Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 20, 20 May 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA LXI. "Ua lohe maho'i wale do hoi aa. na haalele aka nei ka oe i ka hana po ana me Gere« a o ka'u ia o ka nele ana mai nei e hoike aku ia oe. owan kekahi e makemake ana e hookaawaie mai ia u iho mai kela kanaka lapnwale mai." "Ea ua kuhihewa loa oe e Kalaka, aole» au i kaawale mai ka hana like ana me <iere, eia no an ke kokua nei no ka holopono o kaoa uiau hana/ ? "Aole loa au i kuhihewa, no ka mea o kahi a r u oka iohe ana mai no keia nuhou, he wahi ia e hiki ai ia'u ke hilin|U no ka oiaio o na mea apau a'u i lohe ai." "Ina pela e kn koke oe a hele mai keia keena aku, aole loa o'u hoihoi i na kanaka e hele mai ana e hoike i na mea oiaio ole." **Mai wikiwiki wale oe e Alika i ke kamailio ana mai pela o ka'u e nwalo aku nei ia oe, o ia no kou komo pu ana mai me a'u a he hookahi ko kaua hana like ana aku ma ko kaua aoao." "Ua maopopo mua no ia ? u kou ano maoli e Kalaka, nolaiia he mea makehewa wale no kou hookikina ana mai ia'u ma kekahi ano e puni aku ia oe." "Pela io ka hoi, a oe e Alika, ua ike au i na mea apail e pili ana nou, i loaa ole hoi i ke kanaka au e pauleje kuhihawa nei/' a noke aku Ia o Kalaka i ka nana pono loa i na maka o Alika, aple no nae ia he mea e loli ano e ae ai ka helehelena o ua wahine p"lna ua maopopo ia oe ko'u mau ano apau, alaila he pomaikai hoi paha ia no ua kanaka, ina he mea kekahi e loaa ana ia oe no ia mea!" "Aola no he mau pomaikai nui e loaa ana ia'u, aka e hoomanao iho nae oe, o ka lio au e kau la, he lio ahiu ia e hiki ole ai ke hoolakalakaia." * "Ina he lio ahiu io ia ea, aole loa au e ae ana e haalele i kona kua, a hiki i kona kaa ana mai malalo o ka ? u mau hoomalu ana." M A pehqa ina au e haalele iho ana ia oe, e hele pololei aku ana au no ke keena o ka loio apana, ke hoomaopopo mai la anei oe i kuu kamailio mua ana aku nei ia oe no ka maopopo ana ia'u o kou ano maoli?"

"lua o kou makeniake ia, e hana aku e like me kau i manao ai, no ka mea aole loa o'u maka'u ia oe e Kalakal" "Ke manao mai ,nei paha oe e Alika he mau olelo palaueka wale no keia a'u ia oe? M f< Nawai auanei hoi, nau no i olelo mai nei ia'u e hele ana oe i ka loio apana, nolaila ina aole oe e hele aku ana. alaila na'u ma oli no e kipaku aku ia oe." "Akahi au a hoomaopopo i kou kuppno e Mrs. Deka," i hoopuka okoa aku ai o Kalaka 1 ka inoa o ka wahine e kamailio pu nei mo ia, me ke kamailio ana aku hoi ma ka olelo Enelani pololei, aole hoi kela ano hoohepa e like me ka Kalaka olelo ana." "Auwe no ka hoi e!" i hooho mai ai o Alika me ka piha i ke kahaha. I ,k Heaha keia au e kahaha mai nei.'lr "Heaha mai ananei hoi kau, aole loa au i ike i kekahi kannka aiwaiwa e like me oe e Makaikiu Uwila. Ke manao loa aku nei paha au o Kalaka maoli no la oe, eia ka o ka weli o ke kuln aumoe." "O ka mea hoi ia e pono ai ka'u «hana, a aole loa au e aa e lawelawe i kekahi hana nui, a hiki i kuu ike ana, ua holopono ko'u mau ano hnna, e like me ia au i kuhihewa mai nei ia'u.'' "Heaha ketfa hana nui an o ka hoea ana mai nei e ike ia'u. v u No ka hele ana mai nei no e hoomakakiu ia oe, ina eia oe ke kokua pu nei me a*u ma ka paonioni ana aku me Gere, a ua ike maka iho nei no hoi au ia nolaila aole a'u mau kanalna ana i koe nou. v I "He oiaio