Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 20, 20 May 1921 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA MANAO KAKOO O KA REV. AKAIKO AKANA I KA BILA HOOPULAPULA.

            O keia malalo iho nei na manao kakoo o ka Rev. Akaiko Akana imua o ke Komite Teritore o ke Senate e kakoo ana i ke Kanawai Hoopulapula.

            E Mr. Lunahoomalu, na Se@aton hanohano ame na lala o ke komite, mamua o ko'u hoomaka ana, e ae mai ia'u e haawi aku i ka'u mau mahalo kiekie ana ame ka'u mau hoomaikai kui'o no këia manawa maikai ame keia pono ame ka hanohano, o ka hoea ana mai imua o keia puulu, no ke kamailio ana ma ka aoao o ka @ila i noonooia no ka hoopulapula ana i ka lahui Hawaii. A i lo'u hoike an aaku i keia manao hoomaikai ua komo pu iloko olaila ke Keikialii Kalanianaole, ko niakou elele hanohano a i alohaia i ka Ahaolelo Lahu; no ka mea mamuli o kana hooikaika pauaho ole, pela hoi ke kokua pu ana aku'a kona mau hoaloha iloko o ka Ahaolelo Lahui, i loaa ai ia'u keia pono o ka hoca kino ana mai la, me ka loaa mai o ka manawa ame ka hooloheia e ke komite i keia wa.

Hoolauna o Akana Iaia Iho

            Ma ke ano hoolauna, a elike me ia i noiia mai ai e keia komite, e hoike aku au ia'u iho ma keia ano penei: O Rev. Akaiko Akana ko'u inoa, he mea i puka mailoko mai o ke Kula Kamehameha, Hawaii, i ka 1903; mai ke Kula A'okumu mai o ke Teritore o Hawaii i ka 1904: mai ke Kula Ha@ai Kahuuapule mai o Hartford, ame ke Kula A'o Hoomana, Hartford, Conn., i ka 1911.

            Mahope iho o ka puka ana mai Hartford aku, ua noho hana aku au ma ke ano he kakauolelo no na hana o na kanaka opio, malalo o ka Papa o ka Ahahui Euanelio Hawaii, Teritore o Hawaii. Ua lilo ae au ia wa i peresidena no ka Ahahui Hooikaika Kristiano o ke Teritore o Hawaii.

            Ma ka la 1 o Sepatemaba, 1918, ua lilo au i kahu no ka Ekalesia o Kawaiahao, ke luakini mua loa i kakuluia @ na misionari maloko o Honolulu. O ka luakini nui hookahi ia maloko o ke Teritore, a he kikowaena ia iloko o ke ola ana @ ka lahui Hawaii. Owau pu no ke kahunapule o ke senate o ka ahaolelo o Hawaii. Ua hanauia au ma Waialua, Oahu, Dekemaba 24, 1884, a me ke koe ana o na makahiki elima a'u i hoohala ai ma Hartford, Conn., ua noho mau no au ma Hawaii a iwaena o na kanaka Hawaii, ka poe no lakou na pilikia i hoea mai ai au maanei no ke kamailio ana aku imua o oukou.

Aole i Upu Mua ia ka Huaka'i no Wakinekona

            Me ka hikiwawe loa me ka upu mua ule ia keia huaka'i a'u i holo mai nei no Wakinekona. I ka manawa i loaa aku ai ka ike i na kanaka Hawaii, e holo mai ana kekahi mau loio o kekahi mau hui lawelawe oihana ma Hawaii no keia kulanakauhale, no ke kue ana i ka bila hoopulapula, i kapaia ka H. R. 13500, a i kapaia ke "kanawai komisina home Hawaii, 1920," a e noonooia nei hoi imua o keia komite, ua kahea koke ia he halawai kuikawa o ka "Ahahui, Puuhonua o na Hawaii" - he ahahui i kukuluia he mau makahiki ae nei i hala, no ka hoopakele ana i na kanaka Hawaii, a no ka malama ame ke kokua ana e mau na mea mai@@@ o ko lakou moolelo, pela no hoi ke ku ana mahope o ka lahui, ma kekahi ninau nui i pili i ke ola o na Hawaii, ma ka la 15 keia o Novemaba o keia makahiki maloko o ka hale waiho buke o Hawaii, ma ka hora 7:30 p.m.

            Oiai he manawa ia no ka halawai makahiki mau o keia ahahui, ua hookomo pu ia na hana kumau ame na hana kuikawa o ka ahahui maloko o ia halawai. Nolaila mahope iho o ka pau ana o na hana maamau o ka ahahui ma ia ahiahi, a e ku ana hoi ka hana kuikaw@ o ka ahahui no ka noonooia, ua hapaiia mai ka noonoo ana no ka bila imua o kakou i keia wa; a ia wa no, ua hooholo lokahi ia e lawe hele ia na palapala noi dala iwaena o na kanaka Hawaii, no ka imi ana i dala lawa kupono i hiki ai i ka ahahui ke hana, ma ka aoao o ka lahui Hawaii, ma ka mea e pili ana i ka hoouna ana i kekahi komite kuikawa, i ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia e hooikaika aka i ka hooholoia mai o ka bila elike me ia e ku nei i keia manawa. Ua hoho koke ia ke komite kuikawa a owau kekahi o kona mau lala.

