Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 43, 24 October 1919 — Page 7

Ka Nupepa Kuokoa

 

He Moolelo no ka

MAKAIKIU MAKENEKI

a i ole

KA OHUA MAI KA PA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA

 

mailio aku ai i ka makai o ke kaaahi oia ka ohua mai Sekotia mai ana e nana ana. no ia kumu i hele ae ai ka makai o ke kaaahi e huli iaia a hoike aku no ke kelekalapa me ka malu. me ka niuau pu aku in a paha oia ka ohua mai Sekotia mai i makemakeia. a nani hoi ke kelekalapa.

            "A me he mea la ua ae mai o Gerena ma ke ano hoopunipuni, oia ke kanaka i makemakeia a nana ia kelekalama. Ma ko‘i iho me hea la ua holo mai laua oia hoi, o Gerena ame Woka, no kekaha hana, a ke olu au e koho hew, o laua na kanaka i hawahawa na lima i ke koko o Reminetona.

            "Ma ko‘u hoomaopopo iho ua nanaia me ka makaala ole ka huli ana i na kaaahi kakahiaka nui, ma ka manawa e iho mai ai na ohua mailuna mai o na kaa, a me he mea la ma kekahi manawa e hoopanee mau ia ana ia hana a hala ka hora mahope iho o ka lele ana mai o na ohua.

            "Ma keia manawa nae ua hoomaka kokeia ka huli ana aku ialloko o na kaa he umi, a i ole. he hapaha hora mahope iho o ka haawiia ana aku o na tikiki.

            "Ua hoikeia aku kela loaa ana aku o ke kanaka make ma loko o ke kaa i ke komisina makai e noho ana ma kahi kokoe mai i ka hale hoolulu kaaahi, a mamuli wale n o o ka oluolu ke hele aku e nana i ke kino make mamua o ka lawelaweia ana o na hana e ke komisina. E like i‘o no me ka‘u i hoohuo ai o Samuela Reminetona ua kanaka make la oi i‘o no.

            "E moe ana oia me ka huli pono o ke alo iluna. a o ke kihei ana i owiliia i uluna ke waiho ana malalo o kona poo, E waiho ana oia ma kona aoao akau i ka noho maluna o ka noho kokoke loa aku i ka enekini, me kona mau wawae he mau inihawale no ke kaawale mai ka puka mai.

            "Ma na aoao hema o kona lae he puka poka o kekahi pupanapana uuku loa, a me he mea la ua hiamoe oia ahiki he minuke mamua iho o kona ku ana i ka poka. Aohe i ano e kona helehelena. aka. he helehelena nio kona a‘u o ka ike ana iho e hoike ae ana ua hikilele loa oia ma ka manawa i ku iho ai oia i ka poka. O kona lima akau malalo o kona kua. a oka lima hema ua moe pololei iluna maha‘i o ke poo.

            "Oia mau no ke kalia ena o ke koko, me kekahi mau hulu koko maluna o kona mau lole a ma na wahi e ae oluna o ka noho. O kona kuka kaahele ame ke kuka oloko ua weheia na pihi a hono hookahi pihi o ke kuka maloko ua moku a e waiho ana iluna o ka noho. a mahope o ke kua me he mea la ua kuhi inoia. ua nahae a ua hamama ia wahi.

            "He puliki kilika halenalena kona e komo ana ua wehwehe ia na piha mailuna a hala ilalo. o ka pakeke maloko o ka puliki ua loleia ua loleia ae a kaa oloko mawaho. a he nahae ma kekahi kihi o ia pakeke. No ka nui ole o ka manawa i haawiia nuiia‘u e nana aku ua hiki ole ia‘u ke hoakaka aku i na mea apau. Aohe i loaa ia‘u he manawa kupono e nana pono aku ai i na mea apau. Aohe i loaa ia‘u he manawa kupono e nana pono aku ai i na mea apau ma kona kino. a ia‘u i hoao aku ai e koomahuahua aku i ko‘u ike ua papaia mai la au e ka makai o ke kaaahi.

            "Eia nae, ua hiki no ia‘u ke ike aku i kekahi mau komolimi ma kona mauamanamanalimi e paa ana ia wa. oia mau no ka paa o kana uwaki ma kona pakeke aohe i laweia. he mau dala pu kekahi me ia e waiho ana. aohe nae he hiki ia‘u ke ike aku i ka huina maopopo o ia mau dala iloko o kona mau pakeke.

            "No ka mea e pili ana i ka pakeke mamua o ka umauma. aohe ike pno ia aku o kekahi kihi nae ma ka aoao hema ka i nahae. Ma ka‘u nana aku aohe oia i hakaka me kekaha mea. uka. o keia mau wahi nae apau o kona mau aahu a‘u o ka hoakaka ana ae la. ma ka mea maopopo loa i ka nana iho ua hanaia ia mahope iho o kona make ana. no ka mea, aohe mau mea hoike e ikeia iho ana ua hakaka oia me kekahi mea. no ka mea oia mau no ka moe maikai iluna o ka noho.