ua lohe wale no paha oe no Alika, aka i hoike aku I au ia oe e Mr. Uwila, aole loa he wahine e like la me a'u nei, ka hiki ole ke hoonioniia ae mai kekahi mea a*u i manao ai e hooko, a e like no me ia a'u o ka hooia ana aku ia oe, no ko'u kokua ia oe ma na ano apau, pela no au e hana aku ai a hiki i ko lanakila ana." "Aohe o'u kanalna i koe, ua ike ku maka i kau mau hana e Alika." Iloko o kela manawa i kani mai ai ka bele o ka puka mainua, a ia i hooho malie ae ai c Alika: "Eia ae» o Gere ke hele mai nei, nolaila he mea pono e haalele koke mai oe i keia keena mamua o kona komo ana mai. E komo aku oe maloko o keia wahi a puka aku mahope, he> mea maikai ole ko kaua loaa pono mai iaia inaloko nei/' ''Mai maka*u oe e Alika no'u» na'u no e imi aku i ko'n wahi e k&awale ai māi keia wahi aka." a ia wa i haalele mai ai o Makaikiu Uwila i hoohalike iaia iho a like loa me Kalaka. O kela hemo ana aku nae a ka makaikin aolei o Alika i ike mai nolaila aia no oia ke inanao la, eia no ka makaikiu maloko o kela hale, a i ke komo ana mai o Gere noloko o ke keena hookipa o Alika» ua minoaka aku la ua wahine la, me he mcs\ Ia ua lilo keia hui ana o )aua i mea hanoli loa iaia, a o ia ka Loio Gere o <jkn pane ana mai: £ "He keu aku ka hoi kou ano ulumahiehie e Alika i keia po!'' "Pehea auanei hoi e nele ai ka loaa o ia haawina ia'u ? i ka ike aku no hoi paha ia oe." "Owau no hoi kekahi i piha i ka hauoli. a o keia palm kekahi po i hoike like ae &i ko kaua mau helehelena i ka hauoli piha i. iike ole me kekahi mau manawa i loaa iloko o ko kaua ola ana. v "Pela io ka hoi, a oiai hoi he mau hoahui kaua & elua no kekahi hana e īoaa like ai na pomaikai ia kaua. e oluolu ana anei oe e hoike mai ia'u i kekahi o kau mau mea huna?" u Aole keja he mea hunu, koe wale no kuu hoike ana aku ia oe, ua kokoke loa mai ka hora e lewalewa ai kela makaikiu iluna 0 ka amana likanaka." Iloko o keia manawa a Gere e papa olelo nei me Alika, aole ka o Alika i kumakaia aku ia Makaikiu Uwila, aka e hke> me kana i hooia aku ai imua o ka makaikiu, pela.no oia e juhele r«ei ma na ano apau no kona pono, a Gere nae e kuhihewa loa nei. o laua like ma kekahi aoao. no ke alu ana ia Makaikiu Uwila. No kela manao no hoi o Alika. aia no la o Uwila maloko o kela keena, aole loa oia i hoike aku i kekahi wahi lihi no na mea 1 kamailioia mawaena ona ame ka makaikiu, koe wale no kona hoike ana aku ia Gere no kona paulele maluna o kela kanaka. MOKUNA LXiI. Aia o Kolina ke hele la no kahi o ke kaa i kuhikuhiia mai ai iaia, a i ke kaa ana aku o ka loio opio ma kekahi aoao o ka uwapo Burukalina, ua ika lo aku la oia i ke ku mai o kekahi kaa, a ua loaa iki no iaia ka makaukau no ka oihana makaikiu. Waila aole o&a pulale koke aku no kona knlana hou, aka noke

aku la oki ika hakilo ike kaa biki i kon& boomao|M>po aua ilio, o kt U ka ke kaa i kauohaia mai ai iaia e Makaikhi Uwila. Hele ako la oia a haawi aka !a i ka apana pela i haawiia niai iaui. luiua o ka mea nana e malama ana i ua kaa la. a loaa koke mai !a no ka paiie iaia mai ke kalaiwa mai i ka pane aua mai:

"O keia io ke kaa au e huli nei." a wehe koke ae la no ke kanaka nona ke kaa i kona kuka loihi ame kona piipale biwa a liaawi mai la iaia nei, a he manawa wale no ia a Koiina o ka hoololi ana ae iaia iho mai ke kulaoa keoninuma a i ke kuiana kalaiwa kaa.