Ma ka Aoao o na Kanaka Hawaii

            Ua hoamana mai ka ahahui i ke komite e haalele iho no Wakinekona, elike me ka hikiwawe e hiki ana, i ka wa e makukau ai ke dala. Ua laki maoli, ua loa@ koke ke dala i ka manawa pokole loa, a ua hiki ole i ke komite iloko o kona pupuahulu ke hana maluna o ka olelo hooholo a ka ahahui, a ke holo mai no ke kapitala nei. He kelekalapa uwea ole ka i loaa ao mai Kapalakiko mai, mai ke Keikialii Kalanianaole mai, e hoike ana, ua makemakeia ka hoea kino ana mai o ke komite holookoa ma Wakinekona nei, no ka mea o ka hoolohe ana o ke komite i keia mahiua, mamua ao o na la kulaia, he kumu ia e haalele koko aku ai ia Honolulu me ka hooka'ulua hou ole iho. I kela manawa no hoi, ua paa maoli na lala o ae o ke komite me ka lakou mau hana paamau, a ua biki ole ke hele mai. Pela iho la au i hoea mai ai ma Wakinekona nei imua o oukou owau wale no. O kekahi no hoi, eia au maanei, aole ma ke kulana he loio i ukuia no kekahi keiki waiwai, ka ona nona kekahi aina hanai holoholona nui ma Hawaii, elike me Mr. A. G. M. Robertson, ka mea i kamailio mua iho nei, aka ua hoea mai nei au, he komite uku ole ia, i ae mauawalo'a aku i ka hana, o ka holo ana mai i Wakinekona nei, a waiho aku imua o oukou, i ka makemake kui'o ame ke noi a kekahi ahahui, ma ka aoao o ka lahui Hawaii, a e hoolilo ana i kona ikaika ma ke alahele e hoopakeleia ae ai na koena o keia lahui kanaka, ka poe i kekahi manawa i hala ae nei, o lakou na ona oiaio o Hawaii. A ma ke ano no hoi kekahi he kahu Hawaii, a ma ke ano he peresidena no ka Ahahui Hooikaika Kristiano o Hawaii; pela iho la au i hoea mai ai ianei, ma ke ano he mea i kamaaina loa me na kanaka Hawaii ame ko lakou mau pilikia, nolaila ua loaa ka manao makee kui'o no ko lakou pomaikai.

Makee Pilikino i Keia Hana

            Nolaila, mawaho ae o keia misiona kuikawa, a ka "Ahahui Puuhonua o na Hawaii" i waiho mai ai malalo o ko'u malu ua hialaai maoli au i keia hana hou a hana kokua nui no hoi i komo maloko o keia bila, a'u e manao io nei, o keia ke alahele e hoomahuahuaia ae ai ka ikaika ame ka holomua o ke kulana makaainana Amerika iwaena o na kanaka Hawaii.

            No ka hoomaka ana, a i wahi e loaa ai ka ike, e ae mai ia'u e hoakaka ae i ka hoomaka ana o kela manao hoopulapula i na kanaka Hawaii, a i hoomakaia ai ka hookumu ana maloko o kekahi olelo hooholo a ke komisina kuikawa mai ka ahaolelo o Hawaii i lawe mai ai imua o ka Ahaolelo La@@ iloko o Feberuari o keia makahiki.

            He elima a @ono paha makahiki i hala ae nei, ua hooikaika ke Kalapu Hoolaha o Honolulu, nona na lala hapanui mai na kanaka mai o aneane e pau loa na ano lahui kanaka apau maloko o Hawaii, aku o na Amerika n@ nae ka hapanui, e ku e ana i na kulana o na hale hoolimalima loloa maloko o Honolulu. Ua komo pu mai na kalapu e ae iloko o ia paio hookahi ana. O na kanaka apau i hoopilikia loa ia aku, mamuli o na hopena lapuwale o na kulaua o na hale hoolimalima loloa, me ke kanalua ole ke olelo ae, o na Hawaii ka oi loa aku. A o na kanaka apau maloko o Honolulu i hoomanawanui i kekahi ano pohihihi o ke ola ane, ua ili aku no ke ko'iko'i maluna o na Hawaii, no ka mea ua hooliloia aku lakou, i ma ka no na nema hoehaeha he nui wale, me ka loaa ole o na hooikaika ana ma ka aoao o ka poe nema aku a kokua, ma ke ano e hoopakeleia ai ka poe iloko o ka pilikia. Nolaila ua lawe ae ka "Ahahui Puuhonua o ua Hawaii" i ke ko'iko'i maluna ona iho i ka hana o ka hooluolu ana aku i ke klana kupilikii elike me ka mea hiki, me ka imi ana i ke alahele e loaa ae ai ke kulana maikai o ke ola ana maloko o na hale hoolimalima loloa; a ma kahi e hiki ana ke ikeia ka pono, ua hooikaika aku ia e hookaawale na Hawaii mai na hale hoolimalima loloa mai. O na kanaka apau i komo aku iloko o keia hana nui, me ka hoolilo ana i ka manawa ame ke dala, o ko keikialii ka mea oi loa aku o ka hana.

