Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 13, 1 April 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoea Na Hoa o Ka Ahaolelo No Ke Kahuama'i Ma Molokai

Piha na Ma'i me na Manao Hauoli no ka Lohe Ana i na Manao Kokua o na Hoa Hanohano o ka Ahaolelo no ko Lakou Mau Pono

@ @ @ @ hana maa, ma na @ @ @ @ mahope ae nei, @ @ @  ana o na hoa o ka @ @ @ @ @ lepena ma @ @ @ @ Kalawao, no ka nina @ @ @ pono ana aku i na @ @ @ @ hemahema o na ma'i @ @ @ @ ihe ai na komite ola @ @ @ a elua o ka aha @ @ kekahi mau hoa o ka @ @ mokuahi Mikahala, ma @ @ alima aku la i hala, i @ @ @ hoi e ka Peresidena @ @ papa ole, ka Peresidena @ @ @ Nui o Hawaii, ame @ @ hanohano e ae.

            @ @ aku o na mea apau no @ @ @ na ma'i iloko o ka la @ @, no ka ike ana mai @ hanohano, a oiai ua hele pu @ @ oia, me ka Bana Hawaii, @ @ ana aku o ka bana i @ @ ka noonoo o na ma'i me @ @ pu hoi i ka lohe ana @ ka bana, ame na leo @.

            @ @ kekahi manawa nui o @ @ ka hele makaikai  @ @ ma na home o na @ @ Raiauwina hOme o na @ Kalawao, ame ka Biho@ @ Kaikamahine, ma Kalau@ @ o ka makemake o na @ @ ua konoia @ kaika @ @ mai i kekahi mau hi @ @ i ka nani, ke hoolohe @ @ hoi o na malihini i @ @ Renatoa O. King i kek@ @ mau mele i haku ai, me @ @ ana mai o na kaikamahine @ @ ma ka hui.

Ka Pana Luna

@ @ @ ka hele makaikai ana ma @ @ ole o na ma'i i noho ai, i @ @ @ na malihini ma kekahi @ @ hoomakaukauia e ka Lu@ D. McVeigh, he paina i hele @ @ @ Hawaii o kela ame  @ @ ka nuu ana iho o na ma @ @ @ ono i paneeia mai imua @ @ @.

@ @ @ puhiohe ke paani mau @ @ ana i na mali @ @ pu, me he mea @ @ keia o na paina piha loa o @ @ me ka hauoli.

Ka Halawai Makaainana @ @ iho o ka maona ana o na @ @ ka hooluana liilii ana, i @ @ ai ka lehulehu maloko o @ @ o Kalaupapa, no ka @ i kekahi halawai makaai@.

            @ @ himeni no Kalaupapa @ i hookaawaleia, he hookahi @ aoao o ka Mea Hanohano @ lunahoomalu o ke komite @ o na lunamakaainana, a @ kalapu, no ka aoao o ka @ Kiwini, ka lunahoomalu @ o ke senate.

            @ keia manawa e pau ai @ ana a na hoa o ka aha @ poe e konoia ana e ka@ ana kela mau kalapu @ i ka nani, i oi aku no @ kalapu himeni owaho nei.

5. Haawina no ke Kahuama'i

            @ Hanohano Pashoal, ka lu@ ke komite ola o ka hale o @ makaainana ka mea haiolelo @ wahi ana, ua hooholo ka hale o @ makaainana i ka bila haawina @ aka ua ili aku ke ko 'iko 'i @ ke senate, ka hoomahuahua @ huina.

            @ pakahi mai oia i na hoa @ i heea aku ma kela halawai. @ ka Mea Hanohano Uluihi, ua @ hoa o ka ahaolelo na pili@ Teritore, a e loaa aku ana he @ kupono no na ma'i, me @ mau, e hoea mai ana @ ma 'i e halawai hou ai me @ ohana, a ma kona ano he @ o ka ahaolelo, e hooikaika @ na ano apau e hana ma na @ ahaolelo e pono ai ka poe @ e ka ma'i lepera.

            @ ahu o ka Mea Hanohano @ Mea Hanohano H. J. Ly@ P. Wilder, Ahuna, Hayselden, @ he hookahi no manao nui @ mau olelo apau, e hooia aku @ na ma'i, e hooikaika ana @ na ano apau i wahi e pono ai @ noho ana ma Molokai.

