Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 51, 19 December 1919 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

            Mahope iho o ka paialewaia ana e ka @ ame @ @ @ o ka @ uo na la he kanalima @ @ maluna o kona waapa, me ka nele @ ai @ na mea e pono ai ke ola @ i hoopakeleia mai o K. Kailapa @, i manaola e kona ohana ame @ mau boaloha, ua make kahiko ilo @ u ka moana, e kekahi poe kepani @, ma ka mokupuni o nihoa, a @ @ no Honolulu nei, me kona waapa, a ma ka Mauna Kea o ka Poa-@ @, i @ hoi aku ai oia no kona home, a imua hoi o kona ohana e hoohalawai hou ia ae ai lakou iloko o ka hauoli.

            O ka hiki an ia J. Kailapa Kanehaka ke kola iloko o keal mau la ame @ palekana ana mai no poino mai o @ mamuli wale mai no ia o ka lokomaikai o ke Akua, ka mea ana i @ ai, a i-pule aku ai iloko o kona wa o ka popilikia, e hoopakele ae @ he oiaio, ua alakai aku ke Akua i kona @ waapa, abiki i ka lona ana o @ Kepani lawai'a, e lana mai ana maluna o ko lakou waapa, mawalo ae o ka Mokupuni o Nihoa

            Ke @ nei no ko ke kuokoa @ heluhelu i ka moolelo o ke pubiaa ana o ka waapa aila ea o J. Kailapa Kanehaku, e ka @, aiai aia ame kona kokoolua, o Mkaele Kaloa, I lawe mai ai i ke ekeleka nuai Kawaihao mai no Mahukona, @ ka la @ o ka mahina aku nei Okatoba i @, mai ia ma @ @ @@@ @@ @ @ @ hala, akahi no a maopopo i ka lehulehu @ ka aole oia i make, aka na malama @ ke Akua i kona ola, a ua hoopakele ae @ iaia mai ka make mai.

            Ma kela haalele ana aku a @ ia Kawaihae, a holo mai la maluna o ka waapa sila ea no Mahukona, a ma kahi @ Lookahi mile mai Kawaihae mai, ua pau iho la ka biki @ i ka enekini ke hana mai ai, e holo ana ko laua @ @ pau ka pilikia, a i ka pili @ ana aku o  ko laua waapa i ka uwapo, @ @ mai la o Mikaela Kaloa a hola mai la @ no Mahukona.

            He maikai wale no kela holo ana mai a @, aka i ka hoea ana mawaho ae o kahi i kapaia o @ ma ka hema mai o ka hale ipukukui o Mahukona, ua pau ka hiki ana i ka enekini ke hana, @ laila halawai hou iho la ko laua waapa me ka pilikia, e hiki hou ole ai ke nee aku imua. Ua kii o Kuloa i ka hele @. no ke klola ana iloko o ke kai, no ka mea ua kokoke no ka waapa i ka aina. ua @ nae o K. Kailapa @ ku. me ka hoolohe ole aku no nae o @ @ Kaloa, a kiola aku la oia i ka @ iloko o ke kai.

            Oiai ka waapa e lana ana, me ka paa i ka heleuma, e kau laua maluna o ka @ a holo aku no Mahukona me ke @. e mamao o hookahi mile, a oi aku, a i ole emi mai paha, aole @ @ ae o Kanehaku, molaila, ua kau aku la no o Kaloa maluna o ka @ a @ @ la. oiai ka makani e nou pono mai @ mamua, me ke koe no o Kane@ @ o ka waapa.

            Me ka hooikaika o kuloa i hoe aku @ i kona waa, ahiki i ka pae ana i @, a kiola aku la i ke ekeleka @ o ka aina, a he hapalua horu mahope mai, ike mai la oia me la poe e ae maluna o ka @, i             @ aku o ka waapa aila ea o Kanehaku, aka i ke kokoke loa ana aku i kahi i ku ai o ka hoe hoopa o na moku, ua pau iho la ka hiki ana i na meapaahana o ka enekini ke oni ia wa i pnbiia ai kela waapa e ka akani.

