Ka Oiaio, Volume VI, Number 43, 26 October 1894 — Page 4

Nupepa Ka Oiaio.

J. E. Bush, Lunahooponopono.

J. K. Penikala, Puuku.

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA

 

POALIMA, OTAKOBA 26 1894.

 

OHOHIA MAU IA

            He oia mau no ke ohohia ia o ka Bana Lahui, i na wa a pau e hoikeia ae ai e puhi ana lakou.”

            Ma ka Poakolu nei, Oct. 17, a ua piha ia ka pa o ka Holele Hawaii me na kanaka he lehulehu wale, a o ka oi loa aku no nae poe Hawaii maoli o ka aina.

            He mau hoike ana mai no ia i ka mau o ka paa o ka manao o ka Lahui Hawaii ma ka lakou aoao make Aupuni Moi maluhia i na wa a pau.

Aole o makou pohihihi ma keia manao, ke olelo ae, oia no ko ke Akua ao ana, a alakai ana iloko o ka Lahui Hawaii, a oia ao ana mai o ke Akua, he mea hiki ole loa ke hole ia a ke pale aku main a Hawaii Aloha Aina aku

O na hana hoohaiki wale, a o na hana hooweliweli wale he mau mea ole wale no ia.

I ka wa i poha ae ai na leo wawalo o na mea kani o ka Puali Puhi Ohe o ka Lahui Hawaii ponoi, Aia hoi! Ua holo ae la ka ha me ka maeele o ke Aloha o ka Lahui no ko lakou aina, ko lakou Lahui a me ko lakou Moiwahine! O! Me he mea la e hakukoi ana no ale-paio iloko o ka puuwai o kela a me keia aloha aina oiaio, e koi ana, e puka ae lakou mailoko ae o na lima hookaumaha o ka poe pakaha aina, a me ka poe lima lepo hookahuli Aupuni!  E kui ana iloko o ka houpo ka manao a-a hhopo ole, no ke aloha I ka noho ana lanakila o ko lakou aina malalo o ke Aupuni Moi o Hawaii.

He oiaio keia mana o ka Lahui Hawaii, a he lua ole hoi kono ohohia ia i na wa a pau loa, O na inoa o na la i hala aku, me he la no ia i ka la iho la no i nehinei. O ka hoomanao ana a me ka lokahi mau o ko kakou kulana, he hoike no ia o keohohia mau ia o ko kakou Aloha Aina.

 

E hahai i ko ke Akua ao ana.

 

            Hookahi wale no mea pono a ke kanaka e hana ai, oia no ka hahai a hooloho aku i ko ke Akua ao ana.

            Pela mai kinohi mai, a pela no a hiki loa mai i keia la, ona ohana, o na Lahui, a o na Aupuni i hahai aku a hoolohe i ko ke Akua ao ana, ua loaa ia lakou ka lanakila a ua maluhia hoi ko lakou noho ana.

            Pela makou e ao aku nei i ko makou Lahui Hawaii ponoi, e hahai kakou i ko ke Akua ao ana, a e hana hoi e like me kana kauoha ana mai.

            Ua ao mau ke Akua i ke kanaka e hana i ka pono, a e haalele i ka hewa.  Ina pela kakou e hahai ai a e hooko ia alaila, aole o kakou wahi pilikia iki, aka, he oluolu mau loa i na wa a pau.

            O ke kuko o ka naau o ke kanaka, e alunu ana i na pono he nui wale nona iho, oia ke kumu i alakai ia ai kekahi poe e lilo i poe ohumu e aihue a e pakaha i ko Aupuni o ka Moiwahine o Hawaii nei.  Aole loa he kumu e ae, oia no hana o ka la 17 o Ianuari 1893, a oia no ia e mau nei a hiki i keia la.

            Ua poho ko lakou manaolana no ka pono mau loa ma ka Lani, no ka mea, ua keakea loa i aka manao no ka pono pau wale o keia ao.