Ke Emi o ka Lahui Hawaii

            He hana ko'iko'i keia ma ke ano maoli, a ma na mea pili dala, ua kaawale loa aku ia mai ka hiki ana i ka ahahui ke hana aku e loaa mai ai ka hua. Nolaila i ka oili ana mai o kela ame keia makahiki, e ike mau ia aku ana no ke ku ana, aole o kela mau kulana poino wale no, aka ka pii mahuahua ae o na ninau pohihihi. Ahiki no i keia makahiki, ke ku mai nei keia mau ninau, a ua hiki ole loa ke maweheia ae. E kilohi aku kakou i na hana a na ahahui kokua manawale'a, pela no hoi na huahelu o na hoike a ka papa ola, no ka haawi ana mai ia kakou i ka ike no keia mau mea oiaio. Ua hiki ke hoomaopopoia keia mau hopena ino o keia mau kulana o ke ola ana, ma o ke emi hikiwawe ana o ke ana hanau o na Hawaii maoli, i ukaliia mai e ke ana make mehuahua hoohikilele noonoo.

            Me ia mau ake'ake'a no nae i halawai mai mo ka ahahui, ua hoomau aku no ia i kana mau hooikaika ana, a mai na kokua pili dala mai e loaa ana i kela ame keia manawa mai kona mau lala mai, ua hoomau aku no ia i ka hoolala ana no ke ola o na Hawaii omua aku nei. Eia kekahi mau ha@a nui i aponoia a i hookoia aku e ka ahahui, o ia hoi:

Na Iini o ka Ahahui

            1. Ka hana hoonaauao, @na ka haiolelo ana mailuna mai o ka awai o na luakini Hawaii o ke Teritore, ma ke kakau leka ana ma na nupepa, a ma ke a'o kino aku no, ma o ko makou poe hooikaika kuikawa a manawale'a wale mai, e a'o ana i na Hawaii i na poino o na kulana o ka noho huikau ana o ke kulanakauhale, e kuhikuhi ana ia lakou, i na pomaikai lehulehu o ke ola ana o na kuaaina, ka pomaikai o na noho maemae a maikai o ke ola kino, ka pomaikai o ka nohe home ana; ka malama ana i na makuahine hanau keiki ame na koiki liilii; ka waiwai o ka malama ana i ke dala, ame kekahi mau kumuhana e ae o ia ano like o ka waiwai nui.

            2.  He hana hooikaika, ma o na ake na kuikawa la no ka imi ana e loaa na haumana H@wii, elike me ka nui e loaa ana, no ka lawe aha ae i ke a'o ana i ka ike ma ka oihana mahiai, ka lapaau, ke kanawai, ka huki niho ame kekahi mau hana e ae e kokua aku ai ma ka hapai ana ae i ka lahui iluna.

            3. He hana hooikaika o hoeueu ana i na Hawaii e loaa mai na aina ma ke kuai hoolimalima, a ma ka hook@onoono paha, aole no ka noho wale ana no mahuna iho olaila, aka e loaa ka lakou ai ame na pono e ae o ke ola ana mailaila mai.

            4.  He hana hooikaika e kuai e kuleana, aole e hoolilo aku i mau home maloko o Honolulu.

            5.  He hana huli pono me ka noii pono ana, a ma o kekahi paahana kuikawa la, ua malamaia he haua komo kauhale i kela ame keia la ma na wahi like ole o ke kulanakauhale o Honolulu, pela no hoi me kekahi mau wahi e ae maloko o ke Teritore, no ka imi ana i ke ano o ka noho ana o na Hawaii; ke ano o ko lakou kulana o ka malama ana, ka launa ana, ka noho home a@a, ka hoonaauao ame mikiala; a ma kahi o ka pilikia, heaha la ke ano e hana aku ai no lakou ma ke ano kokua.

            Ma keia mau mahele o ka hooikaika ana, ua loaa mai no na hua ohaha no ka makopono o na mea i hookomoia aku iloko o lakou. A, ma ka mea oiaio, mamuli o keia mau hopena maikai i loaa mai ma o keia mau hooikaika ana, ua hookomoia mai na manao hialaai iloko o na alakai o ka ahahui, me na hooia maopopo loa, aia he nui ka manaolana no ka lahui Hawaii, me ka nana ole i ka heluna e emi mau nei, no ka hoihoi hou ia mai o kona ikaika pili lahui.

(Aole i pau.)

LEHULEHU KA POE NOI NO NA KULANA HANA

            O keia poe no lakou na inoa malalo nei ka ke komisina ninaninau hana o ka wae ana no na kulana hana like ole maloko o ka oihana makai ame ka oihana kinaiahi ma ka hoike i malamaia ma ka la 1 o Mei i hala, a i hoolahaia ae hoi e ke komisina ninauinau ma ka I'oalua nei, he poe i waeia mai waena mai o ka poe lehulehu i hookomo ae i ka lakou mau palapala noi. O ka poe i holopono ko lakou ninaninauia ana oia keia mau inoa malalo iho:

            No ka oihana makai - Eha mau makai ku huina, Robt. Wilcox, Oscar Henderson, David Kalimar, George Kalai, Antone Silva, Joseph Munson ame Joseph Kamai; no na makai kaulio, J. Texeira ame Antone Gosalves; no na makai kaa motokaikala, R. S. Meyer, J. Ornellas, Beu. Beckley; na makai no na kaa, Jos. Kauahikaua, Sol. Kalima, John Aweau ame J. Enwright; ua makaikiu, Harry Book ame Sol. Makalena; na kakauolelo, Harold Godfrey, Edward Kong ame Henry Akana; na kiai halepaahao, R. Kaaha, Jack Kaawalauole ame Harry Poe; na ma kai no na kuaaiana, Geo. Meyer, Kaiwa Kaiama ame Wnr. Spencer; na makuahine malama i na keiki kolohe Mrs. M. Duncan, Mrs. L. Paloa, Mrs. J. E. Murty, Mrs. Mary Luhi ame Mrs. E. Hatehie.

