Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 52, 29 December 1916 — NO KEAHA LA I PUALI AI KA HAU NUI I KA HAU IKI? [ARTICLE]

NO KEAHA LA I PUALI AI KA HAU NUI I KA HAU IKI?

He ninau keia noloko mai o ka nupepa Aloha Aina 0 kela pule aku nei, Dec. 8, n e ake ana ka mea nana ka ninau i na mea apau e pane iluna o keia ninau, ina i like ole ka lakou mau wehewehe ana me ka ka mea nana keia ninau, a ma ko'u nana ana hoi i na wehewehe ana a ka mea nana ka ninau, i kona mahelehele ana iluua 0 keia ni* nau 0 ka hele ia a lilo ekolu mahele, 0 ia hoi: Ka hau nui ame ka hau iki; ka lua, o ka lahui Hawaii ame na lahui e; a o ke kolu, 0 ka lokahi ole 0 na kanaka Hawaii i ko lakou hoohui ole a hookalii. Mamuli no hoi o ka like ole i'o no 0 na wehewehe ana, nolaila, ke hoike aku nei au i ko'u mau manao, ma kekahi ano no hoi, malia paha e ike i'o mai ana oukou ia'u, nohea mai la ka'u mau wehewehe ana i loaa di; na ka ike maoli no i ka hana ia ana, a lawe a hoomaopopo, a 0 ia iho la keia e haukawewe aku la. He mea maikai ka ninau ana i kekahi ninau elike ae la me keia, a he mea no hoi e hoonaauao mai ana na haina pololei a oiaio, a ina he mau manao hoo•hauhili wale iho no i mea e 4alau ai ka noonoo 0 kekahi poe, alaila, he pono no e hoopau ia ia niau ano hana, oiai, o ka hau nui ame ka hau iki, he mau mea i'o no ia, a he mau mea no hoi na ke Akua i hoomakaukau ai i mea e pono ai kein lahui kanaka Hawaii ia mau la i lialn wale aku, pela e loaa ai ka lakou ahi ia wa a mo'a ka lakou mau mea i makemake ai, a o ka lawe ana mai i na manao hoopilipili me ka manao he mea ia e pili ai, ke manao nei au, pela i'o paha! O ko'u manao hoakaka maoli maluna o keia kumuhana, 110 keaha la i puali ai ka hau nui i ka hau ikil He lawena olelo wale iho no ia i mea 0 lealea ia ai ke kanaka ma kana kamailio ana, o ka waiwai i'o nae, aole, a no ka mea ua puali mua no ka hau nui mamua, a o liahi hau iki ke kau iho iluna o kahi puali 0 ka heiu nui, a ia wa oe e oleole kuolo iho ai, a e lii'a iho ai, a me na mea ano like, a pela iho la e hana ai a a ae ke ahi, a manao ae la ka pono 0 la au hemahema, i noho hoomanawanui ia ai, aole nae no ka hau iki mai ka puali ana 0 ka hau nui, he puali mua no kona, a penei e mnopopo ai:

O ka pauku hau nui, aia iloko ona he wahi puali ame ke ola i'o pulupulu, a 0 ka liau iki hoi, aohe 1 loaa ae kona wahi puali ame kela i'o pulupulu, a ae ia, alaila loaa kona puali, nolaila, ia wa, i ka hoomakaukau ana a ka mea nole i ke ahi i wahi e loaa ai o ke ahi iaia, e kii oia i wahi po-ke, a i ole i wahi pauku hau nui paha, alaila hoowa oia ia mea a naha like i na apana elua, a lawe e kaula'i ia laua i ka la a maloo kupono 110 hoi au e ike iho ai ua maloo i 'o, a 0 kela wahi moali mawaenakonu 0 ua mau pauku la, o ia ka puali e olelo ia nei, a aia he i'o pulul»ulu okaoka iloko olaila, a kii aku o^ 1 wahi lala hau uuku (iki) oolea kupo--110, ua maloo nae, ua hana ia nae oinua a nui kupono e komo ai ma ua wahi kowa la (puali), 0 kela i'o okaoka iloko olaila 0 ia ka pulupulu e a ai ke wela ma kau hi'a ana ,a ika a ana, manao ke'ola 0 ka pau no ia 0 ka pili* kia. A ina 0 ka manao ana e hoomahele ma ke kamailio elike me ka ke Aloha Aina 0 ka hoakaka ana mai nei, o.ia hoi o ka hi'ahi'a ana o ko kakou.mau kupuna i ka hau iki ilifna o ka hau nui o ia ka mea e a ai o ke ahi, ke hoole aku nei au, aole. E noke wale no i ka hi'ahi'a a ma-uha, a pii ka inaina, aole loa e a, oiai aohe wahi rula ma ia ano hoakaka ana mai, i mea e a ai'ke ahi; aole 110 kela mau hau elua ka a, aka, no kela okaoka puepuehu iloko o ka hau, o ia ke a mamuli o ke oleole ia ana 0 na mahele hau elua e ka mea hoohana. O ka hoao ana o kekalii mea maopopo ole e hana mamuli o kona manao ponoi iho i kekahi hana, oiai he rula ko ia mea ame na loina, oiai nae o kau hana ana ua hu loa mawaho ae o na rula, aole o ka rula ke hoka ana, aka o ka mea apakau 110. No ka lua 0 ka manao o ka mea hoa* kaka e hoopilipili ana i kona manao hoohalike i keia hau nui me ka hau ikl, ua like ka me kakou na Hawaii ame ne lahui e, 0 ia hoi, he nui ko kakou mau mana kolio balota mamua 0 ko na lahui e, eia nae e puka mau ana ko lakou aoao, a e lilo mau ana na hana «no nui anau ia lakou, a 0 kalii hunahuna iho ka kakou. He mau manao maikai no keia* he like aku la no nae me kela maluna ae la, ina he wahi okaoka puepuehu kekahi iloko 0 keia lahui kanaka Hawaii, alaila pomaikai kakou ,a ina ua nele maoli, alaila heaha auanei ka mea e hooha'oha'o iho ai, oiai ua haawi mai ke Akua i na kanawai i mau rula e hooponopono ia ai kona lahui kanaka (Hawaii), a' 0 ia ka i'o pulupulu okaoka

