Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 2, 14 January 1921 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HALA IA KANAKA HAWAII
KOIKOI ME KA MINAMINA
Pauaho Mai o Smuel Maikaaloa Kanakanui I Keia
Ola Ana Mahope o ke Kaama’i Ana no
Kekahi Mau La Pokole Wale no
Me ka hikilele me ka puiwa pu no hoi, i pahola ae ai ka lono hoolelehauli ma kekakahiaka o ka Poakahi iho nei, o Samuel Maikaaloa Kanokanui, ua haalele mai i keia ola ana ma kona home mawaho ae nei o Waikiki, ma ka hona ekahi me kanaha-kumamalima minuke, o ka wanaao Sabati, he lono hoi nana i hookaumaha aku i ka manao o kona mau hoaloha lehuiehu e noho ana maloko nei o keia kulanakauhale.
Oiai e naua aku ana kona mau hoaloha iaia, he kanaka kino maikai, i nala aku nei i hala, o ka mea oiaio nae ua pili mau no ka nawaliwali iaia, ame ia nawaliwali no i hoomanawanui ai oia ma ka hooko ana i, kana mau hana, ma kea no he mea anooina no ke aupuni.
Ma ka Poakahi o ka pule aku nei i hala i ikaika loa mai ai kona nawali-wali, aole nae i manaoia ua kokoke mai kona hopena, a i puiwa kona mau hoa-loha, i ke wa i pahola ae ai ka lono kaumaha, ua haalele mai oia i keia ola ana.
Ua hanauia o Samuel Maikaaloa Ka-nokanui ma Kohala Akua, Hawaii, ma ka la 5 o Novemba, 1864; nolaila ma kona Manawa o ka hala ana aku la, ua piba iaia na makahiki he 56 me na la keu.
Ua mare oia ai Miss Aunte Kaehako-ni Beers, ke kaikuahina o ka Loio Ka-lana Beers o ke Kalana o Hawaii, ma Honolulu nei ma ka la 6 o ka mahina o Novemba, 1900, a ua loaa mai na laua he hookahi keikikane ma ka inoa o William Kanakanui, e noho mai lai loko o ka oihana kaua moana o Amerika ma ka aina makua.
O Mr. Kanakanui kekahi o na hau-mana o ke Kula o Lahainaluna i hoo-kuu pono ia mai, o ka Lunakanawai R.H.Makekau o ka apana o Hamakua, Hawaii, kekahi hoa oloka o kona papa hookahi, a o ka Rev. Samuel K. Ka-maiopili pu hoi kekahi o kona mau hoa-kula.
He anaaina ka Mr Kanakanui oihana, a iloko o kona mau la opio i noho hana aku ai oia ma kea no he anaaina no keaupuni, ma ka mahina o Ianuari, 1890, i ke au e noho moi ana o Kalakaua, mai ia Manawa mai kona paa ana i kela ku-lana I’oko o na loli ana o ka hookele aupuni a Hawaii nei, auiki wale no i kona pauaho ana mai i keia ola ana.
Ina aole kela kaili koke ia ana aku la o ka hanu ola mai iaia ae, ina ua haalele iho o Mr. Kanakanui ma ka la 26 o Ianuari nei no Kapalakiko, me @@ Hope Loio Kuhina Lightfoot, ma keano he mau hoike ma ka aoao o ke au-puni, ma ka hoopii hoohalahala a ke Teritore, i ka Hui Mahiko Hutchinson, ua poho wale nae kona mau manaolana ao kela huakai.
I ke kamailio ana ae no ka hala ana aku la o Mr. Kanakanui, ua hoakaka ae o Kiaaiua McCarthy i kona minamina nui nona, no ka mea ma ka hana ana-aina, o Mr. Kanakanui kekahi mea makaukau loa ma kela aihana, a ua lilo pu oia i mea kokua nui aku i ke aupuni, ma ka koopau ana i na hoopaapaa ma-waena o kekahi mau kuleana aina.
Wahi hoi a W. E. Wall, ke anaaina nui o ka aupuni, ua nua kona minamina no Mr. Kanakanui, oiai oia hookahi ke kanaka makaukau loa, ma na mea e pili ana i na aina, ua hilinai nui ia aku oia, ma ua ninau apau e ala mai ai he mau hoopaapaa ana uo na palena aina.