E hoomaopopo kakou ia keia:

            O ka puni dala, oia ma mole o no hewa a pau. O na hewa a pau, ua hiki ke hookoia mamuli o kela mea he dala, o ka hanohano, ka waiwai, a o ka nui o ke dala oia ke mea i makalehoia, a i a ke nui ia e ka poe puni dala, i loaa mai mamuli a kekahi mau hana hewa, a hana pono ole hoi. Nolaila he hookahi wale no wahi e pakeleai, a hahai i ko ke Akua no ana.

 

NA KAHUNA PULE HAWAII MAOLI.

 

            He mea i maopopo loa i na kanaka apau loa, he ano io maoli o na kahunapule Hawaii maoli, e noho nei maluna o kekahi hapanui o la ki hapai Ekalesia o Hawaii nei.

            Ka hapa nuku loa o lakou e noho ana me ke aloha no ko lakou aina iho, a o ka hapa nui, ua puni a ua hei aku la i upena hoohei a na poe mamo a ka pakala aina.

            O ka mea oiaio, o ka hapa nui loa o na hoahanau, he poe aloha aina lakou, a he nuku loa na wahi poe hoahanau kumakaia; aka, o ka oi aku o ke kupaianaha loa oia ka lilo ha’oha’o ia ana o ka hapanui o na kahu Ekalesi e kokua i keia aupunai Repupalika Ua hoike ae kekahi o na poe kahunapule aloha aina, ua hoouna like ia aku ia lakou a pau na palapala kono mai na poo aku a ka Papa Hawaii ma Honolulu nei, e koi ana ia lakou a pau, e kokua aku i keia aupuni Repupalika; a e koi aku hoi i na hoahanau o ka lakou mau Ekalesia, e hoohiki kakoo aku no keia aupuni.

            He mea haohao loa nae no makou ka ike ana, ua haule pio aku nei kekahi poe kahunapule i manao ia he kupaa, a he ano oiaio a kanaka makua hoi, elike me Rev Kapu o Wailuku, a me ka Rev Kalawaa o Kahaluu, Kona Hema, Hawaii, a me na poe eae he nui wale. Haohaoia ke kumu i huli ai a ano e ka olelo ana mai, a ano e hoi ka hana ana!

            O na makana, oia ka mea nana e hoanoe ia ai ke manao! O ke kipe oia ka mea e hoomakapo ia ai no maka o ka poe ike! Oia auanei ka me nana i hoohuli ano e i keia poe kahunapule Hawaii?

            E hoomao i na Kahunapule i lilo maoli i mau lima hana, a lima lawe lawe, a i mau Luna Aupuni, e lawe ana i ka uku mai ka waihona aku o ka Lahui Hawaii oia keia :

Riv. J Kauhane, J K Iosepa, W Kamau, J Kekahuna, Ezera, Kimo, Sol Kahoohalahala, H Manase, K Kupau, A Pali, Kuia, J M Kealoha, J B Hanaike, J Kekuewa, J Kalaiwaa, Waiau, J Waiamau, J H Hanuna, Kaumiumi, J S Kanoho, a me na poe eae.  O na poe kahunapule hoi i koe iho oia no keia ; Rev. E S Timoteo, J S Kalaua, E Kekoa, S Paaluhi, S Kaili, O Nawahine, Kamakahiki 1 Kamakahiki 2, Hihio, J Kamakele, Kamaka, J Kekipi, P Oili, a me na poe e ae.

O ka hana a ka poe i lawe i na waiwai pau wale o keiao, ua hoino a hoolapuwale lakou i ke Ke’a o ka Haku IESU KARISTO, a ua lilo lakou he poe Iliohae i waena o ha hipa o o na Ekalesia ma Hawaii nei.  He mea pono i na poe aloha i ka pono, e kipaku aku i keia poe kahu hipa hoopunipuni, i ole epoino na hipa.

 

            Eia mai ke oin aku la ka nuhou ma ko makou pepa o keia la ; e pili ana i ka oneone kaua o Farani a me Beritania.

 

Aia Kakou ihea e ku Nei?

 

            Ua ulu mai keia manao mamuli o na leta a ui mai ana e like ae la me keia maluna ae.

