Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 10, 8 March 1923 — Page 5
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Alika
Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi
Mamuli o ka Manao Lili
@@ kekukui ea,eia nae ua wiliia a uuku, nolaila
@meha a kawa-u oloko o kela rumi i kana nana
@poe na lakou e kiai ana i ke kino make, ua
@aku no, me he wahi mea liilii loa la.
@ia e kono okoa ia ae ana oia e kekahi mea ana
@ai, hookokoke aku la o Lola, no kahi o ka moe
@ana, me ka wehe ana ae i ka uhi keokeo a kaa-
@mana aku la i ka helehelena o kone hoahanau
@ mau waimaka no e hiolo makawalu, ma na
@ a waiho wale ae ka helehelena o Alika, paa ana
@ mea maluna iho o kona mau poohiwi, a iaia i huli
@ ma kea no puiwa hikilele, aia hoi e ku aku ana
@uhia i na manao inaina a huhu no Lola, me ka pane
@au hana maloko nei o keia rumi e Lola?” wahi
@nei me ka leo huhu. “E kuhi ana au la i ka hoo-
@ kou manao kolohe ame kou makemake e make o
@amao loa ana oe ia oe iho, mai kela rumi aku.”
@oe e Anate Roke, aole e hiki ia’u ke noho kaa-
@nana mau ole aku i ka helehelena o kuu hoa-
@a Lola me ka piha ehaeha o kona naau, me ka
@ole mai nae i na olelo ikaika a kona makuahine
@kamailio aku ai iaia.
@make au e noho kokoke aku ma ka moe o Alika,
@ia’u ke nana aku i kona helehelena, no ka mea aole
@iki. Ua haalele ami ke ola i kona kino,” i kamailio
@Lola. Oiai hoi kona kino e naka ana me ka haalulu,
@na hoi kona mau waimaka, mai kona mau lihilihi-
@kahaha loa ia mai ko’u manao, i ka ike ana ia oe e
@nei o keia keena, me kou ike no aole he poe hou
@Pehea la oe I aa ai e hele maie ike i ke kino
@Mika, me ka noonoo ole i ikau mea i hana ai”?”
@mau olelo, aea ae la ke poo o Lola iluna, a nana mai
@makuahine hanauna, me ka piha i ke kahaha, no ke
@a Mrs. Wadona i kamailio aku ai iaia, a o ia
@ane ana aku:
@maopopo iki ia’u o ka manao o kau mau olelo e
@i kamailio mai nei. Heaha ka hana kolohe a’u i
@au e hooili wale mai nei i na ahewa ana maluna
@ e papa mai ia’u, mai ka hele ana mai e ike ia
@ko’u hoahanau ponoi no ia?”
@aku maoli no o kou koa e Lola, o ka aa ana mai e
@i na mea no au i ike ai! E manao ana ka hoi au,
@maka’u iloko ou, no ke ala mai o Alika, a hookau
@ewa ana maluna ou?”
@ auanei ka’u mea i hana ai,e ahewa mai ai oia ia’u?”
@ole iho la no ka ia i kau mea i hana ai?” wahi
@lona me kona akaaka okoa ana ae, me he mea la,
@lea loa nana, ka hoomaka’uka’u ana mai ia Lola.
@mai nei oe. Aole i pili kekahi hewa maluna ou, aka
@e hiki ia o eke hoopunipunimai ia’u.” Manao
@noho pouliuli au i kau mea i hana ai? E nana aku
@kou hoahanau i waiho oni ole mai la, o oe ponoi
@i hookau aku i ka make maluna ona!” me ka
@ana mai o ua wahine nei ma na maka o Lola.
@loa i pili iki kekahi hewa maluna o Alika!”
@iho ana hoi oe i keaha? O oe hookah wale no e
@he mea okoa ae, ka mea nana i hookau aku i ka
@anna o Alika.”
@hoi oe e Anate Roke e” wahi a Lola me ke kuwo
@ka hookaawale ana iaia iho mai ia Mrs. Wadona
@malie oe e Lola!” i pane mai ai o Mrs. Wadona,
@okoa ana mai ma na poohiwi o Lola, a hoonoho
@iluna o ka noho, me ka i hou ana mai:
@oe e hoolohe mai ana i ka’u mau olelo, e ike ana oe
@iloko o ka poino, he poino au i moeuhane ole ai
@e kau mai ana maluna o’u nolaila e hoolohe mai
@ like no kakou i ka olelo ana ae o ke kauka, ua
@Maka mamuli o ka ma’I puuwai, aole nae ia o ka mea
@au hookah wale no ka mea i ike i ke kumu oiaio
@aopopo i na mea apau, ua pii maikai ae ko Alika
@ame keia Manawa, a ua paa maoli no ko’u ma-
@ana oia.
