Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 21, 27 May 1921 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAAKA POALIMA APAU

POALIMA

MEI 27, 1921

AOLE I KUPONO KA MEA I HANAIA AKU

            I ke kamailio hou ana ae no na mea a ke komisina hoonaauao i hana aku ai no ka Poropeka Edgar Wood; ke poo kumu o ke kula a’o kumu o ke Teritore, ma ka hoopau ana aku i kona noho poo hou ana no kela kula, a haawi aku i wahi nona e noho a’o ai ma ke kula kiekie McKinley, ma kea no he kokua kumu, o kela kekahi hana ku i ka pololei ole, a ku i ka hoohaahaa, i kekahi mea i noho poo no kela kula no na makahiki he iwakalua a oi, me ka mahalo nui ia.

            O na ahewa ana aku elike me ia i loaa i ke komisina federala o ka hoea ana mai, a noii i ke kulana o ke kula a’o kumu ma Hawaii nei, he mea pono loa ke auamo ke komisina hoonaauao in a ko’iko’i o ia ahewaia ana, aole maluna o Mr. Wood.  no ka mea aole mamuli iho o kona manao ponoi, i lawelaweia ai na haawina i a’oia ma kela kula, aka he mea hooko wale aku no o Mr. Wood in a kuhikuhi amen a kauoha a ke komisina hoonaauao, ka poe i kuleana maoli in a hooponopono ana i ka oihana hoonauao ma Hawaii nei.

            Ina aole i makemake ke komisina hoonauao ia Mr. Wood e noho hou aku ma ke poo o ke kula a’o kumu o keia teritore, heaha no hoi ko lakou kumu o ka hoopau ole ana aku iaia, mamua o ka imi ana ae i wahi kumu hookanaaho wale no, ma ko lakou aoao, i wahi e ike ole ia aku ai ka meahuna iloko o lakou, ma ka hoonoho ana ae iaia ma kekahi kulana haahaa i kupono ole iaia?

            Iloko o na makahiki he iwakalua a oi o ko Mr. Wood noho poo ana no ke kula a’o kumu no keia teritore, ua hoike maopopo mai ka hua o kana mau hooikaika ana, no ka lilo o na haumana i hookuuia mai kela kula mai, a e a’o nei he mau kumukula maloko o keia Teritore, i mau kumukula makaukau loa, i like aku no me kekahi mau kumukula, mai Amerika mai, a i oi aku no imua o kekahi poe o lakou.

            E hoomanaoia, ma na mea oiaio maoli ua kao@oa loa ae ke kulana o Hawaii nei, mai na kulana mai ma Amerika, o ka wikiwiki wale ana o ke komisina federala, i ka hookau ana mai i na ahewa ana, no ke ano o ka hoohanaia ana o ke kula a'o kumu maanei nei, ma ka manao o keia pepa, @kekahi kela o na hana pupuahulu, a kuhihewa loa; e lilo ole ai ia hoahewa ana i kahua kupono no ka hoopauia aku o kekahi kanaka, i pili ole aku ka hewa iaia.

O ka mea oiaio maoli, ua auamo ae keia kanaka hookahi, i na ahewa ana, no na hemahema a @a'i i hana ai: a o ka hoao ana o ke komosina hoonaauao, a e hoonee ae iaia ma kekahi kulana haahaa, ua hoike okoa mai lakou i ko lakou makemake ole ia Mr. Wood; oiai nae, o ka hana pono a lakou e hana aku ai, i kulike ai me ia makemake ole iaia, o ia ka hoopau aku i kona noho a'o hou ana no kekahi kula o keia teritore, aole hoi o ka nihi ae, ma ke ano piha maalea, e hunahuna ana i ko lakou manao oiaio maoli no keia kumukula.

O ke kulana holomua a makaukau o na kumukula Hawaii i keia la, o ka oi loa aku, na kaikamahine opio, ma muli no ia o ka Mr. Wood mau hooikaika ana, e haawi ana i kana mau kokua ana ma na ano apau e hiki ana iaia, no ka pono o na kaikamahine a na makua liilii o ka lakou loaa; me ia mau kokua ma kona aoao, i loaa ai i kekahi mahele nui o na opio Hawaii i keia la, he mau kulana kumukula na lakou e ao'i ai ma na @@@@@@@@@@.

Oiai nae ua hanini aku la ka waiu, he mea makehewa ka uwe ana aku mahope, ua puka ka olelo hooholo a ke komisina hoonaauao, e hoopau ana ia Mr. Wood mai kona noho ana he poo no ke kula a'o kumu o keia Teritore; o ka ae ame ka ae ole o Mr. Wood e lawe ae i kekahi kulana kokua kumu no ke kula kiekie McKinley, aole i maopopo ia makou ia mea, he hookahi nae mea hiki ole ia kakou ke hoohewahewa, he hana ku ia i ka hoohaahaa i ko Mr. Wood kulana, e pono ole ai iaia ke ae mai e lawe ae i kekahi kulana haahaa, ma hope iho o ka paa ana i kekahi kulana kiekie, no ka makahiki loihi.