            Ma kekahi mau ano he ninau ano nui no keia, a he ninau no hoi i hiki ke pane hoakakaia aku e like me ka hiki ia makou, a oia hoi keia:

EIA KA LAHUI HAWAII KE KUPAA NEI MA KA HOAHEWA AKU

 

            Ua akaka loa i keia wa, ma ka papa hoike a ke Aupuni Kuikawa, ua hoole ka Lahui Hawaii i ka Hoohiki e kakoo aku ana i ke Aupuni a kue hoi i ko lakou noho ana Aupuni moi. He kakaikahi loa na Hawaii ponoi i lawe i ka hoohiki a hoopaa i ko lakou inoa e apono aku i keia Aupuni e noho hoomalu nei no kakou no ka manawa, mawaho aku o ka poe noho oihana.     

            Ma keia ano ua hoopomaikai palena ole i aka aoao o ka Lahui, a he hookahi no hana a kakou e hana ai o ka hoomau aku o kela a me keia ia kulana lokahi, a na ia hana kamahao e hoike aku i na Aupuni mana nui, i ko ka Lahui Hawaii manao maoli, oia hoi, aia no lakou mahope o ko lakou noho’na Aupuni kuokoa ma ka ano Aupuni moi, a o na hana a me na manao e ae i kulike ole me keia manao o ka Lahui, nan a haole misionari kakaikahi loa no ia mau hana hookahuli Aupuni, me ka poe malihini loa i hoohoihoi ia e lakou e komo mai i Hawaii nei, a hoopuipui aku i ko lakou helu ma ia manao hookahi.  Eia hou no hoi, ua hoopomaikai ia ka Lahui holookoa, oiai, aole he wahi pono hookahi e loaa ana i ka Lahui Hawaii, malalo o ke kumukanawai Repubalika a keia poe hookahuli Aupuni i kukulu iho nei, oiai ua hana ia a paa na wahi a pau e loaa kekahi pono i ka Lahui Hawaii ma ua kumukanawai la, a o ko ka Hawaii hoohiki ana, a komo pu ana e lawelawe pu malalo oia kanawai, he komo pu ana aku no ia e apono i ka hana a ko lakou mau enemi e a ai ai ka lakou mau hana limakakauha, me ka loaa ole ana o kekahi lihi pomaikai ia ia, aka e hoolei ana nae i kekahi auamo kaumaha maluna iho o lakou, e lilo ai lakou he kauwa kuapaa, a he holona paha, no ka wa mau loa, a pela aku hoi i ka lakou mau keiki.

            Eia hou he mea no hoi, ko ka Lahui kupaa ana aole e hoohiki, e hiki ai i ka poe e hooikaika nei no ko lakou pono, ke hana aku, ma kekahi mau alanui e ae i hamama i ka Lahui.  A oia mau hana eia no ke hoomau ia nei no ko kakou pono a me ko kakou pomaikai me ke akahele loa a me ka wawa ole ia oiai aole keia he wa kupono e lohe wale ia ai ka kakou hana, aka aia a ku a a ai, alaila he hiki no ke kamailio ia aku i ke akea.

KE KULANA I KEIA WA.

            Ma ka makou hoomaopopo ana no, aia ko kakou ninau ke hele loa aku loa i ke akea, ma ka lima o na Aupuni nui o ke ao nei, a me he la ke kuka la lakou i ka mea kupono e hana ia ai no kakou, oiai ua akeakea ia hoi ko Cleveland mano Kalai-aina kuloko hahana a no aoao Kalai-aina elua e paonioni nei i ka mana o ke Aupuni Amerika.  Malia paha ia makou e kakau nei i keia manao, ua pau ka lakou mau kukakuka ana no ia mea a eia aku ke hele mai nei ka lakou mea i hooholo ai a i ole ka kekahi o lakou i koho ia ai paha no ia hana, mamuli o ke kauoha ma ko kakou ninau a me ka mea e hana ia, aku ana no kakou nei.

