Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 20, 17 May 1918 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPEA KUOKOA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO       HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA  APAU

POALIMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MEI 17, 1918

 

KA NINAU AINA HOOKUONOONO

            O kekahi o na ninau ano nui i hoalaia mai iloko o na la aku nei i hala, a hoea wale  mai no i kanoho ana o ke kau kuikawa o ko kakou ahaolelo kuloko, o ia no ka ninau hookuonoono i na aina aupuni, ka ninau hoi a ke kiaain i hoike okoa ae ai i kona manao, he mea pono e kapaeia ae ka mahele o ke Kanawai Kumu o Hawaii nei, ma kahi e pili ana i na inoa he iwakalua-kumamalima, e noi mai ana e weheia aku na aina aupuni no ka hookuono ono ana, a e haawiia ae ka mana i ke komosina aina aupuni, i ke ki@@@@@a ame ka papa o na aina aupuni, ka hooholo ana i na mea pono e hana aku ai.

            Ua hoalain mai kekahi kumu kupono loa, no ka pono e hookoeia na aina aupuni mai ka weheia aku i mau home hookuonoono iloko o keia wa o ke kaua, no ka hoomau ana aku o na mahiko i ke @o no ka mea he mea kokua nui mai ia i ka lehulehu iloko o keia wa kupilikii. Okeia i'o anei ka mea oiaio? O keia anei ke makee ame ka iini o ko kakou kiaaina no na aina aupuni?

            Iloko o na makahiki elima o ko ke Kiaaina Pinkhani noho ana ae ma ke poo o ke aupuni Teritore, aole oia i huna iho i kona manao maoli, no ka pono ole o ka wehe ana aku i na aina aupuni no ka hookuonoonoia e na makaainana, oiai nae aole ke kaua iloko o ia manawa, a mamuli wale no o ka hiki ole ana iaia ke alo ae mai ka hooko ana aku i ka makemake o na makaainana, pela iho la i weheia ai kekahi mau aina aupuni, a i loaa aku ai he mau aina hookuonoono i kekahi poe.

            Aia he mau kumu hoohuoi kupono loa ma ka a@ao o na makaainana, no ka makemake ana o Kiaaina Pinkham, e hoololi i ke Kanawai Kumu o Hawaii nei, a kapae loa ia ae kahi e olelo ana, aia a he i ka lakou noi," alaila weheia aku kekahi aina hookuonoono, no ke ake ana no ia e mau aku ka noho onoono, no ke ake ana no ia e mau aku ka noho mana ana o na mahiko i na aina  aupuni, mahalo o ka hoolimalima, aole hoi e lilo aku i na makaainana; a e kau aku ka hooholo ana iloko o ka poe kakaikahi, no na mea pono e hana aku ai i na aina aupuni.  

            Mai ka manawa i haawi mai ai ke Kanawai Kumu o Hawaii nei i ka pono i na makaainana e noi o weheia na aina aupuni no ka hookuonoon ana, mai ka manawa hoi i loaa aku ai na aina hookuonoono i kekahi mahele o na makaainana o keia Teritore, aole a kakou mau hoohalahala a mau ku-e ana i ike no hana kolohe a kupono ole ma ka aoao o ka poe hookuonoono, koe wale no na ku-e kupono ole, i hoalaia maie ka poe kakaikahi, i makee nui i ka pono o na hui mahiko.

            Ke manao nei keia pepa, e ku ana na hoa o ko kakou ahaolelo kuloko, iloko o keia kau kuikawa e noho mai nei, ma ka aoao e makee ana i keia pono nui i haawiia mai i na makaainana malalo o kke Kanawai Kumu, e lilo hoi lakou i poe kupale, ma ka aoao o ka lehulehu,elike me ia i hoohoka mau ia aku ai ka mana hooko, ma na kau ahaolelo ae nei i hala, a e wehe hamama mau ia ka ipuka no na makaainana, e koi aku ai i ko lakou pono i haawiia e ke kanawai, a e hoohokaia aku hoi na manao alunu, a makee i ka pono wale no a ka poe kakaikahi.

            He mea oiaio o ka pilikia nui i halawai mai me kekahi poe i lawe he mau aina hookuonoono no lakou. O ia no ko lakou lawa ole me ke dala, no ka poe i makaukau a i loaa na kokua ma kekahi ano, ke noho nei lakou maluna o ko lakou n=mau aina aupuni, he poe kuonoono i keia la, a i hoopomaikai nui ia aku hoi, i kulike ai me ka iini ame ka makemake maoli o ke kanawai i hanaia no na aina aupuni ma Hawaii nei.