            "Ma ka hoohui ana ae i keia mau mea apau ua pepehi maoli ia oia oia ka mea maopopo loa. o ka manao nui ma ia pepehiia ana i mea e lilo aku ai na waiwai apau i manao wale ia aia mahuna o kona kino. O ka ninau, in a he mau waiwai kekahi ma kona kino, heaha la ia mau waiwai? Hookahi no mea maopopo ke olelo ae oia no ka waiwai a Mr. Wilemota i aihueia ai. aina o na daimana i‘o a Milemota na waiwai maluna o kona kino. alaila owai ka mea pepehikanaka? A eia hou. e lilo ana ka kakou papahana i hoolala ai i mea kapeke loa mai ka kakou i noonoo ai mamua.

            "No ka hoao ana nae maluna o na manao koho e pono e ninaninauia ka Sanakelea wahi o ka hele ana mai ka po mai o ka aihueia ana o na dimana ahiki i kona manawa i hopuia ai. Ina, elike me ka kakou i hoomaopopo ai aole i hui o Reminetona me Sanakela, ua waiho anei o Sanakelea i kekahi puolo na Reminetona ma kekahi wahi a laua i hooholo ai, a i ole ua hoounaia anei ia puolo e Sanakelea ma ka ekeleka i kahi wahi. no ka mea malia ua koho o Reminetona o ke alahele wale no ia e palekana ai, oiai nae, he alahele no ia. in a no ka huliia, e ikeia ana no a e loaa ana.

            "O ka põe kaahele ma ke ano he rula aole hiki ke manaoia aku he 20,000 paona ka waiwaiio o kekahi waiwai makamae ma kona kino a maloko hoi o kona pakeke o ka puliki. in a hooholo o Rimeona nana punoi no e lawe i kela mau waiwai maluna o kona kino. e pno e loaa ka mea pepehikanaka mamua o ko kakou hoomau ana aku i ka huli mahope o kela mau daimana i aihueia a Wilemota.

            "Ma ia manawa hookahi e aneane ana e pololei loa kela mauao mua i hoolalaia ai e kakou. Malia aole he mau diama ma kona kino. a o ka mea nana i pepehi ua pepehi oia ia Reminetona a make me kona manao he mau daimana ma ko Reminetona kino. a ma ia manawa e lilo aku ai iaia, eia nac. ma ia hana ana ana ua pepehi oia me ka manao kuhihewa loa a e komohia aku ana oia iloko o ka pilikia mauwale. Malia aohe mea ‘i loaa iaia ma ka pakeke o ka puliki o Reminetona e komo ana.

            "O na kanaka elua i hoohuoiia me ka maopopo loa oia kela mau kanaka au i hoakaka ae ai maloko o ke kelekalapa oia o Gerena ame Woka. He oiaio eia laua a elua maloko nei o Parisa. a ke olu au e koho hewa aia laua maloko o ka hokele aole i mamao loa mai ka hale aku a‘u e kakau nei i kea leke.

            "No ko laua kamaaina i na wahi apau iloko nei o Parisa a aole paha. aohe i maopopo ia mea ia‘u, hookahi me mea hiki ia‘u ke olelo ae ua hoike mua ia aku ia laua ko laua wahi e holo mai ai. O ka laki ma ko‘u aoao a‘u e hoike aku oia ko‘u hui koke ana me Topina a hoouna aku la iaia e hookolo aku mahope o laua, o ke kumu o keia laki mamuli no ia o ka mau keklekalapa o ka hoouna ana mai.

            "Ma keia manawa ke manao nei au ua loaa aku la ko laua wahi e noho mai nei ia Topina i keia manwa. a mamuli o kona hui ana me kekahi makaikiu Palani, e hiki ana laua ke hopuia no ka hoohuoi ia aku na laua i pepehi ia Reminetona.

            "He wahi manawa uuku wale no ko‘u e kakau nei i keia leka i hiki ai e loaa ka ekeleka mai nei aku i ka wa kupono. Aiaila hoopaa iho la ka mea kakau i ka wahi o kana leka loihi, a i ka loaa ana mai o ke pooleka. kapili iho la, a kauoha aka ia i ke kuene e kiai i kana paiki ame na mea e ae ana e waiho ana. a holo aku la no kekahi aoao o ke alanui no ka hookomo ana aku i kana leka iloko o ka pahu-leka ma kekahi kihi aku o ke alanui.