            O keia moolelo ae la maluna, ua hoomaia mai ke Kuokoa nei, e Mr. W. M. Kalaiwaa, a i hoopukaia aku ma ka kelu o ka la ehiku o Nivemba hala, me ka huliia ana o ka mea i nalowale, aole nae he Ioaa iki, a e ole na Kepani @, na lakon i hoihoi mai ia Mr. Kanehaku, no ke awa o E nei, ma ka Poaono aku nei i hala. Mui ka Hilinai i ke Akua.

            Wahi a J. Kailapa Kanehku, aole @ mea e ae nana i hoopakele mai i ko na ola. a i haawi mai iaia i ka ikaika, aka o ke Akua no ia ka Mea i makaukau mau e panemai i ka pule a ka poe @ noi aku ana i Kana mau kokua ana mai ia lakou. a i manaoio hoi i kona inoa.

" I ola au i ke Akua, aole i ka ike ame ke akamai o ke kanaka," wahi ana. "Ina i manao ke Akua e kiola ia'u iloko o ke kai, ua make au, aole e pakele, no ka mea aia Iaia ka mana e lawe aku i ke ola, a e waiho mai paha elike me Koua makemake."

            Ma kela paiawala ana o kona waapa e ka makani, maluna o ka moana, he hookahi wale no @ nui i loko on a, e halawai ana oia ne ka make, no ka mea aole ka ai, ka wai @ ka i'a, e hiki ei e hooikaika mai i kona kino, aole hoi he mau kokua, ma kahi kokoke mai iaia.

            No na la elima kona noho malie ana maluna o kona wahi waapa, me ka maopopo ole o kana mea e hana aku ai; alaila ala mai la kona noonoo, e pule ako i ke Akua, e haawi mai ka ua, ho mea oiaio, ua haule mai la kekahi kuaua, a lana ka wai mamua o ka waapa, a @ kekahi kapolena ana i hoomahola ae ai i lona nui mai ai ka wai iaia, a komo iloko o ke kini gesolina, manao ae la ka hoomamaia mai o kona mau pilikia.

            No na la he iwakalua-kumamaono, aole he wahi meaai i komo iloko o kona opu, koe wale no ka wai, no ka mea o haule mau @ @ ka ua, i kela ame keia manawa@ @ ka hoakoakoa ana i ka wai, ua loaa iaia he ewalu kalani wai.

            mamali o @ @ nonoi mau ana i ke @ e @ @ @ i ua kokua ana, m kona ike pu ana iho @ hoi i ke ka mau o ke ola iloko o kona kino, na ala mai la kekahi manao, he mea pono iaia ke hana aku i kekahi meae loaa mai ai ka @, nolaila hoomakaukau iho la ola i kekahi hao, meke @ ana a oi, alaila hoopepee ae la a kohu makau, hoopaa mai la mamua o kekahilaau, o @ kapuai ka loihi.

            Me kekahi kaula loihi, ua hoopaa ae la oia i kekahi welu, a nikii aku la i ke kaula i kekahi laau, alaila hoowalewale aku la i ke kaula me ka welu iloko o kekai, ma ke kakelekele ana ma ka aoao o ka waapa, a he mea oiaio, ua holo mai la kekahi mahimahi, i ka wa i ike mai ai i ka welu, a i ke kokokke ana mai o kela i'a ma ka aoao o ka waapa, ua kilou aku la oia me kana hao i hoopepee ai a kohu makau, o ka paa mai la no ia o kela mahimahi, a kau ana iluna o ka waapa, akahi no a manao ae ke ola, ua loaa he mea nana e ai ai.

            iloko o ka pololi, no ka mea aole oia i ai no na la he iwakalua-kumamono, ua hoomaka aku la oia e ai maka i kela i'a, aole no ka ono maoli, aka aia ka pono o ka loaa aku he mea nana e hoomau i ka ikaika iloko o ke kino, a ma kekahi manawa no o kela la, ua paa hou mai la iaia he mahimahi, elike no me kela hana ana. i paa mai ai ka mahimahi @ loa iaia.