O KE KUPAA WALE NO KA PONO

            Ma ko kakou kupaa, e ku kaokoa nei me ka hoolauna ole ana me na hana a ke Aupuni hoomalu noho manawa, ua loaa ia kakou ka hoike akea moakaka loa i ko kakou like ole me na haole i komo lima nui ae nei e kaihi i ka mana Aupuni a me ke kuokoa o ka Lahui Hawaii.  He hoike maopopo loa keia i ka hewa o na hana i hana ia nona mai ke kulana o keia poe e opu nei iluna o ka mana Aupuni a me ka lakou mau hana e hoololiloli nei i ke Aupuni o na Hawaii, mai kona ano kahiko a keia mau ano hou a lakou e hana nei, a e manao aku nei e hana ma keia hope aku.

            Ma ko kakou ku kaokoa ana no hoi i hoolilo ia ai na hana hoohui-aina a ka poe e paa nei i ka mana Aupuni i mea ole. I ka wa e waiho ia aku ai ia mea he hoohui-aina a keia poe e manao nei e hana iloko o ke kau Ahaolelo a lakou i manao nei e kukulu aku mahope iho o ke koho ana o ka la 29 ae o keia mahina, ia Amerika, e lilo ana no ko kakou kulana, kuwaho ke mea no Enelani, Farani, Geremania, a me kekahi mau Aupuni e ae e komo mai ai e keakea ke puka aku ka kakou mau hoopii kue ia mau hana imua o lakou ma me ano he Ana Hooponopono o na mana Aupuni.

            Eia ma keia kulana kupaa ko kakou kuleana hoopii kue o mau ai i na wa a pau, a e imi ae ai i ko kakou pono Lahui, ma kekahi ano e ae me ka hiki ole ke keakea ia a hoole ia paha.

                Ma ko kakou hoole ana i keia mau hana hookikina e hoohiki, a pela aku, ua loaa pu hoi ia kakou ke kuleana o ke kali ana i ke koi hoekaa auhau e koi ia mai nei i na kuaaina i keia wa maluna o ka lahui. Aole kakou e hoole maoli ana, aka, e kaohi aku ana kakou aia a akaka ae ke kulana paa o ka aupuni.  O keia ke kumu i kaohi ai o na haole waiwai i ka hookaa ana i ko lakou mau auhau, koe aku ka poe o ka aoaoa hookahuli aupuni. 

               

Komo na Iapana ma Kina.

He 30,000 IAPANA I PAE MA KA AKAU O TIEN TSIN, KINA.

 

Ua makaukau kekahi Puali Pake no ke kue mai—Ua oi ae ka nui o ka puali koa Pake i ko na Iapana, a he hooili kaua hahana ke hooukaia ana—Nalowale na lako kaua o Kina.

 

[Ma ka mokupuni Alameda mai.]

Shanghai, Oct. 4.  O ka pualikoa Iapana i pae aku ma ke Kaikuono e Peehli, aia lakou ke maki ala no loko o ka aina.  a he hooili kaua hahana ke hoiliia ana i ka manawa a halawai ai me na Pualikoa Pake.

O ka nuhou hope loa i loaa mai oia no ka pae ana akku o 30,000 taukani koa Iapana ma ka akau o Tien Tsin, a no hiki aku keia puali kaua ma ke kulanakauhale o o Lan Chu, ma ka okana aina o Kikia, makahi he 50 mile mai kahakai mai.

E hoounaia mai ka puali koa Pake, a aia lakou maloko o ke kaona o Laan, a kokoke ana I Lau Chu no ke kue ana mai i na Iapana.

O ka huina nui o keia puali koa Pake, aole i maopopo loa aka ua lohe ia nae, ua oi loa nae ia mamua o ka puali koa Iapana. 

Ma ke kulana paikau, ua oi loa aku ka makaukau o na koa Iapana mamua o ka puali koa o Kina.

Ua paa ka manao o Iapana e nee awiwi loa me ka hooponopono ole, ma ke kue ana aku i na puali koa Pake, @a hiki mawaho o na palena o Pekina, ke kulanakauhale Alii o Kina a ia manawa e waiho aku ai o Iapana i kana koi imua o ka Emepera o Kina, o keia koi nae aole i maopopo loa kona ano nui i keia manawa.

Ua loaa mai kekahi lono, o ka poe Pake i mahuka a auhee ai ma ke kahua kaua o Ping Yang ma Korea, ua hui aku la lakou me ka puali koa o Kina i pae mai ma ka nuku o ka muliwai Yula, a mai Shintung mai kekahi poe.