            O ka pono i haawiia mai ia kakou na makaainana e ke kanawai, mai hoao e hoole aku ia pono, ma ka ae ana aku i na kumu ano ole e hoalaia mai nei, me ka manao pela iho la e ko ai kekahi manao kahiko i hookahuaia iloko o kekahi pohai, no ko lakou pono wale iho no.

            E haawiia aku na aina aupuni i pau ka manawa hoolimalima, i na makaainana e pono ai, in a lakou e noi mai ana, a ina i makemake na mahiko e hoomau aku i ke kanu ana i ke ko, maluna o ia mauaina, no ka makee ana i ko lakou mau pomakai iho, e hoolimalima pololei aku i na makaainana. Heaha ke like ole o ka hoolimalima ana aku o na mahiko i na aina aupuni mai ke aupuni mai, a mai ka poe hookuonoono mai? Oka like ole wale no, o na pomaikai i manaoia no kela mau aiana aupuni, e holo aku ana ia i ka poe hookuoono, aole hoi hoi i ke aupuni aole anei he oi ae ia o ka pono, a e lilo na dala e ukuia ana no ka auhau i mea e hoopomaikai pu ia aku ai ke aupuni?

            Mai ae i ka ihu o ka elepani e komo mai iloko o ka puka o ka hale, o hoea mai auanei i ke poholo holookoa ana o ke kino iloko, a hooneleia aku ka pono o ka on a hale; aka e ku me ka makaukau ame ka makaala mau i kela ame keia manawa mai na pahele ma o keia ano.

            E hookupono i ka oukou mau hana e na hoa oloko o keia kau kuikawa o ka aholelo ma na mea i pili loa i na pilikia maopopo i ikeia iloko o keia wa. O na hooponopono ahaolelo i pili ole mai i na poino ame na pilikia a ka ino ame na hopena pilikia e holopapa nei iloko o ka aina, mamuli mai o ke kaua, malaila ke kalele nui ana o ko oukou noonoo, aole hoi o na bila e imi ana i na pomaikai wale no o kekahi poe kakaikahi, ka mea i kuleana ole iloko o keia kau o ka ahaolelo.

           

            Iloko o keia manawa kupillii o ka aina e halawai nei me kakou, mamuli o na hopena o ke kaua, ua ili aku maluna o ke komisina o na meaai ke ko'iko'i o ka hoopakele ana ae i na makaainana o keia Territore mai ka poino mai, aole wale ma ka imi ana aku i na alanele apau e hoomahuahuaia ae ai ka hoouluia ana ame ka hoohua ana mai o ko kakou mau meaai kuloko iho nei, aka ma ke kau pu ana aku kekahi i na kumukuai o na meaai, e hoopakeleia ae ai ka poe ilih@ne, mai na kaki kiekie a ka poe kalepa e kaki nei i k lakou mau waiwai.

            Ke haawi aku nei keia pepa i na hoomaikai ana no koa laweia ana mai o kekahi mau hooponopono ahaolelo ana iloko o keia kau kuikawa, maluna o ka ninau pili i na komisina meaai ame na meaai, he ninau keia i pili loa aku ika pono o ka lehulehu, a in a ua hoohemahema keia komisina i ka hana i hookauia aku maluna ona, a ua lawa ole paha ko lakou makaukau, ma ka hooko ana aku i ka hana i makemakeia, alaila he mau kumu kupono ia e ia e hoopauia aku ai ko lakou noho hou ana ma kela komisina, a e kohoia mai i poe hiki ke hooko i ka hana,

            Ua hookaawale ke kau ahaolelo aku nei i hala, i kekahi haawina dala mahuahua no ka hoohana ana aku o kela komisina, ma ka hoohoihoi ana e kanu nui ia ke kalo, ka laiki ame na meaulu e ae, i lilo i mau ai kupono na na makaainana o Hawaii nei, a hoea wale mai nae i keia manawa, aole he hoike oiaio o ka lakou mau mea i hana ai.

            Ua haawi aku ke kanawai i ka mana ia lakou e kau i na kumukuai kupono maluna o na meaai; aole nae lakou i hooko aku ia mana, aka ua hookuukuu wale ia aku na oihana kalepa apau ma Hawaii nei e kau i ka lakou mau kumukuai, i papalua iho i na kumukuai a lakou e kuai ana he mau mahina wale aku nei no i hala.

            Aia i'o no he mau kumu kupono ma ka aoao o ka poe kalepa e hoopii ai i ke kumukuai o na meaai iloko o keia manawa, he mea pono nae i keia komisina e ike, mamuli o ka noii pono ana, aole i kauia mai na kumukuai,kiekie, no ke ake e loaa na pomaikai nui, aka he pomaikai kupono no, e poino ole ai ka lakou oihana.