            Ua kaula'iia ka lua o ka mahimahi ela i ka la i ole ai oia e pilikia, a mai kela manawa mai ahiki i ka piha ana o na la he kanakolu-kumamakahi aole i paa hou iaia kekahi mahimahi, a o kela mau i'a elua wale no kana mau meaai, me ke kamau ana mai o ka wai.

            Ma ke kanakolu-kumamalua nae o na la, paa hou iho la iaia he mahimahi, a hoomau aku la no oia i ka oi ana, elike me ia ana i ai ai i na i'a mua elua. Ike i ka @

            Ma kekahi po, oiai u oo Kanehaku maluna o kona waapa, ua ike oia i kekahi mokuahi, ma kahi kokoke i kona waapa, oiai nae he @ kela po, aole hoi ana kukaepele e ho-a ae ai i kona kukui, ua pulu i ka ua, ua hiki ole i ka poe oluna o kela moku ke ike mai iaia nei, Ua ku oia maluna o kona waaps, a kahea me ka leo nui, aohe nae he wahi mea loheia mai e ka poe oluna o kela moku.

            o kela moku a kanehaku o ka ike ana, o ka moku Kukui ia, o ka hoounaia ana e huli iaia, a in a paha i ka wa ao, kela kokoke loa ana o ka waapa i ka moku Amerika, in a ua hiki ke ikeia mai, a hoopakeleia i ka wa kupono @.

            Me ia paialewaia e ka makani maluna o ka moana, ua ike aku la oia ia Nihoa, o ka mea apiki nae, no kekahi mau la lehulehu, me na po lehulehu e kaapuni  @ ana kona waapa i kela mokupuni, me ke kaawale E aku i kahi mamao. Ua pili kokoke aku no

            O keia kii e hoikeia aku nei h kii ia no na kepani Iawai'a na lakou i hoopakele ia J. Kailapa KAnehaku ma ka Mokupuni o Nihoa ma ke ahiahi o ka poalima aku nei i hala, a hoi hoi mai la iaia no Honolulu nei ma ka Poaono ae. O ka eha o na Kepani mai ka hema aku o ke kapena ia o ka waapa lawaia o na Kepani; malalo iho hoi ma ka hema, o J. Kailapa Kanehaku ia, ku ana iluna me ka paa ana i kana hao kilou mahimahi; ma ka akau ae he hiona ia o ke ano o kona hoowalewale ana i ka mahimahi, me ke kilou ana aku me ka huka, a kau mai iluna o ka waapa, a o ke kii malalo loa o Kanehaku ia maluna o kona waapa, me ke kini pena mamua o kona alo.

            HOOLEIA KE KOI ANA HUI UNIONA E NA HAKUHANA

            Aohe mea a ka Ahakui o ka Poe Kanu Ko, i noonoo no ke koi hoopii Ukuhana

            O ke koi hoopii ukuhana, a na hui uniona o na Pilipino ame na Kepani limahana o na mahiko, o ka waiho ana aku imua o ka ahahui o ka Poe Kanu Ko, ma ka pule aku nei i hala, ua hoea mai ia i ke poho wale ana o na manao lana o na alakai o kela hana, mamuli o ka hana ole ana mai o ka ahahui @ ka poe kanu ko, i kekahi mea, maluna o kela mau koi.

            Ua hala okoa he mau la a ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko, o ka noonoo ana maluna o ka ninau hoomahuahua ukuhana, a o ka mea a kela ahahui o ka hooholo ana, ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala, o ia no ka haawi ana aku i na limahana, he uku manuahi oi ae i ka @ e loaa nei ia lakou i keia manawa, me ka noonoo ole ia o kekahi mau koi e ae.

