Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 21, 24 May 1918 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Huliamahi Na Kamalii He Nui Ma Ke Kaihuakai

Hoike na kamalii Kula i na Manao Ohohia ma ka huakai no ko Poo Kaua

Hiki Ma Kahi O Ka Ehiku Kauakani Ma Kela Huakai

Ka'i ka Huakai Mailalo mai o Aala Paka Noloko o ka Pa'lii me ke Ohohia

Leke me kekahi mau pualikoa, e paio @ no ka pono o ko lakou aina ame ka @ kanaka, pela iho la i huliamahi ae @ kamalii o keia kulanakauhale, ma @ ka 'ihuaka'i o ke kakahiaka Poaono @ a la i hal, iloko o na pa'ipa;ilima e @ aku ana ia lakou, mai ka lehuahu mai e lehau ana ma na aoao o ke @ Moi, ia lakou e ka'i ae ana, no @ hoohoihoi ana i ka hana kuai poo lena, imua o ka lehulehu, me na manao hauoli iloko o ko lakou mau puuwai @ na hiona ohohia hoi maluna o ko kakou mau helehelena pakahi.

Ua hiki aku ma kahi o ka ehiku kaukani ka mai o ka poe i komo ma kela ka i huaka'i, mai ua kamalii liilii mai, o ekolu a eha makahiki, ahiki aku i ka @ kanaka makua, me ua have Amerika @ e pua aua iloko o ko lakou mau lima e kowiliwili and i ka makani, me @ manao haaheo o ka makee iloko o lakou apau.

O na kula apau o keia kulauakauhale mai na haumaua a ua kumu, ka i hulikamakahi aw ma keia huaka'i, a ua haawiia mai hoi kekahi haawina a'o kupono loa i ka poe o keia kulanakauhele; aole wale o na wahine, ka poe i makee e haawi aku i na kokua ikaika ana i ke aupuni, aka i na kamaluu oy kekahi i makaukau e lawelawe aku ma na hana e @ ana ia lakou ke hooko.

Ka Huaka'i

Ma ka hora ewalu o kela kakahiaka poʻaono, i hoike okoa mai ai ua wahipuna o keia kulauakauhale, no ka hoea @ i ka manawa e ikeia ai o na puali e na kamalii, no ka mea ua hele na koa @ a piha i na kamalii, ua hele hoi @ alanui a kuakea i na keiki, i loko o @ molalo o Aala Paka.

Ua hooliloia ka paka o Aala ma ia kakahiaka. he kikowaena i hoakoakoa @ @ na kamalii o na lahui like ole, e koa ana hoi na pepa nunui e hoike ana @ inoa o kela ame keia kua, a e ikeia @ na kumukula e hooponopono ana i @ lakou mau haumana, ma ko lakou @ wahi iho, eia nae ua lilo no kela i @ eleu a maalahi, me ka pau nui ole @ ka manawa ma ke kakali ana.

Ua hele maoli ka paka a piha, a @ e ka hoomaka ana mai o ka huaka'i e ka'i no ke alanui, ua hoomaka @ aua i na have Amerika liilii i @ kamalii i hiki aku ma kah o ka @ kaukani ka nui, a ua nele no kekahi @ i na have, no ka mea ua hapa @ hae, imua o ka heluua o na @.

I ka hiki pono aua ae i ka manawa i a hoomaka aua o ka huaka'i e haaheo aku ia Aala Paka, ia wa i kani ae @ ole hoailona mai na keiki a'o koa @ kalahea ana i ka lehulehu, e ka'i @ huaka'i, ia manawa i oni mai ai na @ i kaulio mamua loa o ke poo o ka huaka'i. e hookaawale ana i ke alanui@ mai  ka hele wale ana o na @ mai ka holo aua mai hoi o na kaa.

I ka hoomaka ana o ka huaka'i nee @ ua paaui ae la ka bana Hawaii i ahi leo mele i kamaaina i ka loheia, @ manawa no hoi i hoounaka ae ai ka @ o ka poe makaikai, e kulaina @ na aoao o ke alanui, e haawi i @ mau leo huro o ke ohohia, me @ pa'ipa'i ana i na lima, he oiaio, he maoli i ka nani ame ke ohohio na ma o na kamalii e ka'i ana iloko o @ ka huaka'i.

He mea makehewa wale no paha ka @ ana aku i kela ame keia @ o ka huaka'i. ma ke ano nui nae, ia kuliamahi maoli ua kula apau, a he @ mau bana puhiohe i komo pu mai @ ka paaui ana i na mele hoohauoli.

He ku i ka nani ke ano o ke ka'i ana @ kamalii kula, in a paba ma ka pa.