 

KA NINAU KIAAINA NO HAWAII NEI

Ahiki mai i keia manawa, aole he mea maopopo loa ma Hawaii nei, no ke kanaka a ka Peresidena Harding, e hookohu mai ana i kiaaina no keia teritore; me ia maopopo ole no nae, ke hooikaika nei na hoaloha o Mr. Farrington e kau ae oia ma kela kulana.

Mai ka maopopo mai nei o ka mea e noho ae ana ma ke kulana kiaaina, a ke hele loa aku nei kakou i ka pohihihi, a i ka nana aku ma kekahi ano, me ke mea la e oili ae ana kekahi lio eleele, a kaili aku i kela hanohano, mai ka pohai aku e aumeume nei i keia kulana oihana.

I ka huli ana aku ihope, a anana i ka hoonee hana ana a ko Hawaii nei poe, no ke kulana kiaaina o Hawaii nei, e loaa no ia kakou keia mau mea oiaio, he mau mea no hoi e hookahahaia ai ko kakou manao, a e hoalaia mai ai na hoomanao ana, no ke au a na Demokarata o Hawaii nei, e aumeume ana no keia kulana kiaaina, ka hana hoi i pii ae ai kekahi kanaka i noonoo mua ole ia, a kau ana i ke aki, pela aku auanei no paha keia, e ku iho ai ko kakou mau pohai kuloko i kahi o ka mihi, no ka lakou mau mea i hana aku ai.

Ma ka manawa i pii ae ai ka Peresidena Harding, ma ke poo o ka hookele ana i ke aupuni o Amerika Huipuia, o ka inoa o ka Elele Kalanianaole ka i onouia aku no ke kulana kiaaina, me ke kakoo lokahi ana o ke komite kuwaena o ka aoao Repubalika iaia, pela hoi ka ahaolelo kuloko, o ka mea @ae i ikeia, aole oia i hookohuia mai ahiki i keia la.

Ua haawi hou aku ka aoao Repubalika, ma o ke komite kuwaena teritore la, i kana kakoo lokahi ana, i ka inoa o Robert W. Shingle, e hookohuia mai i kiaaina, ahiki mai nae i keia la, ke hamau l@a mai nei na mea e pili ana nona, a ke oilili mai nei ka inoa o Farrington no kela kulana.  i hakalia wale no i ka haawi aku o ka aoao Repubalika, i na kakoo ana nona.

O ka pilikia maluna o keia ninau kalaiaina no Hawaii nei, o ia no ka lokahi ole o koonei poe, maluna o kekahi inoa.  Ua ku-e aku kekahi poe kuonoono a ko'iko'i o Hawaii nei,i ka inoa o ka Elele Kalanianaole; o kela haawina hookahi no i ka inoa o Robert W. Shingle; o ka moho a ia poe ku-e oia o W.R. Farrington, a i ka nana aku, he @i ae ke kulana ko'iko'i o keia moho hope, ma o ka poe la na lakou e koo nei iaia, mamua o na moho a ka aoao kalaiaina i kakoo aku ai; o ka mea apiki nae, ke uwalo mai nei lakou, i ke komite kuwaena o ka aoao Repubalika e kakoo aku i ka lakou moho.

He mea kupaianaha maoli keia, he kulana hukihuki maoli no ka koonei poe e hana nei; ka mea a keia pepa i hoike mua aku ai, he alahele keia e hoea mai ai i ka mihi ana, no ka hooko ole ia o ko lakou makemake, a ke ike aku nei kakou i ka oiliili mai o na hiohiona o ia hopena.

Ina i paa ka manao o ka Peresidena, aia a he moho e kakooia aku ana e ka aoao kalaiaina, a i loaa ole hoi kekahi mau ku-e ana aku iaia, mai koonei poe aku, ma waho ae o ka aoao kalaiaina, o kana kanaka ia e hookohu mai ana i kiaaina no kakou, alaila ua maopopo loa, aole ana e hookauia mai kela hanohano maluna o na moho a koonei poe i waiho aku ai i ko lakou mau inoa, aka he kanaka okoa mai ana ke hookohuia ma ia kulana, he kanaka e loaa ana na kakoo ana a ka aoao Repubalika, a i loaa ole hoi na ku-e ana aku iaia ma kekahi ano.

