Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 21, 24 May 1918 — Page 3
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NA HANA IKE AKAMAI- LOAA HE MAU IKE ANO HOU NO KA OI HANA LAWAI'A- NA HINA'I HOOLUULUU MAKALEI.
Ua hoike ae o hou. David M. Kupihea, hanamakaaianana o ka Apana Elima, ina e apono ka ahaolelo i ke kanawai e ae ana i ka hoohana ia ana o na upena uwea ame na hinai hoonuuluu, alaila e hiki mai ana ka manawa e loaa ai he pomaikai nui i ka poe lawaiʻa ame ka lehulehu holookoa manauli o ka maalahi loa o ka lawaiʻa ana i na ano iʻa like ole apau, o kela ame keia ano, pela me ka loa@ nui ana o na i'a e hoolaupaʻi uku ai i ua makeke iʻa o ke aupuui, a emi mai ke kumukauai e pono like ai na me@ apau, mai ka poe waiwai awe ka poe ilihune; @ loaa ana i kela an@e keia ohana he iʻa i na hinaʻi no loko o ke kai, aole e nele.
O ka hana akamai maluna o na hinaʻi o ia no ke kau ana i ne makalei ano kupuanaha loa, nana e kahea aku ana i nai iʻa like ole e koino aku iloko o ka hinaʻi i na la apau me ka maunu ole.
E hiki no ke hoohanaia na hinaʻi hooluuluu ma ua kai papaʻu, na kai hohouu, ua kai lipolipo, me ka maalahi mamua o na hinaʻi e ae i ikeia mamua aku nei.
Ua hiki loa n aei opelu ke hauaia me keia ano hanaʻi uwea makalei na hano uwea me na mea lana no ka lawa@ʻa ana i ka nualolo ame na puhiki e hoonee ana ma na wahi apau, a e koloia no mahope o na waa lawaiʻa.
O na upena uwea o ia aku aua ke pani nua kahi o ua upena kuaina (aho), a ua hiki loa i na upena uwea kila ke hoohanaia ma na kai lawaiʻa ana i ke akule, ka anae, ka amaania, ka honu, ka moi, ka hahalalu, ke kala, ka nenue, ka oio ame na iʻa ku e makemake ia ana. He lehulehu na mea paahana e ae e lawelaweia aku apa e ka Ho@. Kupihea, a e haawi wale ia ana keia mau hana akamai, no ka pono a pomakai o na makaainana hawaii e noho ana ma keia Teritore, oiai ka wi o ka aina nei e nee mai nei.
Ua loaa aku ka aeia mai na luna aupuni aku o ke kalana ame ka luna o na meaai, no ke kukulu ana i na hinaʻi uwea ano hou ma na kai lawaiʻa o Keahi ame Kualakai ma ke ano he hoikeike a i kumu alakai e hiki ai ke ike ia ka holopono o ia mau hana ike no ka hoomalamalama ana i na luna aupuni ame ka poe apau e lawelawe aku ana i ka oihana lawaʻi ma keia mua aku. Imua no ka pono o ka aina!
O na hoahanau David Kupihea ame David A. Makekau o Puuloa ke hoohana nei i na hana o ke kukulu ana i na hano uwea ame na upena uwea me na loina ano hou loa a e hookomoia aku ana kekahi o keia mau hana ano hou i ka hoikeike fea Teritore no ka pono a pomaikai o na mea apau.
Aia ma ka lina o na luna aupuni o ke kalana, Chas H. Rose, makai nui, ame A.M. Brown,, loio kuhina, na kii o na ano lawaiʻa uwea ame na hinaʻi a aia ia J. F. Child, ka luna o na meaai (Amerika) kekahi o na kii pili i na lawaiʻa hinaʻi makalei, ame na hano o na ano like ole.
E pono i na oiwi Hawaii e makaala i keia pono, a e lu i na @ala maluna o keia noho honua ana.
HOOLAHA KUAI O KA HOOLIMALIMA AUPUNI
Ma ka @ora 12 awakea. Poaha, Iune 20, 1928, ma ka puka mamua o ka Hale Kapitala, Honolulu, T. H., malaila e kuaiia aku ai ma ke k@@@@ akea, malalo o ka Pa@@u 380 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii o 1915, ka hoolimalima laula o ka aina aupuni i hoakakaia mahalo iho nei.
Ke koena aina aupuni ma kaluapuhi Waikaluawaho, Kanehohe, Oahu nona ka iliaina o 356 eka, oi aku a emi mai paha; manawa o ka hoolimalima, 5 makahiki mau Iune 20, 1918 aku; uku hoolimalima haahaa $20 o ka makahiki, e uku hapa makahiki mua ia.
Na ka mea kuai mai e uku i ka lilo o ka hoolaha ana.
No na kii palapala ain ame ua hoakaka aku i koe e noi ae ma ke keena @ihanao o ke Komisina o na Aina Aupuui, Hale Kapitala, Honolulu, T. H.
WALTER A. EAGLE,
Kokua Komisina o ua Aina Aupuni. Hanaia ma Honolulu, Mei 21, 2918. C296- Mei 27; June 14.
B.B.C.
A Great Stomach Medicine and SUSTEM REBUILDER
Mild Liver Tonic and Laxative Find Kidney and Bladder Rememdy Remarkable Blood Cleanser. No Alchohol. No Habit- forming Drugs. $1.00 per bottle. 6 for $500. KA LAAU HOOLA KAULANA.
HOIKE KULA SABATI HUI
O ka hoike Kula Sabati nui o na Kula Sabati o ka Mokupuni o Kauai i hoike, maloko o ka luakini Hawaii o Lihue, Kauai, Aperila 21, 1918:
Himeni wehe, "kai a Nauwe i ka Nani" Miss Esther Kai, alakai, Lihue.
