Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 20, 18 May 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

He kanaka keia me ka umiumi eleele loloa, eia nae aole 0 Nikola 1 hoohewahewa iaia, o kela no ke kanaka hookahi, no hoi ana i ike ai, i ke kiei ana aku ma ka puka aniani o kona hale, he mau po lehulehu mamua aku, a holo ai a nalowale iloko o ka pouli. I kela loaa ana aku o ua kanaka nei ia Nikola, nana pono loa aku la oia ma kona maka, ka hiki ole i ua kanaka nei ke nana mai, koe wale no ke kulou ana o kona poo ilalo, a o ia ka Nikola i ninau aku ai: "Owai oe e keia kanaka? Heaha kau hana o ka maauhele ana mawaho o ko'u hale i ka wa poeleele me ke kuleana ole ?" ! wahi ana me ka leo kuoo. Luliluli wale ae la no ke poo o ua kanaka nei, me ka namunamu ana iho i kekahi mau olelo, me he mea la, e kamailio māi ana no kona maopopo ole i na mea e ninauia aku ana iaia. ... Ua hoea aku la o Keka Wala ame Jese Baraunu, ma kahi a Nikola ame ke kanaka malihini e ku ana, a kaa koke aku la 1 no ke kamailio ana ma ka aoao o KoJca: "Aole he lohe o keia kanaka i ka olelo Beritania." "He Italia anei oe? Ina aole, alaila he Palani anei? He | Paniolo? he Rukini anei?" wahi hou a Nikola, me kela leo i kuoo mau no ona. I kela ame keia manawa a Nikola e ninau aku ai, he luliluli ' wale no ke poo o kela kanaka, alaila kamailio mai la o Nikola ma ka olelo Rukini, aole no nae ia he kumu no ua kanaka nei e hoike mai ai, no kona lohe i kela olelo. "Owai ka mea nana i hoolimalima i keia kanaka?" i huli ! pono mai ai o Nikola imua o Keka Wala, ka luna o na kanaka oki laau. "Owau ka mea nana i hoolimalima iaia!" wahi a Keka Wala. : "Aole anei au i kamailio aku ia oe, owau wale no ke kuleana e hoolimalima ai i na kanaka, aole o kekahi mea e ae?" "Pela Vo no, aka i kuu ike ana, aole i lawa na kanaka oki laau, oiai <ua hoopauia aku e oe kela mau kanaka makaukau loa, ua konoia mai au, e hoopiha ae i kekahi o ko laua makalua, i ole ai e pilikia ka hana." j "O ka mea au i hana aku la e Keka, he pale kauoha ia." "Manao au, aole ia he pale kauoha, ina pela iho la e holomua ai na hana." "Ina o kau pane kena ea, alaila owai la o kaua ke kuleana maluna o na hana o keia wahi, o oe paha e Keka, a i ole owau paha. Ma ke kakahiaka o ka la apopo, o Jese Baraunu ka luna o na kanaka oki laau, ke maopopo mai 1 a anei ia oe?" Nanakee mai la o Keka Wala ia Nikola, ua hele hoi na maka a piha i ka huhu, o ke kaha aku la no ia hele no kahi o ka puka, i hemo aku ai iwaho, lohe aku la o Nikola i ka hehe mai o kana aka, o ke ano pahenehene. Aia no ke kanaka malihini ke ku la, me ke kulou o ke poo ilalo, a o ia ka Nikola, i kaunailio hou aku ai imua ona: "Nou e keia kanaka malihini, e hele ae oe i ke keena, no ke kii ana i kau wahi le-ka no kou uku, ma ke kakahiaka o ka la apopo," alaila kamailio mai la oia ma ka olelo Rukini, ia mea hookahi no. "Ina aole he maopopo ia oe o ka'u mea e kamailio aku nei, alaila e k5 aku i kekahi mea okoa, a me ia mea hele ae ai e kii i koiu ukuhana." I ka nana aku, me he meai la ua maopopo no kela kanaka i na olelo apau a Nikola i kamailio aku ai iaia, he hoolalau wale no kela ana, i wahi e manaoia aku ai, aole ona lohe i ka olelo Beritania a olelo Rukini palia, i hana oia pela, i hiki ai iaiā ke hakilo ma ke ano lie kiu, i na olelo apau e kamailioia ana e Nikola. O ka mea nana i laooiaio mai no ka lohe o kela kanaka i na olelo apau, o ia no kona nalowale honua ana ma kekahi kakahiaka ae. I ke