ana no oe ilaila? Haina, aole. A e hoi mai eia iho no ka poli o ke 'iii a kana ka luhi o kaua me tutu ma, o ko kakou lealea no ia, ua ike a. E kuu hoa, e inoa ole ua kono mai oe ia'u a owau hoi keia ia oe/a penei: Ina he Likana hou kau aole o kela Likana Eliwai ae la, ina la he hookahi kaua i ka wai 'o ke ālialia a ina paha o kana kumuhana e hele aku ai i Wakinekona ke puka oia ia kaua a he hele e hoopau i ka lawe ana mai i na haole koa noloko o na Papu o Hawaii nei a o kaua no hoi ke hoi aku ilaila me ka nui o na hoa liawaii o kaua e nobo mai nei oia iho la ke ola io, a loaa ka hana i ke kanaka mamha a maopopo kahi waihona o ke kii no ia o ka aina la ioaa ana mai aohe kanalua ana ua loaa ke daia e loaa ai ka aina, a ina o ka puahiohio mamua a hui ae me ka makani e pula aoanei ko maka e inoa ole i ka lepo. Auhea oe & ua hoa nei' mai hooili manaoino wale aku no i na mea e pili ana i ka hoojwie Kukini na ke Keikiaiii a kaua aole ioa e ili keia mea maluna iho ona aka he hana keia i hookumu mai kaniko loa mai a loaa mai o Likana ma i ke kaa o 1905 hooholo like o Likana ma no ia mea fce hoopae limahana a hikj mai i keia kau ahaolelo iho net aole o Kuhio Lunamakaainana a i oie Senaloa paha i ae iike iho oei \ ka haawīna dala, no na mea e pili ana i ka hoopae limahana aka na na Demokarata ame na Kepnhalika o keia kau iho nei i ae iike nne ka maikai a o ka waha kole ana nae kau aku la iluna o ka Eiele aloha a ka lahui. na hoino aea ame ka aoao kalaiaina. Malia paha o 1 mai oe a i ole o ookou no a}*au loa no ka nūi o na mo&o Bepnbalika peia i hooiliia ai maluna o iakoa na kanawai ino apau a ina iho la oia ka manao ana e hookauhihi at maiona o na Kepahalika no keaha ka hel» ole o iknaloa Harvey & ha'iolelo aku imua o ka iehuleha i pnka mai ka poe lua'il Lepem o Molokai oia hoi ka ma'i i ka poe Kepahalika mamnlī o ko iakou kakoo iike aua mai i ka otelo hooholo a Harvev, a oiai t> ka aoao aui ia i!»>ko o na hale elna aka ke hek nei nae lakou a h&lolelo aku e ole ao heiao mai ai kela poe ma'i o

Molokai ame kekahi mau olelo Hko ole he nui. a lua uae he poe naauao ko noho ana iloko o ka rowi halawai e maopopo loa ana he hoopuuipuni aole loa e hiki ke liio kekahi kanawai a i ole olelo i me» maua ke ole e nui na ae a uuku na hoole, aka ma ka nui o ka poe i kakoo ai i kekahi kanawai a i ole Olelo Hooholo p«ha e holo ai a maua nolaila e noonoo mai no oukou e ka poe mea mana koho no keia mau ano ha'ioielo. Ke olelo nei o iuoa ole a ma ka hoopokole ana hoi heaha ka ikaikft o eloa Demokarata ia Ehikn Hepubalikaf o ka'u haina aole. a o ka'u hoi he ikaika oi ae a ua ike maka au ma ka rumi o ka Meia, o ka ikaika o na Lun&ki&i ehiku i ha'i ia ae la, he ikaika walaau a o ko ka Meia ikaika he ikaika haawi hana; a o ka'u i ike ai oia ka'u e pane nei e ike mau ana au i na kanaka e hele mau ana i kona rumi o nonoi ai i hana, a e haawi mai &aa oi& (Meia) i ka palapala a o ka'u e lohe aku ai e hele oe a i ke alanui mea &ia iiaila o mea kahi i hana ai haawi &k& oe i keia ieka a loaa mai kau h&oa iaia a pela aka aua a pela aku ana. j Nolaila aole no na Lunakiai ke kumu nele o na kanaka Demojiarata aka no ka maopopo 010 a g ka poe liepuhalika o iakou ka'u i ike i ka hele me ka palapala a loaa ka liaua a no na mea e pili ana i ke kaa roiu aole ia ua na Lunakiai uka na kahi luna alanui a na Demokarata o ke koho ana i Molokai a o ka hana ana nae i Oahu nei, & na m&nao kahi luna alanui he hoomi lilo i& o ka haawi na ke kaa roia e huki i umi kaa iliili mahope a e hoopau i ewalu kanakn mai ka h.iua nku ame 16 hoki e hoomaha i ka hale- bokt alaUa 0 14.00 o ke!a poe knnaka i hoopauia e houluulu a piha ka mahina hoolilo aku no ka ailn a no kekahi mau mea e ae paha a i elua wnti kaimka e hana mo eha hoki, nolaila. owai ka i hoopilikiaia o Demokar3tu mea mana koho no. No na mea e pili ana i ka ilio malia paha o oe no hoi ia ke kumu o ko kakoo hou i ko aoao Demokarata ua 'puu hou no paha ko waha i ka poke i r o bipi aloha ino pehea auanei e maopopo ai ia oe ka laka o ka iii i ka poke I'o bipi, mamna e ike ai ka mea maopopo ia mea a inahope walaan ia h&'i, pehea auanei oe e maopopo ai e hooikaika ana o Likana no ka poe w&iwaī oiai aia kou nana ma ka poke bipi. Ola no na kanaka. ina e l»iki ia oe ke pee a like me Sam Kaai, nalo no. O ke aloha no kou e Sam Kaai & nui e hooman no oe ma kau hana he haih» aila no ka uku au no i hoomaikeike mai ne': ehia ka hoi mea aloha o k» poe e puni mat aoa ma kau maalea ana mai koho ia Likana e na hoa makaainana koho pololei ia Kalanianaole ke alii hoomanawanui 1 ka hoino makawelawela ia e kakou kanaka Hawaii noa ina no hoi no ka nonohua loa o ka naau malalo o ke kuhihewa ame ka pelo ia e aho e haawi i koo ba)oka no Gha9, Kahiliaulani mamoa o ka haawi ana, i ka baloka no Likana Kliwai o> ka īohe ke ola a o ke kuli ka make. Mahalo i ka Lunahooponopono. ame na keiki oniu hua kepau ko'u anoai. C. K. KEALOUA.