Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 4, 24 January 1919 — WEHE KA BANA HAWAII I KONA HOME PONOI HOU Holopono na Hana Apau i Lawelawcia ma ka Auwina la Poaono Aku Nei i Hala HAAWI MAKANA IA HE HAE AMERIKA E NA HAWAII Komo na Keiki o ka Bana ma ka Hana Kanu Laau Maluna o ko Lakou Kahua Hou [ARTICLE]

WEHE KA BANA HAWAII I KONA HOME PONOI HOU

Holopono na Hana Apau i Lawelawcia ma ka Auwina la Poaono Aku Nei i Hala

HAAWI MAKANA IA HE HAE AMERIKA E NA HAWAII

Komo na Keiki o ka Bana ma ka Hana Kanu Laau Maluna o ko Lakou Kahua Hou

I kulike ai nie na haiia i hoolalnia no i ka wehe nna i ka home hou o ka Rnna 1 Puhiohe, pela hoi na hana kanu laau, we hiiki hae, ua hoea mai i ka hookoia | ana o ke!a mnu hana apau, ma ka auwiI na la o ka Poaono aku nei i hala, me kn ( holopono o na mea apau i hoolalain a i | hookoia me ka piha pu uo hoi i ka lehu- i leliu i hoea ae no ka ike maka ana i na | mea apau. j No na makahi'ki i aneane e pilia ke kanalima, a-kahi no a loaa he home paa ' no ka Bana Hawaii, he home hoi me ko* na hae e welo mau aktr ana i ka makani, ame na kuinulaau e hoowehiwehi ana i kona kahua, mauka ae nei o Kalihi, ma kahi e pili kokoke'ana i ka paumawai. Ma ka hapalua i>onoi o ka hora ekahi f o kela auw-ina la Poaono, oiai hoi na i akoakoa aku ai nia ke kahua . liana i mana'oia, a ma ka home hou hoi o ka bana puh.iohe, ua hoomakaia f na hana, elike me ka, papakuhikuhi, ma ka paani ana mai o ka bana o Bana Lui i kekahi mele i paanaau i na mea apau: "Hoonani i ke Akua mau." Ik e kuu aua iho o kela leo mele i paaniia mai e ka bana o Bana Lui, ua kalokalo ae la ka Rev. Akaiko Akana, ke kahu o ka Ekaloaia o Kawaiahao i kekahi mau leo pule ho6maikai i ke Akua. ī ka.pau ana o kana pulfi, i ku mai ai I o Mrs. Aliee KomoMlawai Macfarlaiiō mai la he hae Amerika imua o Mr. Rbb£ft H. Baker, ke kumu puhiohe o fia b*6na, ma ka inoa 0 ka lahui Hawaii, me na olelo pokole, he mau olelo hoi i ku i ke aloha ame ke eehia, a i hoopa ia aku ai.ka puuwai o ka poe apau i hoea ae malaila: "E lilo keia hae laahia o ko kakou aina v aloha, i mea e welo liaaheo mau maluira ou," a malalo hoi o kona mau opi e hana mau aku oe i ka pololei. 0 keia liae he hōailona laahia ia o ko kakou aina; e aloha a e pulama ia mea, e holopono auanei na mea apau.' I ka law e ana ihai o ke Kumu Puhiohe Robert H. Bakor i ka hae makana, ua haawi aku la oia i kekahi mau 'keiki koa oloko o ke Kula Kamehameha, na laua i hoopaa aku i na kaula o ka pahuhae, a oiai hoi ka bana o Sana Lui e paani ana i ke mele lahui o Amerika, a 1 e ku ana na mea apau iluna, o ka manawa iho la ia a M?. Baker i huki aku ai 1 ka hae Amerika iluna o ka pahuhae, e welo haaheo aua hoi kona mau opi i ka makani, iloko o na hiona ilihia o na mea apau e ku ana malaila. Ka Haiolelo no ka Hae Oiai ka hae Amerika e welo ana i ka makani, ua haawi inai la ka Loio Apana Amerika Hvfber i haiolelo e pili ana no ka hao, he haiolelo hoi i piha me na manao makee no ka hae, a no ka bana, me ka noke ia o kana haiolelo i ka pa 'i pa'i mai ke anaina nku. Peiiei kekahi o kana niau olelo i kamailio ae ai, ma kana haiolelo: "I ke kamailio ana aku i kekahi māu olelo pokole no na hana o keia la, ke makemakē nei au e hoakaka ae i kekahi mau mea e pili ana no ka Bana Hawaii, a e hoike ag i ko'u aloha ame ko kakou aloha no apau ame na kanaka o Hawaii nei, no keia bana, ka bana hoi, he ekolu wale no pule i koe, alaila piha ka h&pa kenekulia, o kona ku ana nia Hawaii ne i—h e hana hoi i hoolaaia no ka hauoli ame ka pomaikai o na kanaka o.keia mau paemoku, ame na haneri kaukani o 'ka poe i kipa makaikai mai i keia mau) j aekai iloko o kanalima makahiki. ' Aole.loa he oihana ma Hawaii nei i ike nui ia elike me ka Bana Hawaii. i Owai ka mea i lohe ole i ka nani o kana

