Ka Oiaio, Volume VII, Number 7, 19 April 1895 — Page 2
| This text was transcribed by: | Judy Tagami |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
NUPEPA KA OIAIO.
_______
J. E. BUSH. Lunahooponopono
_______
O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.
_______
_______
POALIMA, APERILA 19, 1895.
_______
_______
KO MAKOU RULA PAA.
I na Luna pepa a pau o ka NUPEPA KA OIAIO, mai Hawaii a hiki i Kauai, aloha oukou. Mamuli o ka nui o na leta i loaa mai ia makou mai a oukou mai, e kauoha mai ana e hoou@a ia aku ka nupepa a kekahi p@e lawe pepa, ma ka owili pakahi mai keia Keena aku, no ia kumu ke hoike aku nei makou i ka lohe ia oukou a pau, a oia keia:
Ua hooholo makou, na pau ka hoouna @akahi ana i na nupepa, aka, e hoouna pololei aku no makou ia oukou, a na oukou e haawii aku i ka poe lawe pepa, a maluna o oukou makou e nana aku ai i ka uku @on@ i@ mai a me ka ole.
A ina hoi he p@e lawe pakahi kekahi i uku mua mai ia oukou i na luna, e hoouna mai oukou i keia Keena, alaila hiki ia makou ke hoouna aku ma ka ow@i pakahi, e like @ e ka @ ea i hoi e ia @ ai ia makou a ina @ he poe makemake kekahi ma ka owili pakahi, e uku mua mai i ke ola o ka pepa no 6 malama $1.00, no 12 malama *2.00, alaila kaa na makou ka hana.
Ua hoohola iho nei makou, e hoouna aku i ka nupepa ma ka inoa o ka Luna Nupepa, a hiki i ka wa ona e hoike mai ai, me ka uku @u mai i na dala o ka nupepa a keia a me keia lawe nupepa, alaila, hoouna pakahi aku. He mea keia e hookaa pono ia mai ai o ke ola o ka pepa i ka Luna, a e kupono ai hoi k@ makou nana ana aku, i na koi ana maluna o ka Luna, a e oki aku ai hoi i ka poe @ookaa ole mai ilo ko o ka wa kupono, e like me kana uku ana mai iloko nei o ke Keena.
O ke kumu o keia rula a makou e hoike aku nei, mamuli no ia o ka uku pono ole mai o ka poe lawe pepa o na makahiki i hala, oiai, ua mai ka hana i hana ia, aka, aole i ike ia ua oi aku mamua o hookahi hapakolu i uku ia mai.
Nolaila, he rula laala keia i na mea a pau, aole hoi ao ka mea hookahi, oiai, ua hoike mai o Solomona, o ka mea hoolohe i ke ao ia mai, oia kai makemake i ka ike.
Me ka Mahalo.
JON E. BUSH.
Luna Hooponopono a me Puuku.
March 22 1895. tf.
_______
KAI NO HE INO.
_______
Ua hoao mai ka nupepa Makaainana e nowelo imi-hala i KA LEO a me KA OIAIO, no ko makou hoomaikai ana i na luna aupuni, mai a Mr. Dole a hiki i ka limahana haahaa loa. Ina he mea hewa ka mahalo ana aku i na luna aupuni e noho mana nei, ma kahi ku i ka pono o ka lakou mau hana, alaila ua pololei ka mea kakau manao o Ka Makaainana ma kona hoahewa ana. Aka, ina ma kona ano hoino, lili wale, a uahoa kumu ole, alaila, ua holona no kona ano, a ua makehewa ke ao ana aku ia ano kanaka i ka mea pololei mai ka mea pololei ole.
