Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 39, 24 September 1920 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KAʻU MAU KANAWAI I HOOIKAIKA AI.

@@@@ @a Kupihea man kanawai i hoo@@@@ @@ no ka pono a palekana o ka @@@@@ Hawaii maloko o ka ahaolelo o

 

Hawaii ma ke ano he kauwa na ka lehulehu. Kohoia e na makaainana puuwai kila o ka apana koho Elima. Kau Ahaolelo o 1903, 1913, 1918.

            1. Kanawai helu 11, e kukulu ana i kula a'o mahiai, i keia wa oia no ke Kula Kiekie o Hawaii i hoololiia a lilo

 

i Kula Nui o Hawaii, "University of Hawai."

            2. K@awai helu 13, e hoomaopopo ana i na ho@a hana o ka la i ku i ke kanawai. (Poola bill).

            3. Kanawai helu 17, e kulukulu ana i na aupuni kalana aupuni keia paeaina, (be kanawai Home Buka keia); e haawi ana i ka ma@a hooponopono aupuni iloko o ka lima o ka lehulehu, aole i ka poe akaikahi. O keia ke k@nawai i manaonia e halo ia kau e na makaainana o ke Teritore. O ke kanawai keia i oi ae kana aik@i a kaulike mamua o ke kanawai k@lana ahau manu-ku ain@ popoki a na Repubalika, 1903.

            4. Kanawai helo 108, e hoomaopopo ana i ke ano o ka hewa pili i ke ka@aima a e hook@@wale ana i ke ano o na hewa mikamina aole hoi e huikau elike me ke au mamua aku; ua hoopa'i wale ia na kanaka me ka manaoina aole me ke kaulike.

            5. Kanawai helu 110, e a'o ia ka olelo Hawaii maloko o na kula aupuni. O keia ke kanawai panepoo i pili loa i ka lahui Hawaii, a o ka olelo makuahina hoi ke kahua nana e hoolaupa'i hou i ka lahui Hawaii o keia mua aku. O keia ka papahana pookela a na kupuna i hala aku; he ekolu mahele ano nui o ka hooulu a hoolaup'ai lahui. Ekahi: Hooulu kanak@. Elua: Hooulu ai. Ekolu: Hooulu i'a. O ka olelo, aia ia @oko o ka mahele hooulu kanaka ma kona mau aoao apau, nolaila i liko ai ia mahele i hana oi pookela iloko o ia mau la i nalo 'aku, Aloha no kakou ka lahui Hawaii. Ke a'oia-nei @a Kepani amena Pake ame na lahui like ole i ka kakou olelo ponoi maloko of keia Teritore o Amerika, koe hokahi ka lahui Hawaii, na kupa ponoi no lakou ponoi ka lepo o Hawaii, ua alaalai mai ke kanawai, ua panikuia na ipuka o ka lani mai ka hoolohe ana mai 'a Na Mana Lani i ka lahui Hawaii ponoi, ma ka lakou mau leo pule ma ka lakou olelo makuahine. Aloha wale kakou. Aole lunamakaainana Hawaii e ae i lawe hou mai i keia kanawai iloko o ka hale ahaolelo, ahiki mai i keia la, koe wale no ka pukuniahi o ka Apana Elima. Owai ana na senatoa kupaa ame na lunamakaainana mak@@kau i ka hana kanawai, wiwo ole. kupaa e kakoo ana i keia kanawai i keia kau ahaolelo ae e hiki mai ana?

            N@ oukou e na lede ame na keonima na i loaa ka mana koho e ninau aku i kela ame keia moho e uhaiaholo mai ne i keia mau la, in a ua maopopo ia lakou ke ano o ke kanawai inika ole ame na kanawai o k@ olelo waha. Heaha ke kanawai i kapaia "wirtten law?"

            Heaha na anuu like ole e hiki ai e holo ke kanawai e a'oia ka olelo Hawaii iloko o na kula aupuni o keia Tetitore, ma keia ahaolelo ae e hoea mai ana?

            O na moho senatoa ame na moho lunamakaainana i loaa ole ka makuakanahiki ole e pane pololei i keia mau ninau malun@ ae, he hana pono loa na oukou e na lede oiwi Hawaii ame na kane Hawaii ponoi e hoonoho aku i kauhale, he makehewa "ua kii o Pakaka" e hoopau manawa wale ma kahi o ka ha@a o ka lehulehu.

            O keia kanawai a ka pukuniahi o ka Apana Elima, ua waihoia iloko o ka lima o ka iunahoomalu o ke komite ola ame hoonaauao ma ka la 27 o Maraki, 1903. ua make keia bila iloko o ia komite, be Repubalika ka lunahoomalu ame ka hapanui o na lala, he eha lunamakaainana Hawaii, he hookai haole kupa Hawaii.