n-na )eo }neh-f Ik e ku ana mai o ua nia na uwapo, e hoea aku ana r:a bana. j»e kana hookipa aiia īnai o aloha, a i ko lakon haalele aua mai, '• :.n:i i»o ka l>ana. e haawi aua i :i): hu h"}<v ia lakou. •• l'a lohi 1 :m i ka pnani o ka Ba- : Jna ke ahiahi o ka la mua .<•:> a'u i llawaii nei, a e »:• ■:<? mau ;dna au Tf|-:aiJa mau ahamēle i!iaiio}>e mai. ,! - "O keia hae aloha, he lioailona ia no kakou ain:u*hc hoikc ana no ka mar:r. > o ka Jahui kanaka nona mg.i ia Mahope iho o kela haiolelo, i me'le niai • na hoa oloko oka bana i kekahi mele Iluwaii, me na pila, me ke ohohia nui ia v ka leiuileiiu. O Rev. Aieaiko Akafīa ka i kamailio i; ai ho mau olelo pokole, no ka lilo ana 0 na Jeo mol;- i mau mea hoohialaai i ka mnnao, a i mea hooluolu no hoi i ka ::ornioo, nie kona olelo pu ana mai, o na Inrrj a na k-'iki o ka bana e kanu aku m::t, he hoailona ia-e ku aku ana no na hanauna he ntii, ma ke ano he mea hoomanao ia no na hana a na keiki piHiiiloko o ka bana no ko lakou aina. I'a hoeueu ikaika mai oia i na Hawaii p haawi i ka hikou mau kokua ana i ka T> .a:ia Ilawaii i na manawa apau, a e ku makaukau mau hoi i kela ame keia ma- : awa inahoj)e o ka bana. Kekahi Poe Haiolelo e Ae O Gerrit I\ Wilder, lie mea i haawi ae 1 kekahi mau kumulaau lehulehu, oia l:vkahi nua i kamailio mai ma kela la, u>a!i:na o ka hana a na kumulaau, a v :ihi ana, ua lilo na kumulaau i kahilio ka hoaua, a i haawi mai i k:i ai i na iTjaka. i Imonialumalu mai ia lakou, a i hoopui«fhana mai hoi. O ka Meia Feru" ka mea i lioakakn inai i na woa e pili ana i ka liome hou 0 ka l>yna, ma ke ano o kela kahua, he waīwai ia 110 ke kulanakauhale, e pau «i ka h.»aa ana o lta bana, ma keia hope ;iku i kona wahi e lioomaamaa mau ai. O k» !a kahua, wahi ana, ua loaa aku ia i k:i ]>a]>a lunakiai mua Foa i ka 1907, }ie laii oia no ka papa lunakiai i kela ka'i. n.;:i ke ano he wahi e kn ai ka ha}r)io o ke anpnni. I ka makahiki 1900 1 kaa i :ai ai ka malama ana i ka bana