Aka nae, ina aole he manawa e hoea mai ai i ka lokahi ana a koonei poe maluna o kekahi inoa, alaila mai hoahewa koonei poe, ina e hookohu okoa mai ana ka Peresidena, i kekahi kanaka, i kakoo ole ia e ka aoao kalaiaina Repubalika kuloko, a i kakoo ole ia aku hoi e ko kakou poe kanaka lawelawe oihana, no ka mea na kakou no i hoomahae ia kakou iho, ma ka lokahi ole ana maluna o kekahi moho.

 

KA HOPENA O KE KOHO BALOKA O NA KALANA

            Ua hala aku la ke koho baloka o na luna oihana kalana, ma ka Poaono nei, a ua hoike mai @a man@a koho, o ia mau kalana, i ka lakou mau moho i makemake ai, ma o ka lanakila ana o ka poe i loaa na heluna baloka kiekie, a haule hoi ka poe a lakou i makemake ole ai.

            Ma ke ano nui ke olelo ae, ua ku i ka naauao ke koho ana a na mana koho, ma o ka hoomau ana aku no i na luna oihana i kahiko ma ka lakou mau hana pakahi, he hoike ana mai keia no ko lakou hilinai no ka pololei a pono o ka lawelaweia ana o na oihana o ka lehulehu.

            Ma ke kalana nae o Maui, ua koho aku ko laila mau mana koho baloka i puuku hou no lakou ma kahi o ka puuku mua; he hana nae ia a keia pepa i manaoio ai, aole mamuli o ka hemahema o na lawelawe hana ana a ka puuku kahiko, i na @ana o kona keena, aka mamuli o kona ano he Hawaii; a mamuli hoi o ko lakou manaoio ana, ua lawa kona makaukau e paa ai i ke kulana @@@@@@@.

            He mea maikai i na mana koho baloka, e haawi i ka lakou mau kakoo ana mahope o na kanaka kamaaina, makaukau a kulana hoopono; e pau kela ano hoopilimeaai, a puni wale aku paha ma o na hookikina ana mai a na makamaka, no ka mea ma ke ano o ka kakou mau moho e onou aku ai imua, a hookau ae maluna o na kulana oihana, ma o lakou la, e loaa ai ia kakou ka mahaloia, ma ke ano o ka lakou mau hana.

            O ka mea pololei maoli no a kakou e hana ai, o ia ka hoomau aku i na kanaka kupono apau ma ka lakou mau oihana, a i ole hookiekie aku ia lakou, ma na kulana oihana oi ae, a e kiloi aku hoi i na kanaka i lilo i poe kumakaia ia lakou iho, a i hoowahawaha i ka hanohano i hookauia aku maluna o lakou.

            Ke kamailio mau nei kakou i ka holomua ole o na hui i kukuluia ae e na kanaka Hawaii.  Nawai ole no e nele ka holomua, aole he hooko o na Hawaii i ka lakou mea i hoopaa ai me ka hui i kinohi?  Ina e hooko pono na lala apau o kekahi hui, i kukuluia e na Hawaii, i ka lakou mau mea i hoopaa ai; ina no hoi i hookaa pololei i ko lakou mau aie; a hana aku i na mea apau i manaoia ai na lakou e hana, aole loa e hoea mai i ka holomua ole ana o ka hui; aka ua nele maoli no na Hawaii me kela manao, e hooko i ka lakou mau mea i aelike ai i kinohi.  Aole he like ole o na hui a na kanaka Hawaii i kukulu ae ai, mai na hui mai a na lahui e, e noho pu nei me kakou, o ka like ole wale no, he poe makee na lahui e i ka lakou mau hui, he poe hooko pono i na kumu hoopaa apau; a o na Hawaii, he poe hooko ole lakou, he poe hoopalaleha, a he poe malama mau i na manao hopohopo a kanalua, no ka holomua o ka lakou mau hana.  Ina no penei mau iho la ko kakou kulana ko na Hawaii, alaila mai ohumu aku kakou i ka holomua o na lahui e ae, e ohi nei i na pomaikai a kakou e hoopalaleha nei!

 

            Ke hookokoke mai nei ka La o Kamehameha, he mea pono no i na Hawaii, ke hoike i ko lakou makee i ko lakou la kulaia, ma ke komo kino ana iloko o na hana apau i hoolalaia no ka hoomanao ana no keia la ano nui ma ka moolelo o Hawaii nei!

 

Nuhou Kuloko

 

            Mai poina i ka hele ae e nana i ka ahamele a na keiki o ke kula o Kaiulani maloko o ka Halekeaka Liberty, ma ka hora ekolu o keia auwina la.

 

            I kulike ai me ka hoakaka a ka peresidena o ka papa ola, he elua mau mea i make mai nei ma ka apana o Hamakua, Hawaii, mamuli o ka ma'i bubonika.