@ o Kauka Dean

@ ae la hoi ka manawa o ka luna@ o ke komite ola o ka hale, ia wa i lawe ae ai ka Mea Hanohano Kiwini i kona kulana, me kona kamailio pokole ana mai no na hana a ke komite ola o ke senate o ka hoea ana aku, alaila haawi ae la oia i ka hanohano mua loa, o ke kamaiklio ana mai ia Kauka Dean, o ke kula kiekie o Hawaii.

            Aole nae ua kanaka kaulana nei maloko o ka hale i kela manawa, nolaila ua imi okoa ia aku oia a loaa mawaho, a i kona komo ana mai iloko o ka hale, ua noke ia aku oia i ka pa'ipa'i, e na mea apau.

            Ma ke ano nui o kana mau olelo, e hooia mai ana oia, no ka hoea mai he manawa ma keia mua aku, e hiki ai ke hoolawa pono ia me ka aila chaulmoogra, no ka mea ke hooikaika mai nei ke kula kiekie o Hawaii ma ka hana ana i ka aila, a hoolawa aku i ke kahuama'i ma Molokai.

            Mahoupe aku o Kauka Dean, i hoolaunaia mai ai na Senatoa Lucas, Ahia, Kauka ame Chillingworth, aka nae, o ka haiolelo a ke Senatoa Chillingworth ka haiolelo oi aku o ka mahaloia, no ka mea ua kamailio aku oia no ka pono o na ma'i, mahope iho o ko lakou hookuuia ana mai, o ia ko lakou hoi ana e noho ma na aina aupuni, ma ke ano i mau home hookuonoono no lakou.

            Ma ka manaoio o Senatoa Chillingworth, he mea maikai maoli, e haawiia na kokua i na ma'i i ko lakou wa e hookuuia mai ai, ma ka loaa ana aku he mau aina no lakou e noho ai, no ka mea he nui wale o na ma'i aole o lakou mau ohana, a he poe no hoi kekahi i hookuuia, i hookololohe no e noho ma Molokai, no ko lakou ike, aole he mau ohana i koe e ola nei, no keia kumu ame kekahi mau kumu e ae, ua paa maoli kuna @ hoi mai a hui pu me ke kiaaina, a kamailio ma kela kumuhana, me ka lawelaweia o kekahi mau hooponopono ahaolelo ma keia kau no ka pono o na ma'i lepera.

            Ua oni maoli na ma'i ame na malihini pu, i ka wa i lohe ai i kela manao o ka peresidena o ke senate, aia hoi ma ko lakou mau helehelena ka hoihoi, e hoike mai ana no ka makee e hoea mai i ka hookoia ana o kela mau olelo a ke Senatoa Chillingworth.

            I ka hookuu ana o ka halawai i akoakoa aku ai na mea apau no ke awa, a huli hoi aku la na malihini hanohano a ka ahaolelo noluna o ka Mikahala, a huli hoi mai la no Honolulu nei, me ke ku ana mai ma ka hora eiwa a oi o ka po.

PEPEHIIA HE KAIKAMAHINE KEPANI A MAKE

            I kulike me kekahi meahou o ka loaa ana ae i ka Nupepa Kepani Nippu Jiji maloko o Honolulu, mai kekahi mea kakau mai o ia nupepa mai Kauai mai, he kaikamahine Kepani nona na makahiki he 14 a nona hoi ka ino o Toshi Tanaka, he wahine u'i ka o kona helehelena, ka i houia i ka pahi a make ma ka la 23 aku nei o Maraki maluna o ke alanui aupuni e kokoke aku ana i Makaweli, e kekahi Kepani elemakule o Sensuke Ichioka ka inoa, a nona na makahiki he 62.

            Ma ka hoakaka a kela nupepa Kepani, ua haulehia ka kela Kepani elemakule i ke aloha i keia kaikamahine, eia nae, aohe makemake o kela kaikamahine iaia, a mamuli o ka maliu ole mai o ua kaikamahine nei, a no ka piha hoi o ichioka i ka lili, ua pepehiia iho la ua kaikamahine nei me ka pahi nui okioki i'o hipi.