AKOAKOA NA KAUKANI O NA KAMALII AME KA LEHULEHU PU, I KOMO MA KE KA'IHUAKA'I O KA POAONO AKU NEI I HALA MALOEO O KA PA'LII E LIKE ME KEIA KII, MAHOPE O KE KA'I ANA MAILALO MAI O AALA PAKA, O NA KAMALII MALALO LOA E PAA ANA I NA HAE AMERIKA, HE POE KEIKI LAKOU O NA LAHUI LIKE OLE E NOHO NEI MAANEI I HUI PU ME NA MANAO LOKAHI E KOKUA I KE AUPUNI O AMERIKA MA KE KUAI ANA I NA POO KAUA. O NA KEIKI KULA APAU I KOMO ILOKO O KE KA'IHUAA'I, HE POE LAKOU I LOAA NA POO KAUA, A I HAAWI AKU HOI I NA KOKUA ANA I KE AUPUNI ELIKE ME KA MEA HIKI IA LAKOU KE HANA.

 

 EKOLU PAKE MA NA KINI OPIUMA HE NUI.

Me ka piha maalea me ka akamai pu i hoohana ae ai he ekolu mau Pake ma ke kakahiaka o ke Sabati aku nei i hala, e lawe i ka opiuma, ma ke ano e pulapu aku i na kauaka o ke aupuni, ma ka wahi ana i na tini opiuma e kuhihewaia aku ai he i'a, eia nae ua hoohokaia aku ia manao o lakou, mamuli o ka paa ana i ka hopuia, a noho ana i ke puhi.

He poe Pake kalawa i'a wale no keia ekolu, a ua maa hoi i ke kalewa i'a wale no keia ekolu, a ua maa hoi i ke kalewa ana i na i'a ma na kauhale, a no ko lakou maa i kela hana, a hui pu iho me ka ike ana, he mea maalahi loa ka lawe ana i ka opiuma iloko o ka lakou mau ie, pela iho la i hoao ae ai lakou e lawe i ke kanawai iloko o ko lakou mau lima, ma ia hana ana nae, i wi ai ka niho o ke kolohe.

Ma ka olelo a na kauaka o ka oihana kukeawa, ua loaa mua ka hoohuoi i kela poe Pake, no ko lakou hoomakakiu ia, aka nae i wahi e apuhi aku ai i na kanaka o ke aupuni, ua wahiia na tini opiuma i ka la i, elike me ke ano o ka wa hiia ana o ka i'a, a puolo ia ae owaho me ka nupepa kahiko.

I ka manawa i haalele iho ai o keia poe Pake i ka makeke kuaii'a me ka lakou mau puolo o na tini opiuma, ua

NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

Moscow- Mei 19- he kaua kipi ka i ala ae mawaena o ua pualikoa Kelemania, o keia na lono i hoikeia mai ma ke kelekalapa mai Wesenberg ame Esthonia mai. I kulike me keia mau lono ae la ua huli ku-e aku na koa a he mau aliikoa lehulehu ka i pepehiia a make.

Ma na loon hope i hooiaio piha ia mai ai ke kipi ana o na koa, a ua hoopio kokeia no nae. Ua hoouna aku ke kenerala Kelemania i kona hilinai ma ke kelekalapa i na pualikoa ma Wesenberg no ka paa ana o na koa kipi elua haneri i ka hopu ia. Ua hookolokoloia e ka aha hookolokolo koa a hoopa'iia e make.

Hoi Nele Hou no na Auseturia ma ke Kolu o ka Lakou Hoouka Kaua Ana ROME. Mei 19-O ka luku weliweli ia aku o na koa ka hopena i loao aku ma ke kolu o na manwa o ka hooikaika ana mai a na Auseturia e lilo hou aku ia lakou na kahua i lilo mai ai mai ia lakou mai maluna o ka Monte Corno.

Me elua mau pualikoa helewawae nui a e kokuaia mai ana e elua mau puali pukaa i ka' hou mai ai ke enemi imua no ka Monte Corno ma ka la aku la i nehinei. Ua hooauheeia aku ka enemime ka holo kauliilii ana i o a ianei.

Me na mikini hoolele ahi na pualikoa helewawae o ke kaua pu ana mai, a ma ka manawa a na Auseturia i auhee aku ai elua mau mikini hoolele ahi i paa mai i na Italia.

Ma na kahua kaua e ae a na Italia he meha wale no ka mea i ikeia, o ke akenui o na enemi e kaa hou aku malalo o ko lakou malu na wahi kiekie e hoomalu ana i ke alanui maloko o na mauna.

FRANCE- Mei 19.- He pualikoa Kelemania nui ka i ka'i mai, me ka manaolana e lele kaua huapo mai maluna o kekahi mahele ikaika e paaia ana e na koa Amerika ma ka hikina ae o Luneville, Lorraine, ka i hooukaia mai ma ka po i hala, o ka hua nae i loaa aku ia lakou oia ko lakou hoauheeia ana aku me ka makolukolu o na ola i poino.