kaa ana aku o ka hoohana ana i na kanaka malalo o Jese Baraunu ka luna hou, ua maikai maoli ka lawelaweia ana o na hana apau, aole he lbheia aku o ka namunamu o na kanaka, ina paha he ano maikai ole kekahi iwaena o lakou, aia wale no ia iloko kahi i nunu ai, me ka hoike ole ia ae iwaho. Ua ma'u no kela mau limahana i hoopauia aku la; ua kaupalenaia hoi ka huina dala a Nikola e hoolilo aku ai.no ka pule i na limahana, nolaila he hana pohihihi nana, ka hoolimalima hou ana aku i ka poe kanaka, e pani ae ai ma kahi 0 ka poe i hoopauia. Ma ka manawa a Mr. Makmaia i halele mai ai i na hana apau iloko o ka lima o Nikola, ua hooia aku ke kanaka opio, imua ona, e hoao ana oia ma oa ano apau, i wahi e nui ai ka hana o ka hale olopapa, no ka mea ua ike oia, ua haule hope maoli, ka hoolako ana i ka papa, elike me na aelike, 1 hanaia, a o ke alahele wale no, e poho ole ai ma ka aoao o Mr. Makuaia, o ia no ka hoomanawanui ana, e hana i ke ao ame ka po, me ka mahelehele ana i na kanaka. Ma ka auwina la, o kekahi la mai, mahope o kona papaleo pu ana me Keka Wala, ame ke kanaka me ka umiumi eleele, oiai oia e huli ho\ ana no kona hale, ua maha maoli kona noonoo, kela hoopau ana aku i ke k»naka malihini, o ke kumu wale no o kona hoopau ole ana aku ia Keka Wala, mai ka noho hana ana ma ka hale olopapa, no kona manao, malia ō lilo kona hoopau aku iaia, i kuenu e hookaUmahaia aku ai ka manao o Beka Kamerona, aole no hoi no ia kumu wale no, aka, no kona manaoio malia mamuli o kona hana maikai aku, he kumu ia e hoopau loa ai o Keka i kona manao huhu jaia nei. Ua hana maoli aku no o Nikola tna na ano apau, e ike mai ai o Keka Wala, i ka nui o kona aie, i keia lunanui hou, oiai no nae, ua loaa no ka ike ia Nikola, aia o Keka ame kona mau hoa, o ia kela mau kanaka elua, anja i hoopau aku ai mai ka | hana aku, e hoao mau mai ana e hoopilikia ia laua ma na ano! apau e komo ai o Mr. Makuaia iloko» o ke poho ame ka poino. He mea oiaio, mamua o ka hoi ana v mai o Nikola a noho hana aku malalo o Mr. Makuaia ma ke ano he lunanui, aole he maikai iki o ka noho ana o Keka Wala me kela mau kanaka ēlua, aka nae, mahope iho o kela liakaka ana o Keka 'me Nikola, a kaa ai ka lanakila ma ka aoajo o Nikola, ua lilo mai la ua mau kanaka nei'i mau mea paahana na Keka, ma ka imi ana i wahi e hiki ole ai ke hookoia ka aelike a Mr Makuaia i hana ai, no ka hoolako ana aku i ka papa. O ka manaolana iloko o Keka Wala F *ma kela kaa ana aku o ka hoohana ana i ka hale olopapa, malaJo o Nikola, ke hoolako aku i ka papa i ka manawa i aelike ai e Mr. Makuaia, ma ia ano iho la, e ili mai ana na ahewa a«a maluna o Nikola, a o ka hoopauia aku no ia o kela kanaka,, a kani hoi kana aka, no ka mea ua hele maoli o Keka Wala, a piha me ka lili,' no kela kaa ana aku o ka manao hoohihi o» Beka Kamerona maluna o Nikola, a hoowahawahaia mai la hoi oia. No na mea hoi e pili ana i ke kanaka ;m'alihini, me ka umiumi eleele, aole a Nikola kumu e ae i koho iho ai, no ka hookolo ana mai o kela kanaka ma keina no na mea no ia e pili ana i kona kulana, ma ke ano he dtike no Rusia. O kela ike mua ana a Nikola i ua kanaka nei, ma ka hale hoolulu