Ma ka hora 4 o ka auwina la o nehinei i malamaia ai ke anaina hoolewa o Samuel Maikaaloa Kanakanui maloko o ka luakini o Kawaiahao, aole hoi ma ka auwina la Sabati ae nei, elike me ia i hoolala mua ia ai maloko o kona home. Ma ke kakahiaka Poalua nei ka hoo-loliia ana mahope iho o ka hoea ana mai o William H. Beers, ka loio kalana o ka Mokupuni o Hawaii, ma ka Mauna Kea o ia kakahiaka mai Hili mai. He kaikunane o Mr. Beers no Mrs. Kanakanui. O Mrs. Beers me na keiki ke-kahi i ukali pu mai ia . Beers a ehuli hoi aku aua lakou no Hilo ma ka auwiua la o ka la apopo ma ka Mauna Kea.
Mai ka hora i o ka auwina la Poakolu nei ahiki i ka hora 3 o nehinei ka weheia ana ae a ke kino a Mr. Kanakanui a kauia ae no ka hele ana aku o na hoaloha amen a makamaka e ike iho i kona helehelena maloko o kona home ma Waikiki a ma ia Manawa i malamaia ai kona anaina haipula e ka Rev. H. H. Parker a na na Rev. Henry K. Poepoe, kahu o Kaumakapili, ame Rev. Sam K. Kamaiopili o ka Papa Hawaii, i malama i ke anaina haipule maloko o ka luakini o Kawaiahao. Maloko o ka ilina o Kawaiahao i hoomoeia aku au kona kino wailua.
O na lala o ka Ahahui Kamehameha, oiai he lala oia no ia ahahui ka i ku kiai iaia mai ka hora 6 o ke ahiahi Poakolu ahiki i ke aunoe, a ma ka Ahahui Kamehameha i malama i kona anaina haipule ma ka lua.
HOOHALAHALA KA PAPA O NA LUNAKIAI
O kekahi mau manao hoakaka ma ka halawai a ka papa o na lunakiai ma ka po aku nei o ka Poalua i hala, o ia no ka hoehalahala o kekahi mau hoa o ka papa i ke Kakauolelo Kalana Kalauokalani, no ka hooheina hema i kaua mau hana.
O ka mua o na hoohalahala e ku e ana iaia, o ia no ka ninau ana ae o ka Lunakiai Petrie, ina paha ua hooko aku ke Kakauolelo Kalauokalani i ka hana i kauohaia aku ai iaia, o ia ke kaui hoolilo ana aku i na hale kahiko ma Kapiolani Paka, a i ka mauawa a ka Hope Kakauolulo Jarrett, i pane aku ai, aole he mea i hanaia, o ka wa iho la ia i lelepi mai ai ka Lanakiai Pacheco, a hoike mai la i kona manao, no ke kupono e lawelaweia aki kekahi mau hana e konoia ai ke kakauolelo kalana e makaala pono i kana mau hana.
Wahi ana, ua hoohemahema ke Kakauolelo Kalauokalani i kana hana, o ia ke kakau ana aku i kona inoa malalo o ka hopena o ke koho haloka no na hona aua malalo o ia hoohemahema, ua hiki ole ke hooneeia aku na hana imua.
O ka Meia Wilson ka mea nana i hoopau mai i kona pohihihi ma ka pane ana ae au pau i ke kakauinoaia ka hoike koho baloka he ekolu ae nei pule i haha aka e huli pono aku ana oia ina paha na hoomaia i Wakinekona.
EHIKU POE NOI LAIKINI LAPAAU I NINANINANIA
Ma ka hona 8 o ke kakahiaka Poakahi nei i ninaninauia ai kekahi poe noi laikini lapaau maloko o ke keena halawai o ke senate e ka papa o ka poe na lakou e ninaninau. Mamua aku nei maloko o ka numi o na lunanana o ka papa ola e ninaninauia ai ka poe noi laikini, o keia hoololiia ana ae la a maloko o ke keena halawai o ke senate no ka manao ana no ie he wahi oi aku ia o ka maluhia a ua hoomauia mai a neliinei ma ka auwina la. O na kauka hou o ka papa ninaninau o ke teritore oia na Kauka A. N. Sinclair, ka luna hoomalu Dr. G. C. Milnor ke kakauolela am eke Kauka J. T. Wayson.