            No ka hemahema, maka'u wale, hohewale, pili wale, o ia ke kumu pilikia o na kanawai maikai apau i waihoia ae ma ka ahaolelo i na kau apau. Nolaila ke kauleo aku nei au i na makaainana Hawaii apau apuni o Hawaii Paeaina, e wae pono ia mai na senatoa ame na lunamakaainana hoopilimeaai ole, makaukau, kupaa e kakoo ana i ke kanawai olelo Hawaii, ka olelo kumu o Hawaii, ka olelo makuahine o ka lahui kumu o Hawaii, e a'o like ia me ka olelo Beritania ma na kula aupuni apau o Hawaii nei. He aloha i na lede mana koho baloka ame na kane koho baloka o ka Apana Elima ame ka lehulehulehu o na makaainana o ka Apana Elima.

            Owau no keia o ka Pukuniahi Hoomalamalama o ka Lihikai o Kahak@aulana, ke kaenea o na pa uwe@ nana e huluipau nei i na i'a ahiu o ke ka a o ke kupueu hoi nana o "Makalei" nana e huki mau nei i na uhu, na kumu, na weke ame na ono apau o ke kai hohonu o Kou ame Honuku. Aloha kakou apau.

D.M. KUPIHEA

HOOLAHA PA AUPUNI

 

            Hookahi loi puakea i hoopaaia @ma ka Pa Aupuni o Kaimuki, Sept. 17, e kuaiia aku ana ma ke kudala akea ma ke awakea Poaono, Oct. 2, koe wale no a kiiia mai e ka on a.

6419--Sept. 24.

 

 

NO KA MAKEE I KA INOA HANOHANO O NA KEIKI O MAUI KE PANE AKU NEI AU MA KA AOAO O NA KEIKI MAUI.

 

            E kuu Sol. Hanohano, e oluolu mai hoi i kekahi wahi kaawale o ke Kilohana a kaua, no ke poomanao maluna ae.

            Ma ka helu 35 a ma ka aoao 2 o ke Kilohana a kaua, i ike iho ai au i kekahi kukulu manao nona ka heluhelu ana penei: "Ua wananaia ae ko Kuhio haule i keia kau ma Maui."

            Ua hoopukaia ae keia manao maloko ka o ka Nupepa Herald o Hilo, a o ka mea nona keia manao e ikeia no kona ino o E. S. Capellas, i kamaaina loa i ka Mokupuni o Hawaii, a i hiki iho nei mae i ka aina ana e poina ole ai i ka nani. O ka uku iho la nae o kana honi ana i na ea hu'ihu'i o ua aina nani nei o ka hookomo aku i kekahi leta o ke kaulana hoohaahaa i ka ino hanohano o na kaiki o Maui. Hele pela e ka ae'a i ko makou aina!

            O Kuhio, na Maui ia, a no Kuhio o Maui, aole i like me ka keia nahe@e e wahanui nei, me kana leta i piha i ka polopolona o na kanaka make o Europa.

            Ua moe aku ke alakai nui o ka aoao Repubalika o na Mokupuni Huiia o Maui, a waiho iho nae i ka olelo a'o i na alakai o ka aoao ana i moepoo ai, penei"

            "E kuu mau keiki e, o ka pilikia o ka home no ka home ia. I ko oukou puka ana aku iwaho e malama pono loa i keia. E malama i ka hanohano o ka aoao; e aloha aku i na kanaka apau. E kupaa mau mahope o ka Elele a kakou." Owai al hoi ua elele la @ O Kuhio, o Kuhio i keia la, o Kuhio i ka la elua o Novemaba, no Kuhio o Maui a mau loa. Aole i like me ka keia kaula wahahee, a i kupono e hoopiiia no ka wanana i na olelo wahahee!

            Ua ike iho, o ua kaula nei he Repubalika ka oia. Nohea la i loaa ai kona Repubalika? No Kawaihae paha! Ina oia he Repubalika oiaio, e pono oia e hoopaa i kona alelo me na kaulawaha o ka Repubalika oiaio.

            Eia hou keia nuhou nui, ua hui ka oia me kekahi alakai ikaika o ka aoao Repubalika o Maui nei a ua pane aku ua alakai nei iaia, he liilii loa ka poe e lulu ana i waihona no ko Kuhio hakoko kalaiaina ma Maui nei, a i ole ma ke Teritore. Owai la keia alakai poohakahaka a i piha pu hoi i ka hupo haahaa loa, e wahahee nei? E ike mai e na mamo o Maui i keia ano hana, oiai no nae kakou e ike ana o Maui ka oi ka heke o na ailana, no ka mea aia

 

No Ke Senatoa

ma ka paa baloka Repubalika koho ia

A. D. CASTRO

            He kokua oia i ke kau ana i kanawai e hoopakele ai i ka hooulu ana i ke ano makaainana mai na alakai hew mai a na lahui e.