HOOPII HOAHEWALA KEKAHI MAU KAA OTOMOBILE

            No ka loaa pono ana aku o kekahi mau kaa otomobile e lawe ana i kekahi mau omole waiona i na makai a ke aupuni federal i hookomoia ae ai he hoopii hoahewa e ka Loio Amerika Huber i ka aha hookolokolo federala ma ka Poakahi nei i mea e lilo mai ai ia mau kaa i ke aupuni a kuaiia aku ma ke kudala.

            O ka helu o kekahi kaa he 69797, laikini helu 5655, a ma ka oleloia na Chong Fung o kalaiwa ana ia kau, a ma kahi kokoke aku i ka Pakoa ma Leilehua i paa ai ia i ka hopuia e na Koa H. C. Smith ame C. A. Hardy ma ka la 1 o Maraki.

            O ka lua o na otomobile ma ka oleloia he 520.977 ka helu e kau ana, a na C. W. Herbert i hopu ia kaa a na chiho Nakamura e kalaiwa ana.

HOOKU'IIA E KA OTOMOBILE HE HAOLE A MAKE

I Holo Mai e Kau Noluna o ke Kaauwila Halawai Nae me ka Make i ke Kaa Otomobile

KAUALAKOIA OIA E KE KAA NO KEKAHI WAHI LOIHI

Hoopuiwa Loa ia ka Manao o Kona Mau Hoaloha no Kela Halawai Ana me ka Make

            Oiai e holo mai ana, no ke kau ana maluna o ke kaa u wila o ke alanui Nuuanu, ma ka auwina la o ka Poakahi nei, i hooku ila aku ai he haole o William B. Sheppard ka inoa, e ke kaa otomobile e hookeleia ana e K. Won Lum, me ke kaualakoia ana aku no na kapuai he iwakalua kumamalima, a i ka wa i hapaiia ae ai kona kino, aole he ola iloko on a, aka ua make oia me ka hikiwawe loa, mamuli o ke kukonukonu loa o ka poino i kau aku maluna o kona kino, ma kela hooku 'iia ana mai e ke kaa otomobile.

            Ma ka hoakaka a A. E. Martin, ka mea hookele o ke kaa uwila Helu 25, e ku ana kona kaa ma ke kuiki, mamua pono mai o ka hale o Mr. Focke, no ka hoea mai o ke kaa uwila, maiuka mai o Nuuanu, ia wa i ike aku ai oia i ka holo ana mai o Mr. Sheppard, mailoko mai o ka pa o Mr. Focke, me ke kau ana o kona mau lima a elua iluna, me he mea la ma kana koho aku, e haawi mai ana i ka hoailona i ka mea hookele o ke kaa uwila mauka mai, e kakali ahiki i kona hoea ana mei.

            I ka hoea ana o Mr. Sheppard ma kahi he eiwa kapuai ke kaawale mai ka paehumu mai o ke alanui, o ka wa ia i hooku iia mai ai e ke kaa otomobile, e holo mai @ maiuka mai o ke alanui, me ke kaualakoia ana aku malalo pono ae o ke kaa, no na kapua'i he iwakalua-kumamalima, me umi iniha, alaila hemo aku la kela haole mai ke kaa aku, me ka hoomau ana aku no nae o kela otomobile i ka holo, a i ka wa i hoopaaia iho ai kona holo ana, ua like pu me kanaiwa kumamaha kapuai me elima iniha, ka mamao mai kela wahi mai o ka hooku'i ana, ahiki i ka paa ana o ka holo o ke kaa.

            Ua hoea aku o Mr. ame Mrs. Sheppard, no ka home o Mr. Focke, mamuli o ko laua konoia ana mai e hui pu aku ma kekahi paina me kela ohana, a o kona maona ana mai no ka ia, me ka holo ana mai e kau iluna o ke kaa uwila, a koe aku no kona mau hoa maluna o ke pakaukau.

            I ka wa nae i lohe aku ai o ka poe oloko o ka home o Mr. Focke i ka hauwalaau owaho o ke alanui, ua holo mai la lakou, aia hoi e waiho mai ana ke kino make o Mr. Sheppard ma ke alanui, oiai nae he mau minuke helu wale aku no mamue, he ola kino maikai kona.