LOAA KE KONELA IAUKEA I KA MA’I HANO
Aia ke Konela Iaukea ke waiho mai la me ka ma’i maloko o ka Halema’I Moiwahine mamuli o kekahi me’i hano ikaika loa. He mahina ae nei kona ma’i ana, a ma ke Sabati iho nei ka hoihoiia ana aku i ka Halema’I Moiwahine. He lono ka I hoikeia ae ma ka po Poakahi nei ua ano mama iki ae ka kona ma’i a ua nanaia aku ma ke kulana e loaa ole ai oia I ka poino kulipolipo loa aku aka nae ua lilo kela ma’i hano ikaika loa i mea hoonawaliwali iaia eliko me ka poe e ae e loaa ana ia ano ma’i.
HOOPOINOIA HE KAIKAMAHINE E KEKAHI OPIO
No ke Hoihoi Ana I ka Hale o ke
Kaikamahine ka Olelo Ana Hela Nae I ke Kolohe
ONA KELA KAIKAMAHINE
I KA OKOLEHAO MA KA LUAU
Lilo Nae Kona Ona I Wahi e Holo-
pono Ai ka Manao Kolohe
O ka Mea Hoopoino
Ma ka po o ke Sabita aku la i hala i lawelaweia ae ai kekahi hana limanui e James Poe, maluna o Minnie Benavitz, a o ka hopena o kela hana, o ia no ka hopuia ana o James Poe, a maka ololoia ua ae okoa aku oia imua o ka Makaikiu McDuffie no kona pili i ka hewa, hoohaumia i kela kaikamahiue.
He kaikamahine o Minne Benavitz nona no makahiki ma kahi o ka umikumamaiwa a e noho hana ana hoi maloko o ke keena humu buke o ke Star Bulletin. Ma kela po Sabita ua hele aku oia no kekahi paina la hanau bebe mauka ae mei o ke alanui Gulika ana Kalihi a oiai e ai ana ua haawi aku la o James Poe iaia he kiaha okolehao no kona kuhihewa nae he wai koloko, ua @nu ae la no oia ahiki i kona ona ana.
No kela kulana ona i hoomaopopoia aku maluna o kela kaikamahine ua olelo mai la ke kaikamahine a ka mea nona kela home oia pu kekahi e hoihoi ia Miss Benavitz no kona home nolaila ia lana i haalelo iho ai i ka hale o James Poe pu kekahi o ka hele ana mai me laua.
I kulike ai me ka hoakaka a ka Makaikiu McDuffie, i ka hoea ana aku ka o kela poe ekolu no ke alanui Moi, ua kau aku la lakou maluna o kekahi kaa otomobile hoolimalima a holo aku la no ke alanui Kula me Liliha, ia wa i ku iho ai ke kaa a lele aku la o James Poe ilalo ma ka lalau pu ana mai ia Miss Benavitz no ka lele ana aku ilalo a olelo pu mai la i ke kolu o lakou, oia ke kaikamahina o ka hele pu ana mai me laua ua hiki no iaia ke hoihoi aku ia Miss Benavitz no kona home ma ke alanui ololi Dayton.
No ka manaoio he pono kela mau olelo ua huli hoi mai la ka lua o na kaikamahine no kona home ma Kalihi maluna uo o kela kaa otomobile. Ma kahi nae o ka hoihoi pololei aki o James Poe i kela kaikamahine ona no kona home ua kahea aku la oia i kekahi kaa otomobile hoolimalima me ke kauoha ana aku i ke kiakaa e lawe ia laua nouka o Kalihi o ka hooko no hoi ka ke kiakaa a ma kahi e ku pono aua i ke kahua paani o ke Kula Kamehameha i lele aku ai o James Poe ilalo me Miss Benavitz a ma kela wahi i lawelaweia ai na hana limanui maluna o Miss Benavitz.