            "Mamua nae o kona hookomo ana aku i kana leka iloko o ka pahu, alawa mua ae la oia iluna e nana i ka uwaki nui e kau mai ana. a i kona ike ana he nui no ka manawa i koe, minoaka iho la oia. alaila komo aku la iloko o ke keena kelekalapa no ka hoike mua ana aku i Ladana he leka kana e hoea aku ana. a e makkaala mai kela aoao i ka haleleka.

            Iaia i hoi mai ai a oiai oia e ku ana mahai o ke pakaukau kakau iho la oia i kekahi mau mea hoomanao pokole. me ke kaholo loa.

            "E kuu mele aloha - E olelo aku oe i kahi keiki e makaala loa aku oia ia Kelemenete, o ke alanui Tudora. E hoao aku oia e ninaninau in a he leka kekahi e loaa aku ana ia Kelemenele i kuniia mawaho mai Parisa aku, a i ole. he kelekalapa paha kekahi mai Palani aku nei nana. Ina e ike ia aku ana ko Kelemenele hoomakaukau no ka holo mai i Europa nei. e olelo iho oe i ke keiki e kelekalapa koke mai ia‘u i ka hokele i hoikeia ae la ka inoa maluna.

            "Elike me ka nui o ke dala ana e makemake mai ai pela oe e haawi aku ai. Malia e ike aku ana oia i kekahi o na makai mai ke keena oihana makai mai. aka aohe ia he mea pilikia. E likilo loa mai ana o Kelemenele no kahi o na makaikiu mai ke keena makai mai. a i ka manawa e makaala ole ia mai ai one ola kona manawa e holo malu mai ai me ka ike ole ia a loaa ole nui. Mai poina oe i ka laau e kulio hana nioheu a kaua."

            Ua pa‘i mua ia no ka inoa maluna o ka wa-hi leka, nolaila hakalia no a paa ka leka o kona hookomo iho la no ia. O Mrs. Baida ka inoa e kau ana mawaho o ka wahi-leka. a ma Kamabela kona wahi noho.

            Ua maainaama loa loa ae la ia manawa. nolaila ua hiki loa i ko Ohua mai ka Pa Kapilimoku mai o Sekotia ke ike aku i kana wahi e hele aku ai me ka aloalo ana maha‘i o na wahi opilopilo. Iaia e hele ana ke ku la ke kuene ma ka puka o ka haleaina a nana aku la iaia i ka hele me ke kahaha nui iloko on a no kona mau ano apau; mahope iho nae keia o ka hoohala ana o ka malihini he hapalua hora paha maluna o ke pakaukau no ka ai ana i na meaai ana apau o ka hoolale ana aku i ke kuene.

            Mamua o ko Mr. Baida, oia ka inoa o keia malihini mai ka Pa Kapilimoku mai o Sekotia ai ana. haawi aku la oia i ke kauoha i ke kuene e hoomo-a mai ana. huli ae la oia ma o a maanei e nana no kekahi nupepa. a no ka loaa ole, wehe ae la oia i kana wahi buke pakeke. alaila wehe ae la oia i kekahi mau mea kakaikahi ana o ka nanao ana iloko o ka pakeke, kekahi mahope o kekahi. alaila hoonohonoho iho la maluna o ke pakaukau; he elua mau wahi ipupaka; he wahi buke uuku, elike me kahi huke humumua, ehiku mau wa-hi leka. a he mau apana pepa kakau. a he wa-hi owaho no ke aniani maka.

            I ka waiho ana iho i keia mau mea maluna o ke pakaukau alaila lali u iho la oia i kekahi penikala iloko o ka pakeke ma ka mao hema o ke buka i kela  ame keia manawa a ke kuene e kaalo ae ai ma kahi aoao o ke pakaukau e lena mau mai ana oia maluna o keia mau mea a Mr. Baida e mau ma iluna o ke pakaukau mau ana iho iloko on uo ka hana ia mau mea a ke keonimana e hoohala ana i kona manawa.

            No ka hoomau o ke keonimana i ke kahakaha ua koho wale iho ke kuene e kahakaha wale ana no paha ua keonimana la i kekahi ki o ka luna nui o ia hale, a i ole kona kii paha. no ka hoouna ana aku i kekaha mau nupepa no ka hoopokaia ana mai. elike me ka hana a kekalu poe kahakii e hana ai, he poe kaahele i hookohuia mai no ia hana.

            Iaia nae e hoomakaukau mai ana e hohola i ka uhi pakaukau lilina keokeo maluna o ke pakaukau a ia kilohi ana mai ana ua ike mai la oia i na mea a ke keonimana e kahakaha ana. a ike iho la oia i kona kuhihewa loa. He mau huapalapala kana e ike mai ana maluna o ka apana pepa aole he mau kii o kekalu o na mea maloko o ia haleaina. He mau mea pohihihi loa kana e ike mai ana a ua kuene la o ka manao ana iho he kanaka hana keaka paha ka malihini, no ka mea ke ike mai la oia i kekahi poai. a ma na wahi like ole o ia poai na huapalpala mai ka A a i ka W; alaila omunamu iho la ua kuene la." he kanaka kahakii hale ka kela."