kaaahi ma Nu loka ma kana koho iho, me hc mea la ua ka. maaina mua kela kanaka iaia, ma Rusia, a i ole ma l.udana paha, a ua maopopo hoi i ua kanaka nei, ko ia nei kii nialo'^i 0 na nupepa ame na buke nupepa. Ua lilo kela kanaka maiihini. i mea hoopilikia loa niai i k 0 Nikola noonoo, no ka mea aole he kumu e ae o kona nian,, ana e holo mai no Amenka, no ka hoonalowale ana no iaia £o, mai ka puulu mai o ka poe i ike a i kamaaiiui ia u, a e noho aku oia iwaena o ka poe malihini. Ina nae he kanaka i kamaaina mua ia Nikola, a i ike i , t oia nei kekahi mea i kuleana i ka noho moi o Rusia. me he mea la, he nui a lehulehu okoa aku no kekahi p o <- tt l 1 kamaaina iaia, iwaena o kela puulu o na kanaka hana; ki - la puuhTkanaka hookahi no, na lakou i pepehi i ka Kmrn:a a i na kaukaualii kiekie e ae, apau i ka make. Ina aia iloko o kela kanaka, ka manao hoopoino i ke oh ~ Nikola, ua nui loa kona manawa e hookau mai ai i ka make maluna oia nei, i kela ame keia manawa ana e hele honkaiii ai i ka hana, a e hoi mai ai no kona hale, o ka mea apiki n,. ( \ aole loa he hookahi niea i hoohalua i kona ola, ua paKaii i maoli kona hele ana ma na alanui, me ka hoopilikia 010 tl mai e kekahi mea. g Aia no o Beka Kamerona ma ka hale o Nikola, kahi i kak,ifl| mai ai, no ka mea, he hana mau na kela kaikamahine, ke kak, t i ia ka huli hoi aku, mai ka hana mai, no ke a\, a (l aku iaia i ka ike himeni, ua nana mai o Beka, i ka liimen. me na manao hialaai, elike me ka haule ole o kana mau nn , 4 - ai iaia, iloko o na ai o ka la. 0 kela haawina hialaai iloko o Beka, no ka himem, o ka manao hookahi, no ia iloko o Nikola, i ka noho kokoke ma; o kela kaikamahine. opio ma kona aoao. Ina e hele maoli ana ~ Nikola a maluhiluhi i ka hana, e lilo ana ia maluhiluhi i mea ole, i kona wa e ike aku ai ia Beka, e kakali mai ana iaia. Ua hoohauoli maoli ia aku no hoi ko Nikola manao, i ka holomua maoli o Beka malalo o kana a'o ana i ka ike himem, ma ia holomua nae, i hiki ole ai iaia ke hoohewahewa aku. aia iloko o Beka, ka iini ame ka makee, e lilo oia i kaikamahine makaukau loa ma ka ike himeni. E akahele mau ana o Nikola, ma kana a'o ana ia Bckn, me kona hookikina ole aku iaia e himeni a oi aku maniua n ka hora hookahi, a iaia no ka ike, ua lawa ka himeni a;;a, a e hoohala laua i kekahi mau minuke, ma ke kamailio an„, 'aohe o Beka hoole mai, aka e hooko mai ana no .ia i ko Nikola makemake, me he mea la, ua kulike loa no k 1 laua ia mea. No ke ano iiae o ko laUa launa ana, ua ike maoli iho n<> «> Nikola, i kona ano e, a pela no hoi kana ike aku ia Beka, au|* hoi kela mau olelo o ko laua halawai mua ana, aka me mea la, aia iloko o laua pdkahi, na manao hoohihi o kekah? i kekahi, a no kela ano, i hiki ole ai ia Nikola ke uumi ih<> i kona minoaka ke hoomanao ae, i ka Beka mau olelo e jmli ana nolia, ma ko laua manawa mua loa o ka- halawai ana; a iloko no hoi o kela manawa hookahi, ua hookahaha pu ia mai kona manao, no kela loli ano e ana o Beka, malalo o kana a'o ana iaia, a hoike okoa mai kela kaikamahine, he Irdc oiaio maoli oia, me ka hiehie o kona kulana. 1 kekahi manawa, iloko o ka nanea o ua o Nikola i ke kamailio, a i ka nan,a paha ma- kekahi wahi okoa, iaia nae e alawa mai ai ia Beka, e kau pono aku ana ka 'nana ana a ua kaikamahine nei maluna ona, o ke kumu nae o kela nana pono ana mai iaia, aole he maopopo iki. Ua hookahaha pu ia iho no hoi ko ua o Nikola noonoo, i kona ike maoli iho no i kona ano; i kinohi ua manao oia, malia ua loaa mai kela ano iaia, no ka nui o kona makee e loaa ia Beka ke akamai himeni, o ka mea oiaio no nae, aole ia o ke kumu oiaio, aka aia iloko emi ka hoohihi ame ka makemake ia Beka, aole wale e lilo oi3li puukani himeni, aka e lilo pu i mea milimili na kona mau liina, a i hoa kaunu no kona mau la o ka noho ana