Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 15, 14 April 1922 — Page 5
This text was transcribed by: | Maryann Acker |
This work is dedicated to: | Snoopy |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POALIMA, APERILA 14, 1922. 3
He moolelo Walohia
Ko Vekinia Waiwai Hooilina
Hoopuhiliia na Hana a ka Mea Manao Ino---Kau i ke Aki i ka Manawa Hope
“Ae, ina he mea hiki ia ke hana ia,” wahi a ka makuakane, o ka pane ana ae me ka ha’uha’u o kona mau lehelehe, mahope iho o ka hala o keia manawa; “a eia nae, aole o’u makemake e ikeia e kekahi mea ko’u hopena ame ka poino i ili mai maluna o’u; aole o’u makemake e ikeia kekahi mea e pili ana ia Abota—Ha! aneane loa au e Vekinia e hoopuka ae i kela inoa i hoowahiwahaia,” i nui iho ai kona hanu me he mea la na naenae loa.
“O e papa, mai kamailio iki mai oe elike ma ia!” i papa mai ai ke kaikamahine, me ka holoi ana ae i na waimaka nunui mai kona mau maka ae.
“Ina pela aole au e hoehaeha hou aku ana ia oe me keia mau olelo e kuu lei,” mahope iho o ka hala ana o kekahi manawa ia kua o ka hamau ana; “Ina aole kekahi ao e haumalu nei maluna o kaua e hauoli loa ana au i ka hoi hou ana aku i ko kaua home kahuku a make malaila, a waihoia aku ko’u kino maha’i o ka’u mau mea aloha, eia nae, aole hiki ia’u, e ike mai no hoi oe i keia kulana i nei manawa, ua nawaliwali loa au e hiki ole ai ke ike aku ia manao,” a hooki iho la oia i kana kamailio ana me ka nui ana iho o ka hanu.
“Aka nae, e papa, o kela hewa i hanaia ai o ka wa i hala aole ia i loaa mamuli o kou hana maoli ana, na ha’i i hana ia hewa o oe nae ke kahihi wale ia mai me kou hoehaehaia i kela ame keia manawa, no ia kumu aole pono oe e hoehaeha mau ia oe iho elike me kena au e kaniuhu mau nei,” wahi a Vekinia o ka pane ana mai.
“Pela no, he mea oiaio ia au o ke kamailio ana mai la,” i pane aku ai ka makuakane, aka nae, ina no ka ikeia o ko’u he kuapau a e kau ana hoi kuu inoa maluna o ia he, e like ole ana ka na kanaka mea e kamailio mai ana me kau e kamailio mai la i nei manawa, e nui aku ana ka lakou mau mea e kamailio ana me na olelo hoahewa he nui, oiai nae ua ike no au i ka hawahawa ole o ko’u mau lima ia karaima i hanaia ai.
“Malia paha e kamailio ana no na kanaka ma ke ano mama aole hoi ma ke ano e hookoikoi loa ana i na hoahewa ana maluna o’u me he mea la aole na’u i hana ia hewa, eia nae, he oi aku no ka pono aole e kamailio iki ia kekahi mea no’u. Nolaila, elike me ia a’u o ke kauoha ana aku nei ia oe e hoohiki mai oe mua o’u i nei manawa e hooko aku ana oe ia manao o’u e kuu Vekinia.”
Alaila hoohiki mai la ke kaikamahine e hooko ia manao ona, aole no kona makemake io maoli, aka no ka hooluolu wale ana mai no i ka manao o ka makuakane, oiai nae ia manawa aneane loa e naha kona puuwai, a hiolo mai la kona mau waimaka.
Aneane loa oia e hoohiki aku imua o ka makuakane aole loa oia e hoi iki aku ana i Kapalakiko mahope o kona hala ana aku, a huikau pu aku me na kanaka malaila kahi nae ona e malama maikai ia mai ai, a e loaa ai hoi kona malumalu hale a e loaa ai hoi na hoaloha na lakou e hoomamam mai i kona kaumaha, aka e noho no oia ma kahi o ka he o ka makuakane e waiho ana.
Ma keia manawa ua komo kino aku la o Mr. Hita iloko o ak hana o kana mau maine, na waiwai hoi ana o ke kuai ana mai a Mr. Abota mai a oiai ua hoakaka ae no oia i kona malihini ma ia hana, eia nae, me ia ike no ona i kona holona, ua haawi nui no nae oia i kona noonoo ame kona ikaika no ka holopono o ia hana a ua lilo kana hookeke ana i mea hookahaha aku i na kanaka e hana ana malalo ona, me kona makemake ole e lanakila mai lakou maluna ona.
Oiai oia e hana ana ua huli oia i kahua kupono no ke kukulu ana ae i wahi pupuhale nona, a no ka loaa ole o kahi kupono kukulu ae la oia i kona wahi hale ma kekahi wahi kokoke mai i ko Mr. Abota hale, a i ka paa ana hoolako iho la i na lako hale kupono nona, a pela hoi me na meaai kini ame kekahi mau mea e ae i kupono nona, a mamuli o ka ae maikai ana aku o Mr. Abota ua hoihoi mai la oia i kana mau lako meaai apau malalo o ka Chi Lu malama ana, kahi Pake kuke a Mr. Abota.