            Ma ka mea oiaio nae o ke kii a ke keonimana o ke kaha ana he huinakolu kupono iloko o ka poai. a ma kela ame keia huina o ia huinakolu na kuapalpala ana e ike mai ana A, E, I ame O, a pela aku. He hana hoi a ka malihini e hoike ana i kona makaukau ma ka Moleanahonua , a ke kuene i ike ole ai i kekahi mea e pili ana ia ike.

            He hana maa mau no keia na ka Lunanana Baida. oia ka hoohana ana i kona noonoo ma na manawa kaawale apau e loaa ana iaia, i ole e hoopoho wale ia kona manawa me na mea waiwai ole.

            Oiai ke keonimana e hoopiha ana i kona manawa me keia hana ua holokiki mai la ke kuene mai waho mai a komo ana me ka nui o ka hana me kekahi nuhou hoohikilele a i mai la.

            "Ua lohe mai nei anei ke keonimana i kekahi mea hou? He hana ku i ka weliweli kekahi i hanaia maluna o ke kaahi au, e ke keonimana, i kau mai nei. he pepehikanaka. O ko‘u lohe ana mai la no ia i kekahi o na kuene oloko o kela haleaina ma kela aoao. Aole anei ia he nuhou ku i ka weliweli?"

            "Auwe. akahi no ka oukou a lohe ia mea hou ma keia aoao o ke kulanakauhale? i ninau aku ai ke keonimana. "he keu aku ka maka‘u ole o ka mea nana i hana kela karaima ino loa! Akamai no ko Parisa nei poe i kela ano hana, aole anei ou manao pela?"

            "Ae no hoi; aka nae aole i oi aku ko lakou akamai i ke kahakaha ku mamua o kou. elike me ka‘u e ike aku nei; no kela karaima i hanaia mai la ke manao nei au e hele aku imua o ke Komisina Makai a noi aku iaia in a e ae mai ana oia ia u e nana aku i ka helehelena o kela kanaka i make ai, malia ua ike lihi iki no hoi paha au iaia.

            "O kekahi hana a‘u o ka manao ana iho la e lawe pu aku i kena apana pepa au i kahakaha iho la imua o ke Komisina Makai a hoikeike aku iaia in a e hiki ana iaia ke helhelu iho i ka manao o na mea au o ke kahakaha ana.

            "E lawe aku i keia apana pepa. I mea aha ia au e lawe aku ai?"

            "I hoikeike aku hoi paha i ke Komisina in a hoi e hiki ana iaia ke heluhelu iho i ka manao o kena kii au o ke kahakaha ana iho la."

            "Aole i‘o ka hoi kou lawe aku i nei apana pepa - no‘u ponoikeia waiwai; he kii wale no keia a‘u o ke kahakaha ana iho nei no ka hoopau molowa ana aole no kekahi kumu e ae.

 

MOKUNA VI.

 

            E huli hou ae ka kakou nana ana maluna o na kanaka elua a Kupuna. a i ole. Baia o ka lawe ana. Maloko o kekahi hokele ku mamao loa ma kahi kaawale mai ke alanui aku, a mawaena hoi o kekahi mau hokele nunui a kaulana elua i lawe aku ai o Baia ia laua ma ke kakahiaka o ko laua hoea ana mai i Parisa. Ma kana mau mea o ka olelo ana aku ia laua he lehulehu loa na kanaka e noho ana ma kahi kokoke mai ia hokele a he nui no hoi na kanaka Pelekane e noho ana maloko o ia apana e hiki ai ia laua ke konoia mai e komo aku maloko o kekahi o ia mau wahi me ka ike ole ia mai.

            Wahi ana. he nui loa na kanaka kahulio, a malama hale kaa a mau kiakaa i hoea mai ma ia wahi mai kahi wahi mai o na kalana o Enelani. a in a no ko Batolomaio huikau pu aku me ia poe e nalowale loa ana oia e hiki ole ai ke ikeia a ke huliia aku. no ka mea. e kuhihewaia aku ana no oia o kekahi o na kanaka mai Pelekane mai i hoea mua malaila no na hana i hoikeia ae la maluna.

            No Batolomaio aole oia e manaoia mai ana he kanaka o kekahi kulana kiekie, a ma ia ano e manao mau ia mai ana oia he kanaka kupono i ka hana ma ke ano he kauwa, a e hopu kokeia mai ana oia ma ke ano he kahulio a i ole kiakaa paha. a ma kahi o ia mau hana oia e noho mau ai a huikau pu aku me na kanaka Pelekane e noho hana ana ma ia mau wahi. a ma ia ano oia e nalowale loa ai a loaa ole ke huliia aku.