 

            I kulike ai me na hoike i hoea mai i keia keena, nui ka malie o ke kai o na huli Koolau aku nei, me ka nui no hoi o na puni i'a i loaa i ka poe makaukau me na upena.

 

            Ua @u hewa hou mai la no kau mau haina e D. H. Kamanapunionalani, no na nane a K. H. Home Lauiwaiwa, "Po o Kane," ame "Punawai Ola," o ka nane a Z. P. Kawaikaumaiikamakaokaopua.

 

            He ahamele me hulahula ke haawiia ae ana maloko o ka Odd Fellows' Hall, ma ke ahiahi o keia Poaono ae, Iune 4, 1921, no ka pomaikai o Adam Kealakai, kekahi o na keiki makapo o keia kulanakauhale.

 

            Ma ka Poakahi ae nei, ka La Kaupua, he la kulaia aupuni ia, a e malama ae ana na koa i kekahi hana hoomanao ma ia la, ma ka pii ana no ka ilina o Maemae, no ke kaupua ana maluna o na he kupapau.

 

            Ma ka Mauna Kea o ka Poalua nei i hoea mai ai ka Makai Nui Sam Pua me kana aliiwahine no Honolulu nei, no ka hoohala ana i kekahi mau la pokole maanei, mamua o ka huli hoi hou ana aku no ka Uakanilehua.

 

            He o ia mau ka hopuhopuia o ka poe puhi a kuai okolehao e na luna oihana federala, o na Kepani no ka oi loa, me ke kauia mai o na hoopa'i kanono maluna o ka poe i ae okoa aku i ko lakou mau hewa imua o ka aha.

 

            Ua hoomaemaeia ka pa ilina o Moanalua i keia manawa, o ka poe he mau iwi ka lakou e waiho nei ma laila, ua hiki ke lawe ae i ka lakou mau pua, no ka hoohiwahiwa ana iho maluna o na he o ka lakou mau mea aloha.

 

            Eia na Keiki o ka Ululaae, na lala o ka Hui Lunalilo, ke hoomakukau mai nei i ka lakou mau hana hoohauoli malalo ae nei o Aala Paka, e hoomaka aku ai ma ka la 4 o Iune a pau ma ka po o ka la 11, ka La o Kamehameha.

 

            Mamuli o kekahi pilikia i loaa i kona kaa otomobile, ua hoomaha o Mr. J. K. Moku@aia ma keia mau pule, aka nae, me he mea la e oili hou aku ana kona kaa no ka halihali ohua ana ma keia pule ae, ke pau kela pilikia i ka hanaia.

 

            Mahope o ka hoohala ana i na makahiki he umi ma ke kulanakauhale o Los Angeles, i huli hoi mai ai o Mr. ame Mrs. Robert K. Kalauokalani, ka hoahanau o ke Kakauolelo Kalana David Kalauokalani ma ka pule aku nei i hala.

 

            @@@@@@@@@@@@ aina mai ka Elele Kalanianaole mai, e hoike mai ana no kona hoea ana aku ma Wakinekona, a e hookomo aku ana oia i ka bila hoopulapula, ma ka manawa kupono mua loa ana e ike ai, i hoohikiwawe@a ai na hana a ke komisina i holo aku nei i Wakinekona.

 

            Ma kahi o ka $29 a oi ka ukumoku o ka ohua hookahi no ka holo ana i ka ahahui paeaina e noho mai ana ma Hilo, mai ka la 7 aku a i ka la 13 o Iulai ae nei, mai Honolulu aku nei a huli hoi mai.  No na ohua o ka Mokupuni o Kauai, aia ma kahi o ke kanalima dala a oi ka ukumoku, no na kai elua.

 

            Ua hoike ae nei ke Kahu Kula Sabati Nui McCaughey aole e haawiia aku ana i ka Poropeka Edgar Wood ke kulana kumupoo no ke Kula McKinley, ma kela hoopauia ana aku o kona noho poo ana no ke Kula A'o Kumu o ke Teritore, aka he kulana kokua kumu ka i haawiia aku iaia, ke makemake oia e hoomau aku i ka noho a'o ana ma na kula o keia teritore.

 

AOLE E HAAWIIA ANA IA WOOD KE KULANA KUMUPOO

 

            I kulike me ka Mr. Vaughan MacCaughey, ke kahukula nui, o ka hoike ana ae ma ka Poalua nei a i kauoha mai ai hoi i ka Advertiser e hoola@a ae o ka lono i hoike ia ae ai ma ka pule aku la i hala e hoololiia ae ana ka Porofesa Edgar Wood mai ka noho kumupoo ana no ke kula a'o kumu a i ke Kula Kiekie McKinley, aole oia e pani ae ana ma kahi e paaia nei e Mr. Givens ma ke ano he kumupoo.

