Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 20, 17 May 1918 — Page 3
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
JIE MOOLELO POKOLE NO KA REV. GEORGE L. KOPA, I LAWEIA MAI KEKAHI MAI O KANA MAU HAIOLELO AME NA HANA OLOKO O KE KIHAPAI.
Make no ke kanaka pono, aohe nāe kanaka i hoomanao ia mea; ua laweia aka la na kanaka lokomaikai, aole nae kanaka i noonoo, ua lawea aku ka m@@ @@p@@@@. mai ke alo aku o ka hewa.
E hele aku no oia me ka malu, e hooma@a lakou ma ko lakou wahi moe, o ka mea hoi i hele ma kona pololei. Isa@@ 57:1-2.
I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kaokoa, Aloha oe:-E oluolu mai i kau wahi kaawale o kau pepa, no ka makou wahi puolo e kau ae la maluna. Ua @@@@@auia o Rev. Geo. L. Kopa ma Hana, Mauai i Mei 16, 1855, a kuu aku la oia i @@@@ uhane ma ka home o kana keiki aloha William K. Kopa, ma Honolulu, Oahu. i Aperila 21, 1918, nolaila ua ane@@@ loa e piha he 63 makahiki iaia.
Ua hoohuliia oia i ka pono ma kona @@@@ hanau no. i ka la 6 o Aperila, 1882, @@@ me 36 makahiki a oi iloko o ka hana a ko kakou Haku. Mamuli o ka ninau a ka mea Ha'i Euanelio, owai ma ko lesu aoao? Pane o Geo. L. Kopa, a ma ia hope mai, ua hele aku la oia ame kona ohana no ke a'o ana i ka oihana kahunapule; ma ke Kula Kahuna pale ma Honolulu e noho kumu ia ana e Rev. C. M. Hyde.
Ua kanalua ia mai oia ma keia iini ana e lilo i haumana, oiai aole i wae @@@ ia i keahi aha mokupuni, nolaila, ua kana a kauoha ia mai la e kali oe, wahi a ke kumu. Aole oia i kuemi hope ao keia kanaluaia, a hala kekahi mau la. hiki mai la na komite ninaninau, maha o Rev. H. H. Paleka no paha kekahi lala o ia komite, a hala hou he mau la, loaa mai la ka hoike a ke komite, ua aponoia @e i haumana no ke Kula Kahanapule.
Ua noho oia i ke kula me ka iini nui i ka ke Akua olelo, a me ke alakai ana a KOna uhana, i mea e lilo ai ke kanaka i kauwa hoolohe Iaia. He ekolu makahiki a @i kona a'o ia ana, ua hoounaia aku la oia i haiolelo no ka Ekalesia o Waimea, Kaua. Ua hooke oia i keia hoounaia ana, no ka make ame ke ola. oiai he kauwa oia na Kristo. A hiki i waimea, Kauai, me ka ohana, alaila, halawai mai la me na alalai, e hookuemi hopeia ai ka haipule manaoio ole; o ia hoi: Akahi, o ko laua home i hookipaia ai, he halekuai, oiai laua i pae malihini aku ai, i hoomaemae oleia, a e kakau ana no na holopapa o na mea kuai. I kekahi la ae, hiki mai la elua mau elemakule haipule i koe o ka ekalesia, i lawe mai i ai ame wahi@ na laua nei. Pana mai la laua: He mahakea ka iana, ke iho aku ka maka o ka palau, alaa mai nunui ka papaa. Ke ike ami la kakou, he nane ka olelo a ka haipule, he haawina paakiki ka mea akahi, akahi.
Elua, Ke kali nei maua a hoihoi hou ia mai ka ekalesia. Pela o Simeona e kali ana i ka hoike a ka uhane, aole e make e a ike i ka Haku, ka Mesia, epla keia mau haipule e kali ana no ka ekalesia, no ka mea, o ka ekalesia, aohe ekalesia, ua pau na hoahanau i ka hoomana a Rowela. Nolaila, ua kau iho maluna o Rev. G. L. Kopa ka hakoko pu ana aku imua o ke oa no kona Akua, ame ke kokua nui hoi a ka Uhane Hemolel@ i mea e hoihoi hoi ia mai ai ka ekalesia. Aole o keia wale no ka pilikia, aka, o na mea kekahi e pono ai ko ke kino.