Ma keia wahi ana o ka noho ana aole i loaa iki i kekahi poe e noho ana ma ia wahi kekahi mau manao hoohuoi he kanaka kaukaualii oia a mailoko mai la oia o kekahi lalani alii kiekie, a he kanaka hoi i maa i ka noho ana mawaena o ka poe ko’iko’i o kona aupuni, a he mea nui hoi a he punahele i hanai a i hiilaniia ma ke ano he lani alii, a he pulakaumaka hoi na kekahi mau makuahine mea kaikamahine o kona aupuni, me ka lia mau iloko o lakou e lilo oia i kane na ka lakou kaikamahine, aole no ke kulana alii a ui wale no o Mr. Hita, aka no ka nui pu kekahi o kona waiwai mai kona mau makua mai.
Eia nae, oia maoli ka mea oiaio, a eia nae hoi, ke hana nei oia ma ke ano paaua ma keia wahi i mamao loa mai kona hone mai, a mai ka nui mai hoi o kona mau pilikana ame kona mau hoaloha e kaunui mai la o kona hoi aku, a no ke kumu no, oiai oia ma keia huaka’i makaikai ana ua hihia kona maka ame kona puuwai i ka u’i, he u’i hoi nana i kaili aku i kona puuwai, he haawina i loaa ole iaia mamua aku.
Ma keia manawa, oiai oia e noho ana ma kahi kokoke loa aku ia Vekinia, ua loaa he manawa mau no laua e luana a e noho pu ai hoi i kela ame keia manawa, a mamuli o ia hui mau o laua ua hoomahuahuaia aku ki laua aloha kekahi i kekahi.
Mahope o ka pau ana o ka Mr. Hita hana o ka la o Vekinia o ka mea mua loa ana e makemake mai ai e ike. I kekahi manawa e heluhelu aku ana oia i kekahi mau moolelo ia Vekinia oiai o Vekinia e hana ana i kana lihilihi, a i kekahi manawa ua lilo oia i kumukula na Vekinia oiai o Vekinia e makemake mau ana e paanaau iaia kana mau haawina a i ole kekahi mau moolelo ana i makemake loa ai.
Aole o Mr. Hita i haawi wale no i kana noonoo nui ana ame kana hoomaopopo ana ia Vekinia aka ia Mr. Abota pu kekahi, a ua lilo kona naauao ame ka hoakaka ana i kona manao o kekahi mau kumuhana ano nui a Mr. Abota i noonoo ai, a huipu no hoi me ka maikai a oluolu o kana mau olelo, i mea mahalo nui na ke keonimana elemakule.
I ka manawa e loaa mai ai o kana mau meaai ua kaana pu mai oia ia mau mea na Mr. Abota ma kekahi, nolaila mamulio keia mau hana maikai ana, ua laweia aku na manao aloha a pau o ka elemakule a pili me ia.
Mamuli o keia launa mau o Vekinia me Mr. Hita ua lilo o Mr. Hita i mea makaala mau ia e Vekinia i kona manawa e hele ai i ka hana a i kona manawa e hoi mai ai mai ka hana mai; ua lilo na kaina wawae o Mr. Hita i mea hoolonolono mau ia eia, he hana i maa mau ole ia Vekinia i ka hana pela i ka manawa e hele ana o kona makuakane i ka hana, a e ike iho ana no oe, e ka makamaka heluhelu i ke kumu, ua ku i ka ii a loko, i ka papaholu i ka puuwai.
Ua hoomaka ko Vekinia hilinai me ke aloha pu i ke kanaka malihini i pili ole mai iaia ma keia manawa mamuli o na hana maikai lehulehu a Mr. Hita; ua nana aku oia ia Mr. Hita he kanaka i hiki e malama mai i kona maluhia, he kanaka e nana mai ana i kona pono, a i kekahi manawa ua ninau iho la oia oia iaia iho, “Ina aole o Mr. Hita maanei a e noho pu eni hoi me maua ma keia wahi mehameha, pehea ana la ko’u pono ke hala aku kuu makuakane ma kela ao?”
Elike me ko Vekinia pii ae i ke kulana wahine a kanaka makua pela no ka pii pu ae o kona u’i, lamalama kona helehelena he lede oiaio kona kulana ma na ano a pau ke nana aku, mohaha maikai kona nanaina, ma kona mau lehelehe he hiohiona o ka minoaka mau, a ma ka hapanui o ka la e lohe mauia aku ana kona leo e himeni mai ana, a he mea hoohauoli nui aku no hoi i ka noonoo o kona makuakane.