            He kanaka kuonoono o Mr. Sheppard no Pilikelepia, a no mahina ae nei ekolu ko laua hoea ana mai i Honolulu nei, no ka hoomaha ana, a ua makaukau loa ko laua huli hoi aku no Amerika, maluna o ka mokuahi Wilhelmina o ka Poakolu nei, halawai e iho la nae me ka poino.

HALA NA HAUMANA O KE KULA KAMEHAMEHA NO MAUI

            Ma ka mokuahi Kilauea o ka Poakahi nei i holo aku ai na haumana o ke Kula Keikikane o Kamehameha no Maui, no ka hoohala ana hookahi pule hoomaha ma ia mokupuni, he 130 ko lakou nui, a ia lakou e hoea aku ai e lawe loa ia aku ana lakou nouka o Olinda, a malaila lakou e hoomoana ai no ka pii ana aku i ke kuahiwi o Haleakala, a ia lakou e hoi mai ai e hoohalaia ana e lakou ke koena o na la o ka pule ma Kahului a ma ke ahiahi Poaono e kau mai ai lakou ma ka mokuahi Kilauea no ka hoi ana mai no Honolulu nei.

            He mau anaina hoohauoli ka i hoolalaia no lakou ma Kahului ma ke ahiahi Poalima, a he mau paani ma ka auwina la Poaono ae, he mau lealea e ae kekahi i hoolalaia no lakou ma Kahului ma ka Poaono, in a nae e hiki ana ke hoomakaukauia ia mau lealea e ae no lakou.

            Aole keia o ka makamua loa o ka laweia ana o na haumana o ke Kula Kamehameha e hoomaha ma na mokupuni e ae he mau manawa aku nei i hala ka hoomaka ia ana o keia ano hana, a me he mea la e lilo ana keia i hana mau i na makahiki apau ma nei mua aku.

PAKELE NA HUA O KA PAPA KIAI MAI HOOPIIA

Ina no ka Holo Ole o ka Bila Haawina no Ekolu Mahina Komo Lakou i ka Pilikia

KUHIKUHI PONO AKU KA LOIO HEEN I KE KANAWAI

Hoololi Hou Nae na Hoa o ka Papa i ka Lakou Koho Ana No ka Ike Mai i ka Pilikia

            Mamuli o ka pa'ipa'i o ke koho ana a na hoa o ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, maluna o ka bila haawina, no na hoolilo o ke aupuni, no keia hapaha e nee aku nei, ma ka heluhelu ekolu ia ana o ka olelo hooholo, i hookomo aku ai lakou, ia lakou iho, iloko o kekahi kulana kupilikii, e ala okoa mai ai he hoopii kanawai, e ku e ana ia lakou, iha aole i loaa aku ia lakou ka ike, no kekahi alahele pono a lakou e hana ai, mamua o ka hoea ana mai i ka la 1 o ka mahina ae nei o Aperila.

            Ua pa'ipa'i ke koho ana a na hoa o ka papa, maluna o ka olelo hooholo, no ka bila haawina no keia hapaha e nee aku nei, o ia hoi he ekolu, ma ka aoao e apono ana i ka olelo hooholo, a he ekolu e ku e ana nolaila ua hiki ole ke hooholoia ka bila haawina, no na hoolilo o ke aupuni kulanakauhale.

            Oiai nae e paa ana kela ame keia lunakiai maluna o kana mea i koho ai, elike me kana i manao ai ua pono, o ka manawa ia a ka Loio Kalana heen, i kiloi aku ai i ka poka pa hu iwaena o lakou, me ka olelo ana aole loa e hiki ke hoohanaia aku ke aupuni, me kekahi haawina dala ole, a ua waiho aku na hoa o ka papa ia lakou iho no ke ala ana mai o kekahi hoopii kanawai, e ku e ana ia lakou, malalo o ke kanawai, e ku e ana ia lakou, malalo o ke kanawai, no ke ku o ka lakou mea i hana ai i ke karaima.

            No ka manawa mua loa, mahope iho o ka lohe ana i ka manao kanawai o ka Loio Kalana Heen, akahi no a hookaakaa pono ia ae na maka o na hoa o ka papa, me ka nana ana aku o kekahi i kekahi, a iloko o ia manawa hookahi, i maopopo loa ai ia lakou, aole loa e hiki i kekahi limahana malalo o ke kulanakauhale ke hoomau aku i kana hana, me ka maopopo ole o ka haawina dala no kona ukuhana.