@makou apau loa ma ka hale malalo, a o ka wahine
@i wale no koloko nei o keia rumi, e kiai ana ia
@kona kulana luhi a makehiamoe, aka i kou komo ana
@kikina aku la oe iaia, e iho no ka hale malalo,
@ana aku iaia e hele e ai i kekahi mau meaai, a
@e nana I kou hoahanau. He hapalua hora okoa
@noho hookah ana me Alika, a i kuu hele ana aku
@halekuke, loaa aku la ia’u ka wahine malama ma’i
@na me na kauwa, a nuku aku la au iaia, no kona
@ika: a I kuu holo ana mai, e iho ae ana oe, me
@maka’u ame ka haalulu. Ke hoomaopopo mai la
@ia mea a’u e kamailio aku nei e Lola?”
@wahi mea a hiki ia’u ke hoomaopopo aku i ka ma-
@elo e noke mai nei i ke kamailio, a o ka oi loa
@oili wale mai i na ahewa ana maluna o’u,” wahi
@ka haikea o kona helehelena. “O kou hoao ana
@i ke ko’iko’i o ka make ana o kuu hoahanau
@ua like pu ia me kou okoa ana mai I kekahi
@kuu puuwai.”
@hoomaopopo aku i ka manao o kau mau olelo
@nei i ke kamailio, a o ka oi loa aku, i kou hooili
@na ahewa ana maluna o’u” wahi a Lola me ka hele
@helena. “O kou hoao ana mai e hookau i ke ko’i-
@ake ana o kuu hoahanau maluna ou, ua like pu ia
@okoa ana mai i kekahi pahi oilua i kuu puuwai.”
@maopopo ole ia oe, o ka’u mau mea i kamailio mua
@olaila ke hoike aku nei au i ka mea oiaio loa, a o
@hookau aku nei au i na ahewa ana maluna ou e
@make ana o kou hoahanau, ma kea no o oe ma-
@ea pepehikanaka!”
MOKUNA VIII.
@mau sekona, ua halii iho la ka meha maloko o
@ia hoi o Mrs. Wadona ame Lola ke ku la nana
@i kekahi me no maka e hoohewahewa ole ai kaua
@aka heluhelu ke nana aku, ua piha maoli kekahi
@ ua piha hoi kekahi me ka huhu ia Lola ke
@nui hou iho, i kona kahaha me ka weliweli pu, no
@ale ana aku a kona makuahine, oia ka mea nana
@Alika a make, i pane okoa mai ai oia:
@lepuleia anei oe e Anate Roke? Ua lilo anei keia
@Alika me ka hikiwawe loa, i kumu e olalau ai kou
@kapa mai la oe ia’u i ka mea pepehikanaka?” wahi
Ana me ka uumi ana i kona manao ehaeha a kaumaha, no na
Olelo ku i ka lokoino a Mrs. Wadona.
“He o ia mau ka maikai o ko’u noonoo i na Manawa apau,
aole loa au i pupule, a hehena paha elike me kau i manao ai.”
“O ka mea wale no i opulepule, a i hehena kona noonoo,
Oia wale no ka mea e kapa mai ia’u i ka mea pepehikanaka,”
Me ka naka ana ae o kona kino me ka haalulu, iaia i nana aku
ai maluna o ka helehena o Alika, e moe mai ana, me ka
onioni ole.
“Elike no me ia a’u i olelo mua aku nei ia oe, pela no au e
hooia hou aku nei, eia no au iloko o ko’u mau noonoo maikai,
ke hookau aku nei au i na ahewa ana maluna ou e Lola, o oe
maoli no ka mea nana i lawe ae i ke ola o kou hoahanau, aole
he mea e ae.”
“Uwok!i” wahi a Lola, me ka noke ana iho i ka uwe, alaila
Ku ae la iluna, me ka hookaawale ana iaia iho mai ia Mrs.
Aku aia hoi kona mau lima, ke ka wale la no i o a ia nei, me
ka hoopuka ana ae i keia mau olelo:
“Ua piha loa no anei oe e Anate Roke i ka lokoino, i kapa
mai ai oe ia’u i ka pepehikanaka?” Pehea la oe i hoohuoi ai,
ua pili ia’u kekahi hewa ko’iko’i , elike me kau i hoahewa
mai nei ia’u?”