            Ke kakali aku nei na makaainana i na mea a keia kau kuikawa o ka ahaolelo e hana mai ai no keia komisina me ka manaolana e hoopauia ae na hemahema ame na pilikia o ka wa i hala, a e hoauheeia aku hoi na pilikia e kau okoa mai nei imua o ko kakou mau maka i keia manawa, e hele aku ai i ka pohihihi, elike me ka nee mau ana aku keia kaua imua.

HE HOOMAIKAI NA KA NUPEPA KUOKOA.

            Aole i hoi nele na uwalo ana aku a keia pepa imua o kona poe heluhelu, no na kokua e pili ana i ka waihona o ke Ke'a Ulaula, no ka mea ua hoouna pololei mai no kekahi poe i ka lakou mau kokua i keia pepa, a ua hoihoiia aku i ke keena poo o ke Ke'a Ulaula ma Honolulu nei, a ua hoounaia aku hoi na likiki hookaa, i ka poe na lakou ia mau dala i hoouna mai.

            Eia ma na wahi like ole o keia Teritore, ka poe i kohoia no ka hoeueu ana, a no ka hooikaika ana e loaa mai na kokua no ke Ke'a Ulaula, nolaila ua manao keia pepa, he hana maalahi loa, a he hana kupono no hoi ka haawi ana aku i na kokua, ika poe e hana ana no ke Ke'a Ulaula ma kela ame keia wahi, aole hoi e hoouna mai i keia pepa; aka no na wahi i nele maoli ka loaa ana no keia waihona.

            I keia pule iho la i hoounaia mai ai he eono dala no ke Ke'a Ulaula, e kekahi poe ekolu, a keia pepa e haawi aku nei i na hoomaikai ana ia lakou, ua hoike moli mai no kakou na Hawaii i na manao makee no keia hana; a e pono e homauia aku keia hana maikai, elike me ka loihi o keia kaua, no ka mea aia maluna o na Amerika oiao apau, ke kau ana mai o na manaolana no ka pono o na koa i loaa i na poino ame na palapu ma na kahua kaua.

MAL HOOMAHUʻI KE KUAI WAIONA

            Iloko o keia wa i hookapuia ai ke kuaiia ana o ka waiona ma ka Mokupuni o O'ahu nei, aole i lilo ia hookapuia ana, i kumu no kekahi poe e maka'u ai, a e wiwo ai paha aka ua lawe mai lakou i ka hana kuai waiona, ma ke ano he hana nui ia o ka pomaikai; o ka mea apiki nae, he hana nui a lehulehu wale ka poe i paa ae i ka hopuia, a i hahaoia aku noloko o ka halepaahao; ua hookaawaleia aku hoi mai ko lakou mau ohana aku, a ua auamo i na hopena awahi o ko lakou hookuli ana.

            Ina eia kekahi poe Hawaii ke hoomahu'i mai nei i ka hana kuai waiona i keia manawa, ke a'o ikaika aku nei keia pepa, uwoki ka lawelawe ana ia hana, no ka mea, e hoea mai ana i ka manawa e paa aku ai lakou i ka hopuia, oiai eia na kiu ke komo hele nei ma na wahi apau e kuaiia nei ka waiona, o lakou no auanei ka poe na lakou e kumukaia ae, a ahuwale na mea apau e hiki ole ai ke pakele mai na umii mai a ke kanawai.

______________________________________________

            Ua hoea okoa mai kekahi poe kanaka i maa i ka inu waiona i keia keena a hoike mai i ka nui o ko lakou hoomaikai no ka hookapuia ana o ke kuaiia o ka waiona ma O"ahu nei; he hoike maopopo keia no ka oili mai o na hopena maikai, a ke Kuokoa e manaoio nei, ua loaa aku na manao hoomaikai iloko o kekahi mau ohana lehulehu, mamuli o keia hookapuia ana o ka waiona; a ua loaa aku hoi ia lakou kekahi mau mea kupono i keia wa, na mea i loaa ole ia lakou i ka wa e noa ana ka wiona.

 

NUHOU KULOKO

            Ma keia Poaono e hoomaka maoli ai na hooikaika ana no ke kuai ana i na poo kaua i ka lehulehu.

___________

            Mamuli o ka pihi loa o ka pepa i keia pule, ua hopaneeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau manao o na makamaka a loaa ka wa kupono.

___________

            Ma ke kakahiaka o ka Poakolu aku la i wehia ae ai ke kahua hoomaamaa o na koa o Hawaii nei, no ka hoolilo ana ia lakou i mau aliikoa.