Ekolu, Aole no wahi kokua e loaa mai ana mai ka ekalesia mai. Eha. Aole pu he haawina i hoomaopopoia mai ma keia hoounaia ana mai, nolaila, hooholo iho la laua me ka wahine, e ulana papale oe, a kuai aku i ke dala, a owau hoi, e mahiai ame ka lawai'a aina, i pono ka noho aua; a oiai, ua haawi mai la na elemakule haipule i ka aina mahiai, A hala kekahi manawa liuliu no, haipule i ka mea pino e hana ai, i hoi hou mai ai ka ekalesia, E ku kiai kakou me ke kahea ana i ko kakou Akua i kela ame keia hora 2 a. m. o ka wanaao. o kela ame keia po, no ekolu makahiki. Ma ko maua home, wahi'a na elemakule haipule, ua hauoli oia no ka loaa ana o keia mau kokua nona (Kopa) ma ka hana.
Ua ku kiai lakou a hala kekahi mau makahiki me ka hoomanawanui. Ua hoi liilii mai la kekahi mau hoahanau, aneane e umi, a ua hoike ia mai la i ka Papa Hawaii. Ua hoounaia ae na ko@@@@ e kukulu hou i ka ekalesia. Ua ikeia ka ma@uahua o ka hoi hou ana mai o na hoahanau a haalele i na hoomana e. Aole i loihi iho mahope. ua moe aku la na elemakule haipule, ua moe iloko o ka manaolana. He mea kokua nui i na kahunapule ka loaa ana o ka poe haipule oiaio iloko o na ekalesia pakahi, elike ae la ma keia elamkule o Waimea, Kauai. Me he la he umi-kumamaono a oi makahiki i noho ai laua i keia ekalesia, a moe ka makuhine mua nana mai na keiki elima e ola nei, oia o Wm. K. Kopa, Mrs. W. H. Berringer, Moses Kopa, Keawe Kopa. a hookahi aia me Rev. J. A. Akina.
Ua noho lunakanawai apana no Wai mea, Kauai, i kahi mau makahiki. Ua mare hou i makuahine ma Kauai a haule no, a loaa hou no ia makuahine oia o Mrs. Bessie Pale a he mau mahina no a nee mai no Kohala nei. Eia nae ua ano ulakolako ko laua noho ana me ke koho kuhihewa ana e noho a moe malaila, aole ka. Oiai ua hiki aku la ka leo kahea mai ia E. S. Timoteo aku, e hoi mai no ka ekalesia o Kalahikiola, Kohala, Hawaii, nolaila, ua nee mai la a waiho aku la i na pono ame na pomaikai, me ka huli hou ole aku ihope ; a pae malihini mai la8 i Koha'a nei, i kahi wa o Dekemaba, 1904, ma ka home o ka Lunakahiko J. H. Kamaunu.
Ko laua hoomakamaka mua ana me kona mau kamaaina i hele pu mai ai oia o Rev. E. S. Timoteo ame Mrs. E. S. Timoteo. He aina mahakea no o Kohala nei, elike no me Waimea. Kauai; ua kauliilii na keiki, ua mokuahana me ka makua mua, a he mau makuahine kakaikahi wale no koe e ku kiai ana. Elike me ke alahele mua no ana (Kopa) i hele ai i Kauai, pela no keia, aole i hoomaopopoia ke ola o ke kahu a ka ekalesia e hanai aku ai. I kona hiki ana mai iloko i ke kihapai nei, na hoomaka ia ke kakauinoa o na hoahanau no ka palapala kahea kahu, a hoomaopopo ke ola, he iwakalua dala. Hoomanawanui no!
Iloko o keia huahelu nuku, aole no i hiki ke hanai pono ia, no ka mea, ua paakiki ka lepo, ua mahakea no hoi ke kihapai. He elua paha mahina ka noho ana o ke kahu, ua hui mai la ka makuahine Mrs. G. L. Kopa me na makuahine ekalesia a kuka e kukulu i ahahui kokua no ka ekalesia, i mea e hoopakele ae ai i na hoahanau, a waiho ia aku ia manao no kahi wa. Ahiki mai la i na la mua o Aperila, 1905, ua jui aku la o Mrs. W. P. McDougall me ke kahu ame Mrs. G. L. Kopa no ke kuka ana i keia ahahui wahine, a i ka holopono ana, ua hui pu mai me kekahi amu makuahine hou, Mrs. C. K. Ne, Mrs. L. Keoloewa ame kekahi mau makuahine hou aku. Ua hanaia ke kumukanawai ame na rula, a i ka la 12 o Aperila, 1905, ua wehe ia ka halawai mua ma ka halehalawai o Kapaau, a ua hiki aku aneane 30 lala i ka makahiki mua.
Na keia ahahui i ku kiai a hoopakele i ka hapanui o ka manawa i ke ola o ko makou kahu, ahiki wale i kona waiho ana mai la, no 13 makhiki, me ka aie ole, a ke ku nei no keia ahahui i keia wa.
