Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 39, 26 September 1919 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Sepatemaba 26, 1919

E Hooikaika i na Keiki A Kakou I Ka Naauao

 

            He mea na keia pepa e hauolu nei ka loaa ana mai o na hooia ana mai ke Kahukula Nui Vaughan MacCaughey mai, no ka nui o kona makemake e loaa na humukula no na kula aupuni o kakou, maiwaena mai o na Hawaii naauao ame na hapa Hawaii, a no keai humu ua konoia mai makoe e hoeueu aku i ka manao o na makua Hawaii, ame na Hawaii opiopio e ulu ae nei, e makee i keia manao, a e lilo lakou i poe hoo ikaika ma ka huli ana i ka naauao.

            I loko o kela ame keia makahiki i kaahope aku nei ua ike mau kakou i ka lawa ole o na kumukula. no ke ao ana ma ka kakou mau kula aupuni, @ ia kumu. i kikooia aku ai kekahi poe kumukula ma Amerika, aka in a e lilo ana ko kakou oie kamaka opio ame na wahine opio i poe makemake i keia oihana, e hoea mai ana i ka manawa e hiki kaukau, e kauka‘i ole aku ai kakou i na malihini mai kahi mamao mai. Ma keia komo hoe ana iho la o ke kula, aia ma kahi o ka hookahi haneri mau kulana kumukula i hiki ole ke hoopihaia, oiai he heluna nui o na kumukula i upuia aka ai mai Amemika mai, aole lakou i hoea mai i ka wa e hoomaka ai na kula, nolaila ua hiki ole ke weheia kekahi mau kula ahiki i ka loaa ana o ma kumu kupono; a no kekahi mau kula e ae, ua hooponopono ia ae ma kekahi ano, e hoonele ole ia ai na keiki me na haawina hoonaauao i manaoia no lakou.

`           Ua mahalo nui ia na kumukula Hawaii ame na hapa Hawaii no ko lakou makaukau ma ka a‘o ana, me ka loaa o ka holomua ma nahaawina hoonaauao i na haumana maloko o na kula e a‘oia ana e lakou, o keahi kumu o holomua, mamuli no ia o ka maopopo loa i na kumukula Hawaii, ke kulana o na keiki ma Hawaii nei me ka lilo hoi i hana paakiki na na kumu malihini ke a‘o ana ia lakou koe wale no a he poe i hiki ke heluhelu a ke kakau me ka maopopo loa.

            O keia kekahi oihana pookela loa a na Hawaii e hoohemahema ole ai, no ka mea he oihana ia e haawi aku ana i ka ike, ka naauao ame ke akamai iloko o na keiki Hawaii, a he mea no hoi na kakou e haaheo ai, ka ike ana eia kekahi poe Hawaii ke noho poo mai nei ma kekahimau halekula nunui, he hoike ana mai keia in a he ikaika ka noonoo iloko o ka hapanui o na Hawaii no keia oihana, e @ mai ana ka la, e noho poo ai he heluna nui o ko kakou poe kanaka naauao, a poe wahine naauao, ma na kulana kumupoo no ko kakou mau kula aupuni.

            Ua maikai ka uku o na kumukula i keia manawa, i oi ae imua o kekahi mau oihana e ae, aole makou i ike i ke kumu e makemake ole nei ko kakou poe keiki Hawaii i keia oihana. koe wale no ka piikoi ana aku i na oihana okoa. a makou nae e manao nei, he noonoo hawawa loa ia no ka mea he nui ka poe i kauka‘i aku i na oihana kiekie, o ka mea nae i ikeia ua alualu aku lakou me he alualu ana la ua kekahi mea i ka wailiu-la, me ka pau wale o na manawa maikai i ka hoomaunaunaia.

            O ka pilikia nui no nae a makou i ike ai, no ua keiki Hawaii, o ia ke akenui ole i ka ike ame ka naauao, o ka hapanui o na keiki e komo nei maloko, o ke kula a‘o kumu, o na keiki Kepani, na Pake ame na Korea, me na hapa Hawaii, a he pakeneka haahaa loa o na keiki Hawaii oiaio; a o na Hawaii kakaikahi i hookuuia mai me na palapala hoomaihai, ke noho a‘o mai nei lakou ma na kula like ole; @ nae in a he nui na keiki Hawaii e komo nei maloko o keia kula, no ke a‘o ana i ka makaukau o ka oihana kumukula, me ke kanaluaole ia makouke olelo ae, e noho mana ana na Hawaii ma ka oihana hoonauao maanei nei.