lioko o n& niinuke pokole aia o Koiina ke noho ia nia kahi 0 ke kalaiwa, me ke kakali ana Hku o ka hoea iuai o kftna mau ohua. Ua hala na minuke he kanaha a oi o kona kakali ana, aole he hoea mai o kekahi mea. a no kona piha loa i ka nauki ame ke kaaki, aa hoopuka okoa ae la oia i keia mau huaolelo: **He keu aku maoli ka hoi ka iohi o na ohua o keia kaa r me he mea la, he hana nui ko keia po. ke kumu hoea koke ole mai o na ohua a'n e lawe aku ai r * me ka noke ana iho i ka hamohamo i ke kuau o kana huipa e paa ana. laia no nae e noonoo ana no ka lohi o kana mau ohua e lawe ;iku ai maluna o kela kaa, ua lohe aku la oia i ka walaau mai o kekahi mau mea. a ninau koke mai ia no kekahi iaia i ka i ana mai: u O keia anei ke kaa o holo aku ana no Kanasi?" j He ninau kela i maopopo mua ole ia Kolina ka pane pololei i e pane aku ai, nolaila ua hoole aku la oia; aka uo kona hoomao- j popo ana aku nae i kefcahi leo i kamaainu mua iaia. ua hoololi i koke ae la oia i kana pane. mua a i aku la: u Aole no i maopopo ia'u kahi o keia kaa e holo aku ai aka 1 kahi a ka'u mau ohua i makemake ai, ilaila au e hooko aku ai. v "Alaila o keia ko kaua kaa, i?ehea kou manao e Tom, e kau hoi palia kana a holo aku no kanasi!" "Ua inakemake au e ninau 9 aku ia oe. owai ka inoa o kela kalaiwa?" "Aolie i loaa ia'u kona inoa, a aole no au i kamaaina iaia. O kahi o keia kaa a*u o ka hoolimalima ana ka'u i kamaaina, a no laila mai nei no paha keia kalaiwa." O keia mau kanaka e kamailio nei, o Makaikiu Uwita no ia ma ke ano Kaiaka me Tpm, kela kanaka naua i aihue ia B«te. a e noomakaukau nei hoi no ka hele ana aku i kahi i hunaia ai 0 ua kaikamahine la. '•Mai hoao oe e Kalaka e pulapu mai ia'u, malia paha ua ike no hoi oe i ka inoa 0 kela kalaiwa. hoopunipuni wale mai nei no nae oe ia'u, eia ka auauei he kokua keia kanaka nou!" <k Mai hoao oe e Tom e kamailio mai ia'u i kena ano olelo. o jke aku auanei oe> iko kula'iia e a ? u, mnnao ana paha oe i kuu elemakule ana he hana maalahi wale no ia oe ka paani ana mai ia'u me kau mau olelo ku i ka hoonaukiuki." ,k lna hoi ha pela. e komo koke aku iloko 0 ke kaa i keia manawa ano, akahi ka hoi kou noke loa mai i ke kakaolelo!" "Mai pupuahulu oe e Tom, aole paha pola iho la ke ano 0 kau mea e olelo mai ai ia'u. He keu no hoi he hana ka kaua o keia po e lawelawe aku ai me ka inalie. a pela iho Ia ka oe e ktikahalake mai ai, e haaleleia auanei oe e a'u ma keia wahi! v "Aia hoi paha la ke hoololoiahili wale mai nei no oe ia kaua. aka auhea nae oe e Kalaka, ke makenuike nei au e ninau aku ia joe: 'Ua makemake loa anei oe e loaa aku kela kaikamahine, a i ole, e lawe aku paha au iaia a haawi aku i kela makaikiu. ka mea a ? u oka lohe wale ana, oia kekahi mea e huli nei i kela »kaikamahiue?', "E hoopjau oe i kena mau ano olelo au e Tom, he keu no hoi 0 ka kaua liana ia o ka hoea like ana. mai nei no keia wahi 110 ka | hele ana aku e kii i ua kaikamahine la. eia ka he mau haawi hou |aku kekahi au i kela makaikiu." ! "A pehea, ua makaukau nae paha oe me na kaukani dala i keia manawa ea ?" 