___________

            Ua loaa mai nei ka hoike ia Mrs. Kainana Hiram, no ka hookiekieia ana ae o kana keiki a lilo i kakiana maloko o kekahi a lilo i kakiana maloko o kekahi o na pualikoa o Canada.

___________

            Ke noho mai nei ke kau kuikawa o ka ahaolelo kuloko i keia mau la, a ua ma@aoia, e hala ana he elua pule o keia kau, mamua o ka holo ana o na bila i makemakeia e lilo i kanawai ma keia kau.

___________

            He eha makahiki hoopaahao ka hoopa'i kauia mai maluna o D. Melim, kela limahana oloko o ka haleleka o ka hopuia ana no ka hewa aihue, e ka Lunakanawai Vaughan, ma ka Poalua aku nei i hala.

____________

Ua hoikeia mai nei ka lohe i keia keena e ka Rev. S. K. Kamaipili, aole uku hapa ana no na hoa o ka aha paeaina e holo mai ana no Honolulu nei i keia mahina ae, aka e uku piha ia ana elike me na ohua e ae.

____________

            O kau haina no ka nane a J. H. Kawelowai e Mrs. Kaehuokekai o Puaena ame Henry H. Kamauoha, ua pau mua i ka hookomoia mai, ma kekahi manawa ae nei i hala, a i hoopukaia aku hoi, ua paewa ka pilina i ka nihoniho, nolaila hulli hou ia mai i haina okoa.

_____________

            No ka hoike ana ae o ka o ka Advertiser i ka inoa i L. Ayau, maloko o ka meahou e pili ana i na hana ninau no ka poe hoopae malu i ka opima, i hookomo ae ai kela Pake he hoopii koipoho i ka hui pa'i nupepa, he iwakalua kaukani dala.

______________

            Ma ka halawai a na hoahanau o Kawaiahao o ka noho ana ae ma ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, i kohoia ai he papaluna hou no kela ekalesia, a ua ili aku ke ko'iiko'i o ka noonoo ana i kahu hou maluna o lakou.

_______________

            Ma ka Mauna Kea o ka Poalua nei i huli hoi nai ai ka Mekia Clark ame Kakiana Gray, o ka lele ana aku no Hawaii maluna o ka mokulele, a halawai ai me ka ulia poino ma Hawaii, a e waiho ae ana laua i ka hoike imua o ke poo o, ka oihana kaua moana maanei nei.

_______________

            Ua hoouna mai nei o Mrs. D. H. Keliiaa o Makena, Maui, he hookahi dala na ke Ke'a Ulaula, pela hoi me Master Jesse A. Keahinui ame Mrs. Susan A. Keahinui o Waialua, O'ahu, i hoouna mai ai he elua dala dala me ka hapalua pakahi, a ua hoihoiia aku i ke keena o ke Ke'a Ulaula, a na ia keena e hoouna aku i na likiki.

_______________

            No ka ae ole o Mr. McCandless e kuai hoolilo aku i kana laiki ma ka ewalu dala o ke eke, elike me ke kumukuai a  ke komisina o na meaai i kau ai, e hookomoia ae ana he hoopii e ku-e ana iaia maloko o ka hooloheia o kona hiha i ka oluolu o ka ma'i oka loio nana e lawelawe i kela hihia ma ka aoao o ke aupuni.

________________

            Ma ka auwina la o ka Poaono, Iune 1, e malama ae ana ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua he anaina hookipa i ke Kapena A. J. Pequegnat ame Mr. W. T. Sherman, maloko o ka Luakini o Kawaiahao, a ua makemakeia na Hawaii apau, e hoea ae ma kela anaina, no ka hoolohe ana i keia mau kanaka kaulana no na mea e pili ana i na hiona ku i ka weliweli o ke kaua ma Europa.

________________

            I kulike ai me ka lono kelekalapa uwea ole o ka hoounaia ana mai Maui mai ma ka Poalua nei, ua loaa aku ke kino make o ke poo luna o ka mahiko o Kihei o ka nalowale ana me ka maopopo ole, ma ka luawai hooki'o o ka mahiko, ma ke kakahiaka o kela Poalua, a ua hoopauia ae hoi ka pohihihi no ke kumu o kona nalowale ana, eia nae, aole i maopopo ke kumu o kona halawai ana me ka make.

________________

            WASHINGTON, Mei 11.-Ua hoolahaia ae e ke keena kalaiaiua i keia la he 1,950,00 mau kihapai kanu meaai i hoomakaia ka mahi aku i keia manawa no ka pane ana aku i ke noi a ka luna hookele lako ai lahui mahope o ka hoolalelaleia ana aku o ka lehulehu no eono pule i hala.