e ola ai ke mau kona malama ia ana e ko knkou mau kupuna ame na alii i pau nui i ka hala aku, a mamuli o ko lakou hoohemahema ana i ua mau okaoka puehuehu la puln ia ai e ka makani, o ia ko lele o ua mau okaoka puehuehu la a leaa ia lahui e ma, loaa ai ka lukou la, n ku kn pnila, nele ai hoi oe n ho nn. Eia ke kauoha paa a ke Akua i ha-

awi mai ai nau e ka lahui kanaka Hawaii, Kanawailua 28:1-2, penei: A e koolohe pono oe (lahui Hawaii) i ka leo 0 lehova kou Akua, e malama, a e hana 1 Ka'u mau kauoha, a pau A'u, e kau'oha aku nei ia oe i keia la, alaila, na lehova na kou Akua oe e hookiekie ae maluna o na lahui kanalea apau o ka honua. ) K ili mai keia mau pomaikai ana raaluna ibo o», a e loaa aku oe ia lakou ke boolohc aku oe i ka leo o Ichova kou Akua. A o keia mau kauoha ame na kanawai ka i haawi ia mai e malama a ia tutu nia hoi paha keia hoopianapuu ia ae ana a loaa ana keia mau mamala oleio ma īaaia 24:5-6, o ia hoi Ua hoohaumia'ia ka aina (Hawaii nei) malalo o ka poe i noho; no ka mea, ua a'e lakou maluna o na kanawai, ua hoololi i na olelo paa, ua uha 'i i ka berita mau loa. Nolaila i pau ai ka aina i ka hoino ia, a ua lioopa'iia ka poe e noho ana maluna ona. Nolaila, aole he hoohaohao liou ana ae ma o keia pauku eono la, ua hoino ia ka aina nou e ka Hawaii, a ua hoopomaikai ia ka malihini e noho pu nei me oe, a ua loaa kn hoopa'i ana nou i keia la aii e hilinai nei i ko puulu nui me ko manao e loaa ia oe he kulana ano nui ma ke ano pili laula elike me kau i manao iho ai e kalele iluna o ko puuhuahelu nui o na mana koho balota, he mea ole ia oiai ua paa loa ka olelo a ke Akua, ponei: No kou hoolohe ole i.ka leo o lehova kou Akua, e malama i Kana mau kauoha ame kona mau kanawai, ana i kauoha, mai ai ia oe, no ia mea e hookauwa ia auanei oe na kou poe enemi (Likana) a ke Akua e hoouna inai ai e ku-e ia oe, me ka pololi, ame ka makewai, ame ke olohelohe, ame ka nele i na mea npau; a e kau mai ia i ka auamo hao maluna o kou a-i, a e hoopau mai ia ia oe, a o ua malihini la e nolio pu ana me oe, e hookiekie loa iaia maluna ou, a e lioohaahaa loa ia oe malalo a e haawi lilo ole kela ia oe, aole oe e haawi lilo ole iaia, a e lilo ia, i poo, a o oe ka huelo: a e haawi ia aku kau mau keikikane ame kau mau kaikamahine i na kanaka e, a e haehae wale na maka ou i ka iiana aku a e hoopau ia no oukou apau ka la, aohe ikaika iloko o kou lima e ku-e aku ia lakou, a e lilo oe i hehena no na mea i ike ia a kou maka i ike ai, a he nui wale aku i koe. A no ka maopopo i ka mea nānA keia mnkapeni i ke āno o keia mfiu mamnlaolelo, nolaila aole e lo&ā he haohao ilo ko ona; o ko ke Akua makemake ke hftl naia, a ina no ko kakou hoino i keia mnu lahui kanaka e i ko lakou hiki ana mai ianei, he mea mftopopo ua hoino pu ' aku kakou i ke Akua i ka mea nana i hoouna mai ianei i mea hoopilikia mai ia ikakou, o ia ka manao o ka pauku I 49 o Kanawailua 28. i E lawe mai auanei o lehova i lahui kanaka e, e ku-e ia oe mai kahi loihi e māi, mai ka palena mai o ka honua, elike me ka aeto e lele ana; he lahui kanaka aole oe e lohe i ka lakou olelo; he lohui kanaka makakoa (o Likana ma) aole e mālama mai i ka elemakule. aote hoi e aloha mai i ka meā opiopio, nolaila, o ka pono wale iho no i ke kanaka, o ka lioomaopopo i ke āno o kona ola ana ame kana hana e hana ai, no kona pono ponoi iho. Nolaila, e imi ke kanaka i ko ke Akua malu i mea e malu ai, oiai kona ipukukui e a ana o loaa e auanei i kahi oaniani makani, o ka pio no ia a haha poele ka papa'i o Honolulu; eia iho no ka mea e kaa ae ai ke kanaka malalo o ko ke Akua malu, o ka holo ae no iloko o ka mihi euanelio, ka mihi ola e ola ai, o ia ka manao nui o kela mau pauku i hoakakaia ae nei. 0 ko hoi ae i ka mihi a hoao e malama i ua mau kauoha la ame na kanawai o na (Akua) o ka maalo no ia o keia mau pilikia i hoakaka ia ae nel mai ia oe ae, a i ole kou ohana paha, ame ka poe apau e manaoioana, mihi a bapetizoia, hoolaia.

