Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 18, 3 May 1918 — Page 4
| This text was transcribed by: | Maryann Acker |
| This work is dedicated to: | Grandee Hudson, with much love |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, MEI 3, 1918.
NUPEPA KUOKOA
SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU
POALIMA MEI 3, 1918
HE HAAWINA A’O MAIKAI E MALAMAIA
E ike o na pule elua i kaahope aku nei, me he mea la aole he mea ano nui a ko Honolulu nei poe makou ai e ike, o ia no ka hopena o ka hihia pepehi lana o ka Kapena Henry Allen, ka mea nana i ki aku i ka haole nana i hoohaahaa i ka hae o kona kapena a make, a ua hookomoia aku hoi na manao kau ka iloko o lakou, mamuli o ka hookuu lanakila ia ana mai, e na kiure ma ka Poalua aku la i hala, o lilo ai ka hana a keia haole i hooko aku ai no ke kupa’e ana i kona hae, i mea e a’oia aku ai na Kelemania apau maanei nei, a i ole o ka poe paha apau kokua ana i ke aupuni o Kelemania, he oi aku ka maikai, e noho malie, a mai hoao e hoopukapuka kekahi mau olelo hoinoino e ku-e ana ia Amerika ame kona hae.
Oiai nae, ua hiki ole ia kakou ke kaohi iho, i ka haawiina ae i na hoomaikai ana, no ka hookuuia ana mai o Kapena Henry Allen me ka lanakila, ma ka hihia pepehikanaka mai, aole ia he kumu no kekahi poe e ae iwaena o kakou e lawelawe aku no ka hana hookahi, no ka mea ke kau mau nei ke kona @ maluna o kakou i na manawa apau, e @ kakou e hooko mau i ke kanawai.
Ke haawina a’o kupono loa ka make ana o S. J. Walker i ka pu panapana iloko o ka lima o Kapena Walker na Kelemania e noho pu nei me kakou, ame ka poe o kekahi mau lahui e ae, e hoinoino ana i ke aupuni o Amerika, e kaulawaha ai i ko lakou mau lehelehe mai ka hoopuka wale ana i na olelo kupono ole, no ka mea iloko o keia wa o ke kana ua oi aku ka manao kupaa oiaio o kekahi mahope o kona aupuni, e hoohakalia ole ia iho ai ka lawe okoa ia ana aku o ke kanawai a hooko maluna o ka mea i hoolilo iaia iho i enemi ino loa a kona hoa kanaka.
He mea oiaio, iloko o keia wa a ke aupuni o Amerika e kaua ku-e nei ia Kelemania, ke kaua @ moha aku ai na kanaka Amerika i ko lakou maluna ma na kahua kaua, a e konoia mai ai kakou na kanaka Hawaii, e komo pu aku ma ke kaua ku-e ana i na enemi o Amerika, aole ia malolo o kakahi mau kumu ano ole, aka no ke kupale ana no @ kakou mau pono, ko kakou lahui kanaka ana ko kakou mau waiwai; a ua hoala maoli ia aku no na manao makee iloko o na kanaka Amerika kupaa apau, e kupale imua o ko kakou mau enemi e noho pu nei me kakou; e pono ai, e noho kakou loa ko kakou mau enemi, me ke kamailio ole o kekahi mau olelo hoinoino, a hoikeike okoa ae paha ma ka hana, i wahi e hookauia aku ai na pepa maluna o lakou.
I ka hookuu ana mai o ke kiure ia Kapena Allen mai ka hihia pepehikanaka mai i hopuia ai oia. Ke manao nei keia pepa, ua haawi mai lakou i kekahi olelo hooholo kaulike, e loaa ai na manao apopo aole wale mai ka lehulehu ae o na makaainana o keia Teritore, aka e ko ke ao holookoa.
Aole nae e lilo keia hookuuia ana aku la o Kapena Allen, e hele lanakila, i kumu no kekahi o kakou lawe ae ai i ka hooko ana i ke kanawai iloko o ka lima ke ole e loaa he mau kumu kupono aka e lawe ae i na keehina makaala apau a ke kanawai i kauoha mai ai ia kakou e hana aku, e hoike ana hoi ia hana, i ko kakou lilo ana he mau makaainana hooko kanawai.
Aole kakou i hoohewahewa i na hana ino ku i ka @ o ke aloha hea kanaka ole a na Kelemania hookau aku ai maluna o kona mau makaainana ame na lahui i lilo i enemi nona, aole nae o ke kumu na kakou e hoohalike aku ai, koe maopopo hiki ole ke ale ae, mai ke kupale ana ia kakou ma elike me ka Kapena Allen i hana aku ai.