Pule wehe, Rev. S. K. Kaulili. Himeni hui, "Nani ke Lii Kiekie," W.S. Meheula, alakai. Na olelo hoolaha, 1, ekalesia; 2, C. E.; 3, Kula Sabati. Himeni hui, "Ala Ae ke Hea Nei ka Haku," S. Keliinoi.
Hoike papa pokii, Kapaa, Moses Kuhaulua, alakai; ma keia papa ua komo pu no na pokii me na opio ame ne makua, nona ka huina he 21; lulu $5.50. He mau himeni kahiko no ka lakou i mele mai ai, eia nae, he nani me ka malie loa ka lakou himeni kahiko no ka lakou himeni ana mai, a hoomanao ae la au i ka makou kumu. Hikikoki e lawelawe ana i keia himeni i ko makou mau kula, hoomanao ae la me ke aloha ua maikai k lakou mele ana mai.
Ku mai ko koloa papa, huina 41, lili $2.45. Makai no keia papa, nani na mele a nni no ko lakou mau leo himeni pu, a paanaau ka lakou mau haawina.
Komo mai ka papa pokii o Koolau e alakaiia ana e Mrs.Minnie C. Lovell, huina 8 haumana me ke kumu; ka lakoululu $5.50. Paanaau no hoi na haawina a keia poe kamalii liilii; nui ka mahalo ia, me na paipai lima o ke ano eleu no hoi o kahi makuahine kumu, oi loa ka mahaloia aku, o na ano kumu elike me Mrs. Lovell, ola na hauauna e pii ae nei i ka eleu uo o ke kumu, a eleu a aole no he hoohilahila a makaʻu iho na kamalii, he koa maoli no me he la ua maa loa lakou imua o na Anaina nui elike me keia la. E lilo ia oukou ka banner.
Lihue Iapana, komo mai lakou, he 39 ko lakou nui me I kumu: makai no ka lakou mau himeni ame ka lakou mau haawina.
Komo mai na Korea he 16 ko lakou nui; lulu mai $.50; makai no ka lakou mau himeni ame ka lakou mau haawina.
Auehola, 9 haumana me @ kumu; lulu $3; maikai no keia papa, ka lakou haawina ame ka lakou i kekahi, himeni, "Hoonani i ke 'Llii" e alakaiia ana e Miss Esther Kaiwi; lulu no hoi ka makani i ke ku ana mai o keia papa, a nani no hoi ka lakou himeni. Na ke Kahu Kula. Sabati Dickey i ninau mai ua haawina. Na keia papa o na opio wahine, Miss Elsie Wilcox ke kumu, na keia papa i hoike mai i na makaikai ame ke anaiuai ko lakou kukulu ana i ka pa o Ierusalema, elike me ka nui o na mauo a Lakoba, he 12, pela no ka mui o na pohaku a ua mau opio wahine nei i kukulu ae ai, ame kekahi mau opio kane eha, e ha'i ana i kana pauku ame kona kahua, alaila lawe aku a kukulu i kama pohaku, o ia hoi ka Miss Cecilia Kapule (Zeal) ka manao ikaika; Louisa K. Kaiwi, (Counsellor (alakai: Miss Maggie Montgomery (Investigation) ka imi a hoomaopopo ana; Miss Dorothy Chock (Prayer) ka pule: Miss Alice Pauahi (Watchful) Makaala; Simeona Dias, (Courage) Ke Ano Aa; huiua o keia papa 168 ame 15 mau kumu papa. Ka lakou lulu o ke anaina holookoa, $67.15.
Pii mai ka papa o ka Waiula me ka Waiea i alakaiia e ka Hon. Keliinoi, ke huiia na kane @ne na makuahine, 25 me 1 kumu: ka lakous haawina, mikioi no hoi me ka miomio, ka lakou himeni ana mai, auwe no hoi i ka nanahe e lohe pono ai oe i ka olelo, na himeni no nae iloko o ka L. H. Nani a maikai ka lakou lulu, $7.15. (Ke nana ia aku nei ua Mea Hanohano nei e lilo wai i keiki ua ka Aha Mokupuni o Kauai nei.)
Pii mai ke papa o Hanapepe, e alakaiia ana e Judge Kapahee, kekahi o ua porofesa ma ka himeni o Kauai nei. Ka lakou lulu he $5; makai ka himeni a nani no hoi na leo; hiki ole nae i ka leo baso o Mrs.Fanny Sabo ke nalowale iho, no ka mea, aia i ke Key B.B.
Pii mai ka papa o na keiki o ka "Lae o Kalalea", he 14 ame @ Kumu. Ka lakou lulu $6.50. Ka lakou himeni ana mai, e alakaiia ana e Porofesa Meheula, he nani, he maikai na leo, me he oo paha a i ole he iiwipolena paha, ceu ke kumu pepeiao i keia kani a ka u'i maoli, ma ka hoolele ana i kona @co kiekie iluna lilo a kani kou iho. Me he la he leo no ka oo ouka o Mokaulele, he nani hou kau ame ka hoomaikai aku a nui loa. Ua kohu pono no nae ke alakai ana a he leo u'i maoli no me ka puukani, ame ka wahine u'i iho no; nani loa ai, Makepono nae ke a'o ana au e Profesa Meheula, no ka mea, he leo nani me ka hookikina ole i ke himeni ana mai. Hoomau aku i ka hana mai kai.