            O keia no ka Baia i hoolala mua ai no kahi enalo ai o keia mau kanaka a e loaa ai hoi ka hana e pono ai laua malaila. No Sa Keoni hoi a i ole Gerena. mamuli o kona kulana kiekie ua huikau pu aku la oia me ka poe kiekie maloko o na ahahui. No ka poe i kamaaina i kono moolelo mai kona mau makua i ai he oi aku ke ino o na ahahui ana o ka hui pu ana aliu mamua. he mau ahahui i kaulana i na haino, a iloko o na la a pau o kona ola ana. oiai nae aole oia i ikeia e na kanaka o ka opena o Soho.

            O ka pepehiia ana a make o ka wahine a kekahi kiaaina Paniolo maloko o ke kalana o Mefea a i komo pu ai hoi o Sa Keoni, he hana ia i kaulana ai ka hui a Kelemenete. a oia hui hookahi no ka mea nana keia hana i hoolimalima i keia mau kanaka e hana i kekahi karaima i mea e loaa ai ka pomaikai.

            Ma ka moolelo ua hoopaluia ke Kiaaina Paniolo me kekahi kaikamahine Amerikau‘i o Bokekona. he wahine opio nae i lawa ole kona hoonaauaoia ana; he kanaka e ae kekahi i makemake iaia i wahine. he luna kudala a no ke ko ole ana o kona makemake ua lawe ponoi ae la oia i kona ola.

            Ma kekahi la oiai ua wahine opio la e hele ana e holoholo maloko o ka Paka Haida. hahai mamao aku la o Gerena iaia a i ole o Sa Keoni. a i kekahi manawa ma ka palapala ua o Gerena e hoouna aku ai i ua wahine opio la e hoike aku ana i kona mau manao iini iaia maloko o ia leka.

            No kekahi mau manawa lehulehu mamua aku e ike mau mai ana kela wahine opio ia Gerena e nana pono aku ana iaia oiai oia e noho mai ana ma ka puka aniani o kona hale; ma kekahi manawa e komo ana o Gerena i ka paalole eleele. he hoailona e hoike aku ana i ka wahine opio no ka eleele o kona puuwai i ke aloha iaia. a oiai he kanaka malihini loa o Gerena i kela wahine opio ua lilo ko Gerena ike mau ia mai i mea pohihihi loa i ka manao o ka wahine opio.

            Eia nae. no kekahi manawa loihi ko Gerena hoohune ana i ka hele aku e hui me ua wahine opio la. a i kekahi manawa ua halawai oia me ua wahine opio la a ua hoike aku la i ka nui o kona aloha iaia. me ka i pu aku he koko alii aia iloko o kona mau aakoko, a ua kupono hoi ua wahine opio la e mare mai iaia. Mahope wale mai ka ikeia ana o kona inoa o Gerena. e hele mau ana oia mamua aku ma ka inoa o Monetemare, a i kekahi manawa o Sa Keoni.

            Aole oia i komo pu me ka poe i mareia a oki mahope mai oia nae. maloko o ka palapala i ikeia ai oia kekahi. ma o ka inoa e kau ana me kona sila. O ke kane a ka wahine opio i makemake loa ai oia ka lunakudala. he kanaka opio waiwai a naauao a he hana hoi koa e hana mau ana a nana ponoi e malama i kona makuahine ame kona mau kaikuahine, a i kona manawa i lohe aku ai o kana kauwa wahine no ka ka wahine a ua lunakudala opio la i makemake ai, ua lilo ia i kumu ma i nona.

            Mamuli o keia kauwa wahine a ka wahine opio i loaa ai ka ike ia Gerena i na wahi apau a ka wahine opio e hele ai, a i ka lohe ana o ka wahine opio aole ka no kona ui ke kumu i makemake ai o Gerena iaia, aka no kona waiwai wale no ua hoopau wale oia i kona manao.

            O ka wahine kauwa ka mea hele mau me Gerena ma na wahi apau. a iaia oia e ninaninau aku ai no na ano apau o ka wahine ui opio. a i na manawa apau ana e hele pu ai me ke kauwa wahine e noi mau aku ana oia i mau dala mai keia kauwa wahine mai. a i kekahi manawa e aihue ana oia i kana mau dala mai iaia mai. a ma kekahi manawa. maloko o na hokele nani o Gerena e noho ai no ka pule a oi i kekahi manawa malalo o na hoolilo o na dala a ke kauwa wahine e noi mau aku ai i kona haku.