Ua @ ae na manao hoakaka iloko o na makou @ o keia kulanakauhale no ka oi loa aku o ka @ e hookaawaleia na Kelemania ma kekahi wahi kupono e noho ai, o keia paha ke alahele kupono @ i ole ai e hoea hou mai, he manawa e ikeia ae ka lawelaweia o kekahi karaima pepehikanaka elike me ia i lilo ai ke ola o S. J. Walker, i @ kana mau hana hoinoino a manaoino i ke moana o Amerika.
He mea na Hawaii nei e haaheo ai, no ka hiki ana i kona mau makaainana ke kuai i na bona aie lakou a oi aku mamua o ko Hawaii nei mahele, he hoike ana mai keia, i na manao makee iloko o kakoa no ke kokua ana aku i ke aupuni, e lako, a e makaukau ma na ano apau, no ka paio ku-e ana aku me na enemi. O na makaukau o ka oihana kou ame ka oihana kaua o Amerika, aia no ia i na makaainana nolaila o na dala apau i haawiia aku o ke aupuni ma ke ano aie, he mau dala ia e kokua pu i ka hoea mai i ka wa e nohealii mai ai ka maluhia, a e hoohokaia aku ai hoi na manao haakei a hookelakela, o ke ano pegana o Kelemania. Me ke kanalua ole ke olelo ae, mailoko mai o keia kaua a ma o na kokua lokahi hoi i haawiia aku e ka lahui kanaka i ke aupuni o Amerika, e oili mai ana he mau hopena maikai, aole wale i ko ka honua nei apau aka i ke aupuni pu kekahi o Kelemania e loaa aku ai ka noho kuokoa ana i kona mau makaainana mai na hana hooluhi mai a na alakai o keia aupuni.
I KA NUPEPA KUOKOA
Honolulu.
Ke hoouna aku nei au i ka’u kokua no ke Ke’a Ulaula nona ka huina o $...........................
Inoa…………………………………………………………………………
Wahi noho ………………………………………………………………………….
E oki i ka pepa hooia maluna ae, a hoouna mai i keia keena, me ka hoikeia aku o ka inoa o ka poe na lakou i hoouna mai i na kokua no ke Ke’a laula i keia pepa, ma na kolamu o ke Kuokoa nei
KA MAKEKE NO KA LEHULEHU
Ua kamailio nui ia ka makeke aupuni iloko o na la aku nei i hala, mamuli o ke kulana kupilikii, i ikeia ma na makeke kuai i’a o kakou e ku nei i keia manawa; me ka hoikio okoa ana ae o kekahi poe, o kekahi ia o na ninau e pono ai i ka ahaolelo kuloko, e noonoo mai, ma ka hookaawale ana ae i haawina dala, no ke kukulu ana i kekahi makeke, no ke aupuni, me ka manaoio, e hoopomaikai ia aku ka lehulehu, ma ka hiki mau ana i keia makeke ke hoolako aku i na i’a i kela ame keia manawa.
Ua makemake i’o kakou e loaa ona makeke, e hiki ai ke hoolawa i ka lehulehu me ka i’a i kela ame keia manawa; he mea anei no kakou e lako mau ai i na i’a, ina e ku kekahi makeke no ke aupuni? He ninau maalahi no keia ke pane ia, o ia hoi aole no e kaokoa ae ana ke kulana e halawai mai ana me kakou, ma ka manawa e ku ai he makeke no ke aupuni, mai ke kulana ae a kakou e ike nei i na makeke o keia la.
O ka ninau nui, o ia no ka hiki ana e hoolako mau ia ka makeke o ke aupuni me na i’a. O ka poe lawai’a a kakou e ike nei, oia no na Kepani, a o ka poe no hoi he mau lokoi’a ko lakou, mawaho ae o kela poe, he kakaikahi loa na Hawaii, e hiki ai ka kauia aku na hilinai ana, no ka hiki ia lakou ke hoolawa i keia makeke i kela ame keia manawa.
Ke manao nei ke Kuokoa, i wahi e waiwai ai kekahi makeke aupuni, e kukuluia aku ana, e pono no e hookaawaleia kekahi haawina dala kaokoa, no ka hoolako ana i na makauku apau o ka oihana lawai’a, e kuaiia hoi i mau lokoi’a, a hoolimalima paha, ke ole e loaa keia mau makaukau, aka e kauka’i wale aku no maluna o ka poe lawai’a no ka lawe mai i na i’a apau e loaa ana i lakou, e makehewa ana no kela manao e loaa he makeke no ka lehulehu, oiai he mea oiaio loa, aole ana e hoolawa mau ia ka makeke me ka i’a, aole he mau hoopaa i hanaia me ka poe lawai’a ame ke aupuni, no ka hooko mau ana i kekahi aelike, e hoolako mau i ka makeke i kela ame keia la me na i’a like ole.