Ke hoomanao nei makou i ka ike ana i kekahi kanaka ma Kawa, mahope iho o kona hookoomoia ana ae e hoopaa, ua hele kona helehelena a kohu-kupapau, a ua kua mai maoli no ka waiho lolii ana mai ma kona rumi hoopaa me kekahi mea okoa me ia, no aneane iwakalua humamaha hora me he mea la ua make, ka ua mea he makau no ka hopuia ana he kipi. I ko makou ninau ana, oiai makou ma kekahi rumi ma kekahi aoao aku, ua olelo ia mai o W. H. Kapu kela. Ia wa, me he la ua hana ino oia i kona aahu no ka makau i ke aupuni repubalika, aka no ka hoopakeleia ana mai ona eia oia ke uahoa nei me na olelo hoino ia Mr. Dole me ka olelo aole oia, ma kona ano he poo no ke aupuni repubalika, h@ aimoku. O keia ano kanaka ka poe paipai kipi a uahoa ke hemo mai ka pilikia mai, aka, i kona wa e noho ana i Kawa ua lohe ponoi no makou i kona ahewa iaia iho a me kona pakele ana ma ka apua. Aka, oia nae ke a@a nei oia. E ka Luna Hooponopono koloka no hai, e akahele ka olelo, a ae ana aku ia hai e olelo i na olelo nahoa hoino ia Mr. Dole a me na luna aupuni e ae o ka repubalika, malalo o kou inoa no ka mea, eia no na ilio a Dole ke kiai nei. He wa ko na mea a pau a e hoomanao oe aole i piha o Kawa a aole i haalele ka @amuku o Kahunakupua, ka mea nana i kinai na kupua ino, i kana oihana, a aole no hoi i hopo i ka paipai aku i na ilio ao’a o ka Paeaina e apapane mai nei i KA LEO a me KA OIAIO.
_______
UA HANA INO IA.
_______
Ua ike iho makou ua hana ino ia mai na Komite Noi Dala, no na wahine a na pio aloha-aina, me na kipe-ala i lawe ia mai e lakou mai na Luna Aupuni P. G. mai. O ka oi loa aku o na mea hana ino i na P. G. oia no na Komite wahine Aloha Aina Laura a me Lilia, nona ka loaa he $148 a ka mua, a he $105 a ke hope, ina hoi he hana ino ke kokua dala ia mai. Ua lohe mai makou o ka hapanui o ka lana puu dala, mai na P. G. mai no ia, a o ka mea hilu loa o ka hoinoino o keia mau wahine i na “P. G.” mahope o ko lakou hele ana aku e noi a haawiia mai ke kokua manawalea. O ka hai papa hookupu kai hoolaha ia, aka, aole hoi i hoike ia ka keia mau wahine, he hilahila paha. E haawi aku i ka hoomaikai akea ana, ina ia Kaikera ia Kaikera, a ina hoi i ke Akua i ke Akua. E wikiwiki i ke noi a mai ana i ka hoomaikai ae! Aohe kohu!
_______
E HOOPOLOLEI KA HANA.
_______
He nui na hapahaole e noho hookamani nei malalo o na haole repubalika a me na hoohui-aina, e ai ana i ka ai a me ka ia, a e aahu ana i ka lole maikai, mamuli o ko lakou noho hookamani ana malalo o na haole a lakou e hoino ai mahope o ko lakou mau kua. He hana lapuwale keia, a he ku i ke ano o na aloha aina e paipai ana i na Hawaii e hele e kipi me na mea make, me ko lakou noho pee malu mai nae. I keia mau la aku nei, ua puka ae la ka olelo uahoa a kekahi o keia ano kanaka, i kaeo no kona aloha aina, a haalele mai la i ka nupepa ka Leo me na olelo hoino. I ko makou ninaninau ana no ka ike ole ia o kona uahoa i ka la kaua a na aloha aina io maoli, ua olelo ia mai la aia keia hapahaole i kai o ka uapo kahi i hana hookamani ai malalo o na ona moku-mahu o ka Hui o Poka, nona hoi kekahi hoa e noho nei he hoa no ka Aha Kukakuka o ka repubalika, oia o Keoni Ena. O keia poe kekahi o ka poe lapuwale loa, e hoino ana i na haole a e paipai ana i na kanaka e kue aku, me ka noho hookamani aku no nae malalo o ka haole a lakou i hoino ai. He pueo ke ano o keia poe, a ua like me na ano wahine lehelehe eueue e hoopunipuni nei he aloha aina lakou. P@u ka waha i ka ai a ka haole me ka hoino aku no. Ina he oiaio ko keia poe, heaha la ka mea i haalele ole ai i ka hana a na haole, a imi kuokoa i ola no ka oiwi, e like me kekahi poe aloha aina e ae.