            Maloko iho o ke kulanakauhale o Ladana he kanaka nana ole ia mai o Gerena e ko laila poe. mamuli o ka ike ia ana o kana mau hana ino. e hoala mau mai ana lakou i ka lakou noonoo ana nona maluna o kana mau hana ino i hana ai i na la hale aku.

            He kanaka piliwawai wale no o Gerena i ka olelo a na kanaka maloko o Ladana; oloko o na hale pahupahu a piliwaiwai kona mau wahi ike mau ia. a i kekahi manawa maloko o na hale keaka; he kanka apuhi a piha epa; aohe wahi dala ma kona inoa maloko o ka banako. a ma ka hapanui o na manawa e hoopipili mau aku ana oia me na kaikamahine hulahula a himeni in a ke ano makilo i mea e loaa mai ai o kana wahi dala a loaa kana inau meaai. a i ole hele aku i na halekeaka.

            Iaia maloko o ke kulankauhale o Parisa e lilo ana oia he kanaka palaualelo a he kanaka makilo a o ke kamailio nui ma kona waha oia na mea pili kalaiaina me ka pai mau ia Pele kane aohe nae he hooikaika e loaa iaia ka ike i ka olelo Palani.

            He uni no ia ano põe maloko o Europa, he poe kulana kiekie ke nanaia aku mawaho, eia nae, he poe molowa; he keonimana oiaio ke nana aku ia lakou; he poe hoopono oiaio. he mau hoahanau a i ole he mau kaikoeke paha no na makaainana Pelekane waiwai loa, eia nae. he hakahaka na pakeke. a maluna o ke aloha mai ame ka lokomaikai mai o ko lakou mau hoaloha a mau pilikana ke kauka‘i ana aku i ko lakou ola o ka noho na maluna o ka ili honua, he ola waiwai ole.

            No keia Sa Keoni a i ole Gerena hooi he hoike mau oia i kona ano hoopono a keonimana. a no ia kumu ua hoopilipili mau mai na wahine iaia no kona haawi mau aku i kona mau ano maikai imua o lakou ame kona haawi pu aku hoi i kana mau makana ma ke ano kipe ia lakou. a ia mau wahine nae e kuhihewa mau mai ana he kanaka waiwai oia. aole ane.

            I ka manawa i hoea aku ai o Mr. baia i ka Hokele Klifitona me na kanaka elua o ka iho ana mai uo ia ilalo o ke kaikamahine hulahula e noho ana maloko o ia hale. Ia komo ana aku a na kanaka ekolu nana pno mai la oia ia lakou me ke kahaha nui me ka hoihoi ole no ia hoea ana aku.

            Ia manawa kaa mua aku la ia Mr. Bin ke kamilio ana aku i na kaikamahine la i ka i ana aku ua hoolimalima e ia eia kekahi mau rumi maloko o ia hale ma ka papahele maluna no kona mau hoaloha. oia ua kanaka e ku pu aku ana mamua on a ia manawa. o ko laua hoea ana mai no ia i Parisa mai Italia mai.

            "He elua mau moe maloko o kela rumi. a oiai he loa ke ala hele a kona mau hoaloa o ka hele ana mai me ka loaa ole o ka hoomaha ia laua. ua makemake loa laua e loaa kekahi wahi mehameha nui ole o na kanaka. Aia hoi a kuu iho ko laua luhi. a loaa ae ka maikai ame ka ikaika o ko laua mau ola kino. alaila noonoo aku ko laua wahi e hele hou aku ai. Ua papaia mai laua e ke kauka aole e hele no ka akau. a nolaila. e pono hoi oe e oluolu mai e ka hakuhale e lawe mau aku i ka laua mau meaai iloko o ko laua umi a malaila mau laua e ai ai no ka mea. he oi aku ko laua makemake e ai maloko o ko laua rumi kahi huikau ole aku me na kanaka.

            "Ma na aina kakahiaka e lawe aku no oe i ka laua mau meaai ma ka manawa mau e ai ai ka aina kakahiaka. a no na aina e ae. i mau meaai mama wale no kou e lawe aku ai."

            Ua haawi mai ia ke kaikamahine i koua ae no keia manao o Mr. Baia o ka hoakalea ana aku la ao kona nana mai i ka pono o na kauaka kaahele me ka manao nei he mau kanaka i‘o laua mai Italia mai a ua makemake i‘o la laua e noho malaila no kekahi manawa no ka hoomaka ana ia laua iho. a in a paha i maopopo mua iaia. he mau kanaka hana karaima keia. a i laweia aku la ilaila e huna ai. in a la paha aole oia e ae mai ana i ka Mr. Baia mea o ka hoakaka ana aku.