Ina e loaa na pono lawai’a apau i ka aupuni, a e ukuia ka poe lawai’a ma ka mahina, a elike paha me ka nui o na i’a e loaa ana ia lakou, me ke kanalua ole ke olelo ae, e hooikaika mau ana kela poe lawai’a, e hooko aku i ka hana i ukuia aku ai lakou, a e alkou auanei ka makeke me na i’a, a e ohi hoi ke aupuni i na pomaikai, elike me ka poe i kuleana i na makeke e ohi nei i na pomaikai i keia manawa.
Ua maikai kela manao e loaa ona makeke no ke aupuni, iloko o ia manawa hookahi, he mea pone e lawe ke aupuni, i na makaukau apau, e hiki ai ua makeke’la, e lilo i mea waiwai, ma ke hookaawale ana ae i haawina dala mahuahua no ka imi ana aku i wahi e hua mai ai, e hoomahuahuaia ae ai ka waihona dala o ka lehulehu.
E HAAWI ELIKE ME KA MEA HIKI
O ka Poakahi ae nei e hoea mai ana, he la ia i hookaawaleia no na hooikaika ma ka aoao o ke Ke’a Ulaula, e loaa nui mai na kokua no kela hana, e konoia ai na mea apau e haawi i na kokua ana elike me ka mea hiki: a koe aku no hoi ka poe nele maoli, e loaa ole ai he mau kokua ana mai ia lakou mai no keia waihona.
O ka ikaika o na kea maluna o na kahua kaua, o ko lakou palekana mai na poino mai, a o ka manaolana no ka hoea mai i ke pio ana o na enemi, aia no ia maluna o kakou, ka poe e noho nei maanei, a ma Amerika, maluna o kakou i ili iho ai kekahi hana nui a ko’iko’i, no ka lawelawe ana aku i na hana apau, e kokua ana i ko kakou mau pualikoa elike me ka hiki ia kakou ke nana. O na mea liilii a kela ame keia e haawi ae ana no ke Ke’a Ulaula, o lilo ana ia i mea nui, ma ka hoohuihui ana i kahi hookahi, a kakou e hiki ole iho ai ke hoohewahewa, o kekahi ia o na hana kilakila loa ma ko kakou aoao, ka poe e noho nei iloko o na hauoli ana, me ka ike ole i na haawina awahia o na kajhua kaua.
Ma na wahi apuni keia Teritore, e lilo ana kela Poakahi i la no keia hana, aole no ko kakou nele i ka haawi ana i na kakua no keia waihona i kela ame keia manawa, ke kumu e haawi hou ole aku ai kakou i na kokua ana no keia waihona Ke’a Ulaula, aka ke koi mau mai nei ia, e papalua ia ae ko kakou ikaika i ko na manawa aku nei i hala a e hoomauao pu hoi, e hoea mai ana he la a kakou e ike ai i ka hua ana mai o keia hana, aole no ka pono o ka mea hookahi, aka no ka pono laula o na me apau.
Ma ka la umi-kumamaha o keia mahina e noho mai ai ke kau kuikawa o ko kakou ahaolelo kuloko, no ka noonoo ana i kekahi mau pilikia maopopo loa i halawai mai me kakou iloko o keia manawa, mamuli o ka ino, a mamuli hoi o ke kaua, a ke Kuokoa e hoala aku nei i ka manao o na hoa oloko o na hale kaukanawai o kakou, o kekahi o na hooponopono ahaolelo e pono ai e hanaia ma keia kau kuikawa, o ia no na mea e pili ana i na meaai, ma ke kauoha ana i na komisina meaai, e hookaulike i ke kumukuai o kela ame keia waiwai i kaa aku ai ka mana iloko o ko lakou lima, e hooponopono, he hana pili ia i na hopena o keia kaua e holopapa nei, a i halawai mai ai hoi na makaainana o keia Teritore me kekahi mau haawina kupilikii, e hoea aku ai i kahi o ka pilikia maoli, ke ole e loaa he mau hoopakele e ana mamua ae o ka wa e ike maoli ia aku ia ia mau hopena maikai ole.
He hookahi wale no mahina i koe, alaila hoea mai i ka manawa e malamaia ae ai ka hoikeike loa o ke Teritore mawaho o Kapiolani Paka, o na kanaka Hawaii, he mau hana hoikeike ka lakoa, mai na meaulu, na holoholona ahiki aku i na hanalima, he pono e loaa aku ka ike i ka lehulehu no ia mau mea, e lilo ai keia hoikeike loa i kumu e loaa ai he pomaikai ia kakou ka poe ma Hawaii nei.