Shanahai, Oct. 2—Eia no ke hoomau nei o Kina i ka hoomakaukau kaua ana, no ke kue ana aku i na puealikoa Ipana, aka, o ke kulana nae o ka oihana kaua o Kina, ua nawaliwali loa, a i oi loa aku hoi i ka loaa mau mai o na lono e pili ana i ka lanakila mau o na Iapana ma Korea; nolaila, he ano poho ka manaolana no ka loaa ia Kina o ke lanakila. 

Ua nele na pualikoa Pake, i ka lole ole a me ka ai ole, a o na pualikoa Iapana, no lawa pono i na lako a pau o ke kaua ana, e like me ke kulana kaua o keia au naauao e hele nei.

Ua hoikeia ae, ua naowale honua kekahi mau lako kaua pu raifela a me na poka a Kina i kuai ai.  E huiia ana keia mea ano nui o ke Aupuni o Kina.

Nui ka huhu o na Pake i na haole e noho ana ma Kina, a ke kau ala ka weli o na haole no keia ano o na Pake.

E hoounaia aku ana mai Inia aku. He eono tausani koa e ke Aupuni o Pelekane, no ka malama ana i ka malauhia o na awa he 21 ma Kina i paa malalo o ke Kuikahi, o Shanahai, Canton, Amoy, Tien-Tsin, a me Ping Po, kekahi mau awa i komo maloko o keia heluna. 

Ladana, Oct. 2.—Ua Telegarama ia mai, mai Iokohama mai, aia ka pualikoa Iapana ke hookokoke aku la i Wizo.

Ke nana ia aku nei ka hopena o ka kaua e hooiliia ana ma Laan, Kina, ma keia kahua kaua e ikeiia ai ka holopono a me ka haule o ka Iapana kumuhana e manao nei e waiho aku imua o ka Emepera. Ina e lanakila ana no pualikoa Iapana, alaila, e manao ia ana e hiki io ana lakou i Pekina, a oia ana paha ka hopena o ke kaua mawae na o Kina, nona ka huina kanaka o 425,000,000 kue i 40,000,000 kanaka a oi iki o Iapana.

Ke manao ala o Iapana e lawe i kahi hana lako kaua o Kina, a pela e hoonele loa ia aku ai ke Aupuni o Kina me na lako kaua ole.

Ua lonoia, ua hooholo ke Aupuni o Iapana i aie Lahui, i dala e hoomau ai i ke kaua ana me ke Aupuni o Kina.

Ua hiki ae he elima mau mokukaua ma Chusan, he mokupuni kokoke i Ning-Po, ma ka hema o ke kai Melemele a me ka hema hoi o Shanahai.

Ua makauia o hoolele mai keia mau moku kaua i kekahi mau pualikoa ma Ning-Po, kekahi hoi o na kulanakauhale ano nui loa ma na ae-kai o Kina.

Ua kau ka weli o na kamaaina Pake e noho ala ma Ning-Po, no keia mau moku-kaua Iapana.

He nui ka poe e haalele ala i keia kulanakauhale nui.

 

MAI HOOKUEMI

Mai hookuemi ka lahui i ko lakou manao kupaa no ke aloha i ko lakou aina hanau. Oia ka makia o lanakila e kakali nei iloko o keia mau la loihi o ka noho hou manawanui ana.  Oiai ke lohe ia nei no na manao kaniuhe, a mihi maoli o kakahi poe kuanoono i kokua i keia aupuni Repubalika, e olelo ana.