            O ka Mr. Baia hana mua loa mahope o ka hoihoi ana aku i kana mau hanaiahuhu noloko o ko laua mau rumi, oia no kona kiei mua ana aku mawaho o ka puka aniani i maopono ai iaia ke kiekie o ka puka aniani mai ka ilihonua ne; ma ka papahele keia malalo o ka hale. Aole oia wale. hele pu aku ia oia e nana i na puka a pela me na rumi liilii maloko aku o ka hale a hoao pu aku la i na wahi apau o ka paia in a ua hanaia me ka paa loa e hiki ole ai i ka poe kolohe ke komo mai e wawahi a i ole e loheia mai ai paha ka lakou kamailio ma.

            I kona ike ana ua maikai na wahi apau a na paa hoi e hiki ole ai i kekahi poe mawaho ke lohe mai ka lakou mau mea apau e kamaili ai. alaila lalau aku la o Mr.Baia i kekahi noho a lawe aku la a kukulu iho la ma kahi kokoke aku i ke kapuahi hoopumahana. a hoopumehana iho la iaia me ke  alu e a mai ana iloko o ke kapuaha.

            "Ua hiki mai la kakou i kahi kupono e maluhia ai olua. nolaila aohe a kakou noho mumule ana iho. ke maopopo mai la keia ia oe e Sa Keoni. E hoakaka mai olua i ke koena a ia o ka moolelo ma kahi e pili ana i ka mea i hanaia. aole mamua aku, aole hoi mahope mai. Heaha la ia koena aku o ka mealelo oia ka olua e hoakaka mai i keia manawa. no ka mea ua hoea mai la kakou i kahi e lohe ole ia mai aika kaou kamailio ana no ia mea.

            "He mau kanaka kakou no ka hana; ua palekana olua ke noho me a‘u. a pela hoi me a‘u me olua. Ma Ameniena i heoholo ai olua i ko olua manao e kaili mai ma ke ano limaikaina i kela waiwai mai iaia mai (Reminetona) a e hookoia ia hana e olua ma kekahi wahi mawaena o Karela ame Parisa nei. Oia anei ka mea oiaio?"

            "Ae. oia. e Mr. Baia. i hooiaio mai ai o Gerena.

            "Ea. e Mr. Baia. ke ole au e koho hewa. e makemake ana paha oe e holoi i kou mau lima a maemae me kou kaawale loa mai keia hana aku ke maopopo aku oe i ke kulana o keia hihia. oia anei? No Woka nei, in a na hawahawa pu oia i keia hihia. alaila owau pu kekahi i hawahawa. Ma na hiohiona apau i ka nana aku. ua huli ku-e mai na mea apau ia maua. aohe wahi o maua e puka pake ae ai, eia nae. i hoike aku au ia oe. aohe mau ike oiaio iki e loaa aua ma ka aoao o ke aupuni e hiki ai ke hooiaio iho na maua i hana kela karaima.

            "Ina e olelo mai ana oe aohe au hana hou aku e pili ana me ia luhia. aole au e hookahahaia mai ana. aka o keia nae ka‘a e olelo aku ua palekana maua ke noho pu iho me oe. oia palia ka mea oiaio, ea?"

            "Pele no. He mea pono no e ike maopopoia ko‘u mau ano i keia manawa. o ka‘u ia e manaolana nei." i pane aku ai o Mr. Baia me ke ano hoomamao loa iaia. Ua hanaia e a‘u ka hana me kekahi poe aihue kaulana loa. a ke makemake nei au e ike i keia manawa owai ana la ke hoouna mai ana i kekahi poe makai no ka hopu ana ia kakou; i ha‘i aku au ia olua. o ka poe apau i hoounaia mai e ka oihana makai no ka hopu ana ia‘u ame ka poe i komo pu mai ai me a‘u ma na hana karaima apau. aole hookahi o ia poe i pakele i ka make: aohe a‘u hewa i hana. no ka mea ua hanaia e a‘u kekahi hana maikai. ua malama aku au i na wahine ame na ohana a ia poe. Palekana olua me a‘u pu."

            "O. he mea oiaio ia. elike me ka loihi o ko‘olua noho pu ana me a‘u. pele ko olua palekana. Pehea kou manao. e Woka?" wahi a Baia.

            "Eia wale no ka‘u e olelo ae. he makemake au ia Gerena nei e hoike mai i kona manao me ka hoohunahuna ole i ka manao o kana i olelo ae nei ua hawahawa ko‘u mau lima i keia karaima," i nunulu mai ai ko Woka leo ma kekahi aoao.

            "Ea. e kau mai ana anei oe i na ahewa ana maluna o‘u no ka mea i hana ole ia e a‘u?" i ninau mai ai kekahi o laua.