Mamua o kona hoomaopopo ana i ka oiaio ua ike iho oia i kona aloha ia Mr. Hita elike me ka ikaika o ak uhane iloko ona. Me ia ano iho la ko lakou noho ana a hala he mau pule a hala he mau mahina.
Mamuli o ak pumehana o ia mau la hooloihiia aku ko Mr. Abota mau la mamuli o ka emi loa mai o ka ikaika o kona ma’i, a oiai na opio e noho mau mai ana imua o kona alo ua hoohauoliia ae kona naau ma kekahi ano. Aole i nele kona ike aku i ko Vekinia haawi nui no kona hoaloha hou pela no hoi me Mr. Hita ia Vekinia.
Ua maikai no ia i kona manao ina nae e mau loa aku ana ko Mr. Hita mau ano maikai elike me ia ana e ike aku ana, aka nae, aole no i kaawale aku ka manao hoohuoi iloko ona no ke kumu o ko Mr. Hita makemake ana e noho ma ia wahi me ka maopopo ole iaia o kona moolelo, malia paha he kanaka hana karaima oia a i holo mai oia ma ia wahi no ka huna ana iaia, a ina he kanaka hana karaima oia e pono ole ana kana kaikamahine ma ia mua aku ke mare aku iaia.
No ia kumu ua hakilo mau oia ia Vekinia me ka makaala loa i ole e auamo i na kaumaha o ke ola ana ma ia mua aku, aole he olelo ana i kona manawa e ola ana, aka iaia e kaa wale aku ai mai keia ao aku, e poino ana kana mea aloha.
Hookahi a elua manawa o ke ala ana ae o ia manao hoohuoi iaia, a ua hoalaia ae ia manao iloko ona mamuli no o ka pilikia ana i ike ai nona iho. “Ina ua aloha laua kekahi i kekahi, elike ana ko Mr. Hita mau ano maikai a’u e ike aku nei pela mau aku ana ma kela mua aku, e haawi aku ana au ia Vekinia nana, he hana ia e hoomama loa ia mai i kuu noonoo aohe a’u mea e kaumaha ai no Vekinia,” wahi ana iaia iho ma kekahi la oiai oia e noonoo nui ana no ia mea, ia Vekinia ma i hala aku ai e holoholo.
“He oi aku kona maikai o ka malamaia ana malalo o ka Mr. Hita malama ana mamua o kekahi kanaka e aku a’u i ike ole ai, a mamua hoi o ko’u hoihoi ana aku iaia i Nu Ioka malalo o ka Mr. Banekorofa malama a no ka mea, ma ka’u hakilo maup ana i ko Mr. Hita mau ano a pau mai kona manawa o ka hoea ana mai ia nei ahiki i keia la he kanaka oluolu maoli oia a he kane kupono loa no hoi na Vekinia.
“E maikai ana kona noho ana ma keia mua aku, a i kona mare ana aku iaia aohe hopohopo ana no kona hoowalewaleia mai e ka poe opio o Nu Ioka. Eia nae, o ka mea apiki i ka’u nana iho i nei manawa oia mau no ko’u pohihihi no na ano o kela kanaka, i pohihihi loa hoi kekahi no kona hoakaka ole mai nona iho, kona aupuni, a i ole kona ohana hoi. Ina e loaa ae ana kekahi hoohuoiia nona ma ke ano he kanaka i hana i kekahi karaima, a i ole o ke kumu wale no paha o kena makemake ana mai ia Vekinia no ke dala a Vekinia, a i ka manawa e mare aku ai o Vekinia iaia, a kuleana oia i ka waiwai a haaleleia iho o Vekinia, he puupuu ikaika loa ia i kuu kaikamahine. aole hiki ia’u ke hoomanawanui i ka ike aku i ka hoopoinoia o kona kino opiopio.”
No kekahi manawa kona noho ana me ka mau o keia manao hoouluhua iloko ona, me ka noonoo nui ana maluna o keia kumuhana a ma ka huli ana hoi ma no aoao a pau o ia kumuhana. I kekahi manawa e hoahewa wale iho ana no oia iaia iho no kona ae ana i kana kaikamahine e huikau a e launa mau me ke kanaka malihini ana i maopopo ole ai i kona mau aoao apau, a no kona hoole ole ana aku hoi i ke kuai i kana mau lua maina ia Mr. Hita; i kekahi manawa e ulu ae ana ka manao hilahila iloko ona no kona kuko hewa wale aku no me na manao hoohuoi waiwai ole no ke kanaka i hoike mai i kona kulana maikai a hanohano ma kona helehelena a ma kana olelo, a ma kona mau ano no apau.
Oiai oia e noonoo nui ana no keia mea ua hoohikileleia ae la oia mamuli o ka lohe ana aku i ka halulu mai o na kapuai wawae o na opio e u hoi mai ana me ka akaaka, na leo no i kamaaina i kona mau pepeiao, alaila noho pololei ae la oia iluna, ame ka manaopaa i ae la:
“Owau ko Vekinia makuakane. He kuleana ko’u e ike ai i na mea apau e pili ana no Mr. Hita. E hai mai oia ia’u e pono ai i kona aupuni ame ke kumu o kona hoea ana mai i keia wahi, ame ka mea pili i kona ohana.”
