Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 15, 9 April 1925 — Holo na Hoa Ahaolelo me na Malihini no Molokai Loheia na Manao o na Ma'i o Kalaupapa no ka Lakou Mau mea i Makemake ai-Hoea na Solona no na Aina Hoopulapula [ARTICLE]

Holo na Hoa Ahaolelo me na Malihini no Molokai

Loheia na Manao o na Ma'i o Kalaupapa no ka Lakou Mau mea i Makemake ai-Hoea na Solona no na Aina Hoopulapula

Elike me ka hana īnaa ma na kau apau e noho ai ka ahaolelo kuloko, o ia ka holo o na hoa o ka ahaolelo, no ka ike ana i na ma'i ma Kalaupapa, pela i hookoia ai kela hana, ma ka haalele ana iho o ka mokuahi Kilauea ia Honolulu nei ma ka po o ka Poalima aku nei i hala, me na hoa o ka ahaolelo, am'e ka lakou mau malihini a hoea hou mai no ke kulanakauhale ma ka po o ke Sabati nei. He liuakai makaikai kela, aole wale no, no ke kahua o na ma'i ma Kalaupapa ame Kalawao, aka no na aina hoopulapula kekahi ma Kalamaula, Hoolehua ame Palaau no ko ake e ike i na aina hoopulapula o Molokai, ko kumu ikaika, loa o ka manao o kekahi heluna nui o ko ke kulanakauhale nei poe,! e holo ma keia huakai, ft.ua hookoia ko lakou mau iini, me na manao | mahalo, no na mea a lakou i iko ai. Iloko nae o na manao hauoli o ka lehulehu o ka poe i holo ma keia huakai, hookahi mea nana i hookaumaha mai i ko lakou manao, o ia no ka halawai ana o kekahi o lakou me kn, make hikiwawe ma Kalaupapa, oia o Eddie Wongham, kekahi o na malihini i holo pu ma keia huakai, mamuli o ka ma'i puuwai. Ua hooikaika na kauka he 7iui, e hoopakele ae iaia mai ka make mai, ua hiki ole nae; mamuli o kela poino, i hookauia mai ai kona kino wailua maluna o ka mokuahi Mauna Kea ma Kaunakakai, a hoihoi loa ia mai no ke kulanakanhale nei, me ke koe aku no o ka nui o na malihini, no ka hoomau ana e hele makaikai i na aina hoopulapula. Ua ku aku ka mokuahi KĪlauea no Kalaupapa mamua ae o ke kani ana o ka hora ehiku o ke kakahiaka Poaono; mahope o ka paina kakahiaka, i lele aku ai na mea apau nouka o ka aina, aia hoi na ma'i ke kakali jnai la me na manao hauoli, aole wale no, mamuli o ka holo kino ana aku o na hoa o ka ahaolelo, aka no ka holo pu ana aku kekahi o ka Bana Hawaii, no ka hoolealea ana ia lakou. Ua hoohalaia na hora o kela kakahiaka Poaono, e na komite ola 0 na hale kaukanawai a elua, ma ka hele makaikai ana maloko o na wahi e noho ana o na ma'i oiai hoi kekahi poe malihini e holo makaikai ana no Kalawao. I ka akoakoa ana mai o na mea apau, a i ka'hoea ana ae no hoi 1 ka hora umi-kumamalua o ke awakea, i paneeia mai ai he papaaina imua o na malihini hanohano, me ka haupa ana, i na meaai i paneeia mai, e na puuwai hamama o Ka laupapa, ua ai na malihini i na mea apau, me na manao hoomaikai no na mea e oluolu ai ke ola kino. Halawai Makaainana Mahope o ka paina luau, i malamaia ai he halawai makaainaaa akea maloko o ka holo o Kalaupapa, no ka hoolohe ana i na makemake o na ma'i, pela hoi ka hoolohe ana i na haiolelo, mai na hoa aku o ka ahaolelo. Ua weheia kela halawai makaai nana, e ka Peresidena Shingle o ke senate, me ka hoolauna ana aku i /ke Senatoa Arnold, ka lunahoomalu o ke komite ola o ke senate ame ka Lunamakaainana Paschoal ka lunahoomalu o ke komite ola o ka hale, ma ke ano o laua mea kuleana nui, no na mea a na ma'i i maHemake ai; alaila waiho aku la oia i ka halawai ma ka noho lioomalu ana a Senatoa Arnold. li'o ka mana 'oi kaheaia ai o kela lialawai, i hoakaka aku ai ka Lunamakaainana he halawai ia no ke ake ana o na hoa o ka ahaolelo e lohe i ka makemake o na ma'i, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i hoakaka pu aku ai oia i ka hooholoia ana o kekahi mau hooponopono ahaolelo e pili ana i ko lakou mau pono, ko na ma'i ma Kalaupapa. Oiai ua hooholo na ma'i, ma kekahi halawa o ka malamaia ana ma ka la mamua aku, i hoo4ahi no mea nana e waiho mai i ko lakou mau makemake, ua kaa ka hanohano o kela hana i ka Lunanui McVeigh, ma ka hoakaka ana mai no ka makemake o na ma J i, e pa'iia na kii o na keiki a na ma*i i hoihoiia mai no Honolulu nei, a hoouna aku i na makua o kela poe keiki. O kekah mea a na ma'i i maikemake ai, o ia no ka hoololi ana i ke kanawai e pili ana i ke ano o ka hoolilo ana aku i na waiwai o J»a