Pii mai ka papa o na Pilipino. Huina haumana, 27. Ka lakou lulu $4.20. O keia ka panina o na hana hoike.
na manao paipai, na ke Kahu J. M. Lydgate i haawi mai i ke anaina i na manao paipai a hoolana i ka mano o na Kula Sabati, i na wahi holoholona, ka rabati ame ka alopeka, a luhi a moe ma ke alanui, aka o ka rabati hoomau no oia imua ahiki i ka pahueo, ala ae ka alopeka nana ihope aohe ikeia o rabati, nana imua ike aia kona hoa imua kahi i holo ai, e kuupau mai ana ua o alopeka i ka holo me ka lele, eia nae ua lohi loa a haule i hopewaa, a eo ia rabati hoohalike mai ka haiolelo e hoomau aku kakou i keia hana maikai mai holo nae a waena o ke alaloa haule hiamoe, a nono ka ihu elike me alokepa aole pela; aka, e hapai i na hana maikai a e hoomau aku ma ia alahele, no keia mua aku.
Paipai mana pu mai ke kakauolelo o ka Papa Hawaii. He nui aku kana mau manao maikai, me na manao e hoeueu ana i na Kula Sabati, e hoomau aku i ka hana maikai no keia mua aku, a mai iaia mai, hoole mai oia aole himeni hookuku o keia Aha Paeaina. Komo mai ke Kahu Akaiko A@ana me na manao hoohouli i ke anaina, ma na haawina, ma na himeni, e haawi ana i ka mahalo i na Kula Sabati apau, i haawi mai me ke mano maikai a kokua i na hana iloko o kela me kaia Kula Sabati.
No ka mauawa a na kahu kula Sabati nui i kaupalena ai, he 10 minuke, aole i nana ia aku ia manaawa, no ka lilo loa i ka mahalo a maikai o na hana Kula Sabati ame ua haiolelo hoeueu uhane.
Ma ka hookaulik aua i na pap apau, 1. pap mai Anehola mai; 2 papa o na Pokii mai Koolau mai; 3 papa mai Lihue mai; 3, papa mai Waimea mai Lihue mai; 3, papa mai Waimea mai; 3, papa on hanapepe; 3, papa mai o Kapaa; 3, papa o Koloa mai. Korea, Iapana ame Pilipino, aia no lakou ma ke ana o ka papa 4.
O ka huina o na haumana o na papa apau, 396. Na makaikai he 150, huiua apau loa, 546. Huina lulu apau, $84.70.
HOOPONOPONOIA KE KAU ANA I KE KAA UWILA.
Mamuli o na pilikia lehulehu i ike mao ia i ka wa e kau ai o na ohua maluna o na kaa uwila, a pela hoi ka lele ana mailuna mai o na kaa, eia ka hui kaa uwila, ke hoomaamaa mai nei i kekahi alahele e hoopauia ae ai kela pilikia, ma ke kauoha ana, ma ka aoao akau wale no o na kaa uwila e pii aku ai na ohua, a e lele mai ai paha ilalo, aole hoi ma na aoao a elua o ke kaa elike me ka maa i na wa ae nei i hala.
Ua manaoia, he kumu keia e hoopakeleia mai ai na ohua o na kaa uwila mai ka halawai ana me na ulia poina, oiai i ka wa e holo ana o ke kaa, a in a in a ka aoao akau e lele aku ai ilalo, e kawale ana kekahi kaa uwila, ma ka aoao hema, a o ke kaa hoi e holo mai ana mai kekahi aoao mai o ke ala nui, e konoia ana ia e holo ma kona aoao akau, o ka aoao hema hoi ia o ke kaa uwila.
ua ikeia ka pilikia maoli ma na alanui o ke kulanakauhale ponoi iho nei, i ka wa e hoea ai o ua kaa uwila ma ua wahi holo nui ia e na kaa otomobile a mau ano kaa e ae paha, e hoopaaia ana ka holo o kela mau kaa, i ka wa e ku ai o ke kaa uwila, no ka hoolele ana i na ohua ilalo, a no ke kau ana mai paha o na ohua iluna, ina noka hookaawaleia o ka aoao akau o ke kaa uwila, malaila na ohua e lele ai, a e pii mai ai paha iluna, e kaawale mau ana ka aoao hema, no na kaa o na aoao a elua o ke alanui e holo ai me ke ku ole.
I wahi nae e hoopauia ai na mea i maa i ka hana mau ia ma keia kulanakauhele, e pauiia ana ka aoao hema o na kaa uwila me kekahi mau hao, e hiki ai no ke wehe, a ke hoopaa aku i na wa apau e makemakia ana, a o na ohua i ko lakou wa e kau ai iluna o ke kaa, e noho lakou ma ka aoao hema, me ka manao ole ae, he mau hoopilikia ana aku kekahi, no ka pii mai o na ohua ma kela aoao, alaila noho ma ka aoaoa akau o ke kaa.
he wahi hana ano paakiki ana no keia i kinohi aka i ka wa no nae e maa aku ai ka lehulehu, alaila e lilo ana i hana maalahi loa ma ke ku mau ana o ua ohua ma ka aoao akau o ke alanui, i ka wa e kakali ana i ka lakou kaa i makemake ai e kau aku iluua, aole hoi e pihoihoi wale ma ka holo ana ma kekahi aoao, a pela ma kekahi aoao okoa aku.
POWAIA HE KEPANI MA MAUI E NA PILIPINO.
Ma ka Poalua, o ka pule aku nei i hala, i kulike ai me ka nuhou o ka oaa aoa mi Maui mai, ua powaia ae he ke Kepani o Motobayashi ka inoa, e kekahi poe Kepani ekolu, a lilo aku he eiwa dala mai aiai aku.
He Kepani ohi dala kela no ka nupepa Kepani o Wailuku, a o kona wahi i powa ia ai, ma ke alanui aupuni no ia, mawaena o Spreckelsville me Wailuku, ma kahi he hookahi mile ma ka hikiua aku o Kahului.