“Aole loa au i poina iki, i na hoakaka maloko o ka palapala
Kauoha hooilina a ko makuakane hanauna, o ia hoi, ina e make
ana kekahi o olua, alaila o ka mea e ola ana, oia hookahi wale
no ka mea kuleana i ka waiwai holookoa. Ke ike mai la anei
oe. i ka meahuna pohihihi au i hana ai e Lola. me ko manao
aole e ikeia ana e a’u
“Aole au i moeuhane mua, o keia iho la kou ano oiaio maoli
e Anate Roke, he wahine i ne’e me ka puuwai. Manao anei
oe, no ka make i ke gula, a no ka manao alunu, e aa ana au
e pepehi aku i kuu hoahanau, i wahi e lilo mai ai na waiwai
apau ia’u?”
“E noho malie iho oe pela, ahiki i ka pau ana o ka’u mau
hoakaka imua ou, a nau ia e ike iho, i ka hiki ole ia oe ke
imi i wahi nou e pakele ai, koe wale no, a ae mai oe I ko’u
manao. Mai manao oe, ua noho wale au, me ka makaala ole
iloko o na la apau e waiho ana o Alika i ka ma’i, aole loa.
Oiai ua puni mai ka poe apau ia oe, ma kea no o kou mau
Waimaka e hookah ana, pela hoi kou ala hoomanawanui i ka
po, me ke kiaia ana ia Alika, aia ka manao kaumaha a hopohopo
iloko ou, no ka make o kou hoahanau; owau wale no ka mea
i maopopo, he okoa loa kau mea i makemake ai.
“I kela manawa a ke kauka i komo mai ai i kekahi la, a
mahope o kona nana ana i ka pana o ka lima, o Alika, ua hoike
ae la oia i kona manao, e ola aku ana ka mea ma’i, ua maule
maoli oe, he hoike maopopo loa kela, no ka hooko ole ia o ka
iini a kou puuwai. E noho malie oe e Lola pela, aole i pau
ko’u kamailio ana. Aole he maikai iki o kou noho ana me
Alika no kekahi manawa loihi, me ko olua kamailio ole ke-
kahi me kekahi, a ua hoike maoli ae no oe i kou manao lili
no Alika, me ka hoihoi ole iaia, ma na ano lehulehu
“He nui a lehulehu wale ka poe i ike i kela ano mawaena o
olua, a i ko ike ana, ua auhee aku ka pilikia mai ia Alika aku,
a e loaa e ana oia, ia wa i hoohiki iho ai oe, he mea pono e
make kou hoahanau, a e lilo mai kona mahele o ka waiwai
o ka makuakane hanauna o olua maluna ou; nolaila o oe
maoli no ka mea nana Ii pepehi ia Alika a make.”
“Ua ike no oe e Mrs. Wadona, ke hoopunipuni ino loa mai
nei oe ia’u,” i pane aku ai o Lola me ka leo haalulu, kea ano
o ka mea i hele a kahiko na makahiki, a ua hele hoi oia a
piha me ka haalulu, nolaila he hookah no ana hana, o ke ku
malie i kahi hookahi.
“Ma kou aoao ke ko’iko’I e Lola e hooiaio mai ai, ke hoo-
punipuni i’o aku nei au ia oe,” wahi a Mrs. Wadona me ka
minoaka ma kona mau papalina.
“Alaila o keia maoli anei kou manao o kau olelo ana mai
ia’u, ma ke ahiahi nei, i hookomo aku ana au ia’u iho iloko
o ka pilikia, ke hookaumaha au i ko’u noonoo no Alika? O
kou manao maoli anei, ua hoohauoliia ko’u manao no ka holo
ana mai o ka waiwai o Alika maluna o’u?”
“O ka manaoio maoli no iloko o’u, o ia kou hauoli, no ka
make ana o kou hoahanau; me ka loaa ole nae ia’u o na hooia
no kou hewa ia manawa, a eia wale no a mahope mai nei, aka-
hi no a maopopo ia’u kau mea i hana ai.”
“Auhea oe e Anate Roke wadona, ke ninau aku nei au ia oe,
me he mea la, eia kaua a elua imua o ke ola o ke akua, ma-
nao no anei oe, e aa ana au e hana i kekahi karaima ekaeka
loa elike me kau o ka hooili ana mai nei maluna o’u?”
Aole e hiki ia Mrs. Wadona ke pane koke mai, ua hele nae
kona helehelena a haikea, no kela hoopuka ana aku o Lola
i ka inoa o ke Akua, aka elike me kea no o na wahine i make-
make ole e hoohokaia ko lakou mau manao lapuwale apau, pe-
la iho la i hulili ae ai na maka o Mrs.Wadona, a pane mai la.