(E nana @@ ka Aoao 4.)
KA AHAAINA AME KA AHA HULA
HULA A NA KAHU MA’I
He papa ohanina i lulu i na meaai ka i haawiia no na kahuma’i o ka Halema’i Moiwhine a ua nui na hoaai i hoea aku e hauoli pu me lakou a mahope o ka pau o ka ai ana he aha hulahula me ahamele mahope iho, ma ke ahiahi Poaono aku la i hala. Ua hoomaka ka ai ana ma ka hora 6 o ke ahiahi a no kekahi mau hora ka noho ana o na mea apau e hoonuu i na meaai ono i hoomakaukauia no ia papa ahaaina. He lai ilima me ka mailo ko na mea apau i noho maluna o ka papa ahaaina, a o na nahu mau e komoia ai e na kahuma’i ko lakou e komo ana ma ia manawa.
Ma ka hora 0 ka pau ana o ka ai ana, a ma ia manawa no hoi ka hoomaka ana o ka hulahula a ua hoomauia aku ahiki i ka hora 11 o ia po. Ua hoohiwahiwaia oloka o ka rumi nui me na luhiehu o ka wao amen a laau pama. Iloka o ka manawa e ai aua na mea apau no ka hui himine a Miss Jones i hoonanea i na mea apau me ka lakou meu meakani ame na himeni, a na ia hui no i hoolako ae i na mea kani no ka aha hulahula. O na himeni ohohia loa ia a i nui ka paipaiia, me ke kahea mau ia e himeni hou mai no na manawa lehulehu oia kekahi himeni Paniolo "Amorila" ame "Blue Jeans."
MAKEMAKE E PAU
KONA KULANA
OIHANA LOIO
Hookomo ka Loio Kuhina Irwin
he Hoopii i ka Aha Kiekie e
Ku-e Ana ia McBride
WAIHO OIA I NA KUMU NO
KA PONO OLE O McBRIDE
Ikeia na Ano Maikai Ole o Mc-
Bride ma ka Palapala Hoo-
hiki a ka Loio Kuhina
Ma ka Poaono aku la i hala i hookomo ae ai ka Loio Kuhina Irwin i kana palapala noe imua o ka aha, no ka hoopau ana i ka Loio Claudius McBride, mai ka lawelawe aua aku i kaoihana loio ma na aha apau o keia Teritore.
Maloko o ka palapala noi a ka Loio Kuhina Irwin imua o ka aha, e hoakaka ana ia no ke kupono ole o ka ka Loio McBride hoomau ana aku e lawelawe i ka oihana loio, malalo o na kumu ana o ka hookomo ana ae maloko o kana palapala noi.
Ua hoopii pu ae ka Loio Kuhina Irwin i kana palapala hoohiki mo ka palapala noi, a o na kumu ana i manao ai, aole i kupono o McBride e lawelawe i ka oihana loio, o ia keia malalo iho nei penei:
No ka papahi i kana wahine mare; ke ku-e i na kanawai i kauia no na kaa; ka hoopuka i na olelo pelapela maloko o ka aha apana o Honolulu nei; ka hoao ana e ki-pe i kekahi kiure ma ka hihia o Sewart & Co., e ku-e ana ia Konela Z. S. Spalding o Kauai; ka hoeha ia W. O. Crowell ka hope makai nui o Waimea, Kauai; ka hoea ole ai imua o ka aha, no ka lawelawe ana i ka hihia a kona haku; ka hoea ole imua o ka ahu, ma kekahi hoopii kanawai, ko noho mai ka aha aku me ke kumu kopono ole, no ka pono o kona mau haku.
Ua hookolokoloia o Mr. McBride ma kekahi manawa mamua aku nei, no ka hewa moekoloke, a hookuuia, a he hookahi nae hihia i hookolokolo ole ia, o ia no ka hoao ana e ki-pe i kekahi o na kiure.
APONO KA PAPA LUNAKIAI I KA
BILA HAAWINA
Ma ka noho ana o ka halawai a ka papa o na lunakiai o ke Kulana kauhale a Kalana o Honolulu nei, ma ka po o ka Poalua aku la i hala, i aponoia ae ai ka bila haawina, no na hoolilo o ko aupuni kulanakauhale, no keia mau mahina ekolu e nee aku nei mai Ianuari ahiki i Maraki.