Nuhou Kuloko
Ua manaoia, i wahi e komo nui mai ai ka palaoa i Hawaii nei, o ke alahele wale no e ko ai ia manao ana pela, mai Manila mai no ia, maluna o na mokuahi halihli koa.
Mamuli o ka piha loa o ka nupepa i keia pule, ua hoopaneeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala i hoounaia mai e na makamaka i keia keena no keia pule ae.
Ma ka hora eha o ka auwina la o ka Poakolu aku la i hala i holapu ae ai ke ahi i kekahi hale hou mawaho ae nei o Waikiki, mauka mai o ka Hokele Moana, a lilo i puulehu.
He kanaono mau pahu i piha i na waiwai no ke Ke’a Ulaula, i hauaia e ua Wahine o Hawaii uei, i hoounaia aku maluna o ka mokuahi, o ka haalele ana mai ia Honolulu nei ma nehinei no Amerika.
Ua hiki’ aku ma kahi o ka elima haneri ka nui o na lole hoopumehaua a ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua i pau i ka hanaia no ua koa, a waihoia aku malolo o ke keena hoahu waiwai o ka oihana koa o Amerika maanei nei.
Ua hookohuia ae ka Lunakanawai Apana Irwin ma ke kulana kokua loio kuhina no ke Teritore, aka nae aia a loaa ke pani ma kona wahi, alaila haalele aku oia i kona noho ana he lunakanawai no ka aha hoomalu o Honolulu nei.
O na kanaka Hawaii i maa i ka hoohui ana i ka poi me ka palaoa, ua hiki ia lakou ke kuai i ka palaoa hale, em ke ku-e ole ia i keia manawa, aole hoi e kuai i ka palaoa huita, koe wale no a loaa mai ka palapala ae, mai ke komisina mai o na meaai.
Ma ka Poalua, ka la 14 0 ka mahina o Mei, e weheia ai ke kau kuikawa o ka ahaolelo kuloko, i kulike ai me ke kuahaua pili oihana i hoopukaia ae e Kiaaina Pinkham, no ka noonoo ana mai i kekahi mau hooponopono ahaolelo, e pono ai keia Teritore.
He haiolelo no ka pomaikai o ke Ke’a Ulaula ke haawiia mai ana e Mr. A. F. Knudsen maloko o ka Memorial Hall, ma ka hora 8 p.m., o keia Poaono, Mei 4, 1918, maluna o na mea pili loa i na moolelo o Hawaii nei ame kona lahui; he 50e ka ukukomo.
Ma na mea e upuia aku nei, aole he nui o na la i koe e kakali aku ai, e hoea mai no ke kauoha i Hawaii nei no ka wae ana ae i ka poe o ka papa ekahi, e komo koke aku i ka oihana koa, me ka hookaawaleia he wahi no lakou e hoomaamaa ai me ka hoohakalia ole.
Ma ka Poakahi ae nei, ka la i hookaawaleia no ke Ke’a Ulaula, e ka’i huaka’i ae ana na alakai o kela hana, me na ahahui lehulehu, ma na alanui o keia kulanakauhale, no ka hoeueu ana i ka manao o ka lehulehu, e haawi i na kokua no ka waihona Ke’a Ulaula.
Ma ka manawa e haalele iho ai kekahi poe keiki o Hawaii nei, no na kahua hoomaamaa no ka oihana koa ma Amerika, ma keia pule se, e maiamaia ana he ka’ihuaka’i nui e ko Honolulu nei poe, mailoko mai o ka pa’lii no ka uwapo o ka moku a lakou e kau aku ai.
Ma ka hora ekahi o ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i holapu ae ai ke ahi i kekahi hale, ma ke alanui Sheridan a lilo i paulehu, me ka hoopakeleia ana nae o na hale e ku kokoke mai ana malaila, mamuli o na hooikaika ana a na kamaka kinaiahi.
Malalo o Aala Paka, ma ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, i haawiia ae ai he mau haiolelo hoonaauao a hoeueu i na Hawaii, e pili ana i keia kaua, ma ka halawai makaainana i kakeaia e ka Meia Pers, ma ka aoao o na makaninana Hawaii; na lilo na haiolelo apau i mea ohohia nui ia e ka lehulehu.
O ka haiolelo a ka Elele Kahio maloko o ka Luakini o Kawaiahao ma ke Sabati aku nei i hala, o kekahi ia o na haiolelo i mahalo nui ia, a ina no ka loaa mai o ke kope o kela haiolelo i keia keena, e hoopukaia aku no ma ke Kuokoa nei, no ka pomaikai o na Hawaii apau.