            Ua Loaa ka manao hoolana ia kakou na Hawaii ma o keia kahukula nui hou, ma ke poo o ka oihana hoonaauao ma Hawaii nei, no ka mea au ku okoa mai nei oia imua a koike mai i kona manao kokua ia kaku na Hawaii ma ke ake ana mai e loaa nui na kumukula Hawaii; a ma kekahi olelo ana ae hoi, e pau ke kauoha ana i na kumukula i Amerika aka na Hawaii nei no e hoolako i kona mau kumukula ponoi.

            Ua hoalaia mai kekahi manao,iloko o na manawa aku nei i hala, no ke kikoo mau ana aku i na i umukula i puka pono mailoko mai o na kula a‘o kumu ma Amerika, i mau kumu ni na kula o Hawaii nei;aole nae he kumu o ka hoalaia ana mai o kela manao no ke kokua ana aku no ia a koonei poe, i ko lakou auna iho; a makou e manao nei, aole loa he pololei o ka noonoo ana pela, oiai ko kakou poe kanaka opio ame na wahine opio e hoo nauaoia ana ma ko kakou kula kumu maanei nei.

            O oukou e na maukua, he poe keiki ka oukou e hoouna nei iloko o ko kakou mau kula, e lilo oukou i poe hoeueu a hooikaika i ka oukou mau keiki, ma ka imi ana i ka naauao, in a paha ia aole ma ko lakou lilo ana i poe kumukula aka e pii ae lakou a noho ma kekahi mau kulana iloko o ko kakou mau aupuni kuloko a i ole iloko o na oihana lehulehu iloko nei o ka aina.

            Ke pii mai nei na lahui mawaho ae o kakou ma ke kulana naauao iloko o keia mau makahiki pehea, pela iho la no anei kakou e ku malie ai i kahi hookahi, a e nee aku ihope ma ka hookuu aku i ko kakou mau hoa lahui, e holokoko ma na ano apau o ke ola lahui ana?

            Ea, ua ili aku ke ko‘iko‘i maluna ou e ke kana Hawaii ame ka wahine Hawaii, ke ku ana mahope o kau mau keiki a kokua aku ma ka hoonaauao ana ia lakou ma na anuu kiekie o ka ike; a e hoolilo ia lakou i mau alakai no keia lahui. elike me ka nee ana o ke au o ka manawa e ikeia nei.

 

E Makaalaia Ka Pono O Ka Lehulehu

            Mamuli o ka halawai ana o kekahi kaikamahine Kepani@ @ ka make ma o ka ulia kaa otomobile mauka ae nei o Kapalama, ma ka Poalua aku la i hala @ @ mai na luna oihana o ko kakou aupuni @ na luna oihana, ia lakou ka hooko ana ke kanawai, e laweia ae na keehina kakau ha@ e hapa mai ai ka loaa ana o na ulia o kela apo.

            I kulike ai me na me oiaio i hoomaopopoia ma kela ulia @ otomobile, ua mamao maoli kahi o ke kaa i holo @ ahiki i ka paa ana, mahope i ho o ka hookui ana aku me ke kaikauahine Kepani, i holo ana o kela kaa, i ku-e i ke kanawai, no kela holo pupuahulu no, i hiki ole ai ke alo ae, mai ka hooku i ana aku me ke kamaiki

            Ma @ elike me Kapalama ame Kamo‘ii@ na @ o na kamalii kula, he keu aku inaoli no o ka puahia o ka holo ana o na kaa otomobile, no ka ike paha o na kiakaa aole he mau makai na lakou e kiai i kela mau wahi o ka keia pepa e hoeueu ikaika nei i ka oihana makai e hopuia na kiakaa holonui apau e ikeia ana a e kauia hoi na uku hoopa‘i kanono, i mea e a‘oia ai lakou a e wiwo ai hoi ka poe e aku; a lilo i poe mana mai i ko ka lehulehu pono, ka poe e hele ana ma na alahui

            I na maoli no e holo kupono ia na kaa otomobile, aole e ike mau ia na ulia o ke ano i halawai ai kela aikamahune Kepani me ka make aole no hoi e nui pa kaa e pau i ka nahaha, a e poino ma‘uwale he heluna nui o ka poe no lakou nakaa otomobile' aina no ka halawai me kekahi mau ulia e hiki ana ke alo ae mai ka poino mai, no ka mea ua akahele ka holo ana o ke kaa.