O ka bila haawina i aponoia, no keia mau mahina ekolu, o ia no ka bila haawina i waihoia ae e ke komite waiwai, a i hoololiia e kekahi komite kuikawa i kohoia mai ai e ka meia, ma kekahi halawai ana a ka papa mamua aku nei, i hiki aku ka huina ma kahi o ka $537, 716.
Oiai uae, ua hooholoia ka bila haawina, mamuli o ke koho lokahi ana o na hoa o ka papa eia nae, aole no i nele ka hoalaia ana ae o na ku-e ana mai ka Lunakiai Hollinger akau, ka lunahoomalu o ke monite waiwai, o kana ku-e ma kani no ia o ka hoomahuahuaia anaae i na ukuhana o kekahi mau limahana o ke kalana, a koe no kekahi mau limahana, me ko lakou mau uku kahiko, o kela ano hana wahi ana, aole ia he kaulike.
No ke kupale ana i ka mea a ke komite kuikawa i hana ai maluna o ka bila haawina, ua hoakaka ae ka Lunakiai Pacheco, ua hana aku ke komite kuikawa elike me kana i ike ai he pono, ma ka hoomahuahua ana ae i ka uku o na makai ame no kanaka o ka oihana kinaiahi, a no na limahana e ae o ke kalana, ua hiki ole i ke komite ke hana aku i kekahi mau hoomahuahua ukuhana, mamuli o ke komo ole aku o ke komite waiwai, a kokua aku i ke komite kuikawa, no ke kulana o na limahana o na oihana like ole.
O kekahi o na mea i ikeia mamuli o ke aponoia ana o ka bila hoowina, o ia no ka hoopauia ana ae o kekahi mau makai, ma ka hana ana pela, e kokua aku ana ko lakou uku, ma ka hoomahuahua ana ae i ka uku o na makai i koe iho iloki o ka oihana.
LOAA
KA MAUNA
KEA I KEKAHI
INO IKAIKA LOA
Halana Pu la na. Wahi o na Ohua
Oneki e Hiamoe Ai e ka Kai
a Pau na Paiki i ka Pulu
HOIHOIINA NAE LAKOU MA KAHI O NA OHUA KAPENA
Kela ka Ino Nui Hookahi i Hala-
wai me ka Mauna Kea i Ike
Ole lia Pela Mamua
Ma ka huakai a ka mokuahi Mauna Kea o ka huli hoi ana mai Hilo mai, no Honolulu nei, ma ka Poalua aku le i hala, i halawai ai keia mokuahi me kekahi ino nui ma ka moana, me ka hala na pu ia o kahi o na ohua oneki e hiamoe ai, e ke kai, me ka pau o na paiki i ka pulu i ke kai, pela pu me na ekeleka, ame na ukana e ae maluna o ka oneki.
O keia ka ino nui i ikeia ma ka moolelo o ka holoholo ana o ka makuahi Mauna Kea, ma na kai o Hawaii, eia nae, aole he alo i poina ma o kela ino la, a ua hele hoi a ka hora umi a oi o ke kakahiaki o ka Pualua nei, akahi no a komo mai kela mokuahi no ke awa ae nei.
Ma ka haalele ana aku o ka Mauna Kea ia Hila, aole i manaioa e komo kino mai ana ia iloko o ka ino aka i ka hoea ana i Alenuihaha, ua ikeia ka ikaika maoli o ka makaui, ame ka nuinui a ka ale, ua leki pu ka mokuahi mo ka umoki omole la, ka paialewaia iluna o ka moana.
Ma kela manawa mua loa no, i komo mai ai o ka makuahi iloko o ka ino ua po'i mai la na ale ahiki i ka piha ana o kahi a na ohua anoke e hiamoe ana i ke kai, me ka hele a pulu loa no mea apua, a lilo aku no paike o kekahi poe ohua.