I hele kela Kepani i ka ohi dala no ka nupepa, eia nae ua haule oia i ke kaahi, o kela ahiahi, aka no kona makemake loa e oea no Kahalui, ua hoao mai la oia e helewawae, aia ka pono o ka hoea koke i kauhale.
Iaia ka i haalele aku ai i ke Camp Helu 1, a oiai e nuea ana i ka hele ma ke alanui o ka manawa iho la ia i olii mai ai he ekolu mau Pilipino mai loko mai o ka nahelehele, a kau mai la i ka pu panapana imua oua, me ke kauoha okoa ana mai aiai e hele aku iloko o ka mehelehele e kaaale ai mai ke alanui aupuni aku.
he hookahi ka o keia mau Pilipino e kau mai ana i ka pu panapana imua on a, a o ka hana a kekahi mau Pilipino okoa aku elua, o ia no ka huli ana i na pakeke o kona lole, a lawe aku la i kana mau dala mai iaia aku.
Maliope o ke ko aua o ka manao powa o kela mau Pilipino, ua uoke maila ka i ke peku iaia no kekahi mau manawa lehulehu, alaila kauoha mai la e huli hoi no kona wahi i hele mai ai.
Mawaena o ka hora eono ame ka hora ehiku o ke ahiahi i powa ia ai kela Kepani, i ka wa uo e holo mau ana na kaa otomobile ma ke alanui.
Himeni hookuu,"Hele Au me Iesu," L.H. 132. Pule hookuu a hoomaikai i ke Akua, mai ke Kahu I.K. Kaauwai. Hookuu ua hana ma ka luakini, a e makaukau mai ana ke Komite Malama Ola me kona hope, iaia mai hoopiha na opu a inu no hoi ka wai a oluolu ka lua o ka'inaina, maikai na mea i pahola ia mai, ua ai a lawa i ka lokomaikai o na komite ola na ahahui, ua ekalesia ame na Ahahui Aloha a manawalea o Lihue, ame ka Ahahhui o na Makuahine o Kaahumanu:
Ma ka halekoa na hana haiolelo o keia auwina la, hora 3, na ke Kahu A. W. Palmer, ke kahu opiopio mai ka ekalesia mai o Kaukeano; he kahu naauao, i piha i ka oiaoii, ka haipule, ame ka hoeueu a hoala uhane. He mikioi ka lawelawe ana a ke kanaka, me ka piha i ka uhane o ke Akua.
Wahi ana, e aloha aku i kou enemi, a e hoomaikai aku. Me he la ma kahi o ka 1500 a 2000 paha ke amaina i akoakoa mai i keia auwina la, a maikai nohoi ka haiolelo a ke Kahu Palmer, aole me ka hookikina o kana lawena olelo, me ka malie wale no me ka maopopo pono o kana mau huaolelo @ hoopuka mai ai. Me ka pule hookuu mai ke Kahi J. M. Lydgate, me ka himeni Star Spangled Banner, a hookuuia ke anaina.
He la malie a kalae keia a po wale no, aole pakaua; hoomaikai aku i ke Akua ka Makua, ame ka Uhane Hemolele. Mahalo a nui:
Kou haahaa mau no,
J. H. K. KAIWI,
Kakauolelo o na Aha Elua.
Lihue, Kauai, Apr. 21, 1918.
APONO KE KOMITE O KA HALE I KA BILA LAPAAU LOMILOMI
Ma ke kakahiaka Poakahi nei ua hooholoia ma ka heluhelu elua, me kekahi leo ku-e ole, ka bila a Lunamakaainana Lorrin Andrews i hookomo ae ai i ka hale, e hoakaka ana uo ka laikiniia o ka poe e lapaau nei ma ke ano lomilomi. Ua hoopaneeia mai ka heluhelu ekolu ana a ke kakahiaka Poalua mai.
Ua lokahi ke komite ola ma ke apopo ana no ka hooholoia o ka bila ma ka manawa o ka hoihoi ana mai i ka hoike. Mamua aku o ka hooholo lokahi ana o ke komite he ekolu hoa ma ka aoao kue a elua ma ka aoao apono ma ka manawa mua o ke koho ana, eia nae, ua loli ke koho ana mahope mai, oia hoi, ekolu hoa ma ka aoao apono e hooholoia ka bila a elua ma ka aoao kue.
Ua noii a ninauinau pono ke komite i ka mea e pili ana i ka lawelaweia o ka oihana lapaau ma ka lomilomi ana maloko o Hawaii nei, wahi a ka hoike a ke komite, a ma ka hoakaka a ka hope peresidena o ka papa ola e lilo ana ka ia i kumu hoopoino i ke ola o ka lehulehu in a no no ka laikiniia.
Aka nae me keia hoakaka no i loaa ae mai ka papa ola mai ma ka hoakaka a ke komite ola ua lilo no ka lapaau ana ma ka lomilomi i mea kokua nui i kekahi poe lehulehu, elike me na ike lehulehu i loaa mai i ke komite. Aneane 3000 poe i kakauinoa ma kekahi palapala hoopii e kakoo ana no ka hoomau ia aku o ka lapaau ana ma ke ano lomilomi, wahi hou a ke komite.
A wahi hou a ke komite ma kona manaoio he mea pono e haawiia aku i manawa no ka poe e lapaau ana ma ka lomi ana elike me ka haawiia ana aku o ka laikini i ka poe kahuna hana.
E pili ana no ka hoakaka a ka papa ola o ka haawi ana aku i ka laikini i ka poe e lapaau ana me ka lomi he mea ia e hoopoino ai i ke ola o ka lehulehu, ua hoakaka hou ae nae ke komite he mana ka i loaa i ka papa ola e hoopau aku i ka laikini o ka mea e ku e ana i na rula a ka papa ola.