            Me na olelo maopopo loa i hoakaka aku ai ka Loio Kalana Heen, i na hoa o ka papa, in a aole e hooholoia ana ka bila haawina, no na mahina ekolu e hoea mai ana, alaila e panikuia ana ka puka o na keena oihana o ke kulanakauhale, me ka hiki ole i kekahi mea ke lawelawe i kana hana, mai na makai mai ahiki aku i na limahana pulumi maloko o na halekula.

            Ua kuhikuhi aku ka Loio Kalana Hoen i ke kanawai, e hiki ai ke hoopii aina hoa o ka papa lunakiai, in a e hooholo ole ana lakou i ka bila haawina, mamua ae o ka hoea ana mai i ka la 1 o Aperila, o ia hoi ka Pauku 1424 o ke kanawai 86 o na kanawai hooponopono hou ia o Hawaii, elike me ia i hoololiia a e heluheluia ai penei:

"O kekahi luna oihana a i ole limahana e hoamana ana i ke kuai ana i kekahi mau meahana a mau lako paha, a i ole no ka lawelaweia ana paha o kekahi hana ma ka aoao o ke teritore a no ke kalana a kulanakauhale paha, me ka hana ole ia o kekahi bila haawina no ia mau hana, me ka manao, me ka manao e ukuia aku ia mau meahuna, a i ole mau lako paha i kuaiia, a i ole mau hana paha i lawelaweia e ke teritore, a i ole e ke kalana a kulanakauhale paha, e pili no ka hewa mikamina iaia, a ke ahewaia no ia mea, e kauia no ka hoopa'i aole e oi aku mamua o $500, a i ole ma ka hoopaahaoia aole e oi aku mamua o ka makahiki hookahi, a ma ia mau hoopa'i paha a elua, ma ka hoopa'i dala ame ka hoopaahao."

            No na minuke elima, ua nohoalii iho ka meha maloko o ke keena halawai o ka papa, koe wale no na lea hawanawana mawaena iho o na hoa o ka papa, alaila hooholo iho la lakou e hoi noloko o ke keena o ka meia, no ka malama ana i kekahi aha kukakuka.

            He hora okoa me ka hapa ka noho ana o kela halawai kukakuka a na hoa o ka papa lunakiai, me ka haawipio ole o kekahi aoao i kekahi ahiki i ke kauoha okoa ia ana aku o ka Loio Kalana Heen, e komo pu mai iloko o ka halawai, a mahope iho o na kukakuka ana, i hooholoia ai, he hookahi no alahele (E nana @ ka Aoao 4.)

KU-E KA MANAO O NA LUNAKIAI I KA MEIA WILSON

Hoole Lakou i ka Hoolohe Ana i na Hoakaka a ka Meia no ka Lakou Mea e Hana Ai

MANAO LAKOU AOLE MANA O KA MEIA E HOKAI MAI AI

No ka Hoomahuahua Ukuhana ke Kumu o ke Ala Ana Mai o Kela Mau Manao Oolu-ku

            Mahope iho o ka heluheluia ana ae o kekahi palapala a ka Meia o ka hoouna ana ae i ka papa o na lunakini o ke Kulana o Honolulu nei, ma ka halawai a ka papa, ma ke ahiahi o ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i ala mai ai na manao okaikai iwaena o na hoa o kela papa, e ku-e ana i ka mana o ka Meia Wilson, no ka lilo ana, i mea alakai, i ka papa, ma na mea pili i ka bila haawina, no na hoolilo o ke kulanakauhale e nee aku nei.

            Ma ka manao nui o ka palapala a ka Meia Wilson, o ka heluheluia ana ae ma kela halawai, e hoakaka ana i ka lawe ana ae o ka papa o na lunakiai i ka mana kaokoa iloko o kona lima, a hoomahuahua aku i na ukuhana o kekahi mau limahana, me ke kukakuka mua ole me na poo o na keena oihana, no lakou na haawina i makemakeia ai e hoomahuahua.