________________

POMAIKAI KA POE MAKAALA

________

            I kela mau la aku la, ka pau ana i ka huli pono ia o ka moolelo o na kuleana apau e waiho la ma Waiahole, Waikane, Hakipuu ame Kualoa ma Koolaupoko, O'ahu, e Kale Hapakini Opio O ke kanaka e ninau a e hui ana me ia i wahi e maopopo pono ai kona kuleana, oia no ke kanaka e pomaikai ana. E naue mai a e hele aku kakou imua.

            KALE HAPAKINI OPIP,

37 Alanui Kalepa Ina.

6291-tf

 

NUHOU KUWAHO

_______________

            TOKIO, Mei 10.-Ua oi aku mamua o 800 eke laiki e hoounaia aku ana na ka poe kalepa o Honolulu i lilo aku i ke kai mawaena o Osaka ame Kobe, oiai e laweia aku ana maluna o kekahi waapa noluna o ka mokuahi. Ua pa mai la kekahi makani ikaika a poloku ae la na ale kahuli ka waapa.

_______________

            PARIS, Mei 10.-Eono mau mokulele Kelemania i kiia aku e ka Lutanela Palani Rene Fock ma ka la aku la i nehinei a haule iho i ka honua.

_______________   

            LONDON, Mei 15.-Ma ka papainoa no na koa i poino i hoolaha  koke ia ae nei no ka pule holookoa no ke kaua maloko o Picardy a ma Flanders oia ka oi loa aku o ke koikoi o na koa poino o kekahi pule hookahi o ke kaua ana ahiki i keia la. E hoike ana ia he heluna nui o 41,612 mau aliikoa ame na koa i poino; o ia huina 556 i make a i ole i make mamuli o na palapu, o kekahi poe e ae ua hoehaia a i ole ua nalowale.

______________

            PENSCOLA, Mei 11.- Ua aia o R. McCalla e ke ahi a make, a ua papaa ke kino o G. Anderson maloko a kahi a'o i na koa no ka lele ana i ka lewa maanei i keia la, i ka wa o ka mikini a laua e kau ana i haule mai ai i ka homua a aia ae la e ke ahi.

______________

            WASHINGTON, Mei 15.- Ma keia la e hoomakaia aku ai ka laweia ana o na ekeleka a Amerika Huipuia ma ka lewa me Wakinekona ame Nu Ioka na pahuhopu, a ma ke kulanakauhale o Piledelepia kahi e hoomaha ai. O ka makoulele i kupono e hiki ke halihali i na ekeleka eono haneri paona ke kaumaha ke hoohanaia ake ana.

            E kakau ana ke Kiaaina Whitman o Nu Ioka i kekahi leka i ka Peresidena Wilson a e hoounaia aku ana ia ma ka mokulele e haalele iho ana i ke kulanakauhale a i ka Lunaleka Nui Burleson hoi e hoouna aku ana i kekahi leka i ka Lunaleka Nui ma Nu Ioka ma ia maokulele hookahi e haalele iho ana i ke kapitala lahui. O na leka e iaweia ana ma ka lewa e kauia ana no na pooleka i hoolala a i pa'iia e ke aupuni ma kekahi manawa i hala koke aku nei.

_____________

            WASHINGTON, Mei 14.-Ma ke koho a ka poe akamai loa i ke kapili moku ua oi aku ka hikiwawe o ke kapili ana a na Aupuni Hui i na moku mamua o ka na mokulu hoopiholo ana i na moku. O ka averika o na moku no ka mahina i hoopihioloia i keia makahiki he 315,000 tona ke hoohalikeia me 500,000 tona no ka mahina o Mei._ 1917. No na moku i hoopiholoia iloko o Aperila he 268,00 tona.

            E hoakaka ana kekahi lono mai Parisa mai no ka ke kuhina o na moku Leygues mea o ka hoike ana ae, ke hooikaika mai la na Kelemania me na ne manaolana poho e hoopunipuni i ko lakou lahui ponoi iho no ke kumu o ka nele ana o ka holopono o ka luku ana a na mokuluu i na moku ma o ka hoolaha ana ae i na huahelu hoopunipuni ma ka averika ana ua paluaia aku ka ka nui o na moku i hoopiholoia mamua o na manawa e ae. Ma ka hoakaka a Leygues ua oi aku ka hikiwawe o na mokuluu i hoopiholoia i nei manawa i ka hohonu mamua o ka mea hiki ia Kelemania ke kapili i mau mokuluu hou me ka hoakaka ana ae ka a Kelemania, "Aole kakou e hooki i ke kapili ana i mau mokuluu ahiki i ka luku holookoia ana aku o na moku maluna o ka moana elike me ka kukuia ana aku o na kanaka maloko o kekahi auwaha."