MAOPOPO OLE KE KUMU O KONA MAKE ANA
O ka loaa ana aku o ke kino make o ka Luna Maelaren o ka mahiko o Kihei, Maui, ma kekahi manawa mamua koke aku nei, e lana ana maloko, aole i hoopauia ae na pohihihi no kona make ana, koe wale no ke kau ana aku o na manao kaumaha maluna o kona mau hoaloha lehulehu no kela poino i loaa iaia.
Ma ke ahiahi o ka Poakolu ka nalowale honua ana o kela luna o ka mahiko, a aole i loaa iki kona kino ahiki i ka Poalua ana ae o kekahi punle mai. O ka hana nui a kela luna ma kela Poakolu, o ia no ka ohi ana i ua dala no ka waihono kokua o ke Ke'a Ulaula, a o kona hoihoi ana aku no ka ia i na dala apau i loaa ma kona hooikaika ana, a ua ike hope ia oia ma ka hora eiwa o ka po, iaia i haalele aku ai i kekahi halekuai o ka Pake ma Kihei, a mahope mai o kela manawa, aole he mea i lohe hou ia nona, ahiki i ka loaa ana aku o kona kino make, e lana mai ana iluna o ka luawai hooki'o o ka mahiko.
I kinohi, ua manao kona mau hoaloha lehulehu, ua holo okoa mai kela haole no Honolulu nei, oiai ua loheia kona kamailio mau, no kona hoi mai maloko o ka halema'i no kona kahaia, aka i ka wa nae i loaa aku ai no hooia ana mai i keia kulanakauhale aku, aole i hoea mai kela haole, ia wa i ala mai ai na manao pihoihoi iloko o lakou, a hoomaka koke ka hookolo ana ma na wahi e hiki ai ke loaa aku kona kino.
Aole no he mea i noonooia no ka luawai hooki'o, a i hele okoa aku no ke kanaka malana i na luawai no ka hookuu ana mai i wai, pela iho la i loaa aku ai ke kino o ka luna noke ia ana i ka huli, a o ka pau ana ae la ia o no pohihihi no ke kumu o kona nalowale ana.
HE HOOMAIKAI NUI
Ia Mrs. Katherine Cockett ame kau mau haumana o ke Kula o Honokahua, na makamaka ame na hoaloha o Lahaina mai, ame ko Honokahua, Napali, ka poe i komo pu mai me a'u iloko o ko'u mau hora o ke kaumaha, mamuli o ka hala ana o ka'u wahine i aloha nui ia, Mrs. Loika Menese, a mamuli o kela haawina laahia a ko kakou Akua ma ka lani i hoopaa ai iloko o ko oukou mau hoohiwahiwa me na pua maluna o ko oukou haawi ana mai i ka oukou mau hoohiwahiwa me nap ua maluna o ke kino wailua o ka'u wahine, a no laila ke haawi aku nei au ame ka ohana o Mrs. Loika Menese, i na hoomaikai palena ole ia oukou apau, a ia oukou pakahi, no na mea maikai a oukou i hana mai ai no ka'u mea aloha he wahine.
Nolaila, ke nonoi aku nei au ame ka ohana me na manao kui'o a makee o ka hoomaikaikai nui iloko o ko makou mau puwai pakahi, e oluolu oukou e lawe aku i ka makou mau hoomaikai, a na ko kakou Makua nui ma ka lani e haawi i na manaolana maikai i oi ae mailuna mai, a Nana no iloko o Kona aloha palena ole, e hoomama mai i ko kakou mau manao kaumaha, a pilihua, a e holoi ae hoi i ko kakou mau waimaka, o ke aloha ame ka minamina no ka'u wahine a makuahine ma ke kino.
Owau no âme ka ohana me ka naau luuluu.
CHAS. B. MENESE.
Kaanapali, Maui, Mei 13, 1918.
HOOKU'ILA HE KOREA E KA OTOMOBILE
Ma ka hora ekolu o ka auwina la o ke Sabati aku nei i halawai ae ai he Korea e kau ana maluna o kona kaa haikikala me ka ulia, mamuli o ka hoo ku 'iia ana aku e ka otomobile e hookeleia ana e kekahi koa o ka Papa Kamehameha, a o ka hopena i ikeia, o ia no ka haki ana o ka lima hema o kela Korea.
Ma ka oleloia, e holo ana ke Korea maluna o kona kaa haikikala ma ke alanui Beritania, i ka hala hope ana aku o ke alanui Alakea a holo aku no ke alanui Likeke, ua holo mai la ke kaa otomobile o ke koa, mamua mai on a, ia wa i hoohuli ae ai oia i ka holo ana o kona kaa baikikala ma ke aoao hema, oiai nae, o ka aoao ia o ka otomobile e holo mai ana, o ka hooku'i iho la no ia o na kaa a elua i kahi hookahi.
Ua kiolaia kela Korea mailuna aku o kona kaa, me ka loaa ana i ka poino, eia nae, ua paa koke no ka holo ana o ke kaa otomobile, a maluna no o kela kaa i hohoiia mai ai ka mea i eha no ka halema'i o na ulia poino.
Mahope iho o ka hoikeia ana ae o ka moolelo e pili ana i ke ano o ka ulia i loaa i ke Korea, ua hookuu hou ia aku ke kiakaa o ka otomobile.
He Korea kela no ka halema'i o ke aupuni federala mauka ae nei o Kalihi, a ua pomaikai oia i ke kukonukonu ole ana o ka poino i halawai mai me ia ma kela ulia.
LOAA I KA MA'I KUHEWA A MAKE LOA.