Aole he mau kokua e ae mai ka Papa Hawaii mai ame na ahahui e ae elike me na ekalesia e ae. Mamuli o ka ulu a ikeia ka holomua o na hana hanai uhana iloko o ko makou kihapai, ua hapai hou ia ae kona ola, iloko o kela ame keia elua makahiki, a i keia mau makahiki elau makahiki, a i keia mau makahiki hope mai nei, ua hopu mai la na keiki a paa ma ko lakou lima ka hanai ana aole no hoi he wa a moe iho iloko o ka lima o kana poe keiki aloha.
He mea pono no e loaa kekahi ahahui ma kela ame keia ekalesia, i hoomama a hoopakeleia ae ke komo ana aku o ka ekalesia ame na hoahanau iloko o ka aie. O Mrs. G. L. Kopa no ka peresidena mua o keia ahahui.
Eia kekahi mau hana nui i hapaiia e laua iloko o keia kihapai:- 1. Ko laua komo kauhale malihini ana, e imi i na hoahanau, ma ka hele wawae ana i kahi wa, a ma ka lio i kahi wa i kokua ia mai e kekahi mau hoahanau, oiai he nui a laula ke kihapai.
2. O na makuahine kekahi i huipu ma keia mau komo kauhale ana.
3. Ka hooikaika a hooneemua i na hana o ka waihona kokua, ma na hana paina luau, ulana moena, hum@ kapa, aha fea, a pela aku.
4. Hoomaemae hou ana i ka puo'a o ko makou luakini, pena ana ame ka uhi ana i ka piula, he $1300, mai na hoahanau ame na hoaloha oloko nei i ke kihapai.
5. Kukulu a hoomaemae hou ana i na hale halawai like ole, he $1300 a oi.
6. Kukulu ana i ka halekahu hou ame na lilo e ae ame na pono apau, he $2000 a oi.
O keia mau huahelu apau, mailoko mai no ia o na hoahanau, a he liilii na mea i haawi aleha ia mai e waho. Ma keia e ikeia ai ka ikaika o keia kauwa hana, iloko o ko Iesu kihapai, a he kiahoomanao poina ole, iloko o kela ame keia haipule e ike mai ai.
7. He mau apana aina kekahi i haawiia mai, mamuli o na hana maikai a ikaika a ko makou kahu, nolaila, ua lokahi ae la o Mr. ame Mrs. H. L. Holstein, a haawi mai la i kekahi lihi o ko laua aina ma Koiki, kahi e ku nei ka halahalawai nona, ka nui he 90 kapuai laula ame 115 kapuai loa. Pela o Mr. ame Mrs. F. Kaitano, he hapa eka, o kekahi wahi o ko laua aina no ka halehalawai o Kaauhuhu., Mamuli o ka loaa ana mai o keia mau apana aina kuokoa i kohoia ai i papa kahuwaiwai, Rev. G. L. KOpa, C. K. Kunana ame Mrs. W. P. McDougall.
8. O kekahi o kana mau hua i ikeia o ia no ka hoi hou ana mai o kekahi o na keiki, pakahi, palua a ma ka pua kekahi; ke keiki, wahine ame ke kane, a eia ke hana like nei. Ua lilo kekahi mau keiki i mau keiki na ka aha, ua loaa na laikini haiolelo a ke hana nei.
9. Hooikaika i na haawina mahele dala o ko makou mau C. E. he elima haneri a oi, a ua pau i ka ukuia aku, pela na haawina dala no ko makou Kula Sabati no ka Hoaloho, ua ukuia aku, aole aie.
O keia ae la kekahi o na hana ano nui. He mau makua oluolu, akahai a aloha i na keiki, haipule a hooikaika ma na hana kokua no ka pono o ka ke Akua hana, haawi aku no i kahi berena a haawi hou mai no, he alakai nui no na lulu, a kokua iloko o keia ekalesia: he elima mohala, e weheia ai ka naau o ka poe waiwai ame kailihune: a ua ikeia ka onou ana mai i ka lakou aloha, ma ke ala, ma ka home, ma na haleha lawai ame ka luakini, He nui no ka minamina o na keiki a na misionari, aole no ae e hookuu elike no me ka ekalesia.
Ua loihi na la o ka hoomailo ana a ka ma'i i ke kino mai ka hookuu ana o ka Aha Mokupuni o Kohala nei i lan@ari, 1917, Ua noi mai oia e hele hoomaha, a ua hookuu aku ka ekalesia no kekahi mau mahina, a hoi mai. Loaa hou i ka onawaliwali, a noi hou mai e hookuu loa, aole he ae o na hoahanau, a noi hou no e hookuu loa, a hooholo ka hapanui o ka ekalesia, elike me ke noi, a in a loaa ka maha, hoi hou mai, ke hoa ia'aku; a i Maraki 24, i hookuu aku ai ka ekalesia, ahiki mai la kana keiki Wm. Kopa, no ke kii ana mai.