            Ua hookauia aku na haawina kaumaha maluna na makua na laua kela kaikamahine, me kekahi poe makua, e ae nalaua kela kaikamahine, me kekahi poe makua e ae na lakou na keiki i make i na kaa otomobile, o na manawa aku nei i hala; i wahi nae e hoemiia mai ai ia mau haawina, ,a keia hope aku o hookoia ke kanawai me ke kakau-ha e pono ai

 

Ke Komisina Kau I Na Kumukuai

            Ke halawai nei kakou i keia manawa me kekahi haawina kupilikii, mamula o ka pipii loa o na kumukuai o namea apau, i oi aku i ko ka manwa e komo ana na aupuni o Europa iloko o ke kaua, o ka manaolana wale no a kakou e kauka‘i aku ai no ka hoemua mai o ke kumukuai, ma kekahi mau mea o ia no ka loaa o na lala o ke komisina kau i na kumukuai na lakou auanei e hooponopono mai i na kumukuai, o na waiwai e kuaiia nei maanei nei i keia wa:

            E komo Kino mai ana ke aupuni federala, ma ka hookaulike ana i ke kumukuai o na meakuai apau, no ka mea ua loaa mai nei he kauoha i ke Kiaaina McCarthy, e hookohu i na laa o ke komisina kau i ma kumukuaia he hookahi no nae hana e waiwai ai kela komisina o ia no ka aelike ana o ka poe kalepa apau i na kumukuai e kauia mai ana e kela komoisina in a no aole alaila aia no ka hana Mr. L.L McCandless ke ku mai la iloko o ka aha kiekie, i kumu alakai no na hoopii hanawai ma keia mua aku ke hoole kekahi mea kalepa i ke kuai hoolilo ana aku i kana mau waiwai elike me ke kauoha@ @ komisina.

            Ke lohela nei na leo kalahea mai kekahi pe‘a a i kekahi pe‘a o ka aina no ka pipii maoli o ke kumukuai o na meaai ka lole ame na mea ni apau i wahi naee hoopakeleia ae ai kakou mai ka pilikia mai e hoemi mai i na hoolilo ma kekahi mau mea  a e hoopololei i ke kuai ana ma na mea apau i ike @@ pela e pono ai ka noho ohana ana.

            Pehea ka nui o ka ukuhana e loaa ana ia kakou in a e mau ana no ko kakou kuai ana i na lole nani unuhi o ke uala e komo ana iloko o na anauna hoohauoli he ka nunui o na hoolilo; e komo ana iloko o na aha piliwai, ua makehewa no ia ukuhana eunui

            O na waiwai i hooulu ponoi ia ma Hawaii nei ma holoholona no hoi i hanaiia maanei, a e kuaiia ana me ka oluolu mamua o ke komo ana aku o Amerika iloko o ke kaua aole loa he mau kumu kupono no ka papalua a papakolu ia ae o ko lakou mau kumukuai; koe wale no ke apuhi ana mai i ka leulehu ma ka hoopu‘ipu‘i ana aku i na pakeke o ka poe e @ ana i kela mau waiwai.

            Ke ike maka nei kakou i ka hoopipiia o ke kumukuai o ka ia, a oi aku mamua oka mea kupono, oiai nae aole he kumu kupono no ka hana ana pela koe wale iho no ke ake ana e nui ko lakou pomaikai e pau nae ka noho mana ana mai o kela poe hoopukapuka maluna o kakou a e haawiia aku he haawina a‘o maika‘i loa ia lakou, ua hoea mai i ka pau ana o ka lakou mau hana apuhi i ko ka lehulehu mau pono.

            He hana lealea loa i kekahi poe ka pili ana mahope o ka waapa a lakou i koho ai ma na heihei o ka Poaono aku la i hala, eia nae he mea minamina ka puehu aha aku o na dala mahuahua iloko o ka manawa pokole loa me ka nui ole o ka hana. E laki kekahi poe, a e poho hoi kekahi poe, o ke ano iho la no ia ma na hana piliwaiwai apau!