“E lilo ana ko ninau i waiho mai la imua o’u, i mea hoo-
pahenehene aku ia oe, no ka mea eia iloko o ka poho o kuu.
Lima na ike apau, e hiki ai ke hooiaio, no kou pili i ka hewa
pepehikanaka.”
“Aole loa e hiki ia o eke hooiaio mai i kekahi mea, no ka
mea ua maemae kuu mau lima, me ka hana ole aku i kekahi
mea e poino ai kuu hoahanau,” wahi a Lola me ke kuoo.
“O kau paha ia e hole mai nei, aka eia me a’u na hoike,
no kou hewa, eia maloko nei o keia rumi.”
Pahola ai la ka haikea ma ka helehelena o ke kaikamahine
opio, me ka hoomohala ana ae o kona mau lima, a elua, alaila
kalokalo ae la i keia mau olelo:
“O, e na Lani e kokua mai ia’u, “alaila puliki ae la i kona
mau lima e elua i kahi hookahi.
“Owai hoi ia mea nele ole i ka makemake i na kokua, iloko
o ka wa o ka pilikia, nolaila no ka hoopakele ana ia oe, pela
wale no au e makemake nei, e loaa ole aku ka ike i ka lehu-
lehu no kau mea i hana ai e Lola.”
Huli papu mai la o Lola imua o Mrs. Wadona, me na ma-
ka I hele a hulili i ka inaina, a pane aku la:
“Aole he maopopo iki ia’u, o kea no o keia mau hana au e
Anate Roke. Ua ike au i kea no e maoli o kou mau ano apau,
mahope mia o kela po a’u e poina ole nei,” a me he mea la,
ua loaa aku iaia kekahi manao hoohuoi, no ka makemake
maoli o kela wahine, a o ke kumu hoi i imihala mai ai, e ko-
mo oia nei iloko o ka poino, pane hou aku la oia:
“He oiaio anei, o keia ka hookoia ana o kou manao inaina
maluna o’u, mamuli o ko’u hole ana aole e mare ia Uilama?
O oe anei kekahi o na wahine ino loa, i oi aku i ke ino o ka
nahesa?”
Ua noke okoa ae la o Mrs. Wadona i ka akaaka, ma kea no
pahenehene, ka mea nana i hoopii aku i ka maka’u ame ka
weliweli iloko o Lola, me ka leha ana aku o kana nana ana
i ka waiho mai o ke kino wailua o kona hoahanau, me he
mea la, ua hopohopo loa oia o lilo kela leo akaaka o Mrs.
Wadona i kumu e hoopilikia aku i kela kino.
“He o ia mau no ko’u noonoo mai kela manawa mai ahiki
i keia wa a kaua e kamailio nei, aole i loli ae. Ke manao
nei au, e ola aku ana oe, me ka mihi no kou hoao ana mai e
hoohoka i ka manaolana hookahi o ko’u ola ana.”
“O e Alika! E Alika!” I kuwo hou ae ai o Lola, me ke
kukuli ana aku ma ka aoao o ka moe o Alika. “Eia ka owau
iho la ka mea nana i pepehi ia oe e kuu hoahanau a make,me
ko ike no e Alika, ua aloha aku au ia oe me kuu puuwai apau.
He keu aku keia a ka haawina ehaeha i loaa ia’u e kuu hoaha-nau,
nau,” wahi a Lola e uwe kaukau la, ka mea hoi nana i hoo-
piena aku I ka manao o Mrs. Wadona, ahiki i ka pane okoa
ana mai o ua wahine la:
“E ku koke oe e Lola iluna!” wahi ana, me ka hopu okoa
ana iho maluna o na poohiwi o Lola, a hapai ae la iluna.
Aole loa o’u makemake iki I kea no o kau mau olelo e Lola, a
e hoopau loa oe i kou uwe ana, no ka mea aole loa o’u wahi
hoihoi iki i ka uwe o kekahi kaikamahine hookamani elike me
oe.”
Ma kela wahi, hiki hou ole iho la ia Lola ke hoomanawanui,
me he mea la, ua hoauheeia aku kela ano hoopepe ona mai
iaia aku, a huli papu mai la oia imua o Mrs. Wadona, a pane
mai la:
“Ina ua ike i’o oe i kea no o kau mau olelo i hoahewa wale
mai nei maluna o’u, alaila e hoike koke mai i keia manawa,
pahea ka mea i lawelaweia maluna o Alika?”