A i ka la 12 o Aperila, 1918, i haalele mai ai no Honolulu, a i ka la 24 o Aperila, i ke kakahiaka Poakolu i loaa mai ai ka lohe ma ke telekalapa ma o Mr. ame Mrs. W. P. McDougall, ua hala o Rev. G. L. Kopa. Walohia wale a!
Aloha no na keiki hou i ke kaawale koke ana o ka makua. I ka puni ana o ka pana i keia lono, he mea e, ka piliaiku o ka manao me ke aloha a minamina nui. Ua hala, ua hou aku ili iho maluna o kakou na hoomanao aloha nona, ua ili nu aku maluna o kaua wahine ia haawe@luuluu ame ka ohana pu.
Nolaila ke koto pu aku nei makou na keiki iloko o na olelo hoopomaikai a ke Akua, iloko o ke ekalesia o Kalahikiola, Kohala Akau, ke Kula Sabati, na Ahahui Kokua Aloha o na Makuahine, kahi hoi a kakou i paaua pu ai no ka hana a ko kakou Haku Iesu Kristo, a mamuli hoi o ke kau ana iho maluna ou, Mrs. G. L. Kopa, ka olua mau keiki, na moopuna ame ka ohana apau ka haawe kaumaha a luuluu i ke kaawale ana aku o kau kane, Rev G. L. Kopa, ka makua hoi i aloha nui ia, na kau pu iho maluna o makou ia haawe hookahi, me ka minamina nui.
Nolaila, ke koto pu aku nei makou me oe ame ka ohana iloko o ia u like ana, ame ka ohana iloko o ia u like ana, ame ka makou mau hoalohaloha ana nou, nona i hala aku; a o ka makou mau leo pule, e hoolauna aku ai imua o ko kakou Haku Lani, e hoomamaia mai i na naau i kaumaha.
Ekalesia-J. Nai Aupuni, J. K. Lawelawe, C. K. Kamahoahoa, J. H. Kamaunu, S. Kaauwai, R. K. Naipo.
Kula Sabati-Brs. C. K. Kunane, Mrs. W. P. McDougall, Mrs. C. K. Ne.
Na Ahahui Hooikaika Kristiano Mrs. Mele Uaia, epresidena Kaahumanu; Mrs. Lizzie Laelawe, peresidena Halawa; Mrs. L . Keoloewa, peresidena Kapaau; Mrs. L. Keoloewa, peresidena Kapaau; Mrs. Kaaiahua Kanaina peresidena Honomakau; Mrs. A. K. McDougall, peresidena Kapaau Opio; Mrs. Jane LIncoln, peresidena Kaauhuhu; Mrs. C. K. Kamahoahoa, peresidena Kokoiki Pokii; Sol. Kalahoouka, peresidena Kokoiki Makua.
Ahahui Kokua- Mrs. C. K. Kunana, peresidena, Mrs. W. P. McDougall, hope.
Hanaia i mei 5, 1918.
HOOKAULUAIA KA HOLO ANA AKU O NA KEIKI ENEKINIA.
Ua hoopaneeia ka holo ana aku o na kanaka opio he kanalima ka nui i hoopaa ae ai i ko lakou mau inoa no ka Puali Enekiania ame ka huakai hookahakaha i hoolalaila ai no ka Poalua iho nei a kekahi manawa kupono. Mai ke keena oihana mai o ke keena puuku o ka oihana koa keia lono i hoikeia mai ai e hoakaka ana ua hokaulua iki ia ko lakou holo aku ahiki i ka wa e loaa ai keahi moku lawekoa e lae aku ai ia lakou no Kapalakiki.
O J. W. JOnes, ke poo o ke komite iaia ka hoomakaukau ana i ka huakai hookahakaha aloha no ka hoohanahano ana i na kanaka opio e holo aku ana ka i hoo@aha ae aole e hoopauia ana ia hana i hoolalaia ai, aka e hoopanee wale ia ana no a kekahi wa kupono aku, alaila holo. Ua hoounaia aku keia mau kanaka no kekahi o na papu o ka oihana kaua o Oahu nei a malaila lakou e a 'oia mai ai ahiki i ko lakou holo ana aku no Amerika.
No ka manaoia e holo aku ana la hoi keia mau kanaka, ua loaa mai ka kekahi mau kanaka, ua loaa mai ka kekahi mau leimokihana mai Kauai mai na Charles Rice i hoouna mai i ke komite hookahakaha aloha. Ua nui he wahewa na lei i hoounaia mai, pela ka oleloia, he mau lei maile me ka mokihana mailuna mai o ka Puu o Haupu, na na kanaka Hawaii i kii, a he mau leihala ka me ka maile mai Haena a mai Hanalei mai. Ma ka moku lawekoa mua e ku mai ana ianei a holo aku no Kapalakiko ka maopopo e hookauia aku ai keia poe opio o Uncle Sam.