He pualikoa nui ka i hoounaia mai e kaua i na koa Amerika me ke ki mua ole ia mai o na poka pahu, elike me ka lakou hana maa mau mamua aku. Ua ka'i mai lakou me ka malie ame ka malu loa ma ke kahua o ka No Man's Land a ua komo mai ko lakou mau koa mamua loa maloko o na auwaha mamua o ko lakou, ike e ia ana.

Ia manawa koke ua hooukaia he kaua hahana me ua elau pu, na pauku laau na pu raifela, na pu panapana ame na poka hoonou me ka lima ua oi aku ka ikaika o ua Amerika i ko ka enemi, a i ka hala ana o na minuke he umi, ua auhee aku la ka enemi ihope me ka lawe pu ana i ka lakou mau koa i eha a i make a hookahi koa i make i haaleleia iho mahope.

Ua koikoi ka poino ma ka aoao o na koa Amerika ma ka hoomaka mua ana o ke kaua, aole nae i like aku me ka nui o na koa i make a i hoehaia a ka enemi. Oia mau ko lakou paa i ka lakou laina me ka lilo ole aku i kekahi o lakou i paahao na na Kelemania.

Ma ia la a po, maluna o keia kahua kaua, nui ka hana ma ka aoao o na kanaka Amerika lele i ka lewa no ka pinepine loa o na kaua i houkaia ma ka lewa. Elua mau mokulele Kelemania i kiia aku a walawala ana iluna o ka honua me ka halwai ole o kekahi o lakou me ka poino.

Ma na wahi e pili ana i ka mahele o ka laina ma lorraine, o ka oi aku ma ka akau aku o Toul, he kaua me na pukuniahi ka i ki hoomauia mai e ka enemi, aohe nae he poino i hanaia. Aohe mau ouli ma ka nana aku le kaua nui ke hooukaia mai ana ma keia mahele o ka laina e na Kelemania.

Lehulehu na mokulele Enemi i Lukuia e na Aupuni Huiia

LONDON, Mei 20- He iwakalua kumamakahi mau mokulele Kelemania i lukuia e na kanaka Pelekane lele i ka lewa i keia la a he elua mau mokulele hou aku i kiia aku ahiki ole ke hookeleia.

PARIS, Mei 20- Ma ka 17 ame 18 o Mei he 12 mau mokulele Kelemania i lukuia a he 23 mau mokulele e aku a ka enemi i hiki ole i na pailaka ke hookele hou aku me eha ma baluna i aia e ke ahi e na kanaka Palani lele i ka lewa. Ua hoohaule pu ia iho e na kanaka Palani he kanaha tona poka pahu maluna o na halekoa ame na hale hoolulu kaaahi a ka enemi. WASHINGTON, Mei 20- Maloko o ka hoike a ke Kenerala Amerika Pershing o keia la e hoakaka ana oia he elua mau mokulele a ka anami i kiia ae a haule i ka honua.

Hoao Hou na Mokulele a ka Enemi e Kaua ia Enelani ma ka Lewa Iho

LONDON, Mei 20- Eha mau mokulele a ka enemi i kiia ae a walawala pahu i ka honua iloko o ka wa o kalele ana mai a na mokulele Kelemania e kaua ia Ladana ame ka hapa hikinahema o Enelani, ma ka hora ekolu o

HOLO KA BILA PAPA WAIONA NO HAWAII NEI

Ua kokoke la mai ka manwa no ke kaiohu holookoa ia aku o ka waiona mai Hawaii aku nei, mamuli o ka hooholo ana mai la o ka ahaolelo lahui i ka bila e hookapu loa ana i ka waiona ma keia Teritore, ma ka la i ae nei o ka mahina o Iulai e hoea mai ana, i hakalia wale no i ke kakauinoa mai o ka Peresidena WIlson i ke;a bila e lilo aku i mea mana he elua mahinn mahope mai o kona hooholoia ana.

Ma ka Poaono aku nei i hala i loaa mai ai ke kelekalapa i keia kulanakauhale, mai Wakinekona mai, e hoike ana i ka hooholoia ana o kela bila hookapu waiona iloko o na hale kaukanawai a elua ooko o ka ahaolelo lahui, a o ke koho ana a na hoa oloko o ka hale o na lunamakaainana maluna o kela bila, he 237 ma ka aoao apono i ka bila, a he 30 hoi ma ka aoao ku-e, aole nae no ke ku-e maoli i ka bila, aka no ka hooholo ole ia ana o kekahi hoololi i manaoia e paku'i aku i ka bila.

Maloko o keia bila hookapu waiona no Hawaii nei e hookapu loa ana ia i ke kuai, ka hana ana ame ka hookomoia ana mai o ka waiona maloko nei o keia Teritore, koe wale no, a hooholo na mana koho, ma kekahi koho baloka, e hoonoa hou aua i ka waiona.