ma ka honua nei. Ma kela ahiahi a ua o Nikola, o k« huli hoi ana aku no kona hale, mahope iho o ka hookohu ana aku ia Jese Balaunu, i luna ma kahi o Keka Wala, ua hiki loa ia Beka ke ike mai i ka hoailona o ke kaumaha ma kona helehelena, a o ia ka tia kaikamahine nei o ka ninau ana mai: "Ea, he kulana maluhiluhi maoli kou a'u e ike aku nei e Xikola, aia anei kekahi mea maikai ole ma kahi o kau hana i keia la, i loaa ai ia oe kena haawina?" I pane ma ko Nikola aoao, luliluli wale ae la no kona poo, me ka hele pololei ana aku a noho iho la mamua pono aku o ka piano, a i ka ninau hou ana aku a Beka no ka elua o ka manawa, ua hoolalau wale āe la no ua o Nikola, a hoomaka mai la e hookani i ka piano, me ka olelo ana niai ia Beka, e himeni aku i kekahi mele, ana i a'o mai ai i ke kaikamahine opio, ma ka la 'mamua aku. mHe himeni kela ma ka huaolelo Palani, nolaila ua lilo maafii i na wa apau, eia ka auanei; aia pu no iloko olaila, ke ana i na huaolelo Palani, eia nae aole no ia i lilo i mea paakiki ia Beka, i kau a mea o ka aapo maoli o kela kaikamahine, o ke kumu paha hoi, no kona nui makemake maoli e loaa ka ike himeni iaia. O ka himeni hoi ia o Beka ahiki i ka pau ana, haule iho la oia noho iluna o kona noho, a o ia kana o ka pane ana aku i kana kumu: • "Aole i maopopo mua ia'u, aia he mea ano nui iloko o na leo mele," wahi ana me ka nui ana iho o kona hanu. "1 kinohi, ua manao mau au, he mea hoohauoli mau na leo mele. i ua wa apau, eia ka auanei, aia pu no iloko olaila, ke kaumaha.' "O ka poe apau e lohe ana i ke ano o kau himeni ana, lie I hookahi wale no haawina e loaa ana ia lakou, o ia ka hauoli, aole he mea e ae," i pane mai ai o Nikola, me ka lalau ana aku i kona ipupakā, a puhi ae la, me ke auhee ana aku hoi o keia | nanaina' kaumaha mai kona helehelena aku. | "Pela i'o anei ka mea oiaio loa e Mr. Nikola?" "Ae elike me ke ano o kau mele ana, pela no auanei e heihauoliia aku ai ka manao o ka poe apau e ljoolohe mai ana." "Pehea hoi, ina e loaa ia'u na hoehaehaia, pehea ana ke nno o ka'u mele ana?" "Alawa ino mai la ka nana ana a Nikola maluna o Bcka, me ka piha ika kahaha, a pane mai la: "Aole o'u makema'KO e hoike aku ia oe " "Malia o hiki no ia'u ke hoakaka aku, elike me ka'u e h" maopopo nei, o ia hoi, aole loa e hiki i kekahi mea ke himeni me ka nani maoli, ina aole ka iini ame ka makemake iloko ona. no kela himeni. O, ke maopopo loa nei ia'u na mea apau. I ia u ke naele i na himeni oloko o ka ululaau, ame na maikai au i a o mai ai ia'u, aka o na mea kuhohonu aku. o I ke kaumaha, ka ehaeha elike la me ke ano o keia himeni. aneane e hiki pono ole ia'u ke ma ke ano e nani ai Uwai mai la o Nikola i kona noho, kokoke e pili ma ka aoao o Beka, aia no hoi, k$ noke la i ke puhi i kona ipup-i^l- - mai la: "Mai hopoliopo iki oe e Beka, ina e loihi aku ko kaua hoomaamaa ana, e ike auanei oe, i ka > ,u aku o kou leo, e hiki pono auanei ia oe ke mele i na i * meni apau, mai na mele .hoohauoli, a na mele kaifmaha." "Pehea, e oo loa aku ana paha ko'u kino, alaila hiki p"»' 1 ia'u ke mele me ka maikai?" tt °koa ae la o Nikola i ka akaaka, a pane hou mai la: Mai noonoo nui oe e pili ana ia oe iho, o ka kaua mea nw wale no, a oia ka paka aku i kou leo a maikai." Noho malie iho la o Beka no kekahi mau minuke, ua ike oia, aole o Nikola kamailio wale mai e pili ana i ko ua o Bek:i ano., aka o ka himeni wale no kana mea nui e kamailio mau mai ai, a o ia ka Beka, o ke kamailio hou ana aku; (Aole i pau)