ma'i e make ana, ma ke ano e pau koke ai i ka hooponoponoia, aole hoi elike me mamua ka waihoia a hala hookahi alaila hooponoponoia ko lakou mau waiwai. Mawaho ae o kela mau mea i makemakeia e na ma'i, na makemake pu lakou e hoomahuahuaia ae ka haawina kokua o na ma'i, mai ka hookahi dala, a i ke dala me ka hapalua no ka pule, pela hoi ka loaa o ka elima dala no ka mahina-1 i ka poe hapopo o ka ike o ko lakou mau maka, ame ka pilikia' maoli. O kekahi mau hoa o ka ahaolelo, i kaheaia e haawi i mau haiplelo imua o na ma'i, oia o Soares, Kumalae, Marcallino, Mrs. Keliinoi, Chillingworth ame ka Lunahoomalu Lyman. Haalele ia Kalaupapa no Eaunakakai Ua hele a na hora o ke ahiahi, i haalele aku ai ka mokuahi Kilauea ia Kalaupapa, a holo mai la no Kaunakakai, me ka hoea ana mai no kela awa, ma ka hora ehiku o ke ahiahi. Ua lele kekahi poe iuka o ka aina, no ka hoaumoe ana ma na hals kamaaina, aka ua moe no ka hapanui o na malihini maluna o ka mokuahi, a mahope o ka pau ana o ka paina kakahiaka, i lele mai ai lakou ma ka hora ehiku o ke kakahiaka Sabati ae, me ke kaa ana malalo o ke komite hookipa, a kau maluna o na kaa otomobile, no ka holo makaikai ana ma na aina hoopulapula. Ma ka hora umi-kumamalua o kela la, i haawiia ai he luau no na malihini ma ka malumalu o na kumuniu, T io luau- i akoakoa ad ai na malihini ame na kamaaina puj he hookaili k\ komo V.ki ā&a; iioko 0 na hauol:. Oiai e paina ana, i mele ae ai ka papa himeni o Halawa, pela hoi ka Bana Hawaii, i paani ai i kekahi n?au mele hoonanea ' lehulehu * Ma ke - kono a ke Knkauolelo Ouni'&n, o ke Konmina »> na Home Hawaii, ua noiia mai e Senatoa Desha, e haawi i kekahi haiolelo, a ma ke ano nui o kana liaiolelo, e hoeueu ana oia i na Hawaii apau e hooikaika ma ka hana hoopulapula. O Senatoa Ohillingworth kekahi 1 noiia mal e haiolelo, pela hoi me ka Lunahoomalu Lyman, hokahi no manao nui o ka lakou mau haiolelo, o ia no ka hoeueu ana i ka manao o na Hawaii, e lilo lakou i poe hooikaika ma ka mahi ana i ko lakou aina,/ aole o ke kauka'i wale no maluna o na kokua ana mai ke aupuni aku. Ma ka hora eha o ka auwina la o kela la, i haalele aku ai ke Kilauea ia Kaunakakai, a huli hoi mai la no Honoluln nei, me ke ku ana mai ma ka hora ewalu o kela po, a huli hoi aku na mea apau no ko lakou mau home..