E weheia ana he aia hakahula ani ma ka Hui Uniona (Local @ ) maloko o ka kalehui Phoenix kiki o na alanui Papa me Beritania ma keia ahiahi Poalima Mei 3, 1918, ma ka hora 8 p.m. Na ka hui hookani pika Kawahao Glee Club e haumea ae ana i ka poe hulahula ma ia pa. Ukukona he ike no ke kane, me ke komo wale o ka wahine.
POMAIKAI KA POE MAKAALA
I kela mau la aku la, ka pau ana i ka huli po me ia o ka moolelo o na kuleana apau e waiho la ma Waiahole, Waikane, Hakip@ ame Kiaka ame Koolaupoka, Oahu e Kake Hapakini Opio O ke kanaka e ninau a e hui ana me ia i wahi e maopopo pono ai kona kukona eia no ke kanaka e pomaikai ana. E none mai a e hele aka kakou imua.
KALE HAPAKINI OPIO
37 Alanui Kakepa Iune
6341-@
Nuhou Kuwaho
WASHINGTON, Apr. 23.—Maloko o ka papainoa o na koa i poino a ke keena kaua o ka hoolaha ana ae he kanaha kumamakolu mau inoa. Wlua i make iloko o ke kaua ana, hookahi i make mamuli o na papapu, eha i make ma’i maoli, eiwa i kukonukonu loa ka eha, a he iwakalua i manuheu liilii.
PARIS, Apr. 26.—Hookahi o na pu kuniahi nunui a na Kelemania i hiki ke hoolele i ka poka ma kahi mamao loa maloko o ka ululaau o St. Gobain i nahaha i na poka pa-hu a na mokulele Palani o ka hoohauleia ana ma ka lewa iho.
WASHINGTON, Apr. 25—Ua emi iho malalo o hookahi kakini koa Amerika i make ma ke kaua i hooukaia ma Seieheprey ma ka la 20 a Aperila maloko o ka mahele Toul. He 20 i hoehaia. Me he mea la ma keia kaua ana ka na Kelemania o ka hoike ana mai he 183 mau koa amerika i lwaeia he mau paahao, oiai ma ka hoike a ke keuerala he 200 ka nui o na koa Amerika i poino ma keia kaua aua.
WASHINGTON, Apr. 26—Ma ke koho a ke kakauolelo o ka oihana waiwai McAdoo e oi aku ana mamua o ka ekolu biliona dala na loaa ke hoihoi ia mai na hoike no na auhau loaa makahiki a me na auhau kaua.
AMSTERDAM, Apr. 25—Ua loaa mai he lono meahou ia nei no ke ala ana ae o ka haunaele maloko o Ukraine mamuli o ka lawa ole i ka lako ai. Aia na makaaiuana i lako me na pu mikini ame na poka pa-hu hiki ke hooleiia i kokuaia e na koa i huli hoi mai na kahua kaua mai ke koi wai la i ai: ma kekahi manawa kokoke ae nei ekolu mau mahele koa o ka regimana Palani i Uhlana i luku holookoaia.
LONDON, Apr. 25—Ua hoopukaia aku he kauoha e ke Kenerala Mahou, ke kenerala nana e hoomalu ana i na pualikoa ma Irelani, e hookapu loa ana i ka lawe a i ole ka malamaia o na pu, na poka a i ole kekahi mau mea pa-hu ikaika loa maloko o na kulanakauhale o cork ame Limerick, koe wale no a loaa aku kekahi hoakaka e haawi ana i ka mana no ia lawe ana.
WASHINGTON, Apr. 29—Maloko o ka papainoa o na koa i poino i loaa mai ia nei mai Europa mai he 156 ka nui, o ka hapanui o lakou he poe i hoehaia.
He 18 i make iloko o ke kaua ana, 6 i make mamuli o na palapu, he 12 i make ma’i maoli, a hookahi no kakahi mau kumu e ae. He 25 i kukonukonu loa ka eha a he $7 i eha mahunehune me eha i nalowle.
WASHINGTON, Apr. 29—Elua mau moku lawekoa Amerika i hoi hou mai i kekahi o na awakumoku ma ke kapakai Atelanika i keia la mahope o ka hooku’i ana ma ka moana. Aole ola i poino me ka liilii loa o na poino i loaa i na moku a elua.
Ua oili ae kekahi lohe, no ka hookohuia mai o Kiaaina Pinkham i punku no keia Teritore ma kahi o ka Puuku McCarthy i waeia ae i kiaaina, eia nae he nui ka poe i hoike okoa ae i ko lakou manao, aole he manawa e hoea mai ai i ka lilo ana ae o Kiaaina Pinkham i punku no keia Teritore.