            "Aohe manao iki i hoolalaia no ka hookuu ana aku ia Mr. Givens mai ke kulana hana aku ana e paa nei i keia ka hoike ana ae. "he kulana hana okoa manawa," wahi a Mr. MacCaughey o ka mea i haawi aku ia Mr. Wood ma ke ano oia kekahi o na kumukula o ke kula."

 

NUHOU KUWAHO

            WASHINGTON, Mei 23--O ka ninau limahana o ke Teritore o Hawaii ua waihoia aku mamua o ka Peresidena Harding e ke komisina, o C. F. Chillingworth kona wahaolelo ma ka Poaono.  O kana o ka olelo ana aku i ka Peresidena ua lilo ke emi mai o na limahana i mea hoopilikia i ka hooikaika ana a ka poe mahiai i mea e holopono ai ka mahiai ana.  Ua hoohiki mai ka Peresidena e hana ana oia ma na ano apau maloko o kona mana e hoopau aku ia pilikia o ke teritore.

 

            WASHINGTON, Mei 23.--Ma ke koho ana a ka hale i keia la he 77 ia 38, i hooholoia ai e paku'i aku i $200,000 i ka bila haawina hoolako i ka nele a e hooliloia aku no ka hooko ana aku i ka hana hookapu waiona ahiki i Iulai 1.  Na ka Lunamakaainana A. J. Volstead o Minesota, ka mea nana i hookomo ae i ka hoololi, i hoakaka ae he 700 mau luna hooko kanawai hookapu waiona i nele i ka hana mamuli o ka nele i ke dala.

 

            WASHINGTON, Mei 24.--Ua hoolahaia ae e ke keena kaua ma keia la e hui koke aku ana ka mokukaua pilikua Tenesi me ke aumokukaua o ka Pakipika.  Ua hoikeia ae ma keia kau wela e paa ai ka mokukaua Califronia a makaukau no ka hoohana ana aku, a o ka mokukaua Merelana ma keia makahiki ae e hui aku ai ia me ke aumokukaua o ka Pakipika.  He mau mokukaua pilikua wale no keia a pau ekolu

 

KOMOIA KEKAHI MAU KAUHALE E NA KOA

 

            Ma ka Poakolu, o ka pule aku nei i hala, i paa ae ai he ekolu mau koa i ka hopuia e ka Makai Kaulio Antone Raposa, malalo o ke kumu hoopii, o ia no ko lakou komo ana maloko o kekahi mau hale ma ke alanui Kaneloa, Waikiki, ma ke ano kolohe, me ke kuleana ole.

            He mau hoohalahala ka i waihoia ae ma ka halewai, no ke komoia ana o na home o Charles Bridges, Henry Kaeo, Charles Hopkins ame na home o Hugo ame Mookini, me ka laeia ana o kekahi mau meaai mailoko aku o kela mau home.  Ma ka olelo a ka poe e noho kokoke ana ma kela mau hale, ua ike lakou i kekahi mau koa ekolu i ke komo ana ma ua mau hale nei, mamuli o kela lono, i hoomaka koke aku ai na makai o ka oihana koa e huli, me ka loaa ole nae o ka poe kolohe ia lakou.

            Ma ka Poalua kela huli ana a na makai o ka oihana koa, me ka loaa ole o na koa kolohe, aka nae ma ka Poakolu mai, ua loaa aku la he ekolu mau koa i ka Makai Raposa, a mahope iho o kona niele ana, i komo mai ai ka manao hoohuoi iloko ona, o kela na koa e noke ia ana i ka huli, ua hopu aku la oia ia lakou, a waiho mai la malalo o ka malu o ka Makaikiu M@Du@@e, no ka huli pono ana aku i ka mea oiaio.

            Ma ka huli pono ana aku nae a ka Makaikiu McDuffle i maopopo loa ai o kela poe koa ekolu o lakou i'o no na koa i ikeia ai i ke komo iloko o na hale i hoikeia ae nei maluna; nolaila ua waiho loa ia aku lakou, malalo o @@@@@@@@@@@@@@@@ mai i kekahi hoopa'i kupono maluna o lakou, i kulike ai me ke ko'iko'i o ka lakou hewa i hana ai.

 

NA MARE

            John Kalulu ia Martha Kawailaahia, Mei 13.

            Howard De Vaughan ia Nani Akiona, Mei 14.

            J. P. Umiamaka ia Caroline Stone, Mei 14.

            A. K. Ahlo Jr. ia Catherine K. Lloyed, Mei 17.

            Herman K. Harrigan ia Susie Kaleikini Cei 21.