HAULE KA MOKULELE MA HAWAII.
(Mai ka aoao I mai.) hoea ole ai no kahi i manaoia, o ia no ka paa i ka ohu. Ma kahi he ewalu kaukani kapuai ke kiekie mai ka honua ae, ua puni kona mokulele i ka ohu a no ka manao, o ka hooi ana aku i ka lele ana a kiekie ke kumu e malaelae ai ke alahele, ua hooi aku la oia i ke kiekie o kana lele ana. eia nae,ua oi loa mai la ka uhi paapu ana o ka ohu, e maopopo ole aku ai kana wahi e lele ai.
Oiai ua pouli pu na wahi apau, na komo mai la kekahi manao iloko on a e hoohuli i ke alahele o kona mokulele no na Kona, ia wa i haalele aku ai i kona alahele mua, a lele hou mai la no kekahi aoao o Hawaii, o ka mea apiki nae ua uhi koke mai la ka poeleele, a no ka hoopakele ana ia laua mai ka poino mai, ua hooholo mai i kona mokulele ahiki i ka haule ana iluna o ka aina.
Me ka manao koa a maka'u ole i hookuu malie iho ai ka Mekia Clark i kona mokulele, e aloalo ana i na laau loloa o ke kuahiwi, ahiki i ka haule ana me ka maikai, ma kahi he mau mile ka mamao mai ka aina hookuonoono aku o Kaiwiki.
Elua Po me ka Nele i ka Ai
I ka wa i haule ai o ka mokulele iluna o ka honua, akahi no a manao ae ko laua palekana, a oiai aole he ai, aole hoi he mau lole hoopumehana ua hoomanwanui no laua i ka noho ana ma kahi o ko laua mokulele, ua hiki ole ia laua ke hiamoe, i kau a mea o ka ua liilii me ke anu.
I ka manawa i oili mai ai ka malamaluna o ka la, ua hooikaika laua e hoea no kekahi wahi i nohoia e na kanaka, a no kekahi mau hora elua ko laua moke ana i ka naku iloko o ka nahelehele, hoea aku la laua no kekahi kahawai, a ma ia kahawai ko laua hookolo ana a hoea i ka aina hookuonoono o Kaiwiki, a na na kamaaina o ia wahi i hoike ae i ka oihana makai o Hawaii a iloko o ka manawa pokole, ua kau aku la laua maluna o ke kaa o ko oihana makai no Hilo.
E Lele Hou Aku Ana No
Aole i pau ka manaolana o ka Mekia Clark no kona lele hou mai Oahu aku nei no Hawaii maluna o kona mokulele, aka e hoao hou aku ana no oia no ka loaa o ka manawa, me ka manao nae ma na kapakai o Hawaii oia e lele aku ai, aole hoi ana ma ke oki pokole ana aku iwaena o ka aina, oiai ua ike oia i ka pilikia o kela lele mua ana aku nei ana.
Ua huli hoi mai oia ame ke Kakiana Gray no Honlulu nei, ma ka Mauna Kea o ka Poalua aku la, a e waiho malie ia ana hoi ka mokulele ma Hawaii, ahiki i ka wehewehia ana o na mea apau, no ka hoihoi ana mai e hana hou ia aku ai, a kupono no ka lele hou ana iluna o ka lewa.
WASHINGTON, Mei 10.-He 21 ka nui o na koa i poino ma keia la, o keia ka keluna uuku loa i ikeia no kekahi mau pule lehulehu.
INU HE KAIKAMAHINE KEPANI I KA AILA MAHU.
No ka makemake e hoopokole i kona ola ana, mamuli o kekahi mau kumu i koho wale ia aku, o ia no ka haulehia ana iloko o ke aloha no kekahi mea, i hoao okoa ae ai he kaikamahine opio nona na makahiki ma kahi o ka umi-kumamaono umi-kumamahiku paha, e lawe okoa ae i kona ola iho, ma ka inu ana i ka aila mahu, ma ka hapalua o ka hora ewalu o ke ahiahi o ke Sabati nei.
Ma kela ahiahi Sabati ua hele aku la oia no ka home o kona makuahine hanauna ma ke alanui Halepupule, a malaila i inu ai i ka ail mahu a oi aku mamua o ka mea kupono.
I ka manawa i hoomaopopoia ai ka nui maoli o kona pilikia, ma ka inu ana i ka laaumake, na hoouna koke ia mai ka lohe i ka halewai no ka hoea aku o ke kaa maikai, a ma ka halema'i o na ulia poino i haawiia mai ai na mea apau e hoopakeleia ae ai kona ola.