Aohe wa i ike ia ai ka nele a me ka hune iloko o Hawaii nei, elike me ia i keia wa; aole hoi iloko o ke au o ka noho aupuni Moi ana, elike me ia iloko o ke au o ka noho aupuni Repubalika ana o Hawaii nei wahi a kekahi kanaka kalepa kiekie o Honolulu nei i olelo ae ai : Aohe wa o ko @akou oihana kalepa i haule loa ai e like me ia i keia la, ma kahi o na loaa mai a me na pomaikai o waho mai, ua haule loa ia i ke kulana pahaohao loa a makou i moeuhane mua ole ai; O na oihana kuloko hoi ua emi loa kahi e loaa ai na uku komisina o na ano a pau. Aia he hookahi wale no wahi e loaa mai ai na manaolana no ka pomaikai hou ma keia mua aku, oia no ka ae aku i ka makemake o ka hapa nui o ka lahui. O keia maoli ka pololei, a oia hoi ka puuhonua o ka lanakila. Ua like loa ka manao o kekahi poe kalepa waiwai e ae e noho nei, e like me ka olelo a keia kanaka kuenoono o ka aina. 

Ina pela, alaila ua like no ka manao o ka poe imi waiwai, me ka manao o ka lahui e olelo mau nei, aia no ka pono iloko o ka noho ana o ke aupuni Moi o Hawaii nei  Nolaila, mai hookuemi kakou i ko kakou manao kupaa no ka pono o ko kakou aina hanau.

 

 

He Kaua Nui a Hoea Mai.

 

FARANI KUEIA BERETANIA

[Ma ka Alameda mai.]

Parisa, oct. 3.—O ke Genela noho a Makekakeka, ua nee aku la oia a noho ma Tamateve, a ua loaa aku iaia ke kauoha e hoopakele i na kupa Farani a pau, ina no he mea ia e ulu mai ai ka hakaka.

Ladana, Oct. 4.—Ua hoike ae kekahi mau nupepa, ke nono mau nei he halawai Aha Kuhina, no ka noonoo ana i ke kumu hana kalai aupuni me Farani ; a o ke kulana i ike ia, ua kupilikli loa.

Ua hoike ae ke aupuni o Farani, i kona hoole i ke kukala akea ana e paniku i na awa o Makekakeka.

Ua manao ia o ka hoouna ia ana o na aumoku kaua o Farani i mea e pale aku ai i ka hookomo nui ia ana mai o na lako kaua ma Makekakeka.

Ua waiho o M. Decraise, ka Emabasedoa o Farani ma Ladana i kona kulana luna aupuni no Farani ; mamuli o ko M. Hanotanx, ke Kukhina o ko na Aina E, o Farani kuka ana me ke aupuni o Beritania ma kea no ua hala loa mawaho o na kanawai lahui, e hiki ole ai ke hookuikahi ia.

Ua hoohalahala ke aupuni o Farani i ka paikau ana o no lii koa o Beritania i na kanaka Hovas.

Ua hoike ae ka nupepa Manawa o Enelani, e ae ia aku ana no o Farani e hana maloko o na palena kupono maMakekakeka.  Aole he ninau e ku nei i keia manawa mawaena o na aupuni elua, e mawehe kokeia ko laua noho hoaloha ana.

Ua hoike ae ke nupepa Standard i ke kuhihewa loa o Farani i kona manao ana e ae aku ana o Pelekane e hoohoi mai oia ia Makekakeka, i wahi hoolulu moku kaua nona me ka hoopoino pu ana aku i ke ala o na waiwai kalepa o Beritania e puka aku ai iwaho.

O na kanaka Hovas, ke hookomo nui mai nei lakou i na pu raifela a me na pu kani pip@pi@@ mai Aferika mai.

Ua hoike ia ae ua kauoha ia aku kekahi hapa o na aumoku kaua mai o Beritania e holo no ke kowa o Gipalaleka.

O Adimarala Pane, ka luna hoohana nui ma Pokamoka Enelani, na kuka oia me ka luna hoohana nui o kahi kapili moku kaua, a ua hoike ka Adimarala Pane, na loaa mai no kauoha iaia e awiwi aku, ke papili ana a paa kahi i koe o na moku kaua a kapili ia ana, a me ka hooponopono hou ana i na moku kaua i hoouna ia aku ilaila e hana hou ia ai ko lakou mau wahi poino.

He 9 ka nui op na aumoku kaua nunui loa o Beritania e kiai mau ana ma ke kowa mawaena o Farani a me Beritania Nui.

 

HOOLAHA HOOKAPU AINA.

 

            E ike auanei na kanaka a pau, me keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hoike aku nei au i ke akea, ma keia hoolaha ana.