 

NA HANAU

            Na Sam Steamboat ame Rosaline Hulihee, he keikikane, Mei 14.

            Na Mr. ame Mrs. Kaikano Alika, he keikikane, Mei 18.

            Na Alex. N. Rose ame Rose M. Bertelman, he keikikane, Mei 21.

            Na Mr. ame Mrs. lement Paaluhi, he keikikane, Mei 22.

            Na John A. Kahaleiwi ame Lucy Apo, he keikikane, Mei 23.

           

NA MAKE

            Annie A. Punohu, ma ke alanui Waiakamilo, Mei 18.

            David Kaneole, ma ke alanui Hema, Mei 18.

            Albert K. Lilikoi, ma ke alanui Kula, Mei 19.

            Kane puhi, ma ka Halema'i Moiwahine, Mei 20.

            Alice Keopuhiwa, ma ke alanui Pauoa, Mei 20.

            Haehae Keliikipi, ma Kalihi-kai, Mei 22.

            Mrs. Amika Keouli, ma ke lanui Liliha, Mei 2@.

 

HOOLAHA HALAWAI KUMAU

 

LUNALILO CIRCLE

 

            E malamaia ana ka halawai kumau a ka Lunalilo Circle Helu 279.  O.F., ma ka Halehui Phoenix, ma ke ahiahi Poalima, ma ka hora 7:30, Mei 27, 1921.  Waiho inoa no na LUnanui ame ke koho na i hope-komite no na Hana Hoohauoli a na Keiki o ka Ulu@au.  Ke noiia aku nei na lala apau e hooikaika e hoea mai ma keia halawai ano nui.

            Ma ke kauoha a ka Peresidena Nui.

RACHAEL O'SULLIVAN,

Kakauolelo Moolelo.

6453--Mei 27.

 

E LILIA AKU ANA KE KEPANI PEPEHIKANAKA O KAUAI

 

            Ma ka Poakahi nei ke kakauinoa ana o ke Kiaaina McCarthy i ka palapala heahewa e make, e kauoha ana e liia a lehioka, he Kepani nona na makahiki i oi aku maluna o ke 60, ma ka Poalima, Iune 3, no kona pepehi ana a make ia Tamiko Tanaka, he kaikamahine Kepani e hele ana i ke kula, a nona na makahiki he 13, ma ka la 24 o Maraki, maluna o ke alanui aupuni o Kauai.

            Ua hoahewaia oia e ke kiure ma ka la 20 o Aperila no ka hewa pepehikanaka ma ke degere ekahi, ua noi mai oia ma o kona loio la e hoemiia mai kona hoopa'i mai ka liia ana aku a i ka hoopaahaoia a pau ke ola, a ua hoapono ka loio kalana ia hoemiia mai o ka hoopa'i, aka nae, ma ka leka a ka Lunakanawai Achi Jr., nana i hoolohe i ka hihia, ua kulike ole kona manao me ko ka loio kalana, a ua apono oia i ka manao ame ka olelo hooholo a ke kiure, he hihia kela me ka maopopo loa no ka noonoo mua ia ana e pepehikanaka.

            O ke noi wale no ma ka aoao o ka mea i hoopiiia ae ua ona oia ma ka po mamua iho maloko o kona home me ka waiona i hana ponoi ia eia, a mamuli o ia ona i maopopo ole ai iaia kana wahi i hele ai ame kana mea i hana ai.

            Ua houhouia ke kaikamahine me ka pahi ahiki i kona make ana oiai oia e hele ana i kekula ma Makaweli mawaena o ka hora 7:40 ame 8, me kona kaikaina ame kekahi poe kaikamahine a ae.  Ua kulaiia oia a hina ilalo e @ehioka a houia iho la kona umauma me ka pahi me ka ikaika a puka ka oi o ka pahi mahope o ke kua a ekolu mau pauku o ia pahi i hai mamuli o ke ku ana iho o ka pahi i ka lepo malalo ae o ke kino o ke keikamahine, a i ka ike ana o ka paahao ua haki ka pahi ia manawa i wehe ae ai i kekahi pahi pelu, a me ia pahi i houhou iho ai i ka a-i ame na maka ahiki i ka make ana o ke kaikamahine.

            He ekolu mau kaikamahine i ikemaka i keia pepehiia ana o kela kaikamahine.  He mau limahana mahiko Pilipino elua ka i holo aku a hahai i ke kapena makai Harry Oneha o Makaweli, a me kana hoike imua o ka aha ma ka manawa i hookolokoloia ai ke Kepani, ma ka manawa ana e holo mai ana no ka halema'i o Makaweli ma ke kakahiaka, ua ike mai la oia i ka peahi ana aku o kekahi Pilipino iaia me he pupule la, a i kona kokoke ana mai ma kana wahi e hiki pono ai ke lohe mai i ka leo e k@hea aku ana iaia, ua loha maopopo mai la oia, "hookahi kanaka i pepehi i kekahi kaikamahine," a i kona holo ana mai a loaa o Iehioka ana i kamaaina ai no kekahi mau makahiki loihi e hele awiwi ana ma ke alanui, ua pane mai la oia me keia: "Me hana make this girl , Harry.  Me no pilikia make."