 

Huhou Kuwaho

            Cleveland, Sept. 5. - He makana o $60,000 ke haawiia aku ana ia Jack Dempsey no ka hakaka ana me Weillie Meehan i 25 mau puni maloko o Reno me kekahi manawa mahope aku o ka makahiki hou ka i hoonaia aku maloko o ke kelekalapa i keia la e ka Reno  Athletic Club ia Jack Kearns ka lunahoohana a Dempsey. Ma ka hoakaka a ka Kalapu o Reno ua aa loa o Meehan e hakaka, aka nae o ka makana e haawiia mai ana iaia aole i hoikeia mai.

            Washington, Sept. 16 - Makala aku la i nehinei ka hoike ana aku o kakauolelo o ka Oihana kaua Aiana Baker i ke komite o ka Oihana koa o ka hale o na luamakaainana o ke kumu o ka hoonohoia ana aku o na kia ame rika maloko o Siberia no ke kiai wale ana no ia i ke alanui kaaahi e holo ana manawaena aku o Siberia. He hoakaka keia ma ke ana he pane no kekahi ninau no ka loaa aku o kekahi hoakaka maulua o ke kumuhana.

            Tokio Sept. 19.-E haalele iho ana ia Yokohama nei no Honolulu i keia la ke Kauka Paul Reinseh, ka Amerika kuhina i Kina, Maluna o ka mokuahi Veneuela o ka laina mokuahi laweleka o ka Pakipika/ Ma kekahi mawawa kokoke aku nei i hala kona hoihoi ana aku i kona hookohu a ua kauoha ia mai oia e ke keena aupuni e hoi aku i Amerika.

            Quebec Sept. 19 kekahi mau kanaka elima i paa na maka i ka uhiia i nakii a i hoopiha i na waha o na kakauolelo e hana ana maloko o ke kaaaho laweleka Kanada ma kahi kokoke aku i Harlaka i powa a lilo aku he $75,000 ma ke dala pepa a ma ke hula e laweia ana i ke dala ua lele aku la na powa a holo aku me ka palekana.

NA MARE

            Samuel Napule ia Tamar Malea, Sept. 16

John Kawailani Moses ia Angelina C.K. Coelho Sept 16.

Joe Haaheo ia Kapu Malo, Sept. 22

NA HANAU

            Na Wm. Wery ame Rose May he keikikane, Sept. 11.

            Na John Nicholas ame LOuisa Joseph, he kaikamahine Sept 17

            Na John Kahikina ame Lizzie Kaanoa, he kaikamahine, Sept 17

            Na A.B. Kroll ame Charlotte S. Homer, he kaikamahine, Sept 19

 

NA MAKE

            K.P. Malulani, ma ka Halemai Moiwahine Sept 17.

            Arthur Kahananui, ma ke Alanui Nuuanu Sept. 18

            Alfred Pali, ma ka Halemai o na Kamalii Sept 19

            Mrs. Malia K Kimona ma ka Halemai Moiwahine Sept 21.

            Wm Kahele ma ka Halemai Moiwahine Sept 21

            Pii Lohiole, ma ke Alanui Iwilei Sept 21

            Jas L Akana Jr ma ke Halemai Moiwahine Sept 21

 

KAUOHA KE KIAAINA E ELIIA KE AWA O KEWALO

            Mamuli o ke nui loa o na waapa la waia Kepani e hoopiha nei i ke awakumoku ua mauao ke Kiaaina McCarthy i wahi e hoopakeleia ae ai na uwa@ mai kekahi poino mai ma keia mua aku e hookaawaleia na waapa Kepa @ apau e hoohanaia ana e ka aila ea mawaho ae nei o Kewa a no ia kumu up haawi ae nei oia i ke kauoha i ka lananui o na hanahou e hoomakaukau koke aku oua i na kii apau e pili ana i ka hoohohonu ana i ke awa o Kewalo.

            Wahi a ke Kiaaina ua @kaukau ka haawina o iwakalua kumamalima kauk@ dala no ka eli ana aku i ke awa @ ae o Kewalo ahiki @@@@ mai ai ke nalu/

            O ka manao o kela awa e eli@aku ana aia ma kahi o ka elima hanori ka @ a o ka hohonu ma kahi o ka umi@ a i ka iwa@ @.

            I ka manawa e hohoni ai kela awa ua manao pu ke Kiaaina e kukulu aku i kekahi uwapo malila aole nae no keia manawa aku aia no a ikeia ka waiwai o ka  hana ana i kekahi uwapo malaila aiaila hookoia aku ia manao.