            AD FOR: AOLE ANEI I OLUOLU MAHOPE O KA MOE ANA?

 

            He kamaaina ka ma'i puupaa ma ko kakou aina, o kekahi kumu, mamuli o ke ake nui o na Amerika i ka hana, a i ole mau hauoli ana paha. Mamuli  o ia ano, aole he manawa e hoolaia ai na puupaa. Ke nawaliwali mai na puupaa e maluhiluhi mai ana oe me ka haalulu pu, a e hoomanawanui ana i ke kuahaneenee, ka naulu, ke poniuniu, ka hu'i konikoni me ka maikai ole o ka hanawai. Ua makemake na puupaa i na kokua. E hoohana i na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan. He mau kaukani i mahalo ia lakou no keia mau pilikia.

             "Ke lolo mai kou kua-Ehoomanao i ka inoa." (Mai pono noi wale aku no i na laau no ka puupaa-e noi maopopo aku no na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan, a mai lawe i laau e ae). Eia na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai laau apau ame ka poe malama halekuai, a i ole e hoounaia aku no ma ke ekeleka, ke loaa mua mai ke kumukuai e ka Hollister Drug Co., na akena no ka Paeaina Hawaii,-Hoolaha.

 

UA MAKEMAKEIA NA HAWAII APAU E HELE MAI.

______________

            No ka lohe ana i na mea ano nui e pili ana i ke kaua e holopapa nei ma Europa, a no ka ike ana i kekahi mau koa kaulana ma ka haiolelo i hoea mai nei ma keia kulanakauhale, ua makemake ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua e haawi ae i aha hookipa, no keia mau haole kaulana, a o ka hookipa a keia ahahui i manao ai, o ia no ka wehe hamama ana i na ipuka o ka Luakini o Kawaiahao no laua, e hoike piha mai ai i na moolelo o ka laua mau mea i ike ai iloko o ke kaua.

            O na inoa o keia mau koa kaulana oia o W. T. Sherman ame Kapena Pequegnat, no na makahiki eha ko laua komo kino ana iloko o ke kaua ma na kahua like ole, a eia laua ma ka laua huakai kaapuni i ke ao holookoa, e hoike ana i na moolelo ku i ka weliweli, a ku no hoi i ke aloha, elike me na hiona i halawai mai me laua iloko o na hoouka kaua hahana lo i paioia me na enemi.

            O ka põe apau i hele ae e hoolohe i na haiolelo a keia mau haole, ua hiki ole ke paa iho ko lakou mau waimaka, i kau a mea o ke ku kaoli no i ke aloha na hiohiona e kukuluia mai ana imua, o ko lakou mau alo, a no ka pomaikai o na kanaka Hawaii, ua manao ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua, aole he hana hookipa a hoolaule'a oi ae a lakou e panee aku ai imua o keia mau malihiui, o ka haawi wale no i manawa no laua e hoike mai ai i na mea a laua ike ai no ke kaua imua o na Hawaii, a e loaa pu hoi he manawa no laua e ike mai ai i na Hawaii.

            Ma ka aoao o ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua ke kono aku nei kona peresidena a kuhina nui Kamokilaikawai Halauowailua (Mrs. Walter Macfarlane) i na Hawaii apau, mai na kane, na wahine ame na keiki opio, e hoea ae maloko o ka K=Luakini o Kawaiahao, ma ka Poaono, ka la I o ka mahina o Iune ae nei, ma ka hora elua o ka auwina la, no ka hoolohe ana i na haiolelo mai keia mau haole kaulana mai, na mea nana e halihali mai i na kahua kaua a kokoke imua o ke alo.

            Ua konoia na ahahui apau loa o na kanaka Hawaii e hoea ae ma ia lehulehu no apau o keia kulanakauhale, a na kekahi mea makaukau loa i ka maheleolelo, nana e hoike mai ana i ka laua mau haiolelo ma ka olelo makuahine, e hiki ai i na mea apau ke lohe i na mea hou ano nui, a koonei poe i lohe i na mea hou ano nui, a koonei poe i lohe ole ai mamua.

            E hoomanao i ka Poaono, ka la I o Iune ae nei, a mai poina i ka hele ana ae e hoolohe i na haiolelo a keia mau haole koa, e hoomaka ana ma ka hora elua o ka auwina la, a pau ma ka hora eha.

_______________

NA ANOAI O KEAWALAI NEI.

_______

            I ka Lunahooponopono  o ka Hiwahiwa a ka Lahui, Aloha nui:-E oluolu ehoopkomo iho i keia mau wahi anoai liilii o ke kuaaina nei, o ia keia:

            Ma ka la 27 o Aperila nei, ua malama ae o Mr. ame Mrs. Kauwekane he paina la hanau no ka laua hanai ka u'i nohea o keia mua aku, piha hooh=kahi makahiki.