            Ma ka manawa i hookolokoloia ai o kona hihia o ke kumupale wale no ma kona aoao, ua ona loa oia ma kona manawa i pepehi ai, a ua ike ole oia i kana mea i hana ai.

            "Ke makemake nei au e hoakaka i ko'u manaoio ponoi," wahi a S. K. Kaeo, ka loio kalana o Kauai, o ke ka@@@@@@@@@@@@@@@@ hihia i waihoia mai i ke kiaaina, "no @a hoakaka a ka mea i hoopiiia ma kana pane, ua hoike oia i ka mea oiaio e pili ana i kona ano ma ka la o ka pepehikanaka i hanaia ai."  Ua kakou mai oia i ke kiaaina e hoemi mai i ka hoopa'i o ke Kepani mai ka liia ana aku a i ka hoopaahaoia a pau ke ola.

            O ka Lunakanawai W. C. A@hi Jr. kekahi i kakau mai i ke kiaaina penei:  "Mahope o ka maka'ika'i ana i na oleloike oiaio ua loaa ia'u keia manao ua pololei ka olelo hooholo a ke kiure, a o ke karaima i hanaia he hana ia i noonoo mua ia.  Ua ikeia keia ma ka mea hoike oiaio o ka pahi i hanaia ai ke karaima ua ikeia ma na olelo ike ua hoana mua ia a oi e ka lawehala he la mamua aku o ka pepehikanaka ana.

 

HOPUIA HE KEPANI NO KEPUHI OKOLEHAO

            He elua mau ipuhao puhi okolehao i loaa aku ma ka apana o Kalihi i na kanaka hooko kanawai hookapu waiona, a he Kepani nona ka inoa o Go@ehi Urada ka i paa i ka hopuia a i hoopiiia ae no ka loaa ana aku o na mea hana ame na okolehao ma kona wahi.  Maloko o kona pahale i loaa aku ai kekahi ipuhao puhi okolehao 30 galani, 100 galani lama i hoawaawaia ame 16 galani okolehao.  He Kepani no ka keia i paa i ka hopuia mamua no keia hewa hookahi no i na kanaka hooko kanawai hookapu waiona, o ka lua iho la keia o kona paa ana, a me he mea la e kanono ana ka hoopa'i e kau ia mai ana maluna ona.

            O kekahi hale i huliia ma ia po oia ka hale o N. C. Chang, a loaa aku he ipuhao puhi okolehao me 10 galani okolehao i loaa aku malaila.  He elua ka mau ohana e noho ana maloko o ia hale, a na wai la o ia mau ohana ka ipuhao puhi lama ame na galani okolehao, ua loaa ke kanalua i na luna hooko kanawai waiona no ka ona ponoi o ia mau waiwai.

 

HAALELE MAI O HENRY C. BAKALAMANA I KEIA OLA ANA

            Me ka maopopo mua ole, ua hoea mai i kona hopena, aia hoi, ma ka hora ewalu o ka po Poaono nei, i pauaho mai ai o Henry C. Bakalamana i keia ola ana, mawaho ae nei o kona home ma Daimana Hila, Waikiki.

            No na pule elua a ekolu mamua ae o ka hoea ana mai i kona hopena, he kulana nawaliwali no kona, aole nae i manaoia, he nawaliwali e haalele koke mai ai oia i keia ola ana, a iloko o ka nanea o kona ohana ame kona mau hoaloha, aia hoi ua haalele mai la ka uhane i kona kino, a waiho iho la i ke kino lepo e hoi i ka opu o ka honua.

            Ma ka hapalua o ka hora ekolu o ka auwina la Sabati nei, i malamaia ae ai kona anaina haipule hoolewa, mawaho o kona home, Daimana Hila, Waikiki, me ka akoakoa ana aku o kona mau hoaloha ame na ohana lehulehu.  Ua kaa aku ka lawelawe ana i na hana hoolewa malalo o ka Hui Kamehameha, ka ahahui i lilo ai o Mr. Bakalamana i lala.

            I ke au o ke aupuni moi, o Mr. Bakalamana kekahi mea pili loa aku imua o ke alo alii, a ua kauia mai kekahi kulana hanohano maluna ona, ma ke ano he konela, elike no hoi me ia i hookau pu ia aku ai maluna o kekahi mau Hawaii e ae iloko o kela au o ka Moi Kalakaua.