 

LOAA PONO AKU HE PILIPINO ILOKO O KEKAHI HALE.

            He Pilipino o Bartolome Loquino ka inoa, a ma kona moolelo ha paahao oia i hoopaa mua ia ma ka halepaahao ma Hilo kai loaa pono aku e huli ana ia loko o ka hale o Joseph K Kaakua he kiakaa no ke kaa uwila e noho ana maloko o kekahi o na hale o E.K. Lazaro ma kahi kokoke ae i ke kihi o na alanui Alapai ame Beritania.

            Ma ka manawa i hopuia ai o Loquino a ninauia ke kumu o kona hoea ana maloko o kela hale o kana pane o ka hoike ana ae i hele ae ka oia ma laila no ke noi ana i hana aohe nae he kanaka oloko o ka hale ana e hoike aku ai i kona manao.

            Iloko o ka hale keia Pilipino, a na ke keiki a Kaakua i ike mua iaia a no ka uwa ana o keia keiki i holo mai ai ka ,poe kokoke malaila. Ma ka puka mahope o ka hale ka oili ana o keia Pilipino a holo a na Frank Medeiros i hahai aku ahiki i kona paa ana, Ua laweia ae keia Pilipino e hoopaa ma ka halepaahao o ke kalana a ma ke kakahiaka o nehihei i hookolokolo ia ai.

 

 

NUHOU KULOKO

            He keu aku a ka hahana o ka wela iloko o keia mau la e hele nei a ke loheia aku nei na hoike a ua kauka no ka pahola o ka fiva ma kekahi mau wahi.

            Ma ka huli hoi ana mai a ka Lunakiai Low mai Hawaii mai, e hoomau aku ai oia i kana mau haiolelo hoeuau ma na wahi like ole no ka pono e loaa on a makeke aupuni no Honolulu nei.

            Ma ua mea i hoomaopopoia iloko aku la o na la i hala, no ka nui o na make mamuli mai o na ulia ua nui maoli ka hana a ke Koronelo Ash; , ma ka noii pono ana aku i ke kumu o ka make ana o kekahi poe.

            on a ma Kapalakiko aole he hoea nui mai o na ukana oloko o na haekuai maanei nei a ke hopohopoia aku nei e oi loa mai ana ka pipii o ke kumukuai o kekahi mau waiwai.

            Mamuli o ka lohi loa o kou hookomo ana mai i kau haina e D.K.K. Mine he hua piki no ka nane a John Liilii ua nele oe i ka makana no ka mea ua lilo mua i ka Makani Wili Ahiu o ke Koolau. Mahalo a nui ia oe!

            He Kauoha ka i loaa mai ia Kiaaina McCarthy mai ka Loio Kuhina Palmer mai o Amerika ma kela mau la aku la i hala e hoakala mai ana e koho aku oia i komisina no ke kaupaona ana i ke kumukuai o na meakuai apau maanei nei.

            O ka la heihei waapa kokoke loa e upuia aku nei iloko ia o ka la 11 ae nei o Novemaba ka la Lanakila ka manawa hoi i manaoia ai e paa ana na hale waapa o ka Makala ame ka Healani i ke kukulia.

            Nui ka olohani o na hui uniona ma Amerika iloko o keia mau pule me ka haalele ana he heluna nei o na kanaka i ka lakou mau hana a kewale hoi kekahi mau halehana lehulehu.

            Ma ka poakahi nei i hoomaka hou ai na kula aupuni me ka ikeia i k oi hou ae o na haumana kula i keia hapa me ka emi mai no hoi o na kumukula ma kekahi mau wahi.

            Mahope iho o ka noke ana i ke kamailio no ka hapalua hora, ua hoopaneeia ke apono ana i ke noi a ka Puuku Conkling, no kona hoolakoia aku i ke kaa otomobile no ka hoomaalahi ana i na hana i kona keena.

            Mamuli o ka pokole i ka puna kameki i hoikeia ae ai ka lohe i na hoa o ka papa lunakiai e ka mea lawe aelike e houlohohiia ana na hana o ke alanui holopuni.

            Eia ka oihana makai ke makaala loa mai nei i ka poe holonui i ko lakou mau kaa i keia manawa o ka poe e loaa aku ana e hakihaki ana i ke kanawai e paa ana @ i ka hopuia.

 

E HOEA MAI ANA NA MOKU UKANA NO HONOLULU NEI.