Oiai e lawelawe ana i kana hana maamau mawaho ae nei o Kapiolani Paka, o ia ke kahua paani popo upena, i loaa ai ia kanaka Hawaii o James Maluhi ka inoa, i ka ma'i kuhewa ma ka hapalua o ka hora umi kumamakahi aku nei, a o ka hopena i ikeia, o ia no kona haalele ana mai i keia ola ana.
Ua ikeia kela hina ana aku o Maluhi ilalo, ma kona wahi hana, e kekahi poe e ku kokoke mai ana, a hoomaka mai la lakou e holo, no ke kokua ana i ka mea poino, a i ka 'ike ana i kona kulana kupilikii, ua hoouna awiwi ia mai la ke kauoha i ka hale wai, ua ka hoouna ana aku i ke kaa makai.
Ma kela manawa i hina ai ilalo, aole i hoi hou mai ka noonoo maikai iloko on a, aka ua waihoia oia pea ahiki i ka hoea ana aku o ke kanaka o ka halema'i o na ulia poino, a ma ka nanaia ana o kona kino, i hoike okoa ae ai oia i kona mnao, ua haalele mai ke ola iaia.
O ke kumu o ka make ana o keia kanaka Hawaii i kulike ai me na mea i hoomaopopoia, o ia no ka ma'i puuwai, ame kona elemakule, no ka mea ua piha ua makahiki he kanaono iaia, ma kona manawa o ka make ana aku la.
HAINA NANE
Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponouono o ka Nupepa Kuokoa; Aloha kaua:--- E oluolu mai hoi oe, in a he wahi keena kaawale kekahi o ka hiwahiwa a ka lahui o keia pule, ke loaa hoi he manawa kupono i na keika o ka papapa'i e ulele iho ai, e kahea koke ak@@i ka inoa o ke kama a ke keiki o ka ehukai o Puaena e hoekepue mai la o hala e aku auanei i ke kaua i Palani, loaa ole ka inoa o keia koa a ke kenerala e kahea mai ai.
Eia iho ka inoa o ke kama e kahea iho ai, o Kalakaua, pehei e pono ai e kaheaia ua kama la ia inoa:
1. Hapa mua o ka inoa piha o ua kama la, o Kala. Ua kaulana ia apuni ke ao, a me ia hapa mua nei no o ka inoa o ua kama la, Kala, i kumakaiaia ai ka Haku e Juda, i kaulana ai ka ikeia apuni ke ao ma ka Baibala.
2. Hapa hope o ka ion piha o ua kama nei, Kaua. I holo paha ua kama nei e pee ma na pali hauliuli o na Koolau e hoekepue mai ai no ke anu i ka pulu i ka ua, a i ole, e ka maka'u paha o make i ka enemi.
Ke huiia ka hapa mua me ka hapa hope, ua pololei ke kahea ia ka inoa ke kama, o Kalakaua.
Eia hou iho no: O kahi makaikai nui ia e na malihini ame na kamaaina pu iho no hoi kekahi, o ke kaona i kue i kekahi o na kanawai o ke aupuni o kela hale nui iho no e kau la na huapalapala moakaka i ka Merchant St., Kalakaua, a penei ka hope o na hooponopono hou ana no ua kama nei.
O ka huaolelo revi a i ole reverend, he mea i hoolaaia a poniia, elike me na kahunapule, Rev. Kamau ame Rev. S. L. Desha, a pela wale aku. Ua kupono loa ia huaolelo Rev. ia lakou, aka, i ke kama a ke keiki o ka ehukai o Puaena, eia iho no kona, Rex. Kalakaua. He kama i poniia i moi no Hawaii aloha o na la i hala aku.
Me ka lana o kuu manao, ua lokahi ka haina nane a ke keiki o ke kai malino a ehu me ka inoa o ke kama a ke keiki o ka ehukai o Puaena, i kahea ai a in a pela, eia iho na lalani mele:
Hookahi hoi oe hookahi au,
I ka nahele aloha o Paieie.
Ke hooki nei, me ke aloha a nui i ka Lunahooponopono ame na hoapaahana o kou keena. Me ka mahalo,
POHAKU O PELE.
Ua paewa mai la kau kiina e wi ai ka niho o ke kolohe, i mai nae ke aho, umia ka hanu, i auau i kahi wai o Anahulu. Kuekaa hoi ia mai! L. H.
HOOPANEEIA KA HUAKA'I A NA KOA HAWAII
O ka huakai a na keiki o Hawaii nei no lakou ka heluna ma kahi o ke kanalima no Amerika, no ke komo nua aku iloko o ka puali o na koa enekinia, ua hoopaneeia ia, mamuli o kekahi kauoha i loaa mai i keia kulanakauhale, a maloho iho la o ia kumu i hoopanee pu ia ai ke ka'ihuaka'i hoohanohano a ko Honolulu nei poe i manao ai, e hooko aku ma ke kakahiaka o ka Poalua nei.
O ke kauoha i loaa mai i na aliikoa ma Honolulu nei, o ia no ke ka ua ana i keia mau keiki Hawaii, ahiki i ke ku ana mai o kekahi o ua moku lawekoa, a maluna o kela moku, e kau aku ai keia mau keiki no Amerika.
Oiai au makaukau loa kela poe kanaka opio no ka haalele iho i ko lakou aina hanau, i ka manawa nae i hoikeia aku ai ia lakou, aole e holo ahiki i ka hoea ana mai o kekahi moku lawekoa, ua lilo ia i mea kuaki no ko lakou noonoo.