            Ma ka hoomahuahua ana ae nae i keia uku manuahi e loan aku ana i na limahana, ke ku mau la no na kumu ae like mawena o na limahana me na @, o ia hoi, aia wale no a he iwakalua la hana iloko o ka mahina, alaila kuleana lakou i ka iku manuahi, in a no e emi mai malalo, e nele ana no ka loaa ana o kela pomaikai ia lakou, aka o ko lakou uku no ma na la a lakou i hana maoli ai, ke haawiia aku.

            Ma ka hookuku ana i ka ukuhana e loaa nei i na limahana o na mahiko, me na @ mawaho nei, e ikeia ana ka like ole, me ka oi aku o ka pomaikai o na limahaua ma na mahiko, in a uo ia he hookahi dala o ka la e ukuia ana i kekahi limahana o na mahiko.

            Ke ukuia nei kekahi mau limahana ma ka hookahi dala o ka la, in a e hoomaopopoia ana kona mau hoolilo e ae, elike me ka mea e noho @ ana ma waho nei, alaila e ukuia ana oia, i ka pau ana o ka mahina, ma kahi o kaelua dala me iwakalua keneka no ka la hookahi, me ka malama pu ia ma ko ano he uku manuahi e ka mahiko, he kanakolu-kumamaiwa keneka o ka la, ahiki i ka piha ana o ka makahiki, alaila loaa mai iaia.

            Ne keia mea @ a kela ahahui i hana aku ni, i kahea hou ae ai ha hui uniona o na Pilipino ame na Kepani he @ halawai, no ke kukakuka ana. a no @ noonoo ana, e hoala aku i ka olohani, a e imi aku hoi i na alahele @ e pilikia ole ai kela mau hui uniona, i ka wa @ olohani ai, ma o ka loaa ana o na kokua, mai no hui uniona ma Amerika, a ma kekahi mau wahi e ae.

            Mamuli o ka hoopipii loa a na hui hana waimomona i ke kumukuai o ka waimomona i keia manawa, i hoakaka ae ai ka loio Amerika Huber, e huli pono aku ana oia i ka mea oiaio, a in a e loaa ana iaia, he mea kekahi i hanaia e kela mau hui, alaila e waiho aku ana oia i na hoohalahala aua, imua o ke kiure kiekie, no ka noii pono ana mai i na hana a kela mau hui hana waimomona.

            Mr. Lanahooponopono o ke Kuokoa. Aloha @-- E @ mai i kekahi kolamu o ka hiwahiwa a ka lahui. O makou o na lunanui o ka Ahahui Puuwai Akua o ka Ekalesia Katolika o ka Halepule o Maliekamalu no lakou na inoa malalo iho, ke haawi mai i na pomaikai he nui i ka poe apau i kokua i ka lakou mau lau oliva o ke aloha ia makou i maalo aku ai ma ko lakou mau ipuka i ka mahina o Novemba i hala no ke kokua ana i na keiki makua ole o Kalihi-ika.

            MRs. Helen Clark

                        Peresidena:

            MRS. Kalauokalani,

                        Hope-Peresidena;

            HULI KU-2 AKU O KUMALAE I NA HOA DEMOKARATA

            Lele Oia a Kokua i na Hoa Republika o ka Papa Lunakiai o ke Aupuni Kalana

            KAMAILIOIA NA OLELO HAHANA E NA LUNAKIAI

            Waiho ka Lunakiai Kumalae he Papainoa Hou no na Komite Kumau o ka Papa Lunakiai

            Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ke Kulanakauhale a @ o Honolulu nei, o ka malamaia ana ma ka po o ka Poaha, o ka pule aku nei i hala, i haalele aku ai ka Lunakiai Kumalae i kona kakoo ana i na hoa Demokarata o ka papa, a lele mai la ma ka @ o na hoa Republika me ke kamailioia he man olelo hahana e na @ o ka papa ma kela po.