“I wahi e pau ai kou pohihihi ea, e hele mai oe me a’u,”
alaila hopu aku la o Mrs. Wadona i ka lima o Lola, a alakai
aku la no kahi o ke kapuahi hoopumehana, ma kekahi kihi
o ka rumi.
Kuhikuhi aku la kekahi manamanalima o ua wahine nei ilo-
Ko o ka lehu, a i ko Lola nana ana aku, ike aku la oia i kekahi
Wahi omole laaumake e waiho mai ana, me ka lalau okoa ana
Aku hoi o Mrs. Wadona i ua omole nei, a hoikeike mai la imua
o Lola.
Aole e hiki ia Lola ke oni, iaia e nana aku ana i kela omole
uuku, ua hele hoi kona helehelena a haikea pu; aohe nae he
nana mai o Mrs. Wadona, aka wehe ae la oia i ke pani o ka
omole, a hoohanuhanu mai la i ka omole malalo o na pukaihu
o Lola, i kela honi ana aku no o Lola i ke ea, ua kuemi aku la
oia ihope, no ka mea ke ike la oia, me ka hoohewahewa ole,
he laaumake ka waiwai oloko o kela omole.
“Aole o keia wale ae la no ka’u mea i ike, aka e hele mai oe
me a’u,” me’ke alakai hou ana aku o Mrs. Wadona ia Lola,
no kahi o kekahi pakaukau uuku, e ku ana ma kahi kokoke
i ka moe o ke kino o Alika e waiho ana.
Aia hoi maluna o kela wahi pakaukau he kiaha aniani, me ka
wai uuku iloko. Lalau iho la o Mrs. Wadona i ke kiaha, a
hoohanu mai la ka iho o Lola, ua like pu no ke ea me ka
wai oloka o ka laaumake, koe wale no nae aole he ikaika loa,
a i ka waiho ana iho o ua wahine nei i ke kiaha ilalo, ia wa
i kamailio hou mai ai:
“Aole o keia wale ae la no ka’u mau mea i ike, aka e kakali
Iki iho oe pela,” alaila wehe mai la ua o Mrs. Wadona, i ke
Pani o kahi waiho lole, me ka hopu ana aku i kekahi lole o
Alika, a hoikeike mai la imua o Lola. O kela ka lole moepo,
a Alika e komo ana, I kona Manawa i make ai.
Ike koke aku la no o Lola o kela ka lole moepo o Alika, a
ike pu aku la no hoi oia, ua pulu omua o kahi o ka umauma,
a ke honi la oia, i ke ea laaumake, me ke ala koke ana mai
o na manao hoohuoi iloko ona, no kea no o ka hana hoopilikia
a kona makuahine i hoolala ai nona.
“Me keia mau mea apau au i hoikeike mai nei ia’u; aliala ua
hanaiia anei o Alika i ka laaumake?”
“He keu aku maoli no kou koa e Lola, o ka hoao ana e alo
i wahi nou e pakele ai, mai ke kau ana aku o na ahewa ana
maluna ou. Aole ka’u he mau mea koho wale no, aka malalo
no ia o na mea oiaio loa,” me ka opiopi ana ae o ua o Mrs.
Wadona i ka lole moepo o Alika, a waiho iho la ma ka aoao
o ka laaumake am eke kiaha aniani.
“Auhea nae oe e Lola kuu kaikamahine,” I hoomau hou mai
ai no o Mrs. Wadona, i kana kamailio ana, “ina e laweai
ana keia mau mea apau imua o kekahi aho hookolokolo, a
hoikeia aku imua o ka lunakanawai, o oe ka mea i noho pu
me Alika, ahiki i kona make ana, a ua make hoi oia iloko
o kou mau lima; a e hoike pu ia aku imua ona, ko olua noho
enemi i ka wa e ola ana o kou hoahanau; pela hoi kou lilo
ana i ona no ka waiwai holookoa o ka makuakane hanauna
o olua i make, alaila he han amaalahi loa na na kiure ka lokahi
ana ma ka lakou olelo hooholo, e hookau ana i na ahewa ana
maluna ou.”
“O kau paha ia e kamailio mai nei e Mrs. Wadona, aka e
hoolohe mai nae oe i ko’u manao;” wahi a Lola me kona
uumi ana i na manao inaina, a hoonaukiuki no kela wahine
imihala iaia. “Ina i loaa mua ia’u kekahi manao hoohuoi, aia
he mau hoao ana ma kekahi ano, e hoopoino maoli aku i ke
ola o kuu Alika aloha, aole he mea oi ae o ka make e huli aku
i ka mea nana kela hana hoopoino iaia,ahiki i kona loaa ana,
elike me a’u nei. Ina hoi elike me kau i kahihi wale mai nei
no maluna o’u, ua hanai maoli ia oia i ka laaumake, aliaila
ua makaukau loa au i keia Manawa, e hoolilo aku i ko’u mau
waiwai apau, a pela hoi na waiwai o Alika, ina ia he mea
e loaa pono ai ka enemi ino loa nana keia hana puuwaieleele.”