MOKUNA VI.
“E papa,” wahi a Vekinia me ka hoihoi, i kona manawa i komo mai ai iloko o ka rumi, kahi a ka makuakane e noho aku ana, me kona hoomaopopo ole mai i ke koikoi o na mea a ka makuakane e noonoo ana ia manawa, na mea hoi nana i hoouluku nui i ka noonoo o ka makuakane.
“Ua noi aku nei au ia Mr. Hita e ai pu me kaua i keia ahiahi maanei. He pohoie piki ka i hoounaia mai nei na kaua i keia auwina la me ka maopopo ole ia’u o ka mea nana i hoouna mai, a eia nae, ke manaolana nei no au e hiki ana no ia Mr. Hita ke hoakaka mai i ka mea nana i hoouna mai ia pohoie piki. Nolaila, ina e oluolu mai ana oe e noho pu iho me ia no kekahi manawa, e hele ae hoi au e hoomakaukau i kekahi o ia mau piki a loko o ke pa no ka mahele pu ana ia mau piki me ia.”
“O, ua pono kela. E. Mr. Hita, komo mai. O oe no ka’u i makemake loa ai e ike a oiai ua hiki mai la oe ke hauoli nei au. Noho iho. E Vekinia, e hele aku oe iwaho e hoomakaukau ai i na piki au i olelo mai nei, a e noho ae au me ia nei ahiki i ka makaukau ana mai o ko kakou aina ahiahi,” i pane aku ai ka elemakule ma’i me ka hoihoi i like ole me kona ano mamua iho.
Holo aku la o Vekinia noloko o kona rumi moe a wehe ae la i kona papale, a huli aku la i kahi o ke aniani kilohi no ka hooponopono ana ae i kona lauoho i kiwalao, alaila lalau aku la i kona epani keokeo a hoopaa ae la ma kona puhaka, a iho hou mai la i ka hale kuke no ka hoomakaukau ana i na piki no ka aina ahiahi, me kona ike ole mai i na mea a na keonimana e u kukakuka ana maloko o ka rumi hookipa ia manawa.
“E Mr. Hita,” wahi a Mr. Abota o ka hoomaka ana aku e kamailio, i ka manawa i noho iho ai o Mr. Hita iluna o ka noho. “O oe no ka’u e noonoo ana i kou manawa i komo mai nei, a ua hooholo au i ko’u manao e ninau aku ia oe i kekahi mau ninau maopopo loa e hoopohihihi ole ia aku ai kou noonoo, a he mau ninau ano nui no hoi i ko’u manao a’u i makemake loa ai e loaa mai kau mau haina no ia mau ninau.
“He mau ninau, pela ka’u e manao nei e hiki ana ia’u ke pane aku i ka haina i kupono i kou makemake, o ia nei ?” i pane mai ai ke kanaka opio me ka minoaka eia nae, ua pii iki ae la ka ula ma kona mau papalina no kona hoohuoi ana iho heaha ana la na ninau a ka elemakule e ninau aku ana iaia.
“Pela no ko’u manao. Ua maopopo ia oe owau ka makuakane o Vekinia, a e like me ke ano o na makuakane makee apau i ka lakou mau keiki ua nui na manao hopohopo like ole iloko o’u no kona pono o keia mua aku, a no ia kumu i koiia mai ai au e ninau aku ia oe, aka no kekahi mau kumu kupono ole a’u i ike ai no’u iho, ua loaa ole ia’u ka manao kuokoa e noi kamako aku ia oe. O keia wale no ka’u e maekmake nei e ninau aku a e noi aku hoi i kou oluolu. E oluolu ana anei oe e hoike piha mai owai la kou inoa?”
“O ko’u inoa o William Hita,” wahi o ka pane a ke kanaka opio, me ka hoomau ole aku i kana hoakaka ana nona iho.
“Oia wale no anei kau mea e hoike mai ana ia’u nou iho? Ua ike mua no au ia inoa ou, aka he makemake au e hoakaka piha mai oe nou iho, no ka mea, no kekahi mau la aku nei i hala ua loaa ia’u kekahi manao hoohuoi e pili ana nou, ua loaa ia’u keia manao aia he mea pohihihi kekahi e pili ana ia oe ame ke kumu o kou makemake ana e noho ma keia wahi.
“He mea maa mau ole no na kanaka opio elike me oe ka makemake ana e noho ma kekahi wahi mehameha waonahele a i hoopuniia hoi e na kuahiwi, a o ka eli gula ka hana e kalele nui ai i kou pono o ke ola ana ma nei mua aku. Ua hakilo aku au i kou mau ano apau no kekahi mau ala i hala, a ua ike au he hana papa elua ka eli gula i kou manao, no ka mea aole oe e ohi nui mai ana i na pomaikai, o kahi ku pono loa ia oe e noho ai maloko o na kulanakauhale, kahi e loaa ai kekahi mau oihana aupuni kiekie ia oe i kupono elike me kou naauao.