1 "Ua. makaukau mau au iua manawa apau. i hakalia wale no paha i kuu ike aku i kela kaikamahine, o ko'u haawi aku no ia i kau mau dala, e kani iho ai ka aka a ua kanaka," a o ko Kalaka komo koke aku la no ia noloko 0 ke kaa. me ke ku aku no o Tom mawaho, a nana i pani aku i ka puka 0 ke kaa a paa. "O oe no o kaua e Kalaka ke noho iloko o ke -kaa, e hoi ana au mamua me ke kalaiwa e noho ai, lie molowa au i na kanaka elemakule e tike me kou ano," a o ko Tom pii aku la no ia a noho pu iho la me Kolina, ka mea i hoanoe iaia iho a kohu kanaka no kuaaina mai. "Aha! ua kamaaina mua no ka oe e Tom i ko kaua kalaiwa, nawai 110 e ole kou makemake e noho pu me ke kanaka au i kamaaina mua ai v wahi a Kalaka. me ke kuoo, me he mea la, he kanaka malihini loa ke kalaiwa iaia. u Aole paha ko'u he kamaaina mua i kela kanaka, aka ua makemake au e ike ina eia oe ke kolohe nei ia'u. pela an i makeonake ai e noho pu ine ia. a e makaala hoi i kana mau wahi e lawe ai ia kaua i keia po." "E 'hana aku no hof e. like me kau e manao nei i ikeia ana ko'u kolohe ia oe, aka no'u nei la e hiolani aku ana keia keiki, a aia a hoea aku i ka hale 0 ko huna ana i kela kaikamahine, alaila hoala mai oe ia'u.'' Ia pau ana o ka Kalaka kamailio ana mai ia Tom. o ka huli koke aku la no ia o Tom, a i aku la i ke kalaiwa: "E holo koke kakou ma ke alanui Huba ma ka aoao hikina o Nu loka.' r %i O kou makemake wale no ke hooko ia e knu haku," i pane mai ai 0 Kolina me ka leo kalakala e like me ke ano mau ō na kanaka o na kuaaina. a hoomaka aku la oia e hili i na lio, no ka hoohuli ana ae no ke alanui i makemakeia.

O ko lakou nei holo ia a liiki i ka pilia ana o ka hapaha hora alaiia ua ninau hou aku la o Toma ia Kolina: u Ke ninau aku nei au ia oe, mai liea mai keia kaa o ka laweia ana mai nei?'* "Mai ke alanui Eeleka mai keia kaa o ka hooiimalimaia ana," wahi me kela ano leo mua no ona, o ke ano o ke kamailio ana a na haole olelo e." "Ma kahi hea o ke alanui Beieka?" i ninau hou aku ai no o Tom. Xo ka ike ana iho o Koiina e niele loaia mai ana oia a liiki i ka loaa jK>no ana mai o kona koiohe t nolaila ua i aku la oia ma ke ano kahaha: **t"a olelo aku nei anei au mai ke alanui Beleka mai keiii kaaf* "O kau walii hoi ia o ka olelo ana mai nei!" "li»a pela ua puka hewa aku nei kela wahi ia'u t oiai o kahi pololei maoli, mal ke alanui Kamaki mai nei keia kaa, e kokoke la i ke alanui Beleka. v Ua loaa mai keia ike no kahi o kola kaa o ka loaa ana mai. mamuli o ko Koiina ninau ana i ke kalaiwa maoli nona kela kaa, akahi nae oia a ike iho i'ka waiwai o ia ninau ana ana ? no ka mea ma ia ano i hiki ai iaia ke pane aku i ka ninau a keia kanaka e noho pu nei ine ia me ka maalahi loa. "Nawai i hooiimalima aku i keia kaa?** i ninau hou ak» ai no o Tom, no ka mea ke ake nei oia e ike l kona puiapu oleia e Kalaka ma ka huli pono ana i kahi o ka oili ana mai o kela kaa ame kona kalaiwa. M Aole an i ike i ka mea nana i hoolimallma, o ka*u wale no o ka hoomaopopo ana, ola ko T u kauohaia ana mai e hele e kalaiwa i keia kaa." "Aole no i loihi loa ko*u npho ana i keia wahi. aka ua piha nae na mahioa eono o ko'u holohQlo ana ma keia kulanakauhale."* "A pehea hoi ka loihi o kon noho kaiaiwa ana no ka ona nona keia kaa a kakou e holo nei?" (Aole i pau.)