_______
UA KOMO AKU HE MAU MAKAI.
_______
I ka po Poakahi nei, hora 11:30 p.m., na komo aku elua makai kau lio iloko o ka hale o Mr. Walia makai o Kakaako, a hoala aku la i kona hiamoe, ua ala mai oia a ninau mai la, o@ i mawaho? owau no wahi a ka m@kai, a wehe aku la oia i ka puka, a ike aku la he mau makai kau lio.
Ua ninau koke ia aku o Walia e na makai i kekahi ninau i maopopo ole iaia, a oia keia:
O oe anei ka mea nana e hoolele nei i ke alii kao, ma ke ano he hoailona no kekahi hana ano nui makai nei o keia wahi?
Aole au i ike ia mea he ahi kao, a ua manao au he diabolo paha kela ahi ka@ a olua i ike ai.
Pane hou @ku la ka makai, alima po o ka iko ia ana, mai keia wahi ae e lele ana a kiekie iluna a haule aku i ke Alanui Moiwahine a i ke Alanui Moi i kahi wa Ina e poha, e ike ia ana na ahi like ole, ulaula, melemele, keokeo, hulu, a ahiahia, no ia hoailona ke kumu o k@mana hiki ana mai nei.
Pane hou aku la o Walia, aole loa he hana oia ano ma keia wahi a hoi aku la na makai. E-a, o ke ahi kao lele paha o ka Lewanuu, ke olinolino ala.
_______
NA POE I LAWE I KA HOOHIKI E LILO I KUPA NO KA REPUBALIKA HAWAII.
_______
Eia iho ka papa inoa o ka poe i lawe i ka hoohiki e lilo i kupa no ka Repubalika Hawaii a me kona Kumukanawai:
C. P. K. Kamoa, M. B. K. Rose, he mau Hawaii laua a elua, A. Juhanson, Finland, Wm. M. Smith British, H. L. Shaw, a me Robert S. Andrews, he poe Amerika lakou, Wm. Becker, August Spillner, he mau Kelemania laua, Emanuel Cordira, John Rodrigues, a me Emanuel Benerito, he poe Pukiki lakou a pau:
O keia ae la ka papa inoa i loaa ia makou, mai loko mai o ka nupepa Buletina o Aperila 16, i ke kaupaona ana iho, aole no i kaumaha, eia la ua mama loa.
O ka lunaikehala iloko o kela a me keia kanaka. Hawaii oiaio, oia ke mea nana e kuhikuhi i kana hana e hana ai, aole o ko hai manao e onoonou mai ai, a oia ka mea e kulike ai me ka olelo kaulana a Lunakanawai Li i olelo ai. “O ka pono ke hana ia a haule mai na Lani.” Nui no ke aho ou e Hawaii Imiloa, iloko o keia wa kupilikii e nee nei, oia ka nani.
_______
PUUAKA WAHA I KA I’O ILIO.