I ka ikeia ana o kale poino i loaa i na ohua pneki ua haawi koke ae ia ke Kpena Loneke i ke kauoha i no aliimoku ame na luina, e hoihoi i na ohua apua ma ka oneki malun, kahi e palekaua ai lakou mai ke kae mae, a o ko lakou mau paiki ua hoakoakoaia ae ma na wahi e maluhia ai, oiai nae ua hele a pulu.
Ma ka manawa a ke kapena i ike ai i ka piha o ka moku i ke kai, ua hoololi ke kapena i ke alahele o ka Mauna Kea e holo ai, o ia ka hoopiipii ana i ka makani, i hiki ai ke hemo aku ke kai mailoko aku o ka mako, a i ka mama ana, ia wa i hookuuia mai ai ka holo o ka Mauna Kea me ke ku ana mai ma Lahaina, ma ka hora elua a oi o ka wanaao o ka Poakahi.
Ma Lahaina i hooponoponoia ai ke kulana o na ukana ame na ohua, ua hala okoa he mau hora o ke ku ana o ka Mauna Kea malaila, a ma ka hora eha a oi o kela wanaao no i haalele aku ai ia Lahaina, me ke ku ana mai no Honolulu nei, ma ka hora umi me ka hapa o ke kakahiaka ae o ka Poalua.
Ma ka manawa i pili mai ai ka mokuahi ma ka uwapo, a iho mai la hoi na ohua noluna o ka uwapo, ua hele maoli na ohua oneki a kuhululu, i kau a mea o ka pulu i ke kai, o ko lakou mau paiki keia, ua pailaia ae iluna o ka uwapo iho, he ku i ke aloha ka hiona ke nana aku i na ohua.
O ka hapanui o kela mau ohua oneki he poe Pilipino, o na moa hoohakaka punahele keia a lakou, ua lilo aku kekahi i ke kai.
O na ekelake keia ua hele a pulu loa i ke kai, me ka pulu o na leka oloko, o kekahi mau leka ua aneane e pau maoli ka hua i kakauia ai mawaho o ke wa-hi a ua hapala maoli no hoi na inoa o kekahi mau leka.
Ma ka hoakaka nae a Kapena Loneke, iloko o ka ikaika o kela ino, me ka paialewaia o ka Mauna Kea e na ale o ka moana, aole loa he wahi hoailona iki no ka halawai o ka mokuahi me ka poino, a o na ohua keia i kai mai ma keia kelepa, a i ike pono i kela ino, uua haawi ae lakou i na mahalo kiekie ana i ke kapena, no kona akamai me ka piha noeau maka hookele ana i ka Mauna Kea.
SAN FRANCISCO, Jan. 4. - Ua hooholo ka Ahahua Ku-e i na Kepani o Kaleponi i keia la aole e komo pu ma kekahi ano ma ka hooholo ana i kekahi kanawai e hookapu ana i ke ona ana o na lahui e i ka nina.
NUI NA KU-E I HOALAIA AE
NO KA BILA HOOPULAPULA
Ku na Loio Robertson ame Pittman o Honolulu
Nei e Paio Ku-e me ka Ikaika no ka Holo o
ka Bila Imua o ke Komite o ke Senate
E hoakaka ana kekahi meahou mai Wakinekona mai, i hoounaia mai i ka nupepa Star-Bulletin, a i hoopukaia ae hoi ma ka Poalua iho nei, i ko ikaika o na ku-e i ka bila hoopulapula Hawaii, i hoalaia aku imua o ke komite o ka ana senate e na kanake hanai holoholona o Hawaii nei, ma o na Loio Robertson ame Pittman la, o ka ho;o ana aku nei no Wakinekona.
Me kahunahuna ole ihe i hoakaka aku ai ko Loio Robertson, ua hoea aku oia no Wakinekona ma ka aoao o kekahi hui hanai holoholona, a ua ku-e loa oia i ka hooholoia o kela bila hoopulapula, mahalo o ke kumu, he ku-e kumukanawai.
No na mea e pili ana i na hui hanai holoholona, ua hoakaka aku ka Loio Robertson, ina e holo ana kela bila, alaila e hooneleia aku ana ka hui hanai pipi ka Parker Ranch, ma kahi o ke 99,000 eka, a kela hui e hoolimalima nei nue ke aupuni, ma keia wahi nae i waiho aku ai ka Elele Kalanianaole i ke kelekalapa mai ia Kiaaina McCarthy aku, e hoike ana, he 144,000 eka aina i hoolimalima i ka Parker Ranch.