“I ka nana aku me he mea la o na dala e loaa mai ana ia oe e pau loa aku ana no i ka lilo i ou mau kanaka hana elua, oiai oe e hoomaha ana i ka hapanui o kou manawa. O ka lua o ka’u ninau a’u i makemake ai ia oe e pane mai oia i keia: No ke aha kou kumu o ka makemake ana e hele mai a noho maanei?”
Alaila aea maikai ae la ko Mr. Hita poo iluna a nana mai la i ka elemakule, a pane mai la me ka leo oluolu a haahaa, me ke kuio nae o ka manao:
“E Mr. Abota e oluolu oe o ko ninau hope ka’u e pane mua aku i ka haina, me ko’u hoike aku i ka mea oiaio loa, elike me kau i makemake mai ai, a ke manao nei au e hoopihoihoi a i ole e hoohikileleia aku ana no paha ko’u noonoo ke lohe
“O ke kumu nui o kuu manao ana e noho maanei no ka hoao ana no ia e lilo mai ka noonoo o Vekinia, ko kaikamahine ia’u, i lilo ai oia i wahine mare na’u ma nei mua aku.
Hina aku la o Mr. Abota ihope a nana mai la me ke kahaha no keia pane a ke kanaka opio e noho aku ana mamua ona a ninau hou mai la:
“Heaha kou manaoio maoli? Aole oe i ike mua iaia ahiki ekolu wale no mahine i hala aku nei?”
“He mea oiaio ia au i pane mai la, ahiki i keia po a’u ke kipa ana mai anei a hookipaia ai au me ka maikai e oe, he hana hoi au i hana mai ai i kekahi kanaka malihini kaahele i nele i ka makamaka ma keia aina malihini e hiki ole ai e hoopoinaia. Mai kela ahiahi mua loa mai a’u o ke kipa ana mai malalo o ka malumalu o kou hale i hoomaka ai ke aloha e hana iloko o ko’u puuwai no kau kaikamahine.
He mea makehewa na’u ka pai ana aku i ka u’i o kau kaikamahine, no ka mea, ua ike oe ia mea, aka no’u nei, ua nana aku au iaia oia ka wahine opio u’i loa, a mua loa no hoi a’u o ka halawai ana ma keia aupuni nana i ume aku i ka iini, ka makemake ame ka hoohihi mailoko aku o ko’u puuwai a lilo iaia, a no ia makemake nui o’u iaia, i hooholo iho ai au i kuu manao aole hiki ia’u ke hoi aku e ike i ko’u ohana a i ka’u mau mea aloha hoi e kakali mai la no’u, a haalele iho iaia maanei.
“I kou manawa i hoakaka mai ai i kou manao no ke kuai o ko maina, ike iho la au he kumu kupono a maikai loa ia no’u e pane aku ai i ko’u ohana no ko’u hoi ole ana aku i ka hoem, pela au i hooho ai i ko’u manao e kuai i ko maine, a oiai au e noho ana maanei e hana ana hoi ma kela mau lua maine, he manawa lawa loa ia no’u e hakilo mau aku ai i na ano apau o kau kaikamahine, a ina e hooiaioia ana kona kupono elike me ka’u i makemake ai, e hooikaika ana au e lilo oia i wahine mare na’u. O keia la ke kumu o ko’u makemake ana e noho loihi iho maanei, a oiai ua lohe pono aku la oe i ko’u manao i nei manawa, e ninau aku ana au ia oe, e ae mai ana anei oe i ko kaikamahine i wahine na’u?”
No kekahi manawa ko Mr. Abota noho ana e noonoo alaila ninau aku la: “Ua hoike aku no nae paha oe i kena manao ou ia Vekinia?”
“Aole; i ae aku nei au i kana noi e hele mai ianei e ai pu ai me olua i ka aina ahiahi no keia manao o’u ehoike aku ia oe, elike me ia a’u i hoakaka aku nei, ke loaa ia’u he manawa kupono e hoike aku aiia oe, a noi aku ia oe i ka lima o Vekinia na’u, a oiai ua hemo ae la keia manao iwaho, aohe a’u huna hou ana iho, e lohe mua nae hoi oe mamua o ka hoike ana aku ia manao iaia.”
He helehelena hauoli ko Mr. Abota ia manawa a pane aku la:
“He pane kupono loa kau a ua loaa mai la ka haina o ka’u mea i ninau aku nei ia oe; o ka’u no ia i koho mua ai no kou ano he kanaka maikai oe ma na ano apau.”
“O, me ka mahalo ia oe, e Mr. Abota; he kanaka ike ole au i ka hoonui wale aku i na olelo, aka hookahi a’u mea i ike, aole au e lilo ana i kanaka hauoli ahiki i ka lilo ana o Miss Abota na’u, ina no kou haawi mai iaia na’u, a ke hoohiki aku nei au imua ou e haawi ana au i ko’u ola nona no ka hoolilo ana iaia i wahine hauoli iloko o na la apau o kona ola ana.”