            Hakalia no a pau kela leka i ka heluhelu ia, o ka manawa no ia i ikeia aku ai ka oni like o na lunakiai, me ke ku ana mai o ka Lunakiai Jonah Kumalae, a olelo mai la, he mea pono i ka Meia Wilson, ke hele malie, aole e lawe ae i ka mana iloko o kona lima, ma ke kuhikuhi ana mai i ka mea a na lunakiai e hana aku ai.

            "Ua hana mai oe i kekahi mea e hoopiiia ai oe, no ka pono ole o kau hana. Ina i makemake oe e loaa ka noho kuikahi ana ia oe ame ka papa, alaila he mea pono loa ke akahele kau mau mea e hana ai.

            "Aole oe he mea i koho maoli ia mai e na kanaka, ua hoonohoia aku oe ma kena kulana, mamuli o ko makou oluolu. Eia oe ame na poo o na keena oihana ke makemake nei e kaa aku ka hookele ana i ke aupuni malalo o oukou, ua hele maoli kou poo a pehu."

            I ka noho ana iho o Kumalae ilalo, ia wa i ku mai ai ka Lunakiai Pacheco a kamailio mai la i kona manao ku-e i ka Meia, elike no me ia i loaa ia Kumalae i ka i ana mai:

            "Aole he kuleana iki o ka meia e nuku mai ai i keia papa. Ua poina ka paha oia i ka mana i haawiia aku iaia, o ia no kela mana vito. Ke hele loa aku nei oia mawaho o kona mana."

            "Ua hoea mai oe ma keia papa, ma ke ano he mea hoomalu wale iho no," i ku ae ai ka Lunakiai Arnold a hoike ae la i kona manao ku-e i ka meia. "Aole loa au e hoolohe aku ana i kau mau mea i makemake ai, e hanaia aku e keia papa, a i ole e kau kakauolelo paha."

            "Ua lawe ae oe i ka mana o ke kulana moi, aka e ike ana oe, na makou e hoikeikeaku ia oe, owai ka mea kuleanae hookele i ke aupuni," i komo hou mai ai ka Lunakini Pacheco, ma ka hoakaka ana i kona manao ku-e i ka Meia Wilson.

            No ka pane ana mai nae i na olelo ikaika a na hoa o ka papa lunakiai o ka hoopuka ana ae e ku-e ana iaia, i kamailio mai ai ka Meia Wilson, aole ona makemake e ala mai kekahi mau manao oolo-ku mawaena ona ame ka papa, aka ua iini nui oia, e loaa na manao lokahi iloko o na mea apau, no ke ano o kahookele ana i ke aupuni kulanakauhale, ma ke ano holomua.

            Ua hoomaopopo oia i ka loaa ana o ka mana vito iaia, aka nae o ka hoohana ana ia mana, he mea ia e houlolohiia ai ka hooholoia ana o ka bila haawina, a e make ai paha.

            I pane nae no kela mau hoakaka a ka Meia, i ku ae ai ka Lunakiai Arnold, a kamailio aku la, e loaa ana he manawa nui kupono, no ka hoohana ana aku o ka meia i kela mana vito, e hiki ai no ke hooholoia ka bila haawina iloko o ka manawa kupono ,ina paha ia e apono mai ana oia, a ku-e mai paha.

            Iloko nae o na manao oolo-ku @ kela halawai a ka papa, ua hooholoia ka bila haawina o $467,166.20, no ka hapaha, e hoomaka ana mai Aperila ae nei a ka la hope o ka mahina o Iune.

Ka Leka a ka Meia

            "E na keonimana:--Eia oukou ke noonoo hou nei i ka bila haawina no

(E nana ma ka Aoao 4.)

nei iaia, oia no kekahi mau kanaka opiopio, ua manaoio nae na hoa o ka ahaolelo, o ka mea pono loa, o ia no ka loaa ana o kekahi kauka makaukau, a e lilo oia i hope no Kouka Goodhue, oiai e nui loa mai ana na ma'i ana e lapaau ai me ka aila, ma keia mua aku.

E Pau Ana ka Hoounaia

Ana no Molokai

            Ua nui maoli ka poe i hoolaia e ka aila chaulmoogra no keia kumu, i paa loa ai ka manao o na luna oihana o ka papa ola, ame Kauka Goodhue, e hoea mai ana i ka manawa e pau loa ai ka hoouna ana i na ma'i lepers no Molokai, aka mauka ae nei no lakou e lapauia ai o Kalihi, a mailaila ae no e hookuuia ai.