Mahope iho o ka hookunia ana mai o kekahi Kelemania mailoko mai o ka oihama koa o Amerika ma Leilehua, a oiai e kakali ana i ke kaaahi, i noke ia ai oia i ka pepehi e kekahi mau koa, Amerika eha, a ua nui ka eha i loaa iaia, me kona lapaania ana maloko o ka halema’i o na ulia poino.
O ka Wa Keia e Hoopau Ai
Ina he ina hia oe, a ina waiona paka ina no he ina pakika e akahele no na poino o na paepaa. O ka alekahola ka mea nana e hoonawaliwali i na puupaa. a e oili mai na pilikia o na puumimi, ke kuakaweewee ka rumatika ke poniaaia ka haalelu a i ole ka malulu puka. Mai kali wale aku no na poino nui. E ai koke i na Hanale Kuakaneenee Parpos a Dean . O kakou ka mea kokua aku i na peapea nawaliwali me ka nana ole i ke kumu o ka pulikia ana. He mea kaukani i mahalo i ka hau a Dona no ka loaa o ke ola hikiwawe.
“Ke lede mai kou kua e hoomanao i ka inoa.” (Mai pono noi wale aku no i loaa no ka paapaa--E nei maopopo aku no na Haale Kanakaneenee Paapaa a Dona a mai lawe i laau e ae. Kia ke kuiia nei e ka peo kuai laau amau ame ka poe malama halekuai a i ole e hoonoia aku no ma ke ekeleka ke loaa ,ua mai ke kumukuai e ka Hollister Drug Co. ma Akema no ka Paesina Hawaii—Hoolaha.
E MALAMAIA NO INOA HAWAII KAHIKO.
Ma ka Poakolu aku la i hala i noho ae ai ka halawai a ka Ahahui o na Kaikamahine o Hawaii nei, ma ka home o Kuini Ema, mauka ae nei o Nuuanu, i kamaaina i na mea apau ma ka inoa Hanaiakamalama, ka home kahiko o Kamehameha IV ame kana moiwahine, a ma ia halawai i hooholoia ae ai e malama mau ia aku ke kahea ana i na inoa Hawaii i kapaia aku no kekahi mau wahi lehulehu ma Honolulu nei.
No ka hooko ana aku i kela hana, ua hooholo kela ahahui, e hoomau aku i ke kahea ana i ka inoa “Leahi,” aole hoi o Diamond Head, elike me ia e kapaia nei i keia wa, a pela hoi na inoa o kekahi mau wahi e ae i hoololiloliia, e hoihoi ia ae ana ma ko lakou mau inoa kahiko i kamaaina i na Hawaii.
Ma kela halawai i heluheluia ae ai kekahi mau mea ano nui i pili i ke ola ana o ka Moiwahine Liliuokalani e Mrs. Lahilahi Webb, he haiolelo mai ia A. F. Knudsen mai, ame ka Elele Kuhio, me ke meleia ana o kekahi mau mele kahiko, me he mea la, e hoala okoa ia mai ana no na hoomanao ana, no na hana i kamaaina, i ke au o Kuini Ema, ma kela home.
No ka pono o ka waihona Ke’a Ulaula, e haawi ae ana O Mr. A. F. Knudsen he haiolelo i pili loa ia Hawaii nei, o kela au kahiko, maloko o ka Memorial Hall, ma ka Papa Hawaii, ma ka hora ewalu o ke ahiahi o keia Poaono, Mei 4, malalo o na hooponopono ana a ka Ahahui o na Kaikamahine o Hawaii nei.
He hapalua ka ukukomo, o ka hele ana ae e hoolohe i ka haiolelo, ame na hana no apau e lawelaweia mai ana, a oiai he pomaikai keia no ke Ke’a Ulaula, a he mea waiwai no hoika lohe ana aku i na moolelo kahiko i pili i keia lahui kanaka, he mea pono e hele nui ae ka lehulehi e hoolohe i kana haiolelo i loaa mai ai he mau hoonaauao ana i keia hanauna hou.
Ua hanauia o Mr. Knudsen ma Kauai, ua holoholo pu iwaena o na keiki Hawaii, ua hui pu me na kanaka kahiko, a ua lohe nui i na moolelo kahiko o Hawaii nei, ma ia ano, e lilo ana kana mau moolelo e hoike mai ana ma kela po, i mau mea ano hou loa imua o na Hawaii o keia au, ka poe i lihi maopopo ole i na moolelo o ko lakou lahui kanaka ame ko lakou aina.
KO LAIE ANOAI.
He eha opu keiki o Laie i hanau iho nei, ka poe opio i koe e hanau ana i Mei nei, he poe opio wale no ,e pau aku aua paha na kane i ke kaua, aole paha.