            He manaoio ma ka hoolilo ana ia Hawaii i aupuni no ka poe kuokoa, aole hoi i aupuni no ka poe hoopiliwale.

 

i Maui na onamiliona. Heaha ka ninau no ia mau hoolilo, ua hoopihaia ka lua o Haleakala a piha me ke gula, he kii wale aku no a hoopiha i na eke huluhulu. Noho maiie ka naaupo!

            @a ire pu iho e ku@ Solomona i na lalani olelo malalo o ua wanana @ei: E kuu Solomon aloha e, o na hana o ka ahaelele i hanaia ai he hana no ia e a'o aku ana mai hoopaa mua ia oe iho me na keiki o Maui, o wela ko mau maka i ka uwahi o ka pauka, aka nae, he poe keiki ko Maui i piha me na olelo a'o a ka buke nui.

            Mai hanai oe ia huhu, a lilo i keikia no ka inaina, aole na keiki o Maui i ike ia mea, ka Maui hana o ka hooko i na olelo a'o a ko makou makua, H. P. Baldwin, e moe nei me ka maikai.

            Heaha ka maka'u wale ana iho a olelo ae aole ke Kalana o Maui no Kuhio! He moeuuane palaualelo ia, o ka po o Mohalu.

            I kuu hooki ana ae i keia manao pane, ke kukala aku nei nu, no Kuhio o Maui, no Kuhio i ka la 2 o Okatoba, @ no Kuhio o Maui ma ka la 2 o Novemaba.

            Ke nonoi aku nei i kou oluolu e kuu Solomon, a i ike iho oe, he mau manao e hoounaia aku ana no ka hoopukaia ma ke Kilohana, e pili ana no ko na keiki o Maui haalele i ke alii, mai hoopuka oe no ka mea he mau olelo hoopunipuni wale no ia.

            Ke hooki nei, a in a e manao ana keia kamaaina o ka Mokupuni o Hawaii., e paio me ka mea nona ka inoa malalo iho, ma keia ninau, kukala mai, ua makaukau o Makekau e uku i kona mau hoolilo ma kahi ana i makemake ai e paio maua.

            Kuu lima akau o ke aloha, me na keiki o ka papapa'i o ke Kuokoa, a o kuu papalina hema me oe no ia e kuu Solomon. So aloha nui.

C. K. MAKEKAU

                                                            Lahaina, Maui

 

NA MEAHOU MA WAIANAE

 

            Kuu Solomon Hanohano, ka Lukanela opio, ka mea nana @ alakai ana i ka pualikoa menehune, na huaolelo maluna o ke kino lahilahi o ka hiwahiwa a ka lahui ka Nupepa Kuokoa, aloha kaua me ka mahiehie:---Eia hou kau kiu hanu meahou imua o kou alo, me kela mau lalani olelo e kau ae la maluna, na meahou o Waianae, ke loaa nae kahi rumi kaawale.

            I ka la 22 o Augate ua haawi ae o Luka Keliikipi ame kana Eva, oia o Mrs. Liliana Luka Keliikipi, he paina laua nui ma ko lua home, no ka hoomanao aua i ka piha ana he @4 maka-

 

hiki ia laua pakahi.

            Ua nui na hoaloha i hiki ae ma keia paina, a o kou kiu kekahi i hiki aku ma keia paina luau i konoia mai me ka puuwai oiaio o ka hoaloha i ka hoaloha.

            He ekolu pakaukau i kukuluia maloko o kekahi lanai i hoopuniia me ka lau o ka niu, na meaai ono a ka puu ke ike aku ka maka, poi uouo kaohi puu, puaa lakuakele, puaa laulau, kulolo, limukohu, limu lipeepee, papa'i, kukui akimona, amaama, ake, meaono, kolowaka, a he nui aku na mea i hoomakaukauia e ke keiki onamiliona o Maili ma Waianae nei.

            Ua ai na hoaloha me ka piha hauoli, me ka malamaia o ka maluhia mai ka hora 12 mai ka ai ana, a poeleele no hoi me @e mea la o ka hora 12 ia o ka po haalele aku kou kiu, huli hoi mai i kona wahi home me ka piha hauoli.

            Eia hou iho no, ia la hookahi no, ua hoomanao ae kekahi mau makua he wahi paina no ka piha ana he 25 makahiki i ka laua makahiapo, he wahi moo p@aa, kahi poi no hoi ame kekahi mau meaai e ae, a ka puu e ono ai, o ka inoa o keia pua Hawaii e mohala nei oia o Miss Kahikinaakala Fannie Kahuhu.