            I klike ai me ka lono i loaa mai i keia kulanakauhale ma ke kelekalapa ma nehinei mai Kapalakiko maim  e hoakaka ana ia i ka hele ana ae o ka poe wawahi olohani i hiki aku ka heluna i ka eiwa haer e hue i na ukana o na mokuahi e ku nei ma Kapalakiko oela hoi ka hoopiha hou ana i na ukana maluna o na moku e haalele aku ai ia Kapalakiko no Honolulu nei.

            O ka pilikia nui i hoomaopopoia ma Hawaii nei o ia no ka uuku loa o na ukana a na mokuahi e halihali mai nei uo Honolulu nei, ma ia ano ke hoopipii hou ia mai nei na kumukuai o ke kahi mau waiwai o ka mea wale no e haule mai ai na kumukuai ilalo o ia ka hoea mai o na mokuahi me na ukana hou iloko o keia mau la aku.

            O Na Negero wawahi olohani i hele ae e hana ma na uwapo ua hooikikaia aku lakou e na Negero olohani aole e hele e hana aole nae he hooloheia mai.

            O na kiakaa oto halihali ukana keia i hoonaia aku no na uwapo me kokou mau kaa i piha me na ukana ua hookikinaia aku lakou e ka poe olohani e haalele i ko lakou mau kaa eia nae i ko lakou hooko ana aku i kela kauoha ua lawe ae na kanaka hana i na hui mokuahi i ko lakou mau wahi a hoohana aku lai kela mau kaa kalaka.

            O ka mokuahi Saehem o ka hui mokuahi Matson i manaoia ai e haalele aku ia Kapalakiko ma ka Poalua nei e haalele aku ana ia ma ka la apopo me ka piha ukana no Honolulu nei ma ia la hookahi no koi e haalele aku ai ka mokuahi Enterprise ia Kapalakiko uo Hilo.

            Clevelana Sept 5 i ka manawa i hoikeia aku ai ka lono ia Jack Kearns ma ka po aku la i hala ua hoike au oia i ko Dempsey Makaukau mau e hoopakele i kono inoa moho i kekahi manawa e haawii mai ai kekahi makana ia e haawiia mi ai kekahi makana iaia noknoa hakaka aku. Wahi ana aole iloaa ae iaia ke kelekalapa mai ke Kalapu Reno aku elike me ia i hoikeia aku ia iaia. Eia ianei o Nearns ame Dempsey no ka hoopiha ana i kekahi hana keaka.

 

HE HOOKAHI PULE OKOA E HOOMANALOA AI.

            No ka hoomanao ana i ka piha ana he hookahi haneri makahiki o ka hoea ana mai o na misionari i Hawaii nei, he hookahi pule okoa e malamaia ai na hana hoomanao o kela ame keia ano ma keia kulanakauhale, e hoomaka ana ma ka la 11 o Aperila o keia hoomanao kilakila loa, e komo pu ai pe mau kaukani o na kaukani o na lahui like ole iloko o na hoomanao ana.

            E hoomaka ana na hana hoomanao mai ka la Sabati mai, me ka malama ana o na luakini he mau haiolelo i pili loa i na hana a na misionari.

            Ma ka Poakahi ae, he la ia no ka hoakoakoa ana i na hanauna a na misionari, me ka malama pu ia o kekahi anaina ike.

            Ma ka Poakahi ae, he la ia no ka hoakoakoa ana i na hanauna o na misionari, me ka malama pu ia o kekahi anaina ike.

            Ma ka Poalua he la ia i hookaawaleia no na hana hoonaauao, e komo pa mai ana na kula iloko o na hana ma keia la.

            Ma ka Poakolu, ua hookaawaleia keia la, no na Hawaii wale no, me ka wae ia o ka poe haiolelo, ma keia la e nialamaia ai he hoike hookuku o na Kula Sabati me ka malama pu ia o kekahi ahaaina, luau nui.

            Ma ka Poaha ae, ua manaoia, e kukala mai ana ke Kiaaina i keia la i la kulaia, me ka malamaia o kekahi mau hana hoikeike.

            Ma ka Poalima, he la ia e hoikekeia ai na hana kalepa, na oihana mikiala me mahiai, a ma ke ahiahi ana iho o kela la, na hoikeike tabalo.

                                                                        NUI KA OLOHANII MA AMERIKA.