_______
Aperila 15, na ike ia kekahi manao e pili ana ma @ ano pahenehene i ka Luna Hooponopono o KA LEO a me KA OIAIO, a oia iho keia:
“Ae, ua maopopo loa ae la hoi ke kumu i “aimoku” ai, oia hoi, ua puu ka ka nuku i ka io ilio e kokua mau ia nei ma o ka hele kino maoli ana aku no ka e noi, a ua hewa ae hoi ka waha a me na maka, pau pu no me na lima a me na wawae. Pela paha, oia nae hoi ko makou lohe wale mai. Maikai no hoi na hoakaka, aohe nani aku a koe mai, ke hele la a “hi ka pa, hika malau.”
O keia ae la maluna oia na wahi olelo kohu kamalii a ua wahi bepe ai waiu nei, e haupa hele nei, a eia iho kahi ou e ua hoa nei i puu ai ko waha i ka io Ilio, a hoi no la e nahu ia oe; aole i Ka LEO a me KA OIAIO.
“Mai ke Aupuni mai, ua loaa mai i ka ahahui he umi mau keena noho ma ka pa Hoopae Limahana makai o Kakaako, eha keena nunui a eono keena liilii iho, me ka uku ole. Na ka ahahui i hoomaemae a hoomoeia me ka moena Pake, a i keia la e hoi nui aku ai he ehiku ohana n@ kai olaila. Oiai hoi, he nui a he lehulehu loa na poe o na ano lahuilikeole e noho nei makai o laila, ua ae pu mai no ke Aupuni e hoonohoia i elua mau makai no ka malama ana i ka maluhia e na ohana o na pio, aole no hoi ia lakou wale, aka ia pa holookoa no. Mahalo no i ke Aupuni.”
A ma keia, ua makaukau mau ka L. H., o KA LEO a me KA OIAIO e hoihoi hou aku i ka olelo maluna o ka poi hana inomai iaia.
I hewa no i ka lele mua,
I ka hooulu i ka la ino.
Aloha---e---a.
_______
PROF LIBORNIO.
_______
Ma ka mokumahu Australia o ka Poaono nei, i kau aku ai o Prof Libornio, ke alakai o ka Bana Lahui Hawaii Ponoi, no ka i@uka gula o Kaleponi ka pahu hopa.
Ua holo aku oia no kekahi hana manao ia nana e @na, a e hala ana iaia he mau la e luakaha ai i ke anu o Kaleponi alaila huli h@ mai.
He keonimana oiaio oia, he hi@- hiona waianuhea, a he kupa hoi @waena o ka @ahui Hawaii, e ukali ia kana huakai e na hoopomaikai ia he nui.
OIAIO OLE NO.
_______
I ka wa i holo aku ai o Kuhina Demo@a, ua nui ka wawa ia ua hopuia o Kakina, Bihopa, a me kekahi poe e ae, no ke kipe ana i kekahi mau hoa o ka Aha Senate o Amerika, a ua manao no hoi makou he kumu kekahi o keia olelo e manao ia aku ai he mea io paha kekahi iloko o keia olelo. Aka mahope o ke kali loihi ana i ka hooiaio ia o keia mea i haanui ia e kekahi poe a puni ke kulanakauhale, ua hoohoka hou ia no kakou. Aia no o Bihopa ke noho la i Kapalakiko, eia mai nei hoi o Kakina i Hawaii nei, aole i hopu ia, a eia no hoi o Emaluta me kakou, a pela aku, aole he mea hookahi i hopu ia e like me ka olelo. Heaha la ka waiwai o kakou na Hawaii, ke pupuahulu a puni wale i na olelo hoopunipuni. Ua makemake anei kakou e hooiaioi na wahahee a ka poe kuko a e puni wale i na hoopunipuni? Aole kakou e hoohupo a e hoopouli ia e na alakai i makapo a e hoao ana e hoola i na manaolana me ke kumu ole. E akahele kakou, a e malama i ka maluhia, a e hooikaika e ola ka noho ana ma ka hana a ma ka hoopono. E waiho ke kuko a me ka palaualelo, e like me kekahi poe e ike ia nei mawaho o na hale inu-kope o na pake a me ka poe inu-rama e noi hele ana i ka loaa a ka poe hana.
