Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 43, 25 October 1918 — HE MAU A'O LALAU MAOPOPO [ARTICLE]

HE MAU A'O LALAU MAOPOPO

Ma ka nana ana aku i na maunu pahele baloka fi na i )cmokarata iloko o keia mau la e nee nei, i wahi haule ai ka Elele Kalanianaole itkeia kau, i'a hoike mai kela aoao kalaiaina i ka haiki o ka rr'»»īi«)o. ma ke kalaiaina, me ko lakou ku ana ma k'Aaiii pali nihinihi, 110 ke kapeke no o kahi i ku ka \valawaJaf*nb ia, aolie nao ai i ka papaa; ka iiK.'i a keia pepa e minamiua nui nei, i ke alakai 1 c -vaia n na mana kolio iloko o ke kuhihewa ame kr< :iaau|)o. U kekuhi o na maunu paliele haloka e hookomo-

komoia uei iloko o na Hawaii. me ka manao e ala l:u-e mai na mana koho i ka Elele Kuhio, o ia no kona lilo ana i mea hooikaika e na keiki Hawaii i ke kaua; kē olelo nei kekahi poe, o k'eia kekahi hana aloha ole a ko kakou elele lahui i hana ai; o ka poe e olelo nei pela. a e noonoo ana hoi ma ia ano, ua ku-e maoli aku lakou i ka Peresidena o Amerika Huipuia, a ua kokua aku lakou i ke aupuni o Kelemania. Aole anei, he haaheo nui no keia lahui kanaka, ka mea -a ka Elele Kalaniauaole i hana aku ai no lakou. iaia i ho'oia aku ai imua o na mana ma Wakinekona, ua makaukau na Hawaii no ke ku ana mahope o ke aupuni o Amerika Huipuia, a he lahui kanaka ua Hawaii i kaulana i ke kaua ame ka hakaka?

Aole e liiki i kekahi kanaka Hawaii ke olelo mai, ua hewa loa ka Elele Kalanianaoie i kona kokua ana aku, no ka waeia o ua Hawaii i poe koa, no ka mea o kona hana'ōle aha.pēla, ua hoohaahaa oia i ke kulana ana e paa ana, a ua hoohaahāa pu i kona iahui kanaka, e pono ai na Hawaii apau e haaheo no kana mea i hana aku ai ma keia ninau ; a o na ahewa wale ana, ina he mau manao kekahi o kela ano. e kiola loa aku, me ka loaa ole he rumi uona iloko o ko oukou noonoo.

No ka ninau hoopae limahana, a na limahana e maka'u nei, o hooneleia aku lakōu me pa hana; aole he hoopakele e ae no na ōihana mikiala iloko nei o ka aina, elike la me ia a ka Elele Kalanianaole i hana aku ai maloko o ka ahaolelo lahui iloko & keia wa kupilikii o ka aina, mamuli o ke kaua. O ka bila kanawai anā i hookomō aku ai iloko o ka ahaolelo lahui, no ka hookomoia mai he kanakolu kaukani Pake, no na mahiko, ame na oihana mahiai'e ae, he panihakahaka wale no keia, no keia mana\va i nele ai na mahiko o kakou, ame ria eihana mikia!la e ae, i na limahana, e hoomauia aku ai ke kulana neemua o ia'mau pihana, e hiki ai ke haawii'ā. aku ha kokua ana i ke aupuni. i na pualikoa he'nui, ā i na aupuni e kaua pu nei me Amelika, a,,i ka pau ana o ke kaua, e hoihoi hou ia aku no kela mau limahana no ko lakou wahi. me ka hoopilikia ole ia aku o jia limahana o na hana e ae, e noho nei i keia manawa. ,

Ina e hapa mai ana ka mahiia ana o ke ko, mamuli o ka nele i na limahanii, pehea e loaa ai ka hana a na poola ma nk uwapo, no ka mea aole he mau moku, na lakou e halihali mai i na ukana? I'ehea e hiki ai i na limahana o na hui kaa ke loaa r.a hana uo lakou e pono ai, ina aole he mau ukana e ha-lihali ai mai na uwapo mai, a no na uwapo iluna o na mokuahi ?

Ina kākou e noonoo pono iho ana no keia ninau hoopae limahana rio keia wa o ke.,kaua, o keia wale no ka hpopakele no ko kakou mau oihana v kumu iioko'ne) o.ka aina, oiai e wae mau ia ana na limahanā mahiko e konio iloko o ke koa; a ke hapa mai nei.na aina kāiiuiā i 'ke ko, no ke emi mai o na limahana; e pono āi e haawiia na kakoo piha ana i ka Elele Kalanianaole maluna o keia njnau.