            Ua hoomaopopo @ @ ke kulana o @ @ Kumalae e kekahi poe, @@@ a haawi i na kakoo @@@ o ka papa @@@ hele ko keena @@@ piha i ka poe @@@ e ike i na mea e @@@ a kela po.

            @@@ o ka lawelaweia ana @@@ o ka papa, a mamua @@@ u ana o ka halawai, @@@ Kumalae iluna @@@ ka lilo ole ana o na @@@ papa I mea paa, alaila noi aku la oia e hooliloia @ @ i mau rula paa, me ke kapaeia nae o kahi e olelo ann, i hookahi no Komite a kela ame keia hoa o ka papa e noho ni, a @ @ @ @ @ @ a kekahi @ @ noho lunahoomalu @.

            Ua hooholia kela noi a ka Lunakiai Kumalae, mamuli o ke koho ana a na hoa Repubalika o ka papa, me koua koho pu ana me lakou, na like me eha ma ka aoao e kakoo ana i ke noi. a he ekolu hoi ma ka auau e ku-e ana.

            I ka manawa i hooholoia ai kela noi no ka hoolilo ana i na rula i kauia e ka papa i mea pae, ma waiho koke mai la  no oia i ka papainoa o na komite like ole o keia ka manawa i hoomaka ai na hoa. e kamailio i na olelo hahaua, me ka hoike okoa ana ae o ka Lunakiai Paeheeo, aole on a makemake e noho aku ma na komite i kauia ai kona inoa; mo kona olelo ana ae i ke apuhi o na mea i lawelaweia e hooili ana  hoi i na honohewa ana maluna o ka Lunakiai Aruold, oia ka mea nana kela mau hana, a @ ae na Kumalae e hupai mai.

            No na olelo welawela mai ka Lunakiai Pacheco mai, i ku ae ai ka Lunakiai Low, a hoike mai la i kona kahaha, no ka loho ana i na manao o kela ano mai in Pacheco mai, me kona @ pu ana ae. o ka mea e hoao @ e haua ole ma kekahi komite, he mea hohewale oia. Nona iho, ua hoonohoia oia ma kekahi komite e na Demokarata, na komite hoi i kupouo ole i kona manao, nole no @ ia he kumu nona e hana ole @ aka ua hoike mau aku oia i kona ku ana ma ka noao o ka lehulehu.

            Ma kela wahi i ku hou mai ai ka Lunakiai Pacheco, a hoike mai la @ ka @ ana aku o na mana koho iloko o ka lima o na Demokarata ka mana e hoohana ai i ke aupuni kulanakauhale, me ka hoahewa ana aku ia Kumulae i kona holo ana a kakoo i na Repubalika.

            No ke kupale ana i ke ano o kana @ hana i ku hoi ae ai ka Lunakiai Kumalae iluna, a olelo mai la, aole kela he manawa no ke kamailio ana i na mea kalaiaina, aka he manawa @ no ka hana ana aku i ka makemake o na kanaka.

            Wahi ana, Demokarata oia, ma kona aoao kalaiaina, aka nae aole e hiki iaia ke haawi aku i na kakoo ana i na hoa Demokarata ekolu o ka papa, mamuli o ko lakou @ ole mai laia, a ua lawa kona hana pu ana me lakou. Oiai o ka lehulehu ka poe na lakou i koho aku iaia a puke, e hana ana oia no ka lehulehu, ma na mea apau ana i ike ai i ka pololei, me ka lilo ole malalo o ke alakai ana a na @ Demokarata ekolu o ka papa.

            Ma kela wahi, i hoike okoa ae ai oia. kekahi mea e pouo ai ka lehulehu, no ia

            (E nana ma ka @ 3)

            MRS. JOS. KALAUKOA.

                                    Kakauolelo;

            MALIE M. KAMOANI,

            ELIZABETH MURTY,

            MRS. MARY ROGERS,

            MRS. HELEN CORREA,

            MRS. JOS ZABLAN,

            @@@  Komite.

Honolulu, Dek. 16, 1919.