            No ka oihana kinaiahi, Duke Kanaeholo, Aug. Gonsalves, F. Kaliimoku, H. Nuuhiwa, Geo. Kanakanui, Oscar Green, Jacob Ahia, James Kahue, D. Kaapuiki, Kealoha Oba, D. K. Makalena, Valentine Hao, H. Kekuewa, M. Machado, W. Kumai ame H. Kipi; na kalaiwa, E. Namilimili ame John De Mello Barboza.

HAALELE O WOOLLEY I KA NOHO LUNANUI ANA NO KA MAHIKO

            Mahope o ka lawelawe hana ana ma ke ano he luna hoohana nui no ka maniko a ka Ekalesia Mamona ma Laie, Koolau, no ka hapaha kenekulia i hala, ua hoikeia ae nae ma ka manawa a S. E. Woolley o ka hoi ana mai nei mai Uta mai, maluna o ka mokuahi Wilhelmina ma ka po Poalua nei, ua waiho aku oia i ka noho luna hoohana ana no ia mahiko, a he mea okoa ke lawelawe aku ana i ka hana ma kona wahi.

            O Antone W. Ivins o Uta kekahi i holo pu mai me ia a oia ka luna hoohana o ia mahiko o na Mamona ma Laie, ma nei mua aku. Ua ukali pu mai ia Mr. Irvins kana wahine. O ka makuakane ka o Ivins oia ka hoakuka elua o ka Peresidena Smith o ia hoomana.

            Ma ka moolelo e pili ana no Mr. Ivins he kanaka mahiai oia a he hanai holoholona pu, a ua loihi kona manawa o ka lawelawe ana ia hana me ka nui pu o ka ike i loaa iaia oiai oia ma Uta.

            Ma kahi e ku nei o kela mahiko o Laie i keia la he aina hanai holoholoau ia ma ka hoomaka ana aneane i ka 1866, a mai ia hana mai ka pii ana ahi ki i ka hooliloia ana i aina mahiko waiwai i keia la, a ua lehulehu no hoi na lunahoohana i hookele ia mahiko mai kona hoomakaia ana mai; eh@ mau luna hoohana i nohe ma kela ma hiko mai kona hoomakaia ana mai; ka aina o H@nry Clu@@, o Matthew Clu@@ aku, a mamua iho o Mr. Woolley a Mr. T. Noall. Aia ma kahi o ka 1600 @@@maloko o kela mahiko o Laie, a aia malaila pu ka halelaa i kukuluia ai he makahiki a oi i hala aku nei, a o kekahi no hei ia o na hale nani i kukuluia mawaho ae o ka halelaa nui maloko o Loko Paakai, Uta.

            KANSAS CITY, Mei 17 Wahi a Sir Auckland Gedde@ ka elele Aupuni Pelekane i na Mokuaiha Huiia o Amerika, ma kana hoakaka o ka p@ nei e pili ana i ke kuikuhi mawaena o Pelekane ame Iapana, "aohe wahi kumu iki e kauo ia aku ai o Pelekane iloko o ke kaua me Amerika ma e Iapana la."

HE NINAU NUI E PILI ANA I KA LAHUI HAWAII

            Oiai ke ike maka nei kakou na Hawaii i ka hoopipii o na Pake i kak poi, mai ka 6c, 8c a 10c aku ana ma keia mua aki; a o ka ninau iwaena o kakou na Hawaii, pehea e hiki ai ia kakou ke alo ae i keia pilikia nui i hoea mai iwaena o ko kakou noho ohana ana, in a kakou e hookuu, @ hoomau no ko kakou noho kuapaa ana malalao o na lahui e, me ke ala ole a hoao e hana kakou i kekahi mea e pale aku ai i keia mau pilikia, i hoea mai i keia manawa, a peia keia mua aku. Ma ka lokahi ana ma na ano apau, e kukulu kakou i hui nui no kakou iho, no ka lwelawe ana i keia mau oihana apau e paaia nei e na lahui e i keia la, no ka pomaikai me ka holomua o ka kakou lahui aloha mai Hawaii a Niihau.

            E lulu kela me keia ohana Hawaii elike me ka mea e hiki ana ia ohana ke haawi iloko o ka waihona o ka hui mai ka $25 a pii aku i keia manawa no, me ka hakalia ole, i loaa koke ua dala e hoohanaia ai na mea i makemakeia e hoohana, no ka pomaikai me ka holomua o ko kakou lahui ma ka oihana poi, meaai, lawai'a, lole, papale me kamaa aia wale no a kukulu kakou i hui nui o keia ano, like me na lahui e, e hookele mai nei i ka lakou mau oihana kalepa, alaila pau ko kakou mau oihana kapela alaila pau ko kakou noho kuapaa ana malalo o lakou, ua maopopo kela me keia Hawaii, na lakou e rula nei ma na mea apau a kakou e kuai nei no ke ola o ko kakou ohana me ka home.

            Ina kakou e huli pono i ka loaa mahina o kela me keia ohana Hawaii, a houluulu i ka nui o na dala a kakou e lu nei i kela me keia makahiki no ka pomaikai o na lahui e, ua aneane uo e piha ka $3,000,000 a ka lahui Hawaii e hoolilo nei no ka poi, i'a, pipi, lole, kamaa, papale, hale hoolimalima, ukukaa hapaumi, laau, kauka a pela aku, he pomaikai nui keia a kakou e kiloi nei i kela ame keia makahiki no ua manu lele o na aina e. Pehea iho la hoi e hiki ole ai ia kakou ke lawelawe i kekahi o keia mau oihana kalepa, no kakou iho, na hiki loa ia kakou ke lawelawe i keia mau oihana kalepa me ka holomua ke lokahi kakou ma na ano apau.