_______
EIA HOI HA LA.
_______
Ua hookaumaha ia makou i ka lohe ana mai i kekahi mau luna lawe nupepa o KA LEO, i ka olelo ana mai i ke kuhalahala o ka poe aloha aina i ka ike ole iho i na nuhou ehapai ana i na manaolana o ka aoao o ka lahui. He mea kaumaha, keia, no ka mea, he mea hiki ole ia makou ke helu wale aku no i na olelo hoolana manao me ke kumu ole. Ina ua nele kakou i na mea hou e hoihoi ai ka puuwai aloha aina, heaha aku la ka mea a makou e hanai aku ai i na hoakanaka? E hoopunipuni aku anei? E hoolaha aku anei i na olelo hoolaulea mana wa a mahope lilo he mea hookaumaha wale iho no ke ko ole ka mea ia olelo ia? Ua hoolaha aku makou i na olelo haanui ia mai e ku mai ana he elua mokukaua Beritania mai Kina mai, e like me ka wawa ia ana ae, aka, ke aneane nei e piha ka mahina, aole nae i hoea mai ua mau moku la. Hoolaha hou aku no makou i na lohe e hoihoi ia mai ana ke Kama’lii Kaiulani ma ka Arawa, a i ole e like me ka lohe ma kekahi moku kaua Beritania mai, mai Vanekouva mai, aka aole no i hiki mai, a i ko makou ninau ana aku i kekahi mea i pili i ke Aliiwahine Opio, ua oleloia mai hoi makou, me ka oiaio loa, aole oia e hoi hou mai ana i keia wa a kakou e manao nui aku nei, a e hooopunipuni ia nei, aka e hookuonoono loa iho ana Kona noho ana ma Enelani, a ua kauoha mai i kona luaui makuakane e holo aku a e noho pu laua malaila.
A no keia kuhalahala o na hoa heluhelu, ua hoopa mai na luna i ka hoolaha ole ia aku o na mea hou pili i ka pono a me ka pomaikai o ka aoao o ka lahui, a no ko makou nele i na lono oiaio e lawa ai keia makemake ua hoike mai la lakou i ko lakou lohe i keia mea hou, a oia keia:
Ua lohe hoi o Keanu, he luna lawe nupepa o KA LEO, he diekona o ka hoomanaae mare lehulehu mai a Kalauokalani mai, kekahi hoahanau o ka aoao hoole mare lehulehu o ka hoomana moremona no, i kona lohe mai a Diekona Wala mai, o ka hoomana Moremona hookahi no, e i ana: Ua hooholo mai nei na aupuni a pau o ke ao e haawiia ka noho moi o Hawaii i ke Aliiwahine Kaiulani. Aia la, ke ik pu iho la no kakou i keia lono ano @i, a e hauoli ana paha anei na luna nupepa, a me ka lehulehu, ak@ no makou, he kanalua ko makou i ka oiaio o keia olelo, ke ike ae la no oukou i kahi o keia nu@ou i hele mai ai.
Ua ane like keia me ka nuhou i hai ia mai ia makou e ko makou hoa pio e noho pu ana ma Kawa, oia hui ua olelo mai kana wahine, mai kekahi wahine e mai, ua olelo mai o Kuku Nui ia Kuku Uuku e hoihoi hou ia mai ana no kona kuleana a pau, a me ko ka ohana, a o kekahi hoi, ua kelegarapa ia aku nei a Ka Lae Hao, he olelo kauoha i ka mokukaua Royal Arthur, e holo koke mai no Honolulu, a hooko i ke kauoha a Kuku Nui, e hoihoi ae ia Kuku Uuku a ma kona kulana mua, a me kona lahui mau pono a pau. He aneane ekolu mahina o keia olelo i hooiaio-ia mai me na hooia he lehulehu wale, aka, eia no o Kuku Uuku ke noho mai nei e like me ka mea a kakou e ike nei a @ia no hoi kakou ke ake aku nei e loaa ka mea io, a ke apo wale nei no na@ i na olelo makani ano ole a hoolana manao kuhihewa. E noho malie kakou, a e hiki mai he ola nou e ka Hawaii, mai ka lani mai-ia, aole mai na olelo haku kuhihewa wale a kanaka.