Aole loa o Mrs. Wadona I moeuhane iki, e kamailio aku ana
o Lola, i kekahi mau olelo elike me kela, a i ka lohe ana o
ua wahine nei i ko Lola manao, ua hoike okoa mai la kona
helehelena i ka piha maka’u, me ka hele hoi a kunahihi, me ke
kulou ana iho o kona poo ilalo, no kekahi mau sekona pokole,
e noonoo ana paha i kana mea e pane mai ai, a i kea ea ana
ae o kona poo iluna, pane mai la:
“Mai manao oe e Lola, e lilo ana kekahi mau hana ma kou
aoao, i wahi mou e pakele ai, aole loa; koe wale no ka lilo
makehewa o kou mau waiwai, mekka pomaikai ole. Aole anei
ou hoomaopopo mai, ua lawa loan a ike, no ka ili aku o na
ahewa ana maluna ou, ma ka ano, o oe maole no ka mea nana
i pepehi i kou hoahanau?”
“Aole o’u wahi hoomaopopo iki aku, no ka hiki i keia mau
mea ke hooiliia mai owau ka i pili i ka hewa. Ua hiki loa i
kekahi mea, ke lawe mai i ka laaumake, am eke kiaha aniani,
a waiho maloko nei o keia rumi me ka ike ole ia. No ka pulu
o ka olole moepo o Alika i ka laaumake, he hana hiki wale
no ia ke hoopuluia aku, mahope iho o ka weheia ana mai
kona kino mai.”
“Mai wikiwiki loa oe e Lola i ke kamailio ana, me kou ma-
Nao, e pakele ana oe ma ka hooili ana aku i ka hewa ia ha’i
aole loa oe e pakele. Pahea ka omole laaumake, am eke kiaha
aniani, maihea mai kela mau mea i laweia mai ai?” wajo a
Mrs. Wadona me ka piha maalea.
No ka hoohakalia nae o Lola i ka pane ana aku ia wa i hoo-
mau hou mai ai no o Mrs. Wadona i kana kamailio ana. “O
keia kiaha aniani, o oe maoli no ka ona nona keia waiwai, he
makahiki a oi kou hoohana ana i keia kiaha, a ua naha lihi
olalo o keia kiaha, au no e hoomanao la, ua naha
ia oe i kekahi kakahiaka, mamuli o ka haule ana iluna o ka
papahele, oiai oe e holoi ana i kou niho me ka palaki, i kuu
wa i komo aku ai noloko o kou rumi, i hoikeike mai ai oe
i kahi i naha. No ka omole laaumake, maloko o kou rumi
kela omole kahi i waiho ai no na mahina elua ae nei i hala.
Ke hoomanao nei no anei oe, i kuu hoouna ana ia Alika, e hele
e kuai i laaumake, no ka haawi ana aku i ke kaikamahine nana
e hana ana i na moe oloko o na rumi?
“Maloko au o kou rumi kahi i noho ai, i ka Manawa a Ali-
ka i hoi mai ai me ka omole o ka laaumake, a kauia aku e a’u
ua omole laaumake nei, maluna o ka holopapa, a o ko’u poina
loa no ia me ke kii hou ole ia o kela omole, aka nae, ua ike
na kauwa apau maloko nei o keia hale i kela omole laaumake,
a ua hiki ia lakou ke hooia mai i ka pololei o keia mau mea
apau a’u e kamailio nei. Me keia mau mea oiaio apau e ku-e
ana ia oe, e hiki ana anei ia oe e pakele mai ke kau ana aku
o na ahewa ana a maluna ou, no ka make ana o kou hoahanau?”
“O e Anate Roke, he keu aku maoli ka ehaeha o keia mau
hana kahihi wale maluna o’u?”
“Alaila ke ike mai la anei oe, i ka nihinihi o ka pali au e
Ku nei? Ina no kou hehi hewa ma kekahi wahi pohaku uuku.
o kou haule no ia ma kekahi aoao.”
“Eia no au maluna o ka honua paa e ku nei, aole o’u hopo-
Hopo iki, no ko’u haule aku a make loa i ka pali, elike me kau
E hoomaka’uaka’u mai nei ia’u. Ke hoomanao nei au, i ko
olelo ana mai ia’u, aole oe e hoohana ana i ka wai o ka omole
laaumake, ua nininiia e a’u ka laaumake amiloko aku o ka
omole, a ua hoopihaia ka omole e a’u I ka wai.”