O ka põe kekahi i manaoia e komo iloko o ke ka'ihuaka'i i hoopihoihoi ia aku ko lakou manaolana, no kela nuhou, no ka mea ua makaukau maoli na mea apau no ke ka'ihuaka'i ana, eia nae he pilikia keia e hiki ole ai ke alo ae, a no ia kumu, e ku makaukau mau ana ke komite ka'ihuaka'i i na wa apau a ma no ka maopopo ae o ke ku mai o ka moku lawekoa, o ka hoomaka no ia o na liuliu hoomakaukau ana, no kela ka'ihuaka'i hoohanohano i na keiki Hawaii.
KE HELE LIILII NEI KAKOU
Oiai, ma ka po o ka la 16 o Aperila i hala aku la, elike me ka uwila i anapa mai ma ke komohana, a nalo aku la me kona kona anoano eehia, pela no i loheia aku ai ka leo haku'i nakolokolo kani uuina o ka hekili, e hoike mai ana, he pua, he ohi, a he milimili, a he hiialo na ka la i hanau mai, pela no i niau palanehe ole aku la ka uhane hele loa o ia opuu pua rose i hoopukaia mai i keia ao, mailoko mai o ko makou makuahine peresidena, Elizabeth Waioli Wana, ame kana aliikane W. Wana.
Ua hala, ua nalo, ua huna ua maka i ke aouli, ua haalele mai i ka poli pumehana o ka makua. Aloha ino! Ko iho la no Kana i olelo mai ai, o ka mea i hanauia e ka wahine, he hapa kona mau la, a ua piha i na popilikia. Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku.
Nolaila, o makou o kou mau komite o ka Ahahui Aloha o na Makuahine o Waioli, Hanalei, Kauai, ke komo pu aku nei e anamo pu i na luuluu ae na chacha i ili iho maluna o olua na makua i hooneleia i ka olua mea aloha he keiki, a me ka ohana pu, a ke puana ae nei ka makou mau leo pule i na Mana Lani, Nana no e hoomama mai i ko kakou mau kaumaha, me ka manaolana mau no nae, aia no he waha mao.
Ke ohi nei iluna e,
A pau no kuu auna ana;
Maanei luuluu a luhi pu,
Ma o no nae ka maha.
Ma o, ma o no nae ka maha,
Maha ka malu o Kona eheu;
Maha, maha la'i,
Maha mai koonei kaumaha.
Maha no na hoaloha,
Maha la'i maikai.
O makou no,
MRS. O. KUAPUHI
MRS. SAMUELA,
MRS. S. AARONA.
MRS. L. KANAMU.
Komite. Hanalei, Kauai, Mei 10, 1918
MANAO KAKOO ME KE ALOHA
I kuu Solomon Hanohano, Aloha Nui:-- Oluolu mai, in a he wahi pakaukau kaawale o kou rumi hoonee meahou o kou mokulele nana e poaipuni nei na pua ae ai maua me kuu hoa puni hoolaha meahou.
Ua ike iho au ma ka pepa o ka la 10 o keia mahina, e hoike ana i na mea apau ma ka paina luau a Miss Lepeka S. Kauwekane, ma Kaiapalaha; he kakoo nui ko'u i na mea i hoikeia, ua ai a ua lawa.
Pololei wale, ma ka manao hope, e olelo ana: Ke huli hoi nei ke keiki o ka Laeaa, ke piena loa mai nei kuu wahi puaa i ka ai ole; ae, pololei wale. Nawai ole ka piena, malia ua manao ole aku ke kahu i kana wahi holoholona; owai hoi ia holoholona hoomanawanui i ke komo ai ole, oiai no nae, i ua wahi puaa nei e lele aku ai mawaho o ka pa, e noho mai ana ka ilio hanu meheu a Kaluapeelua, paa ka ihu me ka lehelehe, in a ua nalowale iloko o ka panina. Me ka hana nui e loaa ai. Ma ke poomanao maluna ae, manao hope, ua hookuku hoonana ae au i ko'u manao o ka mea i loaa ia'u, o ke aloha. Me nei i maopopo ai: Oiai kuu hoaloha maikai e noho ana ma ia wahi, me kahi ekake hoonuhanuha, o na alualua pohaku o Mokuha, he i'a ai wale, he nui ka opihi o na papali phaku, na paala pohaku o keia wahi mamuli no hoi o ka maamaalea o keia kaaka ma ia hana, ua loaa no ke ola ma ia hana, ua hookolo mai la ua hoi i ke awa kumoku ilaila e loaa ai na meaai maluna o kahi ekake, me kahi kini opihi, a i keia la, ua pau na papali, na paala i ka uluna ia e ke kai, aole wahi kae opihi makaiauli i ko kau mai i kumupali, ua hoi ka opihi aia i ka ae o Keanamoi maluna ae o Kaheka. Ua hoomaha kahi ekake i ka hapai i na eke opihi ua hoi mai la i Kanahena kuu aloha maikai i ke kahilihili lau uala
Me ke aloha nui no nae.
Me ka LUnahoponopono kou hoomaikai ame na keik oniu hua o kou papapai ke aloha nui.
JOHN SOLOMONA.
KA MANAOLANA O KUU PUUWAI O MRS. L. MENESE, UA HALA.
E ka Nupepa Kuokoa, ka wahaolelo o ka Paredaiso o ka lepo aloha o Hawaii, Aloha oe: E oluolu mai kou ahonui i kekahi keena kaawale o ka kaua hiwahiwa, no ka'u puolo waimaka, i ike mai ai na kini ohana o kuu Loika Menese e noho ana i ka ohu lei ilima o Ka kuihewa a hoea loa aku i ka aina i kaulana ke kihapai pua o Maikai Kauai Hemolele i ka Malie, anooai wale ka hikia mai o ka enela o ka make.