Ma ka oleloia he kaikamahine Kepani kela no ka Lanakila Home, eia nae e hele mau ana no ola no ka ike ana i kona mau ohana, a ua hihia paha oia ma ekahi ano me na hoowalewale, pela i hoopilikia loa ia aku au kona noonooo, a lawelawe aku la i kela hana naaupo.
HE MELE NO NA KEIKI HAWAII
Malalo iho nei, e ikeia ai kekahi mele i hakuia e ka Mea Hanohano W. J. Sheldon no na keiki Hawaii, he kanalima i haawi ae ia lakou iho, e komo aku iloko o ke kaua ma ka aoao o ke aupunui o Amerika, he mele hoi i waiho ia ae imua o ka Bana Hawaii, no ka paani ana mai imua o ka lehulehu.
Ua manaoia, in a no ka holo o keia mau keiki o Hawaii nei no ke kahua hoomaamaa ma Amerika ma ka Poalua nei, in a ua meleia keia himeni no ka hoohanohano ana ia lakoi, aka nae mamuli o ka hoopaneoia ana o ka lakou huaka'i ahiki i ka hoea ana mae o kekahi moku lawekoa, nolaila ua haule iki iho la kela mau keiki a keia mahina ae, me ka manaoia no nae, o keia kekahi o na himeni e meleia ana no ko lakou hanohano. Penei iho na mele nei no ka hanohano o na keiki o Hawaii.
WIKIWIKI OVER THE TOP
He kama oiwi Hawaii oe,
He aa, he koa wiwoole;
Imua no ka pono oi ae,
A inu i ka wai awaawa.
Hui.
Ku kilakila Hawaii.
Iwaena o ka pakipika,
O Hawaii no ka oi,
Wikiwiki over the top.
Hawaii no oe a ka imiloa,
I@oa ka imina lanakila,
Hanhano oe e Hawaii,
I Na oiwi o ka aina.
O ke Akua pu me oukou,
E na kama oiwi Hawaii,
Uumi ka hanu a lanakila,
A lei i ka hanohano.
Hakuia e Wm. J. Sheldon.
LOAA HOU KA IKE I KE KOA MAKAPO.
Ke hoomanao nei no ko Honlulu nei poe i kela koa makapo nona ka inoa o Signaller Tom Skeyhill o ke kipa ana mai no keia kulanakauhale he mau mahina lehulehu ae nei i hala, a i haawi i kekahi mau haiolelo lehulehu no ka waihona o ke Ke'a Ulaula o ka nuhou hoohauoli i kona mau hoaloha lehulehu o ka hoea ana mai i kela mau la aku nei o ia no ka loaa hou ana o ike i kona mau maka, e hiki ai iaia ke ike i na mea apau e maalo ana imua o kona mau maka.
O keia kekahi o na koa i komo iloko o na hoouka kaua hahana ana, a i maewaewa ai hoi kona kino, iloko o ke kaua, aka iaia i hoea mai ai no Honolulu nei, a wehe i kekahi mau halawai no ka pono o ke Ke'a Ulaula, ua ime koke ia aku na manao mahalo o koonei poe nona, i kau a mea o ke akamai maoli i ka haiolelo, e paa ole iho ai ka manao haawi o ka lehulehu elike me ka mea hiki no ke kokua ana i ke Ke'a Ulaula.
Ua haalele iho oia ia Honolulu nei me kona mau hoa no Amerika, a ma na wahi apau a lakou e kipa aku ai, a e haawi ai i na haiolelo no keia waihona, na nui ko lakou ohohiahia a ua nui pu no hoi no dala i haawiia mai e na kanaka me ka minamina ole no ke Ke'a Ulaula.
I ka manawa i hoomaka hou ia mai nei ke kuai ana i na hona aie lahui ua hoohuli keia koa i kona noonoo, ma ka hooikaika ana ma ka haiolelo e kono ana i ka lehulehu e kuai i na hona aie lahui, e hana ana me ka hoomaha ole ahiki i kona maule okoa, i kau a mea o ka uuku loa o kahi manawa hoomaha i loaa iaia.
Ua nana na kauka akamai loa o Amerika i ka pilikia o keia koa, a loaa aku la ka ike ia lakou o keia koa, a loaa aku la ka ike ia lakou, ua pilikia kekahi aa mahope o ka a i, e holo ana io ka iwikuamoo, a i ka manawa i okiia ai, a hoopololeiia ka waiho ana o ke aa, o ka wa no ia i hoi pono mai ai ka ike o kona mau maka, a i keia la, aole oia he koa makapo, aka he mea maka ike elike me ka nui ae o na kanaka.