“Nau ia e hooiaio aku I ka pololei o kena mau olelo au e
kamailio mai nei, imua o ka aha, ina nei no ka hele aku o
keia hana i ka nui. O kau ia e olelo mai nei, ua nininiia e oe
ka laaumake, mailoko aku o keia omole, aka nae he laaumake
ka mea iloko o ka omole keia Manawa, nolaila, pehea iho la
oe la e Lola e pakele ai?”
No kela pane a Mrs. Wadona, komo iho la ka manao kaniuhu
Iloko o Lola, no ka mea oia hookahi wale no ma kona aoao.
E hooiaia aku ai, no kona pili ole I ka hewa, elike me ia a kona
makuahine hanauna e hookau mai la maluna ona, a ke hoo-
maopopo pu la no hoi oia i ka piha maalea maoli o Mrs. Wa-
dona, o ka imi ana i na mea e poino ai oia, aole e hiki iaia
ke pane aku, no ke kupale ana iaia, a o ia ka Mrs. Wadona,
o ka hoomau hou ana mai i kana kamailio ana:
“Auhea oe e Lola, aole loa o’u makemake, e komohia ke-
kahi o ko’u ohana iloko o ka poino,” me ke akakuu ana mai
o ka leo huhu o ua wahine nei, a malia, o hiki no ia kaua ke
hooponopono I keia pilikia, a pau me ka maikai loa, a e hoo-
lohe mai oe i ko’u manao:
“Heaha hou keia manao ou e Anate Roke?” wahi a Lola,
Me ka noho pono ana mai iluna, a nana aku la me ka hele-
helena kuoo maluna o kona makuahine, me ka hoohuoi no
nae iloko ona, he hana hou no keia a Mrs. Wadona, I make-
make ai, e hooko aku oia i ka makemake o kela wahine.
Aole o Mrs. Wadona i hoihoi i kea no o na olelo a Lola
i kamailio mai ai, eia nae, aohe ona manawa e hoohakalia hou
iho ai, i ka hana nui ana i hoolala ai, no ka hookoia o ka iini
o kona puuwai, a o ia kana o ka hoomaka ana mai e kamai-
lio:
“Ina oe e hoihoi hou aku ana i kou manao mua, a e hooholo
iho oe, e mare o Uilama Wadona kau kane, o ka pau ae la
no ia o keia pilikia. Aole he mea e ae i ike i keia mau mea
owau hookahi wale no, a aole no a’u hoike ana ae i ka mea i
hanaia e oe, imua o ke akea.
“Ua manaoio maoli no na mea apau, he make no ko Alika.
no kela ma’i i loaa iaia, o ia hoi, he ma’i puuwai elike me ka
ike a Kauka Kulana. E noho hamau loa ana au, me ke ka-
mailio ole i ke kumu oiaio maoli i make ai o Alika, oiai aole
loa he hana kupono na’u ke kamailio ana ae, i ka mea e kau
aku ai ka poino, maluna o ka wahine a kuu keiki, a kaika-
mahine no hoi a’u.
“Aole loa o’u makemake, e hoohilahilaia ka inoa o ka ohana.
ma o ka laweia ana aku o kekahi hihia imua o ka aha hooko-
lokolo, a lilo ia i mea na na nupepa apuni ka honua nei e hoike
ai no ka hihia pepehikanka. No Alika, aole ana mea e hana
mai ai, oiai ua make oia, aka nou wale no e Lola ka’u e ake
nei e hoopakele ae ia oe, mai ka poino mai elike me na mea
a’u i hoakaka aku la imua ou.
“He hana maalahi loa, ka hoolilo ana aku I keia mau ike.
i mea ole, a e huna aku hoi i keia meahuna, oiai o oe wale no
ame a’u, na mea i maopopo i keia mea i hanaia. Nolaila e
Lola, e ae ana anei oe e lilo i wahine mare na Uilama?”
Aia o Lola ke ku malie loa la, me ka nana ana mai ia Mrs.