“O william Hita i’o no anei kou inoa oiaio?” wahi hou o ka Mr. Abota ninau, no kona makemake iho la e ike maopopo aku i na mea apau mamua o kona haawi ana aku i kona ae me ka oiaio.
“Ae, o ko’u inoa oiaio loa ia; alaila ke manao nei ka paha oe he kanaka au i hele mai a noho maanei malalo o ka inoa hoonalonalo a i ole inoa hoopunipuni?” wahi a ka Mr. Hita ninau.
“E huikala mai oe ia’u ina ua loaa aku he manao hoohuoi ia oe pela, aka nae e ike mai oe owau ka makemake o ke kaikamahine, nolaila he mea pono ia’u e ike i kou mau aoao apau a e maopopo hoi ke kumu o kou makemake ana e noho maanei, a no ka hoike ana aku ia oe i ka mea oiaio, ua loaa io no he hoohuoi iloko o’u nou, malia he kanaka oe i hoea mai ianei malalo o ka aahu huluhipa,” wahi a ka elemakule ma’i.
Nana mai la o William Hita no kekahi manawa me ka noonoo nui iloko ona, a he ula hoi ke naholo ana ma kona mau papalina, alaila i mai la:
“E Mr. Abota ua oi aku ka maikai o kau heluhelu ana mawaena o na lalani mamua o ka’u mea i manao ai. No’u iho ua hooholo au i ko’u manao e hoopaa mau i ka inoa e heaia nei maluna o’u a hiki i ka lilo ana o ko kaikamahine i wahine na’u me ka hoololi ole i kuu inoa, o kuu inoa e heaia nei i keia la o kuu inoa mau aku ana ia ma nei mua aku, a e ikeia ana pela imua o na kanaka apau, a no ka hoike ana aku hoi ia oe i ka mea oiaio me kuu huna ole iho e pono oe e lohe aku i nei manawa, aole au he kanaka Amerika.”
“Pela no ka’u koho iho,” wahi a Mr. Abota.
“Pela, ua ike mua no ka oe?” i ninau mai ai ke kanaka opio me ke kahaha iloko ona no ka hiki ana i ka elemakule ke koho i kona lahui. “Ke haawi aku nei au i ka mahalo ia oe no ka mea, ma na wahi apau a’u i hele ai ua nanaia mai au ma ke ano he kanaka amerika mai ka manawa mai o ko’u hoea ana mai i keia aupuni.”
“He kanaka Pelekane oe, pela i kuu manao,” i pane aku ai o Mr. Abota.
“Ae, ua pololei mai la kau koho ana. He mau aina nui ko’u i kapaia ka Hitadela maloko o ke kalana o Hamesia, Enelani. He mau aina hou no kekahi o’u aia ma Sare; a no kela apana aina i kapaia ai ka inoa o ko’u makuakane o Hita, a pela e o ia nei ia inoa maluna o’u. He Baron opio Pelekane au, a i holo wale mai no au i keia aupuni no ka makaikai ana ma ke ano he malihini kaahele; ma kela makahiki aku nei i hala ko’u hoea ana mai.”
He Barona opio Pelekane i’o anei oe? O, pela no ko’u halialia ma kou mau ano maikai apau oiai au e hakilo mau aku ana i kou mau ano i na manawa apau a kakou e noho nei.” alaila ano e ae la ka helehelena o ka elemakule no kekahi manawa no kona hoomanao ana ae he kanaka kiekie loa ka opio e noho mai ana imua ona ia manawa.
“Ae, oia ka mea oiaio loa; aka e manaoio mai oe i ka’u aohe o’u maa i ka pai ia’u iho no ko’u waiwai a no ko’u inoa hanohano,” wahi a ke kanaka opio.
“O, ina o kena ka mea oiaio, ke hopohopo nei au aole hiki ana ia oe ke mare ia Vekinia!”
“No keaha hoi? He mea anei kekahi a’u i hoakaka aku nei imua ou e lilo ai ia i kumu akeakea i ko’u mare ana me ia. O ka’u e manaoio nei ina no kona lilo nei i wahine mare na’u e lilo ana oia i wahine hauoli loa,”
“Pela no, aka aole i maopopo ia oe kekahi mea, aole oe i maopopo—O na Pelekane la ea, elike me ka moolelo i paanaau ia’u, he poe piikoi, aia no a he koko alii ko ka wahine, a i ole ko ke kane paha, alaila hiki ke mare. Ma ia ano ke kanalua nei au i ka pono o kuu kaikamahine ke mare aku oi oe,” wahi a ka elemakule ma’i.
“Me kena kulana kiekie ou e makemake ana no anei oe e mare i kekahi wahine nona ka inoa i hapala wale ia mai?” i ninau aku ai o Mr. Abota me ka inaina iloko ona.