Ke hapaiia mai nei ka ninau hookapu waiona 'ma kekahi mau wahi, ma ke ano. o keia kekahi hana ino loa, a ku i ke aloha.ole a ka Elele Kalanianaole i hana ai.no Hawaii nei. O ka poe e olelo ana pela ,aōle oia i aloha iaia iho, i kona ohana, a i ka poe-i lilo i luahi na ka Moi Alekohola, ua makee wale no oia no- ka pomaikai o kona pakeke ponoi iho, a ua hoi e lilo i kauwa kuapaa na ka moo nahesa hookahi, hana e hoopoino i ke kino ame ka uhane o ke kane, ka wahine ame ke Ueiki. 4

0 na hooikaika ana a ka Elele Kalanianaole e hookapuia ka \V.aiona nia Havyaii nei iloko o keia \va o ke kaua, o kekahi ia o kilakila loa, a na home Hawan'i keia la, i aie nui ai i ka elele lahui a kakou ; ua āiihee aku ka hune'ame ka nele mai na ipuka hale aku. aole ka nohona hāunaele nna nia na home o ke kane me ka wahine; ua lako na home i na mea e pono ai ka ohana, a ma ke ano nui ke olelo ae, ua hoi mai ka noonoō maikai o ke kanaka a ike i kana mea pono e hana aku ai, a no keia pomaikai nui i loaa ia oukou e na Hawaii ame na lahui 110 apau ma Hawaii nei, e papalua ia ae ka ikaika e pono ai eloaa i ka Elele Kalanianaele i keia kau. No ka ninau liome hookuonoono, ke kanawai lioaie elala i na kanaka mahiai, aōle i nele ka hooikaika ana o ka Elele Kalanianaole e komo p,u o Hawaii nei \jialoko o kela hila kanawai hoaie dala, ua hiki ole nae; aka aole no.' i pau kona hooikaika ana aku no kela bila. . • E kuhihewa mai ana paha kekahi poe, «ina 110 ka holo o keia hila 110 Hawaii nei, alaUa loaa wale mai ke dala i na makaainana ma ka aie, a hiki ke lāwe i na home hookuonoono, aole loa pela, i ka poe wale 110 i loaa na palapala sila o ko lakou mau aina, iiolaila ina no aole dala a na kanaka e uku ai i na •home hookuonoono, aole no e loaa mai ke dala ;na ka aie ana; e hoopauia ai na kuhihewa ma keia mea. 1 pilikia ōukōu na kanāka Hawaii i keia la iawai, 110 ka hiki ole ia oukou e koho i mau home hookuonoono no olikou? I pilikia i na Demokarata. I ka manawa i na Repubalika ka hookele aupuni Teritore. he emi loa ka waiwaiio o ka aina h.oōkuonoono, he elua makahiki i haawiia i ka mea hookuonoono nona e hoomakaukau ai iaia iho, mamua o ka nohopaa ana aku maluna o ka aina, i keia manawa i na Demokarata, o ka oi loa aku, i ka wa i 'pii ae nei o Kiaama McCarthy, ua koiia aku oe e ka mea hookuonoono. e uku i ka hapa-umi o ke kumukuai o ka aiila, i papa-lua a i papa-kolu ae ka waiwaii'o i ko ka manawa malalo o ke kiaaina Repubalika, a iloko o na.mahina wale no elua oe e hoi aku ai 'a noho iluna o ka aina. Aia ihea kou pono e ke,kanaka ilihune? E hoonele mau ia aku

ana oe, i ka loaa arta o koii.aina hookuonoōno, a e hookaakaaia ko oukou mau maka e na'mana koho, c na Demokarata ka poe na lakou keia hana, a mai koho i na Demokarata i keia kau, aka e koho i na Repubalika, i hiki ai ke lawelaweia na hoopo■nopono ahaolelo e hoopakele ae ai ia oiikou mai ka umii mai i waihoia 'mai no ko oukou pōino. Nō na makahiki he umi-kumamapno a ka Elele Kalanianaole i paa ai i ke kulana ilele 110 Hawaii nei. aole loa he mea i ikeia maloko o konā moolelo, ua hana aku oia i kekahi mau hana e hoohaahaa ana i ka hanohano a Hawaii nei i ; hookau aku ai maluna ona, kpe waīe np kpna ku ana maluna o ke ■kahua ana i ike ai he pono a pololei, He mea oiaio paha. ua kulike ole na noonoo o ko Hawaii nei poe ma kekahi mau hooponopono ahaolelo, ana i hoōikaika ai ma AVakinekona; eia nae pehea ka nui c ka maikai.ana e liana aku ai no keia Teritore, he mea ole wale no ia i ka aoao e ake mai ana e lilo kana moho elele i elele niai Hawaii aku nei. O ka nipho elel<2 anei a .na Demokarata, ke kanaka i hoike okoa ae i koha. ku-e i ka P€residena o Amerika Huipuia, ma ka hoolohe ole ana i ke kauoha a ke komisina meaai federala maanei nei. 0 ka m-ea iho la ia e hoouna aku ai i Wakinekona 1 elele na Hawaii? Mai hoikeike i ko oukou naaupo me ko oukou hawawa, ma ka ae ana aku. e lilo pu oukou i poe ku-e i ka Peresidena o Amerika Huipuia." ma ke koho ana, i ka mea nona ka mooklo a ko Amerika holookoa e nana mai ai me na manao hoowaha\vaha nona, aka e koho aku i ka mea a na hoa oloko o ka ahaolelo lahui, i..-!iana mau mai ai he hoaloha no lakou, a he kanaka hoi ( i kauia mai ai na manaolana ma ōna la e loaa ai na kokua apau, 110 kou pono e Hawaii, maj na hoa mai o kela mau hale kaukanaXvai a elua : . : > .<