Ma ke Sabati, Mei 5, 1918, hora 8:30 a. m., ua lalau mai la na lima lauahi o ka anela o ka make i kuu Mrs. Loika Menese, ma ka home o ka maua kaikamahine hanai, Mrs. Lueilla Ke@a, 623 Mokauea St., Kalihi kai, Honolulu. Ua hanauia kuu Loika Menese ma Kupua, Kauai, i ka mahina o Aperila 14, 1854, mai ka puhaka mai o Aberahama Pauui St. ame Keawe (w), nolaila ua loaa i kuu mea i wela ai kuu puuwai he 64 a oi na makahiki o ke ola ana ma keia ao.
Ua hoohuiia maua iloko o ka berita o ka mare e ka Makua Halemano, i ka mahina o Iulai, la 10, 1880, a ua piha ia maua na makahiki he 3 a oi o ko maua hooko ana i ka maua i hoohiki ai imua o Iehova, ke Akua, ka Makua, a na ka make o kekahi o maua e hookaawale ae i ka maua i hoohiki ai, a ua hookoia ia ma ka la i hoikeia maluua.
O kuu wahine i haalele mai la ia'u, he makuahine oia i hoopihain kona mau aoao me na ano maikai he nui, he Kristiano oiaio, a he puuwai ko ka'u wahine i hoolain no ke aloha, ka olioli oka kuikahi, ke ahonui, ka lokomaikai, ka maikai, ka manaoio, ke akahai, ka pakiko, aole ka inaina, ka hakaka, ka ukiuki, ka huhu, a hoopaapaa, ka mokuhana, ka manao kue, ka uhauha, ame na mea like apau. Ua hooikaika au ma na ano apau imua o na kauka akamai, he elua kauka o Lahaina i lapaau i ka'u wahine, he ku i ke kui kakia hale ka hoomaka ana mai o ka pilikia a poina ai ke o kuu wahine a no ka loaa ole o ka oluolu mai o ka eha i halawai ai me ka'u wahine, a ua lawe au i kuu wahine no Honolulu i kahi nui o kauka me kuumanaolana e hoi pu mai ana au me kuu wahine me ke ola kino maikai, eia ka o ke aka o ke kino wailua ka'u e hoihoi mai ana no Kahana, Kaanapali, Lahaina Maui.
Ua hooikaika no ke Kauka Geo. F. Straub e hoopakele mai i ke ola o kuu wahine aole nae e hiki oini ua oi aku ka ikaika o ka ma'i mamua o ka mea hiki ke hoolaia. Ua pili ia e maua mai Wailua ahiki i ua pali o Kee i Haena, Kauai, a na nohoia e maua ka uku o Olaa ahiki i ka lua o Kilauea, iloko o ko maua mau la opiopio, a i ka makahiki 1963, noho aku maua i Lanai e kukulu i ka luakini o ka Hoomana Naauao i kapaia Ka Lanakila o ka Malamalama; mai Lanai mai a noho i Lahaina, he mau mahina, a mai Lahaina mai e hookamaaina i ka noho ana i Kahana, Kaanapali, i ka mahina o Mei, la 10, 1904, a ua like me 14 makahiki a oi o ko maua noho ana ia Kaanapali, a pela au i hoomanao ae ai i keia wahi kanaenae, penei:
Ike i ka wai ulailiahi o Waimea,
He wai ula na ke kiu Waiahulu,
Ke apo la i ka poli o ka pohaku,
Me he hana mai la i ka houpo o ke kai,
I ka aa lapalapa i ke one o Luhi,
E luhi auanei i ka moe,
Ina ke aloha la he ai liliha,
O kuu Loika Menese ua hala.
Ua hoihoi Kino wailua mai au i kuu wahine ma ke Kalaudina mai o ke ahi ahi Poakahi, Mei 6, 1918, hiki i Lahaina i ka hora 12 o ia po, a hoolele ia iuka o ka uwapo o ka hora 1 a oi, a kau kuu mea aloha ma ke kaa i hoomakaukau mua ia e ka lede puuwai palupalu Mrs. Mima Apo peresidena o ko Hui Hoolewa o Nahonoapiilani ahiki ko maua home noho kuaaina i Kahana i ka hora 2 a oi, a hui aloha me ka ma ua mau keik makua ole, ame na makamaka, na hoaloha e akoakoa mai ana a he manawa iho la ia na kela ame keia e kuupau ana i na kipona waimaka e hoopulu ana i na helehelena palupalu o kela ame keia, a ao ao o ka Poalua a po hou ia ia a no ae Poakolu, hora 4 a oi, ua hoihoiia aku kuu mea aloha no ka opu makuahine honua no ka wamau loa, elike me Kana i hoakaka ma ai ma Kekahuna, mok. 17: Alaila, e hoka lepo i ka honua elike me ia mamua o ka uhane e hoi ia i ke Akua Nauia i haawi mai.
Me keia mau manao, ke haawi aku nei au ame ka ohana i na hoomaikai na makamaka ame na hoaloha @@ akoakoa pu mai me a'u iloko o ko'u mau hora o ka luuluu ame ke kaumaha, a o ka oukou mau makana boke on a ha'i hoomaikai ame ka ohana ia oukou i nui loa.
Owau iho no me ka naauluuluu.
CHARLES B. MENESE.
NO KE KUAHANEENEE
Ina e loaa pe i ka ha'i o ke kuahaneenee, e hoomau i na wahi i eha o ka Pain balm a Chamberlain i elua manawa o ka la, me ke kuwakuwai ana ma ka poho o ka lima ao elima minuke kela me keia kau ana. Hoomau welihuluhulu me ka laau hamo, alaila naki a paa ma kahi o ka eha. Eia ke kualia nei e ka poe kuai laau apau o Benson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii Hoolaha.