jr«nfal<> > J<e kulanakauhale, aoie hoi ma3alo o 1: ■ teritore elike me mmua, me ka lona 010 he kahua paa- no ka bana, c hoomaaiuaa mau ai na keiki i na leo I ka makahiki 3P3G, i hoopau loa ia ai ke k;: ana o ka halelio o ke aupuni jnp kt>la wahj, nolaila ua hooikaika aku oīn imua <> ka pajta o na lunkiai, ahiki i ka hoohol -ia ana e lilo kela walii i hom«- no ka Bana Hawaii, pela iho la i h-.?a mai ai i ka hookoia ana o kela lunnao.a i koiioia ai hoi ka lehulehu e no« a aku no 'ka ike niaka maoli ana i na hana ma kela auwina la. O Kapenn Hei;ri Ber£er, kekahi i honLaka aeti. kekahi mau manao m;t kela la. ke Kiiniupiiliiohe mua o ka Ki'-a, a penei k:i ;:rniau olelo: •'Xo na niak.iiiilei'he kanaha i kaa2jaj»p ae nei. alii'<i wale no i na niakaliiki elua a ekolu i hala aku la, owqu ko onkou alakai <> n:x keouhnana: me ka loaa ole ho honn* ponoi no oukou ilio, ina ko'u houie no o Imomaamaaia'ai ka ba-i na no na makaiiiki he iwakalua-kunia-malima. me ka i;ku hoolinialima ole, a no ke ku-e ikaiku o na hoaloha no ke I kulikuli. i nee ai oukou mailaila mai, me ko oukou nee n*au no raa ia hope mai, aka uae ke ha»oli nei au, ua loaa he hojne no oukou ponoi iho, e pau ai ka ue? ana."

O R. W. Ayktt. kekahi hoa kahiko 0 "ka V»ana T kekahi niea i kamailio mai, no in hoomaka ana aku 0 na keiki o ka ■>ana e kanu i na kumulaau, me Ke kono pu aua mai i l<a lohulehu e komo pu aku. nia ka ai ana i kekahi mau meaai mama i hoomakaukauia. O ka panina hop<> 0' ua hana ma* kela la, o ia 110 ke meleia ana o Hawaii Pomo\, ame ke mele lahui o Amerika, alaila hotftiala aku la Sa ll'hulehu i ko lakou manawa, ma ka nana aua i na hana kai:u laau a na hoa 0 ka bana, a hoopiha »0 hoi ia lakou iho me na inea i hoomakaukauia. I*a nui n lenulehu ka ]>oe i hoea ae ma kela la, mai na luna oihaua federa!a. ko ke Teiitore ame ko ke kulanakauhale, ]>ela no hoi na makaainaiia o n& knlp/ijj like ole, na hauinaua kula nme ka lehulehu no apau. He Hoomaikai Ma ka aoao 0 ka poe apau loa i haawi makana mai i na kumulaau i na hoa o ka hana no ke kanu ana uia kela la, pela fcoi ka haawi makana ana «iku 0 kn Moia Fern i ka hae Amerika, ke pahola nku nei na lala apau o ka Bana Hav.*aii i ka'lakou mau hoomaikai aJia he nui, pela pu hoi i ka Ilui Kaa Uwila, 110 fa holke akfa ana aku no na hana o' ieela la, ke <Siar-Bulletin no kekahi buke makana i liāawiia ae i ka bana; a i ka bana hoi 0 Saua Lui, no ke -komo pu ana mai ma na haua 0 kela la, a i na leeiki o Kē Kula Kamehameha, i na Keiki A'o Koa, a i ka lehulehu 110 apau, i kokua mai i na mea e holomua ai ua haiia- i '-laweleweia.