Ke momoku aku nei ko Laie i Waianae i ke kuai mau apana aina, a ua loaa no ko ka hapanui, e mehameha ana o Loie a hoi loa ka pono i Wainae o kaili hou ai aku.
Ke holo kapakahi nei o Mrs. Kakaleta John daina i kana kane mare aole he noho pu e poho ana na halekuai ke hoaie mai iaia.
Na Hoauiui o ke Ola Ana
No’u iho keia, i ke 71 o na makahiki ame ko’u mau hoa maluna aku o ke 70 o na makahiki o ko’u mau ohana makua i koe, aia o Kaukukala i Waikane, maluna aku o 80 o na makahiki; Keone e noho mai la i Ewa; o Mrs. Kaneahoa Paikuli ma Kuakini St., ame Mele Kila o Waiahole, he ohana hookahi makou i ola loihi na poahana o na kihi o ke Koolau e ola nei; aole keia he kaena, he hoike aku i ka mea oiaio, a o ke ola ia i loaa ma ka lokomaikai mai ke Akua mai. Ua kakoo pu no i ke ola ana ma ka nohona uhauha ole i ke ola kino ame ka maka’u i ka ino.
He Hakipuu ko’u aina hanau, he like wale no ka noho ana a na ohana Kualoa, Hakipuu, Waikane, Waiahole, na Kahaluu, e hele ae paha kakou ia kakou, a oiai, ke hoopuniia mai nei kakou apuni e na lahui e, e ike ia kakou Hawaii unku i koe, i 70 o na makahiki ua aui loa ka la i ka hora 3 p.m.
No S. K. Mahoe i ke 73 a welo aku la ka la malalo aku o Lehua, a e ala kou mai ana no oia, no kona la hookolokolo, ia manawa e loaa mai ai ka aku no na mea apau, ilaila ka hauoli ame ka lawe mau loa.
Auhea ka la o ke ehu kakahiakanui, ua hala aku la ihope, a aukea ka la o ke mehana 40-50-60 a kaa pone aku i ke auiui o ke ola ana! Hakawa-a mai la ke ola kino, kaumaka mai la na mea paahana: ua maloo mai la na ami aole he aila ia ka poe Hawaii ponoi, mai Hawaii a Kauai, nona keia 70-80 o na makahiki. Aloha no kakou apani . Ua loaa ia kakou na haha ano nui o ka honua ke kana, na mokulele, ka mokulou, na kelekalapa awea ole, na kelepona, e loaa ia kakou ke kukukia ana o ka Ierasalema hou, kahi a ke Akoa e iho mai ai a noho. Oia ka’u pale ma ka inoa o Iesu Kristo. Amene.
J. A. KAHIONA.
KAHEA HALAWAI.
Mamuli o ka hooholo ana a ka Ahaluna o Kawaiahao e malamaia i halawai na na hoahanau kakana maikai apau iloko o ka ekalesia o Kawaiahao no ka noonoo ana i ke kumuhana e pili ana i ke koho ana i ahalana loa ame ka haawi ana aku i ka ekalesia e Kawaihao malalo o ka hooponopono ana a ke komite o na Ekalesia pilikia a ka Aka Mokupuni o Ohau i koho ai ma keia ke kaheoia aku nei na hoohanau apou e akeakua mai ma ka hora 7:30 p.m. o ke ahiahi Poalima. Mei 10, no ka noonoo a hooholo ana maluna o keia mau kumuhana.
Ma ke kanaka
J. K. NAKILA,
Lunahoomalu a Kakamaolelo o ka Ekalesia o Kawaihao.
6283--Mei 3, 10, 1918.
KU HE KEPANI I KA POKA MA KE ANO ULIA WALE
E Nanea Ana Oia me Kona Mau Hoa ma kapiolani paka a Loaa i Kela Poino
Manao Wale ia Nae na Kekahi Mea i hele i ke ki Manu ma Kapiolani Paka
Oiai e noho ana maluna o kekahi noho laau, me kona mau hoa mawaho ae nei o Kapiolani Paka, ma ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, i kiia mai ai he pu mai kekahi wahi i maopopo ole, a ku aku la ma ka maka hema o kekahi Kepani o Hashuiehi Toisyawa ka inoa, me ke komo ana o ka poka iloko o kona poo, o kahi nae o ka laki, o ia no ka loaa pono ole ana aku o kela poka, ma kahi e make ai oia, aku ua hoihoi loa ia ae ka mea poino noloko o ka hale ma’i o na ulia poino, a malaila kona wahi i malamaia ai.
He Kepani opio wale no kela ma kahi o ka umi-kumamaiwa makahiki; a e nanea ana oia me kona mau hoaloha elua me ke kamailio ana, iloko o ko lakou nanea, i lele mai ai ka poka a ku i kela Kepani.