Ma ka aoao hoi o Kauka Raymond ame kekahi poe hanai holoholona e ae, i ku-e i ka hooholoia o kela bila, ua hoakaka aku ka Loio Pittman, ina nei no ka holo o k a bila alaila e laweia aku ana mailoko aku o ka huina o 100,000 eka i hoolimalimaia e Kauka Raymond, ma kahi o ka 25,000 eka.
No na hoakaka hoi e pili ana i na eka aina nunui i hoolinalimaia i ka Parker Ranch, i hoakaka mai ai o Senatoa John F. Nugent penei:
"Ua hoakakaia ae ma ka hoolohe ana a ke komite i hala aku nei, aia he mau kaukani o na kupa malaila i nele i na kaupoku e malumalu ai ko lakou mau poo, me ka nele pu i ke alahele e loaa ai ka pono o ko lakou noho ana, koe wale no ma ka noho hana ana aku malalo o kekahi poe. He mea maikai ole maoli keia, ina e hiki ana i kekahi hui ke loaa he 500,000 eka aina, malalo iho la o keia mau kulana."
Ua kuhikuhi aku ka Loio Robertson o kekahi mahele nui o na aina o ka Parker Ranch, he mau aina waiwai ole, he manewa wale no iloko o ka makahiki e ikeia ai ko lakou waiwai.
Ua ku-e ikaika ka Loio Robertson i kela wahi o ka bila, e hoakaka ana no kekahi komisina o elima lala, ma ka haawi kaokoa ia ana o ka mana pihi iloko o kela komisina, e hana aku elike me ka lakou i makemake ai. Ua hoala pu mai no hoi oia i ke ku-e ana aku i ka wai, wahi ana, e hooliloia aku ana ma kahi o na miliona dala, no kela hana.
na ili keokeo uku auhau o ke Teritore, O na dala e hooliloia aku ana no ka imi ana i wahi e loaa mai ai ka wai, wahi ana, mailoko mai ia o na polele e o ka pomaikai nae, no na Hawaii wale no.
No kela mau hoakaka a ka Loio Robertson i ku mai ai o Senatoa Smoot, kekahi o na senatoa i kakoo nui i ka bila, o hoakaka mai i ke ku-e ale o Kiaaina McCarthy, he ili keokeo oia, i ka bila, pela hoi me R. W. Shingle, he ili keokeo no, a he lala no ke komisina ahaolelo mai Hawaii aku nei.
Ua hoakaka pu ae no hoi o Senatoa Smoot, ma kona hoea kino ana mai i Hawaii nei, ua ike oia he nui ka poe maanei, i kakoo no ka hooholoia o ka bila.
Ua ku-e loa ae o Mr. Robertson ma kana hoakaka imua o ke komite, no ka pololei o ka moolelo a Mr. John Wise o ka hoakaka ana imua o ke komite o ka hale o na lunamakaniuana, no ke kulana o ka lahui Hawaii, a wahi ana ina e nana pono ia ana ka mea oiaio, ua kaokoa loa ia mai na mea i hoikeia imua o kela komite o ka hale o na lunamakaainana.
Ua kuhikuki aku oia i ka loaa ole o ka mana o ka ahaolelo lahui, e hooholo ai i keia kanawai, no ka pono wale no o kekahi lahui kanaka, me kona ku hikuhi pu ana aku i kekahi mau hana ku-e kumukanawai, a o ka hooholoia ku-e kumukanawai, a o ka hooholoia ana o kela bila, ua like ia me ka hoonele ana ia Hawaii nei i ke ano Amerika oiaio.
HOOLIMALIMAIA AKU E KE TERI
TORE KEKAHI MAU AINA
Ehiku mau apana aina nui o ke teritore maloko o ka apana o Kohala Akua no la koua ka huina iliaina he 10,110 eka i hoolimalimaia aku no umi-kumamalima makahiki a no lakou noi ka huina dala hoolimalima o $3687, e ka Hope Akena Joseph G. Andrews, ma ka Poalima aku la o ka pule i hala. He mau uku hoolimalima uuku wale no ka i loaa ae.