            Ma ka manawa o ka hookahuliia ana o ka nohoalii o ka Moiwahine Liliuokalani, a i ala mai ai hoi kekahi ka@@ kuloko, ua lilo ka home o Kon@@@ Bakalamana ma Waikiki, i punana @ ka poe aloha alii, a aloha aina, e kukakuka ai, a e hoolala ai i na alahele lanakila ole mai ai ka poe i makemake e lawe aku i ke aupuni iloko o ka lakou mau lima.

            Ma kahi o Konela Bakalamana, hoea aku ai na luna oihana o ka Repubalika o Hawaii ame na makai, no ka huli ana i na lako kaua, i manaoia, malaila kahi i hunaia ai, ma ka po o kekahi la iloko o ka mahina o Ianuari o ka 1895 a i kiia mai ai kekahi o ka poe huli a ku i ka poka, e ka poe ma hope o ka moiwahine.

            Ua hanauia o Konela Bakalamana ma Koloa, Kauai, i Novemba, 1859, nolaila ma kona manawa i haalele mai ai i keia ola ana, ua piha iaia na makahiki he 62.

            He kamana kana oihana, me ka lawelawe eia o na hana ano nui ma Honolulu nei.  Ua mare oia ia Miss Ema Makama, me kona haalele ana iho iaia mahope nei, ame ka laua mau keiki lehulehu.

 

KA HOOPII A KE TERITORE NO NA AINA MA HANAPEPE

            O kekahi o na hoopii aina ano nui maloko o ka moolelo o Hawaii oia ka hoopii a ke Teritore e ku-e ana ia Gay & Robinson, na mea na laua i paa i kela mau eka aina nui ma Hanapepe no kekahi mau makahiki lehulehu, he hoopii hoi a ke Teritore e koi ana e hoihoi hou ia mai @a aina malalo o ke aupuni, a i hooloheia hoi mamua o ka Lunakanawai Kaapuni W. C. A@hi, Jr., ma Lihue, Kauai, ma ka POalua o ka pule aku la i hala.

            Ma ka aoao o ke Teritore ka HOpe Loio Kuhina Jos. Lightfoot, a ma ka aoao hoi o na mea i hoopiiia ae ka @@@@@@@@@@@@@@@ ry ame R. B. Anderson.

            No na eka aina 5900 ma ke Awawa o Hanapepe, Kauai, ka mea pili i keia hoopaapaa.  No ka pono wai maluna o keia aina ka mea i lilo ai ia aina i mea waiwai nui, no ka mea mai ke 40,000,000 a i ke 60,000,00 galani wai e loaa i ka la mai kela owawa kahawai mai o ka mea i kuleana ia aina oia ka mea i makemakeia e maopopo ma keia hoopii ana.  Ua laweia mai keia hoopii imua o ka aha kiekie o ke Teritore no hookahi manawa maluna o na ninau i hookeia, a ua paneia ia mau ninau apau e ka aha kiekie e kakoo ana i ka pono ma ka aoao o ke Teritore.

            Ma ka olelo a Gay ame Robinson, he kuleana ko laua ma luna o ia aina mamuli o kekahi palapala sila i kakau inoaia e ka moi a i hoopukaia mai i ka 1853 a i paaia hoi mai ia manawa mai ahiki i ka 1877 e Gay & Robinson ame ko laua mau pilikoko mamua aku.  Aia maluna o keia aina e hoopaapaaia nei na mahiko o Makaweli ame ka mahiko o McBryde, he mau mahiko e kauka'i ana i ka pono o ka hookahekahe ana i ka laua @@@u aina mahiko me ka wai mai ka aina mai a Gay & Robinson e paa nei.

            Ina no ka lanakila o ke aupuni Teritore ma keia hoopii o na loaa apau o kela ame keia makahiki mai kela aina mai na ke Teritore ana e ohi, aole na Gay & Robinson, elike me ia mamua aku nei.  Ua manaoia e lawe loa ia aku ana keia hoopii i ka aha kaapuni o na hoopii hoohalahala ma Kapalakiko a ilaila e maopopo mai ai ka mea kuleana ia aina.

 

            SAN DIEGO, Mei 24.--Ehiku mau moku hahai topido, @a moku i holo ai e huli i ka mokukolo nalowale Conestoga i kauohauia aku e hoi mai.  Ua huliia e ia aumoku ka hapakolu o ke kahua o ka moana i manaoia ai aia malaila ka mokukolo poino, aohe nae he hua i loaa mai ia huli ana.  Ma keia Poaono iho i manaoia ai e hoea mai ai na moku apau.