I ka manawa i hoomaopopoia ai ua loaa k olaua ho i kekahi poino, ua hoomaka na hoaloha o ka mea poino e nana a e huli no kekahi mea nana i ki mai i kana pu a ku ke Kepani opio i ka poka, aole nae he ikeia aku o kekahi mea, a ua lilo ia i kumu hoopohihihi loa mai i ko laua noonoo.
Ua hoike koke ia ae ke ku ana o kela Kepani i ka poka, imua o na makai, a iloko o ka manawa pokole, ua hoihoiia mai la oia no ka halema i o ke ano o ka pilikia, ua hoomaopopoia, aole ia i loaa pono aku, ma kahi e make ai, aka mamuli wale no nae o na ulia laki, i holo pahi’a ai ka poka, a hoea ma kahi e palekana ai ke ola o kela Kepani.
Ma ka olelo a na hoaloha o ke Kepani poino, aole laua i lohe i ke kani ana mai o kekahi pu, a no ia kumu, ua manaoia, ma ke ano ulia wale no i ku aku ai kela Kepani i ka poka, aole hoi mamuli o ka manaoino a i ole, ki okoa ia mai paha ka pu e kekahi mea, no ka hoopoino ana i ke ola.
Ua waihoia ka huli ana aku i ka mea nana ka pu i ki mai a ku kela Kepani iloko o na lima o ka oihana makai, a ma ka noke ana aku i ka noii me ke akahele loa, aole he mea maopopo i loaa aku ia lakou, koe wale no ke koho ana aku, ua lele mai ka poka, mai kekahi wahi kaawale loa, me he mea la, he poka kela i kiia i kekahi manu iluna o ke kumulaau a mai kaki kiekie ka haole ana mai, a ku ma ka maka hema o keia Kepani.
Oiai maluna o kekahi noho loaa, maloko o ka paka, kahi i noko ai o kela poe Kepani, a e huli ana hoi ko lakou alo no Daimana Hila, a i ka hoomaopopo ana i kahi pololei maoli i lele mai ai o ka poka, me ke ano o ke ku ama mai i ka mea poino, na koho wale ia aku, mai kahi mai ia e hoopuni ana i kahi o Mrs. Hiram, a i kamaaina hoi i kekaki poe, kahi e malamaia ai o ka hula Hawaii.
Ma ka manao o na makai, me he mea la, na kekahi mea he pa ki mana loaa mea kekahi aono mai o ka paka i ki i kana pa iluna o kekahi wahi kiekie, a lele aku he kela paka, a a haule pololei mai la ma kahi a keia poe Kepoai ekolu e nanea ana.
O ka poka i komo aku ai me ke poe o ke Kepani poino, he peka liilii ia o kekahi pu raifela uuku a ma na mea i manaoia, o ka uuku o keia pika a hai pu iho hoi me kona haule ana mailana mai o kahi kiekie, pela i hoopukekeia ae ai kona ola, ina no ke ki pololei maoli ia mai ina ua poino maoli nolaila he ulia ma uwale kela, me ka pakele ana nae o na hoaloha elua, ma na ulia pomaikai wale no.
KA WAIHONA KOKUA NO KE KE’A ULAULA.
Aole i hoi nele ka leo uwaho a keia papa no na kokua no ka waihona Ke’a Ulaula aka na hoopuna mai ae kekahi poe i ka kakou mai lakou ana i keia pepa.
Oiai mae na moi na Hawaii i haawi ae i ka kakou kokua ana no keia waihona ma o na akahele like ole ma Ahahui Hawaii no hoi ame na halepule Hawaii he mea na e haawiia ai ma hoomaikai ana me ka poe o hanaia mai i ka kakou mau kokua ma ke Ko’u Ukanika i laew popo elike me ka popoiona malalo ihp nei e komo pu ia aku ai ma Hawaii e ae e hoohalike mai me kona poe ma keia hana kilakila hae:
Nupepa Kuokoa…………………………… @
Solomon Hanohano……………………….. 2.00
J.K. Nakila………………………………… 1.00
John Kamaka……………………………… 1.00
G.K. Kipapa……………………………….. 1.00
Mrs. Annie Ala……………………………. 2.00
Alalia C. F. o Kawaihae-kai ma o kona ma o kala la:
W.F. Akau Sr……………………………….2.00
J.K. Laau……………………………………2.00
Mrs. @ Akau……………………………….. 1.00
Mrs. Makamei@…………………………… .50
Mrs. Kawai Pono…………………………… .25
Mrs. C. Akomi……………………………… .25
Miss Lydia Akau………………………….. 1.00
Haina…………………………@