            Iloko o na la aku la i hala, i kulike ai me na lono kelekalapa i hoea mai no keia kulanakauhale, ua nui ka olohani o na limahana, maloko o na hale hana haokila ma na kulanakauhale nui ma Amerika, me ka ku o kela ame keia aoao, maluna o ko lakou kahua iho, me ka maopopo ole o ka hopena o kela olohani.

            Ma kekahi mau halehana, ua panikuia na puka o na halehana, a ma kekahi wahi hoi, ua hoopukaia ae na kauoha e na  haku hana, in a aole e hoi aku ana na kanaka i ka hana, iloko o na la elua, alaila e paniia ana na puka o na halehua.

            Ma ka hoike a na alakai o na hui uniona, ua hiki aku ma kahi o ka 327, 000 ka nui o ka poe i olohani, me ko lakou upu aku, e hoomahuahuaia ae ana kela heluna iloko o na la pokole loa.

            Ma Nu Kakela ame Farrell ma ka Poakahi nei, ua nui ka Kaunaele i ala ae, me ka make ana o kekahi ooe olohani, mamuli o ke kiia ana i ka pu e ka pualikoa, oiai e hoao ana e hoomalu i ka haunaele.

            Ma kekahi mau kulanakauhale hoi, ua ki okoa ia aku na pu panapana e na makai iwaena o ka puulu o ka poe olohani, ia lakou i akoakoa aku ai ma kahi o ka halehana, me ka make ana o kekahi poe.

            I cela âme keia la, aia na manao oolo ku mawaena o ka poe olohani ame na luna oihana o ke aupuni na lakou e hoomalu ana, a ua kahea hou ia aku na koa, no ka hoomalu ana i ka haunaele ma kekahi mau wahi.

 

                                                            HOOLE KA AHA KIEKIE I KA PILI O OWANA IA LILIU.

            Ma ka hoopii hoohalahala a Mrs. Owana Belliveau o ka laweia ana imua o ka aha kiekie, no kona pili i ka Moiwahiue Liliuokalani, ua kakoo mai kela aha i ka olelo hooholo a ka Lunakanawai Ashford, e hoole ana i kana koi, oia ka mea pili kokoke loa i ka Moiwahine Liliuokalani i make, ma ia ano, ua hoole loa mai ka aha kiekie i ka loaa ana ke kuleana ia Mrs. Owana Belliveau, e ku e aku ai i ka palapala kau oha hooilina i hanaia e ka moiwahine.

            Eia o MRs. Owana Belliveau ke noho mai nei maloko o ka halepaahao, no ka hana ana i kona hoopa'i o ekolu makahiki hoopaahao, me kona kokoolua me James M. Kealoha, no ko laua hana ana i kekahi palapala kauoha hooilina apuka.

            Ma ka hoohalahala o ka waiho loa ia ana aku imua o ka aha kiekie, e hoakaka ana o Mrs. Owana Belliveau, ma ka manawa o ka make ana aku o ka Moiwahine Liliuokalani, ma ka la 11 o ka mahina o Novemaba, 1919, oia ka pilikoko kokoke loa aku i ka moiwahine mamua o na pilikoko e ae, aka nae, ma ke kuekaaia ana o na oleloike i waihoia ae iloko o ka aha, nana i hoole i kona pili, ua lokahi na lunakanawai ekolu, ua pololei ka olelo hooholo i hoopukaia e ka Lunakanawai Ashford, mamuli o ka hiki ole ke hooiaoia ka Mrs. Owana Belliveau mau koi apau, no kona pili loa i ka moiwahine i make.

            WASHINGTON, Sept. 25 Aneane hookahi biliona dala ma ka bona aie kuokoa o ka bona mua i hoopukaia mai ai i ukuia, elike me ia a ke kakauolelo o ka wahona waiwai Glass o ka hoike ana ae.

            MOBILE, Sept. 25 Malalo o kekahi kanawai i apono kokeia iho nei e ke aupuni kulanakauhale he $100 ka hoopa'i ke kanuia ka mea make ma ka la Sabati. O ka hooholoia ana o keia kanawai o ka hua ia o kekahi palapala hoopiii a na kahunapule o ka hoopii ana ae i ke komisina kulanakauhale, hui pu me ka poe eli lua kupapa'u ame ka poe hana pahu kupapa'u.