            Alaila wehe ae la o Gerena  i ka hainaka ana a hoikeike mai la i ka haukae koko e kau ana me ka hoike ole ae ikekalu ano kaumaha iloko on a no kana mea i hana ai. Mea kau i ka ike iho i ke koko e kau ana maluna o ka hainaka a hoike ae i kekahi ano weliweli no kana mea i hana ai, he oleloa. he me mau kona helehelena maikai. ke ano o ka poe i maa i na hana karaima ekaeka loa.

            "Ma ka‘u mea i hoolala mua ai na Woka nei e hana mai ai. oia kona hahai ana mai mahope o‘u ma kahi a Reminetona e hele aku ai noloko o kekahi kaa okoa aku. He hana maa lahi loa ia. no ka mea. he pouli panopano ka po e hiki ole ai ke ikeia mai e kekahi mau maka. a he kakaihikahi wale no ua ohua iloko o ke kaa. he tikikiki ka Reminetona o ke ka papa elua. ma ia mea aole loa oia e mamao loa ana ihope na ke kaa mai mamua loa.

            "Mai ka manawa mai o ka haalele ana aku o ke kaahi la Kalasia ua hoao mau o Reminetona e loaa iaia kekahi kaa la wale no koloko. me ka hiki pono ole no hoi i kona mau malu ke makaala mau. e ake no a hiamoe. a ma kona manawa i hono ai e loaa kekahi kaa iaia. mahope o ka haalele ana aku o kaahi ia Karela. kahi hope loa o ke kaaahi i ku ai. ua loaa ia maua ka manawa kupono e hana aku ai i ka maua hana ma o ko maua komo aua aku iloko o ka rumi o ke kaa ana e moi ana ua kaia loa oia i ka hiamoe.

            "Malia paha e ulu ae ana no ka makemake iloko o‘u i kekahi manawa e hoopokole ae i ke ola o kekahi kanaka. aka aole nae e hiki ana i kekahi kanaka ke hoahewa mai ia‘u no ko‘u huikau pu ana iloko o kekahi hana limaikaika a hakaka paha. I o hoowahawaha loa au ia hana o ka hakaka. Ina na kanaka hana me ke akamai ame ka nalo loa aole ikou e hoounaia aku ana i ka halepaahao. a i ole liia. me ka haalele iho i ko lakomau ohana na ka lokomaikai o kekahi poe e malama mai.

            ""Ma ka manawa e lilo ai na keikikane i poe makemake o‘u ia mai e na kaikamahine e hoao ana lakou ma na ano apau o hiki ana e lilo lakou i mau punahele na na kaikamahine." i pane mai ai o Woka ma ke ano pakike. i ka manawa i hoohi iho ai o Gerena i kana kamailio ana. "No‘u iho aole au ho mea makemake ia mea he hakaka. aole; oiai nae he makemake no au e hoopokole i ke ola ana o ko‘u mau enemi. elike no ho ka makemake o kekahi poe e aku. o ka‘u e makemake no e ike i nei manawa. heaha ka manao o ka huaolelo komo o iloko o ka hana?"

            "A eia: in a no kona loaa aku ia kaua e makaala mai ana oia no kona pono. heaha kana mea hiki e aa mai ai e hana? Aia ma kona kino kela mau daimana. a e ike koke iho ana no oe na ike kau he mau daimana aia ma kona kino. Ina oia e na mai ana e hakaka. a i ole hoike mai paha i kona manao e hakaka me kaua. me ka lohe ole ia mai o ka haluku. elua lio kaua a ua oi aku ko kaua ikaika mamua o kona; in a oia e hoo ana e uwa a e kahea paha i kokua. a i ole haawi aku paha i kekahi hoailona no ke ku iho o ke kaaahi. aia oia ia manawa malalo o ko kaua aloha aku iaia. no keia kumu aia me ia na daimana a e hoike ae ana kaua ia mea. a e paa koke ana oia i ke hopuia no ka aihue i ma daimana a Wilemota.

            "O ka‘u i manao ai oia keia o ka hoike aku no iaia me ka malie. e lohe ole ia mai ai i hoea alu kaua imua on a no ke hana aku i na daimana ana o paa ano. a e olelo aku iaia aole e hoao mai e ku e a e hoike mai paha i kona manao hakaka. a ma ia ano e lilo mai ai ia mau daimana ia kaua me ka hana nui ole.

            ""Malia paha e haawi aku ana no kaua iaia i kekahi mea no kona lui o ka malama ana ia mau daimana. a i ole no kona mau lilo paha o kela holo ana mai. a koi aku iaia o inu lama pa kakou i ka manawa e hoea mai ai i Parisa nei. Oia ma li ka‘u papahana la o ka hoolala ana. a ua hoike aku la au me ka oiaio ma na ano apau - aole anei keia he hoike ana aku la au i ka mea oiao wale ?"

 

(Aole i pau.)