            Heaha ka waiwai o ko kakou hoouna ana i ka kakou mau keiki i na kula naauao in a aole a kakou mau oihana kalepa, e hiki'ai ia lakou ke komo mai a lawelawe pu me ka noeau i loaa ia lakou, no ka hookele ana i ko kakou halekuai me ka holomua ma na ano apau. Ua nui ka ike o na opio Hawaii o noho kuapaa mai nei malalo o na lahui @, a o ka pilikia wale no o ko kakou lokahi ole ma ke ano lahui, ilaila ka holomua o na lahui e, lokahi lakou ma na ano apau, kokua lakou ia lakou iho, mamua o ka nana ana aku i kekahi lahui e, a i hana ole kakou i mea e holomua ai ko kakou noho ana o keia mua aku, alaila e noho mau ana no kakou i lahui kuapaa malalo a k uunununpunpunpunupnpunun lalo aku o keia poe ahiki i ka nalowale loa ana aku o ka lahui Hawaii.

            I mea o h oemi hou ia mai ai ka poi, hookahi wale no alanui hikiwawe a kakou e hana ai me ka lokahi, hoomaha ka ai ana i ka poi no hookahi mahina, ma ka Mokupuni nei o Oahu, a e ike ana kakou me ka oiaio, i ua poe Pake nei i ka hooemi koke i ka poi, i hiki no ia lakou ke hoopii i ke kumukuai o ka poi no ko kakou kuai aku no, aka in a kakou e hoomaha ana, a kuai i eke palaoa uo ke kumukuai makepono o $2.50 o ke eke hookahi, eke laiki mai ka $5 a $5.50 o ke eke, aole pilikia ka ohana no ia mau la pokole he 30, aka he makehewa ia hoomaha ana ina aole kakou lokahi hookahi lahui, a hooholo kela ame keia ohana aole kuai hou i ka poi ma ka 10c o ka paona ai, a ho@ni hou ia mai i ka 6c o ka paona.

            O ka manao nui o keia mau wehewehe ana no ka paipai aku ia oukou apau na Hawaii, e heluhelu ana i keia mau hoakaka, e ala kakou i keia manawa, me ka hiamoe ole, a kukulu i keia hui nui o na Hawaii, no ka pomaikai me ka holomua o ko kakou lahui, ua makaukau au e haawi i ko'u manawa apau no ke kukulu ana i keia kihoomanao no kakou apau.

JAMES L. HOLT.

 

HE EKOLU POE I EHA MA KEKAHI HAUNAELE OLOHANI

            Ma ka oleloia o ka haunaele i ala ae ai ma na uwapo ma ka po Poalua nei mawaena ka ia o na marina olohani ame na kolu oluna o na moku e ku nei ma ke awa, a mai oi loa aku ka nui o ia haunaele ina aole i hoea koke aku na makai i ka manawa poao loa e kinai ai ia haunaele. He eha mau pu panapana i hupuia a he elua mau kanaka i paa i ka hopuia.

            O W. N. Kaina, he kiakaa uwila no ka Hui Kaa Uwila o Honolulu ka i pepehiia i kona manawa i hele aku ai a ku ma kahi o ka baunaele no ka ninaninau a huli peno ana i ke kumu o ka haunaele. No kona eha ana i laweia mai ai eia a ka halema'i o ke kalana a malaila i kamanaia aku ai kona wahi i eha ma'uwale; a pela me Curtis Brooks ame Nicholas Mrgalia, he mau l@ina ualuna o ka mokuahi Wilhelmina.

            Ua haawai ao @kanaka i hopu a i na@ia ai malako o ka hal@paahao o ka halewai i ko laua inoa o W. H. Gartigon ame J. M. Taggart, a ma ka laua olelo he mau luina k laua noluna o ka mokuahi Wilhelmina.

E HOOMANAOIA ANA KA LA HANAU O KAMEHAMEHA

            Ma ka po o ka Poakahi nei ka noho ana o ka halawai a ke komite hooko no ka hoolala ana i na hana no ka La Kamehameha maloko o ke keena o Edgar Henriques, ka lunahoomalu ame ka puuku a ke komite, a i kulike me na mea i hooholoia ma ia halawai mai ke kakahiaka a ke aumoe e malamaia ai na bana kulaia o ka la 11 o Iune.

            Ma ke kakahiaka nui o ia la e hoohiwahiwaia ana ke kii o Kamehameha me na lei, elike me ia e hana mau ia ai i na makahiki aku la i hala. Ma ka hora 9 ponoi o ke kakahiaka e hoolulu ai na ahahui Hawaii apau maloko o ka Paka Aala a mailaila e hoomaka mai ai ke ka'i ana ma ke alnui Moi ahiki i kahi o ke kii o Kamehameha e ku nei mamua mai o ke alo o ka hale hookolokolo, a kaapuni ae ia kii a ka'i hou aku noloko o ka pa@lii, kahi i hoomakaukania no na hatiolelo ame na himeni ma ka hora 10.

            O ka iini nui o ke komite o ia no ke komo ana mai o na ahahui Hawaii apau ma ke ka'ihuaka'i o ia la, a no ka mea, no na Hawaii ia la, a pela hoi ma ia po iho maloko o ka Halekoa, kahi malamaia ana na hulahula.