 

HAKI KA WILI POHAKU A KE AU PUNI KALANA

            Halawai hou no na hana o ka hoomaemae ana i na alanui me na pilikia a eku wale ana no kekahi manawa ma muli o ka haki ana o kawili pohaku a ke aupuni kulanakauhale ame kalana elike me ka Enekinia John H. Wilson o ka hoike ana ae ma ka Poakolu nei. O ka wili pohaku  wale no a ke kalana ka mea nana e wawahi i ka pohaku a hiki ai hoi e hoolako ae i na materia no ka hana ana i na alanui a mamuli o kona haki ana ua hoomaloloia ka hana ana i na alanui ahiki i ka paa ana o ka wili.

            He mau la lehulehu i hala aku nei ka haki ana o ka wili, eia nae ua haua hou ia ae no ka a paa a ekolu no ka la o ka wili ana ua haki hou iho la e hiki ole ai ke hana hou ia ae a paa oiai na kanaka o na halehana hao e hoomau ana i ka lakou olohani ana.

 

ALA NA MAKAAINANA AMERIKA MA FIURE MALUNA O KA MOKU

            Londfon Sept. 15 ua wikani @ @ rula i kauia e Kenerala Gabriel @ Anunzio maloko o Fiume e hiki ole ai i na kenerala a na Aupuni Huiia ke komo ana aku iloo o ke kulanakauhale wahi a ka lono kelekalapa mai Trieste mai o ka loaa ana mai i@ i nehinei. O ka hopena ua koiia mai na elele aupuni a na Aupuni Huiia e kauoha ae i ka lakou mau mokukaua ni ka holo aua aku e hoopakele i ko lakou mau makaainna pakahi maloko o Fiume.

            O na makaainana Amerika apaumaloko o Fiume ua holo aku no ko lakou puuhonua oia ka mokukaua Pittsburhg. i hekauia maloko o ke Kaikuono o Fiume a he mau pualikoa marina ka i hooleleia aku iuka a kukuluia ae a uni ka hale oihana o ke kuhina Amerika. Ua lawe ae na Pelekane i kekahi hana makaala elike me ia, a he mau makou hahai topido ka i hekauia ma ua aoao o ke mokukaua Pittsburg a no na pualikoa Palani hoi ua honohoia lakou ma na uwapo e kiai ai.

            Ahiki mai i keia la aohe pane i hoopukaia ae e ka ahaolelo kiekie no ke noi a ke aupuni Italia e hele aku na Aupuni Huiia e kokua ia Rma ma ka hooponopono ana i ka uinau e pili ana ia Fiume.

            Ma ke alanui Mokauea mauka ae nei o Kalihi Jr. e law i kona ola iho ma ka inu ana i ka laamake ma ka Poakolu nei eia nae ua hoopakeleia kona ola ma ka paumaia ana o ka laaumake mailoko aku o kona opu ma ka halemai o na uila poino.

            Mamuli o ka make ana i ke kaikamahine Kepani o Eiwa makahiki mauka ae nei o Kapalama i hookuiia ai e ke kaa otomobile e hookeleia ana e kekahi koa i lawe ae ai ka oihana koa i ka niinaninau pono ana no ka kumu o kela make ana a ke kakali aku nei ua luna oihana kulanakauhale i ka olelo hooholo a ka aha koa no ka mea e hana aku ai malama o ke kiakaa o ka otomobile.

            No ke kukakuka ana i ka manawa e hoomaka aku ai na Kepani kamana pena hale ame hamo puna i ka lakou mau hana no ka ewalu hora hapa e ka la in a paha ia ma ka la 1 o keia ma hina ae a i ole ma ka la 1 paha o ka mahina o Ianuari o ka makahiki 1920 e noho ae ana ka halawai a ka ahahui o ka poe kamana ma ka auwina la o keia Sabati iho

 

HOOMANAO I KAHI 156-158 ALANU HOTELE

MAUKA O KA HOKELE YOUNG

            Ua hoao kekahi poe e hana i wahi no oukou e noonoo iho ai ua nee makou mai ko makou wahi kahiko mai o ka mea oiaio aole makou i nee,

            O Kauka Capps ua kamaaina oukou Mrs. Correa, Ka uka Rushforth ame ka poe e ae he o ia mau no lakou Aole he kuleana o kekahi kanaka okoa aku o Thompson me ko makou wahi. Hiki ia makou ke olelo Hawaii

 

Dr. Lewis Edwin Capps

Kauka Rushforth Kokua

Thompson Optical Institute Co.