E mana ana keia kanawai, ma ka la

HOIKE O KUHIO I KONA MANAO NO KEIA KAUA

Kupale Oia i na Hana a ka Ahaolelo Lahui no na Haawina Dala no ke Kaua

Ahewa oia i na Mana ia lakou ka Hoohana ana

Komo pu ke Komisina Meaai me ka Ahaolelo Kuloko ma Kana Mau Hoahewa Ana

Me ka hunahuna ole iho i kona manao e pili ana i ke ano a Amerika e hoohana nei iloko o keia manwa o ke kaua, e kupale ana hoi i ka ahaolelo lahui, no na hooponopono ahaolelo apau i lawelaweia ae no ke kaa o ka lanakila o keia kaua ma ka aoao o Amerika Huipuia, i hoike okoa ae ai ka Elele Kuhio, ma kana haiolelo ma ke Sabati aku la i hala, ma ku manawa i weheia ae ai ka have o ka hui malu, imua o kekahi heluna nui o ko ke kulanakauhale nei poe i hoea ae maloko o ke kahua o ka pa lii, no ka hooloho ana i na haiolelo o kela la.

Aole i pili wale no i ke aupuni makua ka ka Elele Kuhio kamailio ana, no ke ano o ka hookele ana o na poo o kela ame keia keena, ma na mea pili i ke kaua, aka ua hoike pu ae oia i kona manno ku-e e pili ana i ke komiaina o na meani ame ka ahaolelo kuloko, maluna o ka ninau pili i ua meaai e pono ai na makaainana ma Hawaii nei.

Me kona huna ole iho i kona manao maoli, ua kamailio okoa ae ka Elele Kuhio, i ka ulolohi maoli o Amerika, ma ka hoonee ana i ke kaua ma ke alahele e lauakila ai, a wahi ana, he mea pono i na kanaka Amerika apau e iko ia mea.

O na mea e kamailioia ana, no ke pookela o na mea a Amerika e hana mai nei ma ua kahua kaua, wahi ana, o kekahi kela o na mea e hoopilikia loa mai ana i ke aupuni. no ka mea o ka oiaio maoli, he mau wahi kauna uuku wale no o na pualikoa o Amerika i keia la ma ke kahua kaua ma Palani.

Oiai, aole e ku-e maoli ana i ke aupuni o Amerika ma kekahi mau ano maopopo loa, aka nae, o kana mau mea i kamailio ae ai, aole ia no ka mahalo, aka no ka hoohalahala ana no ia, elike me kana haiolelo malalo iho nei penei: NA MEA PILI I NA MOKU

" i keia la, ua loaa i ka Peresidena o Amerika Huipuia ka mana nui i haawiia aku iaia e ka ahaolelo lahui, elike me ka mana i loaa i ke Kaisa," wahi ana, mahope iho o kona hoakaka ana mai, i ka hoala ole mai o na Repubalika i kekahi mau ku-e ana i ke kaua, ma ke ano, he mau hana ia i pili ana i ke kaua, ma ke ano, he mau hana ia i pili loa i ka pono o ka lehulehu, a haawi aku i na kukoo ama, me ke ku-e ole aku.

" E hoike aku au ia oukou i ka mea a ka ahaolelo lahui i hana ai, ma ua mea e pili ana i ka hooholo ana i na bila no ke kaua, me na bila haawina no ka hoouka ana aku i keia kaua. Ua haawi aku ia i ka papa homisiua kapili moku he $500,000,000 no ke kapili ana i na moku, e hoopiha ai i ka moana me na aumoku, aka nae ahiki aku la i ka la 28 o Maraki, ua hiki wale no i kela papa komisina, ke kapili i ekolu moku. Ua hooko ka ahaolelo lahui i kana hana, aka me ka nui hewahewa o ke dala, aole ka papa komosina i hooko aku i na mea i makemakeia ai e hana.

" Ua hooholo ka ahaolelo lahui i ka haawina o $600,000,000 no ka hana ana i na mokulele, me ka hookaawale hou ana i haawina o $450,000,000, me keia haawina Jala nui nae, e manaoia aku ai ua hiki i ka papa komisina ke hoolako i 30,000 mau mokulele e hoouna aku ai o ke kaua ma Europa, ma ka mahina aku nei o Maraki, he 28 wale no mau mokulele, me ka hoike ana maloko o na nupepa, aia na aumokulele kaua o Amerika ke kaua la, o ka mea oiaio loa, he hookahi wale no mokulele iloko o ke kaua, ma ka aoao o Amerika ma Palani.

" Ua nui wale na mea i kamailioia no ka Motor Kuokoa, me ka hookaawale ana o ko kakou ahaolelo lahui, i kekahi haawina mahuahua no kela hana. Ma-