Ua maopopo iaia ua aloha o Venikia i ke kanaka opio. Ua maopopo pu iaia ka manao hookae a manaoino o na Pelekane, a oiai o Wiliama Hita he kanaka waiwai a he barona Pelekane hoi, aole paha oia e ae ana e mare me kana kaikamahine, me ia ike no ona he kaikamahine inoa maikai ole o Vekinia, nolaila noonoo iho la o Mr. Abota he mea pono iaia ke hoakaka aku imua o ke kanaka opio i kona moolelo piha, oiai he hana pono ia ana i manao ia e hoike aku, i lohe aku o wiliama Hita a nana ia e koho nona iho, eia nae, ia manawa hookahi ke ike iho la no oia nona iho ina no ka hoole o Wiliama Hita i ka mare ia Vekinia, e lilo ana ia i mea hoehaeha loa i ko Vekinia noonoo, aka e hoike oia i kona moolelo e pono ai.
No keia ninau a ka elemakule ma’i aea pono ae la ko Mr. Hita poo iluna a nana mai la me ke kahaha no na olelo a ka elemakule, a pane mai la:
“E Mr. Abota, o kou manaoio maoli no anei ia elike me ia au o ka hoakaka ana mai nei?”
“Alia au e pane koke aku i haina no kau ninau; e hoolohe mai oe a e hoakaka aku au i na mea apau, a nau ia e ike mai i ka pili o ka hewa iaia ame ka ole, alaila nau ia e hooholo nou iho no kou makemake e mare me kuu kaikamahine ame ka ole.
“Ua ike oe nou iho mai ka manawa mua mai o kou hookamaaina ana me maua he ola hauoli ole a aohe no hoi he ponaikai e loaa ana ia maua me keia ano o ke ola ana ma keia wahi mehameha, hookahi wale no kumu nui nana i koi mai ia maua e nee mai a noho ma keia wahi oia kekahi pilikia nui i hanaia mai maluna o’u, a i mea e kaawale loa ai maua mai ka nui mai o na kanaka ma Kapalakiko, a e lilo ole ai hoi au i mea kamailioia e na kanaka no ke kolohe a pela aku, oiai nae na ha’i i hana ka hewa a owau pu nae ka i owili ia aku iloko o ia hewa, pela au i hooholo ai i kuu manao e nee mai maua ma keia wahi.”
“Ua loaa no ia’u kekahi hoohuoi no ke kumu o ko olua nee ana mai a noho ma kekahi wahi mehameha, he mea pohihihi nae i ka’u noonoo ana aia wale no a hoakakaia mai e oe; ua maopopo ia’u he meahuna kekahi, a no ia meahuna i maopopo ole ia’u i hookaawale loa mai ai oe ia oe iho mai ka lehulehu mai, a mai kahi mai hoi o ka lako, ka hauoli ame ke au malamalama,” wahi a Mr. Hita o ka pane ana aku. “Eia nae, aole i loaa ia’u kekahi manao mamuli o kau hana hewa maoli ana i kaawale mai ai olua mai ke kulanakauhale mai a o keia kahi e noho ai.”
“Me ka mahalo ia oe no ka manaoio iloko ou no ko’u hewa ole,” i pane aku ai ka elemakule ma’i, “Ina aole i hanaia mai kekahi mea no’u e kaumaha ai, aole au e nee mai a maaneia e noho ai, elike me ia au e ike mai la, aole no hoi au e aa ana e lawe mai i ka’u keiki a ma keai wahi e noho ai, a e hoohala i kona mau la opio o ke ola ana ma ke ano kuewa, a i ka wa hoi a’u e ike aku ana i ka malaelae o ke alahele no kona ola ana me ka hauoli o ia mua mai. I na la mamua aku iluna maua o ka hanohano ame ka lako; aole wahi ao hakumahkua o na hoaheweia i kau mai maluna iho o maua, a eia wale aku nei no, mamuli o ka ha’i hana hewa a owili pu ia aku la au iloko o ia hewa.”
“Alaila aole anei o Abota kou inoa?” i ninau mai ai ke Sa Wiliama.
“O ko’u inoa ponoi no ia aole nae oia ka hooholo loa ana aku o ko’u ioa piha. E hoike aku ana au ia mea ia oe mahope aku. O keia mea a’u e hoike aku nei ia oe la ea, he mea huna keia a’u i manao ai e nalo ana no ia oe; heaha ana la kau olelo hooholo mahope iho o kou lohe ana aku i ko’u moolelo, ke noi aku nei au ia oe mai hoike wale aku oe i kekahi mea, o lohe wale ia ae hoi ka’u meahuna.”
“E hilinai mai oe maluna o’u no ia mea, aole loa au e kumakaia iki ana ia oe,” whai a ke kanaka opio.