            Ua kapa loa kuu aina e waiho la ma Waipio, Hamakua, Hawaii, oia hoi ka aina a Mrs. Pila i haawi aku ai me ka kuleana ole ma ka hoolimalima ana ia Akiola (Pake).

A nolaila, ke hoike aku nei au, a ke hoopau loa aku nei ia ia hoolimalima ala, mawaena o Mrs. Pila a me AKioka Pake, aole he kuleana me Akioka Pake, aole he kuleana oia hoolimalima ana.

O na pono a me no waiwai a pau maluna iho oua aina ala o’u ua kapu loa.

Kou Oiaio,

            Kou Oiaio,

                        MAKAHAIKULI

Honolulu, Augate 30, 1894.

Aug31 1mwkly*

 

OLELO HOOLAHA

            E ike ananei na kanaka apau ma keia owau o P. Kaonohi k. no Kamaili, Puna, Hawaii; o Ko Hawaii Pae Aina. Ke papa a ke hookapu loa ia aku nei kela a me keia; mai keia la, a mahole aku o keia, aole loa au e uka iki i kekahi aie a kuu waaine mare; aia a Ane Kaonohi w. oiai ua haalele loa mai oai ia’u am eke maua keiki nuku, nolaila o kela a me keia e hoolohe ole ana I keia, maluna iho no o lakou ko lakou poho.

                                    KAONOHI K.

Kamaili, Puna, Hawaii, Augate 27, 1894

aug31 4m*

 

OLELO HOOLAHA.

E ike auanei na ano kanaka a pau loa, e nana mai ana i keia, owau o L. Kahiko no Waiehu, apana o Wailuku, Mokupuni o Maui.  Ke papa a ke hookapu loa aku nei i na poe mea waiwai a pau loa, a me kekahi poe e ae, aole e hooaie mai i kuu wahine mare ia Mrs. Mary Kaaua Kahiko. Oiai ua haalele kumu ole mai oia ia’u.  A ke hoike aku nei au me ka oiaio, aole au e uku i kona mau aie a pau a ke papa pu aku nei hoi au, aole e malama a hookipa kekahi poe iaia, a o ka poe hoolohe ole i keia e hoopii ia no ma ke kanawai. Oiai ua hiki no ia’u ke malama iaia ina na ano a pau.    

                                    L. KAHIKO,

Waiehu, Sept. 8ts, 1894.

            sept 14 1m—wkly.

 

OLELO HOOLAHA

E ike auanei na mea a pau ma keia hoolaha, owau o Kahalaula w ke hookapu a papa loa ia aku nei ka pee e hele ae ana, a e paa kuleana ole ana i kuu aina Alodio e waiho nei ma Kahili, Kilauea, Kaua ; oiai, ua lilo mai ia aina ia’u ma ke kuai ia e Mareko k i make, a ua kakau ia ma ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni ma Honolulu, nolaila, aole no e mana kekahi palapala hoolimalima i hanaia ke ole au e kakau inoa aku mai keia la aku; o ka poe makemake e hoolimalima i keia aina e hele kino ae ma kuu home noho ma Waipa, Hanalei, Kauai.

E hoolohe ka pono ma keia Hoolaha, oiai, owau ka haku maluna oia aina, aole o Pooni, mai puni i kana, aohe ona kuleana i keia aina.

Owau iho no,

                                    K AHALEULA W.

Waipa, Hanalei, Kauai Aug. 17

1891.                                       aug24 3ts wkly.

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

 

            Ua hookohu pono ia mai ka me n on aka mea malalo iho i Lunahooponopono [k] o Hilo i make e ka Hon S L Austin. Nolaila ke kauoha a ia aku nei ka poe a pau i nie e hookaa koke mai, a o ka poe he mau koina ka lakou e waiho mai i ka lakou mau @@a i h@@aio kupono ia iloko o eono mahina mai keia la aku o hoole mau loa lakou.

            MRS. KAIKELANI  KAAUMOANA.

Ma o K. M. KOAHO, kona Loio.

Pueopaka, Hilo, Sept. @s, 1894.

            sept 14 3ts_wkly.