O ka mnau lokahi i manao ia e ka moa wehewehe manao- 110 keaha la i hiki ole ai ia kakou iho ke hoohuihui ia kakou a lilo i hookahi? Ke i aku nei au me ka oiaio loa, aole loa wa e hiki ai ke hoohuihui ia keia lahui kanaka ma ke ano e lokalii ma na ano apau, oiai he haawina ia o na kanawai berita o ke Akua, ana ponoi no (Akua) i lawe hou aku ai mai ke kanaka aku j (Hawaii) a paa ia eia, i keia la, ma ka j poho o kona lima, oiai ua lioohemahema I ia ke kauoha ame kc kanawai e na kuj puna mua o kakou ,elike me ka nui o | ke kuhihewa a lakou i a'o hewa ia ai I e ka poe kolohe, nolaila lawe oia ia mea j a paa, aia wale no ka loaa hou o keia j mea lie lokahi i keia lahui kanaka berita o ke Akua (Hawaii), a he hoomaopopo j keia mau mamalaolelo a ko lesu I KriBto mau iehelehe i hoopuka iho ai i ( kona mau la ma ka honua nei, o ia hoi j keia: Ina e alolia mai oukou ia'u e malama j oukou i ka'u mau kauoha, a nonoi ouj kou i kekahi mea ma ko'u inoa, owau no e liana. loa. 13:14-15. | A ma na hana pili Ekalesia wole no | e hoihoi hou ia mai ai ua mea la he j lokahi, aole hoi ma na ano e ae, nana ma Kpeao oluolu e heluhelu i koia mau pauku, o ka pau no ia o ka pohihihi. \ o ka lua. e hiki ole ai ke hoolokahi ia keia lahui kanaka a lilo i hookahi ma ka ninau mana koho ba!oa i mea e loaa ai ka lanakila i na kanaka Hawail, • eia iho no: Aia he poe kanaka Hawaii ma ka noao o na Repubalikn, a aia no •hoi he poe kanaka Hawaii ma ka aoao

Demokarata, eia nae ka mea apiki, laukua na kanaka Hawaii Demokarata mn ka ohi hapuku ana i na olelo ino ma na ano apau i ka poe Repubalika, me ka hoopololei ole no hoi a maluna o ka Repuhalika kolohe maluna ona e kamailio ai, a ma kona inoa no hoi e hoino ai, aka, o ia laukua wale iho no i ka olelo ino a eha ka noonoo o ka poe kanaka Hawaii Repubalika, a mau no ko lakou la hoomamao a ae ole mai e hoolnkahi me ka poe Demokarata waha ino a pelapela ma ka olelo! A i keia la ke hoohaoliao mai nei c ka olelo ana, no keaha la i liiki ole ai ke hoohui ae ia kakou Hawaii a lilo i hookahi i loaa ka lanakila ma na ano apau? Ō ka liiki wale no ia oukou poe Demo-

karata waha lepo ma ka haiolelo ke hoi mni a hui i hookahi ma ka aoao Repuhalika, oiai ua lako na kanaka Hawaii Bepubalika me ke kopa -holoi e pau af, alaila iloko ponoi iho no olaila e hakaka ai no na moho a kakou i makemake ai, a ilaila e ku-e ai i na lahui e, alaila hiki ke loaa ia mea he lanakila i na kanaka Hawaii, a ina o ke ano e kau hakake kakou ma-o a ma-o, ohi hapiiku no lakou.la i ka i'a o Ukoa, a kahea mai ka palahu i kana kani ana, Pokeokeo! Pokeokeo! Me keia mau wahi mea liilii ke manao nei au, ua* hooloaaia aku kekahi ma.u wahi mea kupono no oukou. Owau mau no, C. K. KEALOHA.