            Eia hou iho no, ua hoomaha ka wili ana o na nihohao o ka mahiko o Waianae nei, he mau wahi kilihune.ua liilii, aole pae i ka nui aku.

            Me neia mau wahi meahou ke nonoi nei kou kiu i na lani kiekie loa, e papalu a e papakolu a e papaha hou iho ka loihi o ke ola ana o keia poe, no lakou keia mau paina, haumakaiole, palalauhala, kau ola ia e ke Akua.

            Me ka Lunahooponopono ka mahalo nui ame kau mau keiki hoonohohuu o ka papapa'i.

            Owau iho no a mau,

LUALUALEI BOY.

                                                            Waianae, Oahu.

 

 

E KOHO IA

GEO. KEKOA AH NEE

HE MOHO LUNAMAKAAINA,

NA APANA ELIMA

 

I mea e ola ai na Kuaaina, e hoao i keia Opio Hawaii.

 

HE KAUWA NOU E KA LEHULEHU

 

E KOHO IA

FRED D. LOWREY

KUAIKA

 

MOHO LEPUPALIKA LUNAMAKAAINA APANA EHA

            Hana@ia ma Honolulu nei a hoonaau @@@ ma na hale kula  I. uloko a ma ka @@@@ makua.

            He puuku no ka Hui o Lui ame Kuku@ma. He ala i keia manawa, ame ka manawa i hala, no na hana ano nui o ke apuni aine na hana e - ae, nana @ @iai a makaala i ka pono kaulie @ ka lehulehu o Honolulu nei am@ Hawaii aloha, kona aina hanau.

 

E WAE IA

JOHN P. KAPUA

i Moho Lunamakaainana, Apana Elima.

            He ku-e loa au i ka hookaokoa ia o na haumana naniu ma na kula kaokoa mai ka kakou mau keiki mai elike me ka mea i upuia iho nei a no ka mea na kakou no e uku i ka lakou mau kiuniikula.

 

E WAE IA

James K. JARRETT

i Moho Lunamakaainana mai ka Apana Eha mai ma ka la 2 o Okatoba.

            He kauwa nau no elua kau.

 

Ke hoike aku nei o Lawrence M. JUDD

HE MOHO REPUBALIKA NO KE Kaulana Senatoa

noi aku nei me ka haahaa no kou baloka a no kau kokua ma ke

KOHO BAOLKA WAE MOHO O OKATOBA 2, 1920.

 

S. P. CORREA

(Pilipo)

 

MOHO SENATOA NO KA MOKU PUNI O OAHU

 

            Ke noi haahaa aka @ei i @a @@kua ana, mai na makuahine ame @a ma kuakane mai.

            He hoa no ka Aha Senate: M. H. 1916-1920; he hoa no ka Hale o na Lunamakaainana, M. H. 1907, 1909, 1911, mai ka Apana Elima mai.

            O ko'u moto: ka Hoopono ame ke Kaulike.

6116---Sept. 3, 10, 17, 21

 

JOHN K. MOKUMAIA

 

            HE MOHO LUNAMAKAAINANA

ma ke

PAA BOLOTA DEMOKARATA,

Apana Elima, no ke Koho Wae Moho.

 

            He kuokoa ma ka@a nona ponoi iho ame ka nohona maemae; he mikiala i kou pono e ka lehulehu.

            O ko'u moto i aupuni maemae, no ka pono kaulike o ka lehulehu.

6417---Sept. 10, 17, 24.

 

NA LEKA KII OLE IA MAI AHIKI I SEPATEMABA 18, 1920.

 

Auoho, Kalani

Kawaha, Hattie

Aiko, Mrs P

Kealoha, Mrs. @

Aiona, Ahina

Kekipi, Jno

Hookano, Mrs K

Malina, Thos.

Kaai, Dan

Makekau, Mrs L

Kailiahe, Mrs F  (2 Napapa, Mrs J H

Kahue, Kukana (2) Palama, A K

Kaneiakala, Mrs M

 

Oiai he la kulaia aupuni, ka la koho wae moho ae nei, e paa ana ka puka o na hale oihana lehulehu ma ia la.

 

"Ano" e huli alo mai e na kini;

A e koho i ka Moho iloko o oukou!

---E KOHO IA ---

J. K. KALANIANAOLE

I ELEELE NA KAKOU NO WAKINEKONA

            He mea nou e Hawaii e haaheo ai ka hoouna hou ana iaia no Wakinekona.

            E ala e na Hawaii a e koho iaia ma ka Pahu Balota.