Wadona me ka piha i na manao kahaha, n oke ano o ka hana
a kela wahine i hoolala ai, i wahi no ia nei e lilo aku ai i mea
hooko i kona mau makemake apau. No na minuke elima,
aole e hiki i ua o Lola ke pane mai, ke ike la oia, aia oia iluna
o ka welau o kekahi pali nihinihi kahi i ku ai, elike me na mea
a Mrs. Wadona i hoakaka mua aku ai iaia, o kana ane e nalu
la, o ia no ka piha maalea me ke akami lo o Mrs. Wadona,
i ka hoolala ana i wahi nona e pilikia ai, a e hoopuni hoi iaia
me kekahin upena, ana i ike maoli iho ai no, aole oia e pakele
ana, ke manao kela wahine e waiho aku i kekahi hoopii imua
o ka aha, no kona pili i ke karaima pepehikanaka.
Aole no ua o Lola i noho pouliuli i ko Mrs. Wadona ano ma-
oli, he wahine huhu me ka imi i na mea e hoohauoli wale ai
no iaia, aole loa nae oia i moeuhane iki, e hooko aku ana ua
wahine nei I kekahi hana ekaeka o ka imihala, me ka manao
pela iho la e hoea mai ai I ka hokoia ana o kona makemake, o
ia ko ia nei lilo ana aku i wahine mare na kana keiki.”
“Ua loihi keia manawa au i noonoo ai no kau pane,nolaila
heaha kau mea e kamailio mai ai ia’u e Lola?” i pane hou mai
ai o Mrs. Wadona, me ka manao hopohopo, no ka maliu aku
o Lola, elike me kana i manao ai. “Aole o’u Manawa e ku ma-
lie ai ma keia wahi, a nana aku, i ke kau pono mai o kou mau
maka maluna o’u.”
“Auhea oe e Mrs. Wadona, ina mamuli o kau mau hana
imihala ia’u, i manao ai oe, pela iho la e lilo aku ai i wahine na
kau keiki, alaila ua kuhihewa loa oe i ko’u ano maoli,: wahi
a Lola me ka pihoihoi ole, ka mea hoi nana i hookahaha loa
aku i ka manao o Mrs. Wadona.
No kela pane a Lola, ua hoopiha loa ia aku o Mrs. Wadona
me ka inaina, hulili mai la kona mau maka. alaila kuhikuhi
mai la kekahi manamanalima imua, me ka i ana mai:
“Aole e hiki ia oe e Lola ke hole mai, mai kou mare ana
aku ia Uilama!”
“Ke hole hu aku nei au imua ou e Mrs. Wadona, aole loa
au e lilo i wahine nana. Ina no paha ua aloha aku au i kau
keiki, aole no ia e lilo i kumu no’u e ae ai e mare me ia, ma-
hope iho o ko’u ike ana i kau mau mea i hana ai no ka hoopili
kia ana ia’u.”
“E akahele loa oe e Lola mai kau mau mea e kamilio mai
nei ia’u,” i pane hou mai ai o Mrs. Wadona me ka pikanana.
“O oe kekahi o na wahine ino loa, he wahine imihala, me
ka puni waiwai,” wahi a Lola, me he mea la, aole oia i lohe
i na mea a Mrs. Wadona, i kamailio mai ai iaia. “Ina he ka-
raima kekahi i hanaia, a a make o alika mamuli o ka hanaiia
ana I ka laaumake, alaila, ole he mea e ae nana kela hana.
aka i ka laaumake, alaila, ole he mea e ae nana kela hana,
aka nae ina paha o oe, a i ole he mea okoa ae, ka mea nana
i hooko maoli aku i ke karaima pepehikanaka au e ahewa mai
nei maluna o’u, alaila aole loa ou kuleana, ma ke ola ana o
ke Akua, e huna iho ai, i ka mea i pili i’o i ka hewa, mamuli
o kela noonoo lapuwale iloko ou, ma ka hooili ana mai, owau
ka mea nana ke karaima i hana, pela iho la e hookoia ai kou
manao hilahila ole.”
No kela mau olelo hoahewa a Lola, ua hele maoli o Mrs.
Wadona a piha me ka haalulu, me ka aaki ana iho i kona mau
niho, o ia no oe o ka mea i hele a piha loa i ke kuaki, i ka
hoohokaia ana o kekahi mea nui loa ana i ake ai e hookoia. Ua
kuhihewa maoli no ua wahine nei i kinohi, aole e hiki ana ia
Lola ke kupale nona iho, a i ka wa e ike mai ai i na hoike
oiaio loa, no kona pili i ke hewa, e hauoli loa ana ua kaika-
mahine nei, e hoopakele iaia iho, ma o ka maliu ana mai i ka
uwalo aku a Mrs. Wadona imua ona, e mare me Uilama, kana
keiki, a o ka hookoia ana hoi ia o kana kuko, no ka hiki iaia
ke hoohana aku i na waiwai o Lola.
(Aole i pau.)