            He mau la mauna aku ua hala mai ka mama hanai o ke kama no ke kouo ana i na ohana no ia paina, ua ae aku; a ma ke kakahiaka poniponi o keal la 27, ua hoea mai la ka haku kane nana ka paina, oiai keia e hele ino ana i na hana o ko'u home nei, pa ana ka ninau: "Pehea oe, e hele paha?" ae aku la, aia a pau ae keia hana, alaila au hele aku.

            Pane mai la kela: "E awiwi no paha ka hana." Awiwi iho la aia ka pono o ka pau ae alaila pani kahi keena hana, oiai he la mokuahi ia, oiai o ke aho no o ko kuaaina nei o ka nupepa, aia no a ike i na nuhou, pela iho la ia manawa, pau ka hana hoomaka ukau iho la, oili ana no ka otomobile, pa mai la keaha: "Anuhea oe!" "Eia, ua makaukau." Hakalia no a kau o ka lilo aku la no ia no Kanahena ka pahuhopu, kahi o ka luau; ia oili ana aku, auwe, e huki mai ana ka lau lawai'a, o ia mea hauoli aku ia, eia nae hoi aohe i au pu aku la mea maikai, oiai ua pa mai la ka leo o na kamaaina, noho maile iho a pae mai ka i'a; he oiaio, ia pae ana mai, aole no hoi he i'a a lohe mai i ke a'o, nui ino, ua mea he i'a, oiai he poe laeula wale no lakou ma ia hana, he mau keiki papa wale no no ka aina nei.

            Ua komo pu aku la keia ma ia mahele hana , o ka laekahakai, kahi e hana ai; auwe, lilo i ka hana i'a, aohe noonoo ia aku o ka luau, a hu ae la ka aka a na u'i o ke Ehukai o Makena nei, aka, aohe hoohalahala oiai ua ai a lawa, ua inu no hoi a kena i ka wai o ke alialia; nui na ono, o keaha la kau mea e hoohalahalaha iho ai, oiai ua unuia mai na ono apauu.

            Maikai ka paina, maluhina, nolaila e hoolohiia na la o ke kama opio a pela kona mau kahu hanai puuwai hamama, aka, hookahi wahi mea akaaka, no ka hele loa paha o Hawaila i Roma, pono ole iho la kahi Makalika mai holo ihu ole ana i na lae aa o Kanahena, oiai aohe au i ike aku iahope, oiai ua wehe mai la no ko ke Awala'i kaikamahine i ka la okoa, mahope mai na u'i o ka ehukai.

            Ua lawa paha keia wahi lau limu aala o na Laielua nei, me ka Lunahooonopono ko'u welina.

                                                            P. M.

Makena, Mei 8, 1918

 

MAKANA NO KA HOIKEIKE POI ME KA LIMU.

__________

Ma ka hoikeike fea Teritore e malamaia ana ma Kapiolani Paka, iloko ae nei o ka mahina o Iune e hoea mai ana, e hoomaka ana hoi mai ka la 10 aku ahiki i ka la 15, o kekahi mau hana hoikeike maikai loa e pili ana i ke ano o ka hanaia ana o ka poi ame na limu oloko o ke kai.

            O na kanaka Hawaii i loaa na ike ame na makaukau no ke ano o ka hana ana i ka limu me ka ono loa no ka ai ana, pela hoi me ke ano o ka ana i ka poi, ua makemake nui in lakou e komo pu mai iloko o na hoikeike o ke Teritore.

            E malamaia ana ka hoikeike o na ano limu like ole apau i kupono no ka ai ia, maloko o ka mahele o na meaai, ma ka Poakolu, ka la 12 o Iune. O ka hoikeike hoi no ka ano maikai loa o  ka hana ana i ka poi, maloko no o ia wahi hookahi, ma ka Poaha mai, Iune 13. Aole he mau auhau a mau kaki paha no ke komo ana mai e hoikeike i keia mau meaai, o ka mea wale no'i makemakeia, o ia ka hoomakaukau ana i keia mau meaai apau, iloko o na ano maikai loa o makahehi ai ka maka ke ike iho, a e moni ai ka haae i ka wa e moani ae ai ke ala, a ua hiki no ke laweia mai no ka hoikeike ana, ma ke kakahiaka o ka la e hoikeikeia ai ma meaai.