Ua nui ka hauol o kona mau hoaloha @aanei nei no keia nuhou, me ko lakou makemake e hoea hou mai keia haole no Honolulu nei, i hiki ai iaia ke ike aku i na hiona nani o ka Paredaiso o ka Pakipika, a i hiki ai no hoi iaia, ke ike aku i na maka o na hoaloha, na lakou i apo aku iaia ma keia kulanakau hale, me na manao ohoia nona.
HE HOAALOHALOHA NO KA MAKUA GEORGE L. KOPA.
Eia na hoa ke holo nei,
Ia Home mau, Home mau;
Ma ka moana huhu e kaa e,
Ia Home mau, Home mau.
Pii mai na ale a ooloku,
Luli ka moku a i o a i o,
Paa i ka Luna a holo ae no,
Ia Home mau, Home mau.
Pau kookie home e oni paa nae,
Ia Home mau, Home mau.
Ka'i na luhi a holo pu ae,
Ia Home mau, Home mau.
Pau no ilaila ka uwe. ka maka'u,
Pau hoi na hoa a maha pu no,
Ia Home mau, Home mau.
Elike me ka nu hele ana o ka leo paapaaina o ka hekili, pela no ka oili pulelo ana mai o ka lono hookaumaha e pahola ana, o ka Maku, ka Rev. G. L. Kopa, ua kunewa aku la ma ke ala polikua a Kane. Aloha, aloha ia Makua.
O makou, o na hoahanau apau loa; na haumana Kula Sabati apau loa; na lala C. E. apau loa o ka Ekalesia Hawaii Makua mua o Waimea nei ma o na komite la, ke hoike aku nei i ko makou komo hohonu ana iloko o na haawe a ke aloha no ka Makua, ka Rev. G. L. Kopa i haalele mai i keia noho honua ana; oiai o ka Makua KOpa, o ko makou makua kahu no ia no na makahiki he nui, a he poe keiki hoi makou nana iloko o ka Haku, ka Mea Kiekie loa.
Ua kaawale aku oia mai o makou aku nei mamuli o kona ae ana aku i ka leo kahea a ia ohana (ka Ekalesia Makua o Kohala) uo a ko kakou Makua aloha iloko o ka Lani, a waiho mai la ia makou, kana ohana hookama no ka Haku, a ma keia hele ana kona kaawale loa ana. Aloha, aloha ino!
Ia oe e ka Makuahine wahiue kane make, Mrs. G. L. Kopa, na keiki ame na moopuna apau loa; e oluolu mai hoi ia makou, e komo pu aku me oukou, e kaana like i na haawina laahia o ke aloha no ka Maku i haalele mai ia kakou.
Akahi. E hooholoia, o ka makou leo pule me ka haahaa loa imua o ke alo o ko kakou Makua aloha ma ka Lani, e ai ia mai, e hoomana mai i ko oukou mau luuluu, a Nana no e alakai aku ia oukou iloko o keia ola ana, ma na alahele nani a maemae.
Elua. E hooholoia:, e hookomoia keai hoalohaloha ma na Nupepa Kouokoa ame Puuhoma, a e hoounaia i hookahi Kope o keia hoalohaloha i ka wahine kane make ame ka ohana; a e hoopaa pu ia hoi ma ka Buke Moolelo o keia Ekalesia.
Me ka haahaa,
J. K. KAPUNIAI.
REV. S. K. KAULILI, MRS. LUCY WRIGHT,
J. W. KAHALEANU,
MRS. LIZZIE COX,
D. K. KALAU,
MRS. KANANI ALAKAI.
NA ANOAI NO KE KAUA HOPE LOA O KEIA HONUA.
E Mr. Lunahooponopoono;-E ae mai ia'u i keia mau huaoleo pokole. Ke ike nei ko ka honua, ko na aupuni, ko na lahui i ka nani o keia luku weliweli a ke Akua e hooko i ka pauku 7 o Mst. xxiv o ke ku e ana o kekahi lahuikanaka i kekahi, kekahi aupuni i kekahi aupuni: e hiki mai no ka wi ame ke ahulau ame ke ola'i.
7. Akahi no ahiki mai ka hoomaka ana o na popilikia.
21. Aole he popilikia mai ke kumu mai o ka honua, aolo hoi mahope aku, ua hooleia aole he popilikia o ke kaiakahinalii i ke keia i oi aku.
Pauku 6. E lohe oukou i ka lono o na kana ame na kaua: pololei loa. 7 ame 8. like na ka pololei.
Pauku 19. Ka pilikia o na wahi ae hapai ame na he@e e al waiu'ana ia mau la.
Pauku 22. No ka põe haipule e waeia no lakou a hoopokoleia na la o ka popilikia no lakou, a a@hea la ia poe Eia no i ka honua nei. iwaena anei o na hoahanau apau! Aole, hookahi wale no o na ekalesia: aole elua.