            E malama pu ana ka Ahahui Foresters i ka lakou halawai makahiki Merryway maloko o ka Aala Paka ma ka la 11 o Iune, a i hoohaunaele ole ia aku ai na hana a ia ahahui ua hooholo ke komite e hui pu me ka Ahahui Foresters ma na hana o ia po iho ma ka hauoli pu ana maloko o ka halekoa, he mau meaai ke hoo@@kaukauia ana e ka Ahahui Foresters ma Aala Paka, a ua hoolalaia kekahi mau hana i hiki aii na lala o ka Ahahui Foresters ame ka poe e ae e hele ana e ai ma Aala Paka no ka hoi hou ana mai maloko o ka halekoa no ka malama ana i na hana hulahula.

            E hoohanohanoia ana na hana hulahula maloko o ka halekoa ma o ka hoea ana ae o ke Kiaaina McCarthy ame kana aliiwahine, ka Meia ame kana aliiwahine, a pela hoi me na luna aupuni teritore ame Amerika, na luna aupuni teritore ame kalana, ame he mea la e komo pu mai ana no kekahi mau luna nui o na oihana koa aina ame moana ma ia po.

            O keia malalo nei ka papa kuhikuhi hana e malamaia ana maloko o ka pa alii:

            Olioli, Mrs. Naha Hakuole.

            Na olelo hoolauna, Fred Beckley.

            Himeni, "Kaleleonalani," na kaikamahine o St. Andrew's Priory.

            Pule, Rev. Akaiko Akana.

            Himeni, "Makalapua," na kula aupuni.

            Haiolelo ma ka olelo Hawaii, Rev. Wm. Kamau.

            Himeni, "Pauahi Alii," na kaikamahine o ka St. Andrew's Priory.

            Haiolelo (ma ka olelo Haole), JosKamakau.

            Himeni, "Kalaiopua," na kula aupuni.

            Himeni, "Hawaii Ponoi," na ke anaina.

            Na Mrs. K. L. Andrews ame Charles E. King e alakai ana i na himeni.

KOMO KA MOKULUU NALOWALE I HILO ME KA POINO

            Iloko o ka pilikia me ka nele o na pahu nila e hookoeia ai no ka hoohanaia i ka wa pilikia i ka aila, me ke kia i hoolakoia ae me na pe'a i hanaia mai na pela mai ame ka apana kapolena, me ia ano iho la i hookomo ae ai ka mokuluu R-14, i nalowale ai mai ka la 10 mai o Mei, i ke awa o Hilo ma ke ahiahi loa ana iho o ka auwina la Sabati iho nei.

            E hana ana no ka kona mau enekini uwila me ka hiki ke hoohanaia, oini nae aohe ana aila i koe maluna ona. O keia kekahi o na mokuluu i hoounaia ai mai ke awalau ae o Puuloa, no ka hele ana e huli ma ka moana i ka mokukolo poino Conestoga a oia pu no nae hoi kekahi i nalowale.

            Ma ka manawa oua e lana ana ma ka latitu 18 a ma ka lonitu 153.33 komohana oia kahi i ikeia ai ka pau o kona aila, a ma ia manawa no hoi i ike pu ia ai o na pahu aila e hookoeia ai no ka hoohanaia aku i ka manawa e makemakeia ai elike iho la me ia, aohe i hoopihaia. He pilikia nui keia. Ia manawa ua hoounaia mai kekahi kahea ma ke kelekalapa uweaole a ua loaa mai ia hoike i ka mokuluu R-12 a mai iaia i hoounaia ae ai ka lohe i ka Adimarala Shoemaker ma Puuloa.

            Eia nae, me ke kali ole a loaa aku kekahi kokua iaia ma kela hapa o ka moana oia ka manawa i hana ai na kanaka oluna o ia makuluu i pea no ia mokuluu, a o na pela ame na apana kapolena e loaa an me ia mau mea i hanaia ae ai a loaa ka pea, a me ia pea i holo mai ai ia moku me ka malie loa ahiki i ke ku ana i Hilo me ka poino ole. Ua emi loa mai ka na wahi lako ai, a ina no ka hala o kekahi mau la ho uelua a ekolu paha o ka pau no ia o ka ai. I ke ku ana mai i Hilo mai ka mokuluu R-12 i loaa aku ai kona aila ma ka Poakahi nei.

           

            ROCKLAND, Mei 17. - Ua apono ia ka hoao ame ka nana hope ia ana o ka mokukaua Amerika pilikua Tennessee ma keia la a ua holo aku ia no Bokekona no ka hoomaka ana o kana kelepa no ka Moana Pakipika.

 

E KOHO IA

Walter A. Engle

KA PUUKU MUA NO O KE KALANA O MAUI

6450 - Mei 6, 13, 20.

 

HE HOOMANAO ALOHA NO MRS. ANA FRANK K. KALAMA

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha nui kaua; - E ae mai kou hanohano no'u kauwahi kaawale o kau nupepa no kela poomanao e kau ae la maluna, a nau hoi ia e lawe hele ae ma na kihi eha o ka paeaina aloha o kaua, a loaa aku ka ohana ame na makamaka e noho aua mai ka la puka ae ma Ha'eha'e a ka welona a ka la i Lehua, i ko makou makua peresidena o ke Kula Sabati o Kokoiki o ka Poe Hoano o ua La Hope Nei, i hookaumahaia no kau mea aloha ho wahine. Walohia wale hoi!