            O ka mea mua loa nae e hana ai, o ia no ka hoopihapiha mua ana a ka mea hoikeike maluna o kekahi pepa pa 'ihakahaka me ke kakauinoa ana, a hoouna ae i ke kakauolelo, Mr. C. R. Willard. Ua makaukau kei mau pa'ihakahaka, a e loaa no mai iaia mai. Ina aole i maopopo i kekahi ke ano o ka hoopihapiha ana i keia pa'ihakahaka, alaila e lilo ana i mea hauoli na Mr. Willard ke kokua ana mai ma ka hoomakaukau ana i keia hana, Na Mr. Willard ponoi e hoopihapiha i na mea apau, ma ia ano e loaa aku ai ka ike iaia ame ke koite o na hana hoikeike i ka nui o na mea hoikeike, ma ia ano, e hiki ai ke hookaawaleia na wahi kupono maloko o ka hale i hookaawaleia no ka hoikeike ana aku ia lakou.

            Ua kamaaina na kanaka Hawaii i ke ano ame ka waiwai o na limu ma ke ano he mau meaai pono loa lakou, a he kakaikahi loa na haole i loaa ka ike no ko lakou waiwai. O na haole nae i noho o kamaaina maoli ma Hawaii nei, a i hele mau ma na paina luau, ua hoao a ike i ka ono o na limu, aka no ka nui ae o na haole, aole i maopopo iki ia lakou ka waiwai no ka lilo i mau meaai maikai. O na mea hoikeike a na kanaka Hawaii ma keia fea, ka mea nana e hookaakaa pono aku i na maka o na haole i noho maaupo, a malia o na Hawaii opiopio kekahi o ka hanauna hou i maopopo ole i keia mea.

            Owai ka mea e lilo ai iaia ka hoikeike maikai loa?

            Ke olelo nei kekahi poe, aole i oi aku ka ono o ka poi wiliia e ka mikini, mamua o ka poi ku'i maoli ia me ka pohaku. Nolaila ua loaa i na Hawaii he manawa maikai loa e hoikeike ae ai i ka mea oi aku o ka maikai o ka hananai ana o ka poi. O ka poe apau i maa i ka hana ana i ka poi, he mea pono ke komo ae iloko o keia hookuku ana.

            He mau hoikeike hou ae no kekahi o na meaai o Hawaii nei, e haawila ai he mau makana no na hoikeike maikai loa, a ua hamama ua hoikeike i na mea apau no ke komo ana mai, e alualu i na makana. Iloko o keia mau hoikeike, e komo pu ana ke jele, jam, na huaai i hookomoia iloko o ke kini, na launahele uliuli, na huaai maloo, ka i'a maloo, ka puaa a he nui wale aku o na meaai like ole. O keia mau meaai apau, e hoomakaukauia lakou, ma na ane i hana mau ia ma Hawaii nei.

            O ka põe apau e makemake ana e komo ma keia mau hoikeike, e kakau mai, a i ole, e hele kino mai e hui pu me Mr. Willard, a e loaa aku no na kope o ka papainoa o na makana, e hoakaka piha ana i na mea apau i makemakeia.

____________________

HOAO E MAHUKA PAA E NAE I KA HOPUIA ILOKO O KA MOKU

______

            He Kepani i alo ae i ka ike a na maka o na kiai o na uwapo, a i kau aku hoi iluna o ka mokukuna lawe pap Alice Cooke ma ke ano he mea holo mahuka ma ka po o ka Poakolu aku nei i hala, ka i paa i ka hopuia e na makai o ka halekuke a haawiia ae i na luna hoopaelimahana.

            O keia Kepani i hoao ai e mahuka na manaoia aia kona mau makahiki maloko o ka manawa i hoakakaia no ke komo ana ae i ka oihana koa, a me he mea la ua loaa ka ike iaia e ohiia mai ana oia i hoao mua ai oia e holo mahuka, ike e ia nae.

            O kahi i laki ai aole i holo koke ka mokukuna Alice Cooke ahiki i ka auwina la o ka Poaha ae. Loaa aku ka ua Kepani la iloko o ka lua ukana o ka moku lawe papa malalo o ka paila pahu, a i ka wa i hukiia mai ai iwaho e ka Lunanana Taylor me kekahi mau kanaka e iho e hiolo ana ka ka hou ma na papalina me ka hele a paupauaho.

__________

NO KA KUAHANEENEE.

            Ina e loaa oe i ka hu'i o ke kuahaneenee, e hooma-u i na wahi i eha me ka Pain Balm a Chamberlain i elua manawa o ka la, me ke kuwakuwai ana me ka poho o ka lima no elima minuke i kela ma keia kau ana. Hooma-u welu huluhulu me ka laau hamo, alaila nakii a paa ma kahi o ka eha. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith& Co., Ltd., na akena no Hawaii.

-Hoolaha.