O keia malalo nei na apana aina, ka nui o na eka, na uku hoolimalima ame ka poe i lilo aku ai iaia ia mau aina:
Aina hanai holoholona maloko o ka aina aupuni ma Puukole-Koaeae a ma Paaoo-Kaopuhaa, ma Kohala Akau, he 36267,50 eka, ia George Ross i lilo aku ai ka hoolimalima no $850 o ka makahiki.
Aina hanai holoholona maloko o ka aina aupuni o Pahinahina Kaihooa ame Pohakulua, 5328.50 eka. Ia J. F. Wood i ilo aku ai ka hoolimlima ma ko kuai no $925 o ka makahiki.
Aina hanai holoholona maloko o na aina aupuni o Makeauehu ame Kehena Kipi, 928 eka, o ke Kohala Ranch Co.. Ltd., i lilo aku ai ka hoolimalima no $700 no ka makahiki.
Aina mahiaimaloko o na apana o Puukole-Koaeae, 230.50 eka, i ke Kohala Ranch Co., Ltd., i lilo aku ai ka hoolimalima no $463 o ka makahiki.
Aina mahiai maloko o na apana o Pohakulau, 64 eka, i lilo ia James F. Woods ka hoolimalima no $166 no ka makahiki. O keia ka apana aina kiekie loa o ka uku hoolimalima he $2.60 k o eka.
Ka aina mahiai maloka o na apana i ikeia o Pohakulua, 106 eka, lilo i ke Kohala Ranch Co., Ltd., ke kuai o ka hoolimalima no $212 o ka makahiki.
Ka aina mahiai i ikeia maloko o ka apana o Makiloa, 185.50 eka, lilo ia James F. Woods ke kuai o ka hoolimalima no $371 ko makahiki.
MARE HOU MAHOPE O KE OKE
MARE ANA
Mahope iho o ke kaawale ana malalo o ka mana o na kanawai o ka aina no kekahi mau mahina lehulehu ae nei a hala, i hoohui hou ia ae ai ma ke @@@ ta o ka mare, o Kealaula Haupu ame Mrs. Mary L. Haupu, ka ke kakahiaka o ka Poaono aku nei i hala na ka Rev. Samuel K. Kamaiopilo laua i hoo@@@ hou ae i hookahi.
No na makahiki he iwakalua ae nei @ hala i noho mare ai o Mr. ame Mra. Haupu, me ka loaa ana ia laua he mau keiki, i nunui i keia manawa, aka nae iloko o ko laua noho mare ana, ua ulu ae la kekahi like ole mawaena o laua, ahiki i ka hookomo okoaia ana aku he hoopii oki are iloko o ka aha hookolokolo, me ko laua kaawale ana o kekahi mai kekahi aku.
Me kekahi manwa pokole ae nei i hala, oiai o Haupu e noho hana ana me ka hui kelepona Mutual, ua haulo mai la oia mailuna mai o kekahi pau kelepona a haki kona lima, me ka hoihoiia ana maloko o ka Halema'i Moiwauino e lapaauia mai ai kona lima i eha.
Iwaena o ka poe i hele aku e iko iaia, maloko o ka halema'i, o kena wahine kekahi, o ke oki ana ma ke kanawai, a e hoea mau aku ana oia imua o Haupu i kela ame keia manawa, me ka lawe pu aku i na pua no ka hooluolu ana i kona mau manao ehaeha.
Mamuli o keia halawai mau o ke kane me kana wahine, ua hoi hou mai la na hoomanai ana iloko o laua pakahi, no na la a laua e noho ana he kane a he wahine mare, a hui pu iho hoi me na leo uwalo o ka laua mau keiki, ua hooholo ae la laua, e mare hou pela iho la i hookoia aku ai ka mare maluna o laua e Rev. S. K. Kamaiopili ma kela Poaono aku nei i hala.
Ua hoopaneeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala a na makamaka, a loaa kahi kaawale o ka pepa. E hoomuawanui mai no e ma makamaka!