            Oiai ua oluolu i ka Haku ka Makua mau loa ke kii ana mai a lawe palanehe aku la i ka hanu ola, mai ka hale kino aku o ko makou makuahine o ke Kula Sabati i aloha nui ia, a waiho iho la ia oe, kana mea aloha, he kane, na keiki lehulehu, ka ohana, a pela pu hoi ia makou kana mau keiki iloko o ka hana a ka Haku, ma keia aoao o ka Muliwai Eleele o ka make, i ka hora 11 a.m. o ke kakahiaka Sabati, la 17 o Aperila, 1981, ma ko olua home aloha ma Punepa ame Kokoiki Homestead, kahi hoi i piliia ai, me ka hoomanawanui i na kau i hale, a na ka make i wehe ia pili ana o ke kaane ame ka wahine. Luuluu wale hoi!

            Ua hanau ko makou makuahine o ka haua a ka Haku ma Puuhane, Kohala Aka@, mai ka puhaka mai o kona mau makua i hala mua, oia o S. W. Kaauwaionaiwi ame Mulina i Augate 5, 1864, a make i Aperila 17, 1921, ua like me 56 makahiki, 7 mahina ana i hanu ai i na inea o keia ao luhi, a kuu aku la iloko o ka maha mau loa.

            Nolaila, e hooholoia, o makou, o na luna o ka Ekalesia ame na luna o ke Kula Sabati, na hoahanau ame lala o ke K. S., ma o ko makou komite la, ke komo pu aku nei me oe e ke kane i hooneieia i kau mea aloha, he wahine, na pokii kaikaina i ke kaikuaana, ke kaikunane i ke kaikuahine, na keiki lehulehu i ka makuahine, na moopuna i ke kupuna, a pela pu hoi ka ohana apau e auamo pu i na kaumaha, i hekau iho maluna o kakou apau, oiai o kau mea aloha i hala iho la he hoomanawanui oia i ka ha@a a kona Haku aloha, a na ka make e hookaawale i kona mau maka, mai na pai@ ae o ka luakini o ka Haku, aka e hoomanao i ka olelo hoolana a ko kakou Haku aloha e kiai a e makaala kakou, aole kakou i ike i ka hora ame ka manawa, e hiki mai ai ka haku hale i ke ahiahi paha, i ke aumoe paa@, a i ole ia i ka wanaao paha.

            Nolaila e lawe mai kakou a malama ia mau olelo hoolana no kakou, e kiai io kakou e pono ai, a ko ae la ka moa i palapalaia, ua like ke ola o ke kanaka me na pua o ke kula, pua mai no lakou i ke kakahiaka nui me ka nani aka wela mai la ka la maluna o lakou, hala ae la ka nani o ia pua no ka mea, ua mae, pela no ke ola ana o kakou o ke kanaka, hiki mai la ia a lawe i kona kuleana o ka uhane, a waiho iho lai keia kino lepo, e hoi ka lepo i ka lepo, a o ka palaho i ka palaho e hoomaikaiia kona inoa.

            E hooholoia e hoounaia hookahi kope o keia hoalohaloha i ka nupepa Ka Hoku o Hawaii, hookahi kope i ka Nupepa Kuokoa, a ke noi ae nei ka makou leo pule i na mana lani kiekie loa, nana e lawe aku i na kaumaha ame na l@uluu i pahola iho maluna o kakou apau, o ka maha ame ka ikaika, o ia kana e lu iho ai; keia ka makou pule iloko o ka inoa o ka Makua, ke keiki ame ka Uhane Hemolele, amene.

            Me oe e ka Lunahooponopono ko'u hoomaikai nui, ame na keiki o kou papapa'i ko'u anoai.

            O makou iho no me ka huuluu paumako, ma o ko makou komite la,

LAU K. KUHINAPULE,

Komite Kula Sabati o ka Ekalesia o ka Poe Hoano o na La Hope Nei. Kokoiki Homestead, Apr. 24, 1921.

 

MA KE KAUOHA

KUAHAUA KOHO BALOTA LAU O KE KALANA O KAUAI.

            NO KA MEA ua k@@ohaia ma ke nawai e malamaia i koho balota a@ na Luna Aupuni Kalana ma ka I mua mahope aku o ka Poakahi iloko o ka mahina o Iune, 1921, n@ o Le Kalana o Kauai, Teritore o waii, a o ia mau Luna Aupuni e k@ ia aua ia manawa, ame, ai ole ia, i hoia ma ke Koho Balota Wae @ mamua iho o ke Koho Balota Lau@ noho aku ma ka lakou mau oihana ka la mua o lulai mahope aku o Koho Balota Laula i oleloia a e @ hoi ma ia mau oihana ahiki i ka nawa e kohoia ai a e hookupono i@ ai ko lakou mau hope:

            A NO KA MEA ua kauoha pu ia ma ke kanawai e hoopukaia i Kuaha no kekahi Koho Balota Laula e ka P@ pa Lunakiai aole e emi iho malalo na la he kanakolu mamua mai o ia @@ ho Balota Laula ana;

            NOLAILA i kulike ai me ke kau wai ma keia ke hoolaha a ke kuaha aku nei ka Papa Kunakiai o ke Kal@ o Kauai i olelo ia e malamaiu ana Koho Balota Laula maloko o ke Ka@ na o Kauai nei no ke koho ana i Luna Aupuni i haiia malalo ae @@ no ke Kalana o Kauai nei ma ka POLUA, IUNE 7, 1921, mawaena o @@ hora ewalu kakahiaka ame ka ho@ elima ahiahi o ua la la, penei:

HOOKAHI LUNAKIAI NO WAIM@@

HOOKAHI LUNAKIAI NO KOLOA

HOOKAHI LUNAKIAI NO LUU

HOOKAHI LUNAKIAI NO KAWA HAU

HOOKAHI LUNAKIAI NO HAN@ LEI

HOOKAHI LUNAMAKAI NUI

HOOKAHI KAKIOLELO NO K@ KALANA

HOOKAHI LUNAHOO@A

HOOKAHI PUUKU

HOOKAHI LOIO KALANA

            KE KUAHAUA HOU IA AKU N@ o kela ame keia Lunakini e kohoia @@ ia o ka poe koho balota o kela a@@ keia Apana oloko o ko Kalana o Kau@@ nei.

            O na mahele koho balota ame na w@@ hi e koho balota ai i hoomaopopoia n@ na kanawai o ke Teritore o Hawaii n@ no ke koho balota ana i na Lunamak@ ainana maloko o ka Ap@nu Koho Lun@ makaainana Eono, o ia no hoi ke K@ @ana o Kauai nei, o ia no ua mahe koho balota ame na wahi e kohu @alo@ ai no na Luna Aupuni Kalana i hu'i maluna.

            Ke kahea nei ka Papa Lunakiai ke Kalana o Kauai nei i ka poe ko@@ balota apau o ke Kalana o Kauai nei akokoa ae ma ka manawa a ma @@ wahi i haiia no ke koho balota ana na Luna Aupuni Kalana i olelo ia @ elike hoi me ia i kauohaia ma ke kan@ wai.

            I HOIKE NO KA OIAIO O KEI@

            ke kau nei ka Papa Lun@

            kiai o ke Kalana o Kauai @@

(SILA) malalo ae nei o keia i ko l@

            kou mau lima me ka hoop@

            pu ana mai mo keia i k@@

            o ke Kalana o Kauai nui

            HANAIA ma ke Kahua Poo O o ke Kalana ma Lihue i keia la 20 Aperila, M. H. 1921.

            PAPA LUNAKIAI

Kalana o Kauai.

            H. D. WISHARD, Lu@@hooma@

            T. BRANDT,

            W. D. McBRYDE,

            J. F. BETTENCOURT, JR.,

            A. MENEFOOLIO.

Ikea:

            J. MAHIAI KANEAKUA,

            Kakauolelo, kalana o Kauai

6451-Mei 20. 27; Iune 3.

 

TERITORE O HAWAII

 

Keeka o ka Puuku Honolulu Oahu

            Ma ka hana e hoopau ana i ka H@ WA@@AN CORPA COMPANY, LIMITED.

            OIAI, o ka HAWAIIAN CORP COMPANY, LIMITED, He hui ia i k@ kuluia a e ku ana malalo a ma @@ mana o na kanawai o ke Teritore @ Hawaii, i kulike ai me ke kanawai hoomakaukauia ma na hana o keia an@ ua waihoia mai iloko o keia koena @@ palapala noi no ka hoopau ana i ka @@ i oleloia, hui pu me kekahi palapala hooiaioia i hoohui pu ia me i@ elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawiia ak@ nei ka hoolaha i kekahi mea, @ i @@ kanaka apau, he mau kuleana mam@@ a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi @@o iloko o ka hui i olelo e pono e waiho mai i na kue ana ka aeia aku o ka palapala noi i o loia maloko o keia keena, mamua ae ka hora 12 awakea o ka la 25 o lul 1921, a o ke@a ame keia mea e ma@ make ana e hooloheia aku maluna o mea, he pono e hoea kino ae ma keena o ka mea nona ka inoa mal@ iho maloko o ka Hale Mana Hoe@ Honolulu, ma ka hora 12 awakea o @ la i oleloia, a e hoike mai i ke kum@ ina he kumu kekahi i wahi e ae ole aku ai ka palapala noi i oleloia.

DELBERT E. METZGER,

Puuku, Teritore o Hawaii Honolulu, Mei 17, 1921.

6152 - Mei 20, 27; Iune 3, 10, 17, @@ Iulai 1, 8, 15, 22.

 

E WEHEIA ANA KEKAHI MAU AINA NO KA HOOKUONOO@

 

            He apana aina o 800 eka ka nui, aina kanu ko, ke wehe koke ia aku a no ka hookuonoono ana ma nei m@ aku, aneape ma ka la 1 o Sepatemaba e hiki mai a@a, ina e holopono ana hana e hoolaluia mai nei e ka pa@ aina teritore elike me ka papu ku@ kuhi hana.

            No ka hana e pili ana me ke a@ hope ana ia apana aina e hoomaka a@ ia ma ka la 1 o Iune, a e bala a@ paha he mahina @@lookoa ma ia ba@ Ma ia manawa ua manaoia e komo ana iloko o na lima o ke Komisina na Aina Aupuni C. T. Bailey ka p@ pala aina. Ua koiia ma ke kana@@ maloko o na la he kanaono e hoolah@ aku ai no ka wehe ana a ma ka p@ ana o ia mau la e hoomaka ai ka h@ @elu ana. He 20 eka ka nui o ka a@ na hookahi e mahelei@ m@i ana. @nek@ala mai e na Hawaii e makema@@ ana i aina ma ka hookomo ana a@ mau palapala noi ma ka manawa e h@ lahaia aku ai.