“Ina pela hookokoke mai i kou noho a kokoke mai ia’u, no ka mea aole o’u makemake e lohe mai kekahi mea ina no o Vekinia ia mea, no keia kumu, i hoike aku au ia oe i ka mea oiaio, aole o’u makemake e hoomahuahua aku i ka haawe kaumaha maluna ona oiai no oia e haawe ana i ke kaumaha i nei manawa mamuli o ko’u nawaliwali.
Ua hooko mai la o Sa Wiliama i ke noi a ke kanaka ma’i, eia nae, me ka helehelena haikea a kaumaha loa oia ia manawa no ka maopopo ole o ka ka elemakule ma’i moolelo e hoike aku ana iaia. Ua puka mai oia i keia ao mailoko mai o kekahi ohana alii kahiko o enelani; aole wahi aka iki o na hoohuoi o kela ame keia ano i kau aku maluna o ia ohana kaulana mai mua mai; ua haaheo oia no ka hanohano o kona inoa, a eia nae, ua kaumaha kona naau iaia i noonoo iho ai e lohe aku ana paha oia i kekahi moolelo o kekahi hana karaima a i ole kekahi hewa e ae paha i hanaia e hookaawaleia ai oia mai ka wahine opio mai ana e aloha ana ia manawa, he aloha hoi e lilo ai oia i kanaka hoehaeha mau ia i na la apau o kona ola ana o ia mua aku, oiai kona manao, kona uhane ua haawi pau aku no Vekinia wale no, “Ka u’i o na mauna o Neveda.”
iI ke kokoke ana aku o Sa wiliama imua ona, a me ka leo liilii, hoakaka mai la oia i kona moolelo o kona ola ana ma ke ano pokole a hikiwawe o ke kamailio ana, ame ka poino nui hoi i kau mai ai maluna ona, a o ke kumu o kona hooholo ana e hookaawale loa mai iaia mai ke kulanakauhale mai o Kapalakiko, a haalele aku i kona home, kona mau lako apau ame kona hanohano a nee mai la no na mauna waonahele o Neveda no ka huna ana iaia iho mai ka lehulehu mai mamuli o ka hilahila.
He moolelo kupanaha a kaumaha no hoi o ka naau me ka hilahila pu no ka hewa i hanaia, o ka mea nana i hana ka hewa ua pakele aku oia mai na lima aku o ke kanawai, a o ka mea i hana ole i ka hewa ke auamo i ke koikoi o ka hewa i hanaia ai, oia ka helel kuewa ana mai o Mr. Abota me kana kaikamahine a noho ma keia aina waonahele i hoopuniia e na mauna.
Aole hookahi manawa a Mr. Hita i oni a i kamailio mai ai iloko o ka Mr. Abota manawa e hoakaka ana i kana moolelo, eia nae, ma kona helehelena e hoike mai ana i kona kaumaha, ka ehaeha o ka naau ame ke aloha pu i ka mea i hana hewaia, a i ka pau ana o ka Mr. Abota kamailio ana ua hala kekahi mau minuke ia laua o ke hamau ana, me ka mau no o ko Mr. Hita noho malie maluna o kona noho, me ka lohe mau i ka elemakule i ka nui o kona hanu i kekahi manawa, me ka luliluli pu o kona poo.
A hala ia mau minuke ia laua o ka noho mumule ana, alaila huli mai la ke kanaka opio e nana i kona hoa kamailio, me ka hulili o na maka a i mai la:
“E Mr. Abota, ua hoakaka mai la oe i kekahi o na moolelo walohia loa a’u i lohe ole ai i ka lua elike me ia, a oiai oe e hoakaka mai ana aohe mea e ae iloko o ko’u maau o ke aloha wale no nou me ka minamina pu i kou inoa ame kou kulana maikai no ka pahala wale ia ana e kela kanaka kolohe.
“He pio oe na kekahi hana ino loa i hoohuakae wale ia mai ia oe, aka nae, ina o ka oiaio kau i hoakaka mai nei aole loa he wahi kiko eleele ikio i kau mai maluna ou, na he mea kekahi o ia ano i hapala wale ia mai maluna o kou inoa, a nolaila ke noi hou aku nei au ia oe, e haawi mai ana anei oe i ko kaikamahine i wahine na’u, ina e ike iho ana au e aloha mai ana oia iaa’u?
“Aole e lilo ana kau mau mea apau i hoakaka mai nei i mea e hoololiia ae ai kuu noonoo mai iaia mai, a oiai e lawe pu aku ana au iaia i ko’u aupuni mahope iho o ko’u mare ana iaia, kahi e hoike ole ia ae ai kekahi mea e pili ana i kou moolelo a e kau ole mai ai hoi kekahi aka o ka hoinoia maluna ona, ma nei mua aku, oiai oia e nanaia mai ana e ka lehulehu mai o a o o ka Lede Hita, e lilo ana oia i mea punahele a i mea hoomaikaiia mai hoi e na mea apau, @ ke manaoio pu nei no hoi au, e loaa ana iaia ka noho hauoli ana.”
(Aole i pau)