            Mamua koke aku nei no, he 64 ka nui o ka poe i hookuuia mai Kalihi aku, a ma ke kahuama'i hoi ma Kalaupapa, e hookuu koke ia mai ana no kekahi poe ma keia mua aku, a iloko o na makahiki elua, mai keia manawa aku, e koe kakaikahi loa aku ana na ma'i ma Molokai, elike me ka manaoio o na luna oihana o ka papa ola.

            No ka hookaulana nui ia aku o ke ola o keia aila, oia ka poe i loohia i na hoailona o ka ma'i lepera, ke hoi @ nei no Kalihi, me ke kauka 'i ole a kauoha maoli ia aku e na luna o ka papa ola, ua loaa aku ka hoomaopopo ana ia lakou, he oi aku ka maalahi o ka hooia ana i ka poe lahilahi o ka ma'i mamua o ke kakali ana a hoomakua maoli ka ma'i maluna o lakou.

            O kekahi o na ninau ano nui i kamailioia mawaena o na hoa o ka ahaolelo ame na luna oihana o ka papa ola, o pili ana no ia i na bale federala ma Kalaupapa, o la hoi ,e kaa mai kela mau hale, i waiwai ponoi no ke Teritore, a e hukiia mai a ma kekahi mau wahi kupono, maloko o kela mau hale, e noho ai ka poe e lapaauia ana me ka aila chaulmoogra, i hiki ai e loaa aku na kokua ana i ka poe hiki ole ke lawelawe no lakou iho.

            Me keia manao nui no ka pono o na ma'i ,e laweia ae ana na keehina ma keia mua aku, i wahi e kaa mai ai kela mau hale federala malalo o ke aupuni Teritore, a ua makaukau hoi na hoa o ka ahaolelo kuloko, e haawi aku i na kakoo ana, ma na mea pili i ka haawina dala, ina ia he alahele, e lilo mai ai kela mau hale i waiwai no ke aupuni.

HAALELE KE KAUKA McDONALD I KA HALEMAA'I O KALIHI

            Ma ka mokuahi Wilhelmina o ka Poalua nei i kau aku ai ke Kauka J. T. McDonald no Kapalakiko mahope o kona waiho ana aku i ka hana ma ke ano he kauka no ka papa ola o ke teritore ma ka halema'i o Kalihi. He ekolu mahina i hala aku nei ka ho 'iho 'i ana ae o ke kauka i kona hookohu i ka papa ola.

            E holo ana oia i Wakinekona no ke kuka ana me ke kauka kaha kenerala ma Ameika e pili ana i ka hana o ka ma'i lepera ma Hawaii nei, a ma na wahi e ae. Ua lilo ka holopono o ka Mr. Dean o ke kula kiekie hoomakaukau ana i ka aila chaulmoogra i mea hoohauoli aku i ka noonoo o na luna nui o ka buro o ka papa ola. E holo pu aku ana oia no ka hikina loa a o kona manawa e huli hoi mai ai aole i maopopo.

            He kauka o McDonald i hoomaamaa i ka oihana lapaau maloko o Honolulu no na makahiki he 20 a oi, a mai ka manawa mai i lilo ai ka aila chaulmoogra i laau waiwai no ka hoola ana i na ma'i lepera, mai ia manawa mai kona lilo ana i lunahoohana no ka halema'i lepera o Kalihi. Mamua aku o kela manawa he kauka oia e lawelawe ana i ka oihana kauka ma ke ano hoomaamaa maloko o Honolulu. Ua hoohanaia oia e ke aupuni ma ke ano he kanaka e huli ana a i ike hoi i ke ano o na ma'i.

            He papa ahaaina no ke aloha hope ana ka i haawiia no ke Kauka McDonald ma ka Halema'i o Kalihi ma ka po Poakahi nei, na ka makuahine o ia halema'i, Mrs Bessie Clinton i hoomakaukau, a mawaena o na kauka e ae i akoakoa akuo na Kauka A. L. Dean ame Teufel, ka mea o pani ana ma kona wahi ma Kahili, kekahi i hiki ae.

            Ua haawi makanaia aku ke Kauka McDonald me kekahi pahulole kaahele, nona ke kumukuai he $50.