E hiki mai ana ke aupuni mau loa; nona ka malamalama mau loa @aole he po ilaila; aole no he la, o ka nani o ke Akua ka Maku mau loa ame Kana Keiki o Iesu Kristo, Amene.
J. A. KAHIONA.
HE HOOMAIKAI NUI PALENA OLE
E ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:-E oluolu oe e hookanwa aku i ka'u wahi puolo e kau ae la maluna o ia ka'u hoomaikai palena ole, no na kokua he nui i hanaia mai no ko'u kaikaina aloha, David K. Kanaka Kaimu, i haalele maii keia ola ana.
Ke hooawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai ana he nui i na lala o ka Ahahui Poola o na Kane ame na lala o ka Ahahui Poola o na wahine, a pela pu hoi i na hoahana like o kuu kaikaina, oloko o ke keena hoohee hao o ka Ilono hulu Iron Works, no ka oukou mau hana kokua lokomaikai o ke aloha oiaio maluna o kona kino wailua; na makana pua a oukou i hoowehiwehi iho ai maluna o kona kino puanuanu, ko oukou komo pu ana ma kona huaka'i hoolewa no kona hale lua, he mau hana ia a oukou e hiki ole ai ia'u ke hoopoina.
No oukou kekahi mau hoomaikai e na hoaloha, na makamaka, no ka oukou mau makana pua i hoowehiwehi iko ai maluna o ke kino wailua o kuu David Kanaka Kaimu, a i ukali pu aku hoi me ia ma kana huaka'i hele loa: a'u i aie nui ai no ia mau hana aloha a oukou i lawelawe mai ai no ka pono o kuu kaikaina i hala.
Ke nonoi aku nei au ia oukou pakahi, a ia oukou no apau loa, e lawe aku i na manao hoomaikai o ka makee a hiipoi ai ia mau hana i kiahoomanao poina ole iloko o kuu puuwai, a ke kalokalo ae nei au ma ka inoa o ko kakou Makua ma ka lani, Nana no iloko o Kona aloha palena ole, e haawi mai i na hoomaikai oi ae mailuna mai, maluna iho o oukou pau.
Owau iho no iloko o na manao makee no ka oukou mau mea i hana mai ai no kuu kaikaina heleloa.
ROBERT AHUNA.
Honolulu, Mei 13, 118.
NALOWALE KE POO LUNA O KIHEI
Ma ka po o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, i hulike ai me kekahi lono meahou o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale, i nalowale honua ai ke poo luna Arehibald McLaren o ka mahiko o Kihei, Maui, ma ke ano pihihihi loa, a ua hoopilikiaia aku hoi ka noonoo o na haku o ka mahiko ame kona mau hoaloha lehulehu.
Ua ike hope ia oia ma ke ahiahi o ka Poakolu ma Kihei, a i ka wa i nalowale honua ai, ua hoounaia mai la ka lohe i Honolulu nei, ma ke kelekalapa uwea ole, in a paha ua kau mai oia maluna o kekahi mokuahi no Honolulu. Mahope iho o ka loaa ana mai o kela lono e ninau mai ana in a ua hoea mai o Archibald McLaren i Honolulu nei, ua hoomaka koke ka ninau ana i na ekeua a ka mak@@@ o Kihei ma keia kulanakauhale, aole he mea i maopopo i na akena, a ua nana pu ia no hoi ka papa inoa o na ohua oluna o ka mokuahi aole he loaa o kona inoa, a in a ua holo i'o mai oia i Honolulu nei, alaila ua kakau oia ma kekahi inoa okoa loa.
Aole he maikai o ke ola kino o kela poo luna e ka mahiko i Kiehei a ma kona manawa i nalowale ai me ka maopopo ole, e hoolala ana oia e holo mai no keia kulanakauhale, no ka imi ana aku i ke ola; a he hookahi kumu o ka ha'oha'o o kona mau hoaloha, o ia no ka maopopo ole o kona holo i'a ana mai, e hoopauia ae ai na manao pohihihi iloko o lakou, no ke kumu oiaio o kona na lowale ana.
KA MA@@NAE.
He ma'i pilikia a hikiwawe keia o ka pahola ana, e pono ai i ka makuahine o na kamalii opiopio ke hoomakaukau no ia mea. He hana naaupo loa ke kauka'i ana a oili maole ae ka nae, alaila hoouna aku i laau, me ka noho auwe o ke keiki ahiki i ka lono ana mai. He hikiwawe ka hoola ana a ka Laau Ku@@ a Chamberlain a aole i ikeia kona pahu'a ana ma kekahi ma'i. E hoolako mau i omole ma ka home. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Co., Ltd., na akepa no Hawaii.-Hoolaha.