_______
AOLE E HOOKUUIA.
_______
Ua hoouna ia mai hoi ka Loio Sneathers, kekahi loea kanawai o ke Kulanakauhale o Pittsburg, Amerika Huipuia, ma ke kauoha a Lunakanawai Sladge oia wahi, he kanaka i pi@i ia Major Seward, e noi mai i ke Aupuni Repubalika Hawaii, e hookuu aku iaia mai ka noho paahao ana ma Kawa no ke kipi. E noho ana oia a huli hoi aku ma ka Mariposa, me ka ae ole ia o kana noi e huikala ia o Seward malalo o na kumu e like me ia i ae ia no V. V. Ashford. Aloha no keia malihini a minamina wale kona hoi nele aku, a hoike aku i kona mea nana i hoouna mai, ua nele a ua uahoa no na mamo Karistiano e paa nei i ka mana aupuni o Hawaii, ma ko lakou hoole ana i keia noi, a he mea no hoi ia e hoolilo ai i keia mau hoaloha o Seward i enemi no lakou. He hana maikai ke aloha, a aole hoi i hoike kakou i ko ke Akua nani ma ka hoomauhala ana.
_______
KAU AHA KAAPUNI.
_______
Eia iho ka papa inoa o na jiure Hawaii, no ke Kau Kaapuni e wehe ia aku ana ma ka Poakahi Mei la 6:
W. Chung Hoon, J. Kuhia, J. Crowell, J. Paaniani, A. K. Kunuiakea, C. P. Kanakanui, J. Nalua, Hiram Kaaha, H. Kolomoku, Wm. McGurn, Peter Souza, C. B. Dwight, James L. Holt Jr., J. S. Kawewehi, J. W. Akana, W. K. Waiamau, John Baker, A. Kekai, John Wallace, C. L. Hopkins, D. L. Keliipio, J. Kanealoha, A@hi K. Akau, M. Keliiaa, C. A. Long, H. E. Cooke, J. Kapali, Kaohi, J. U. Kawainui, T. R. Mossman, A. Bishaw, A. Morris, M. P. Robinson, H. Kahalewai, J. N. Joseph, J. W. Mahelona.
_______
EIA HOU KEIA.
_______
“E ninau ana o Sir Thomas Esmonde aoao kue-Panela, Luna Ahaolelo o Enelani, no ka apana o Kerry, i ke aupuni i ka Poakahi ina paha ka Moiwahine Liliuokalani, o Hawaii, i hoopauia ke noho hoopaahao ia nei iloko o ka Hale Koa ma Honolulu, a ina he oiaio, aole ana anei ke aupuni Beritania e noi aku i na mana aupuni Hawaii e ae aku iaia e noho maloko o ka Hale’lii malalo o ke kiai ana a kekahi mea kiai.”
Ua hoopuka ae la kekahi nuhou tele@a@apa o @ana, o ka la 4 o Aperila, i keia hunehune maluna ae, a i ko makou lohe mua ana mai a S. Kaanaana mai, ua lilo keia mau wahi olelo uuku me kekahi mau olelo kohu kuahiwi ke kiekie a me kekoikoi. Aka, o keia wale ae la no, aole hou aku. E lilo ana @ao keia he mea hoonuinui, a alakai hoolana manao i kekahi poe, a pa aku la hoi i na le@ aloha aina, ua oi p@k@la loa aku la hoi mamua o ke kumu o keia olelo, oia ao la keia. Oia wale iho la no la aole hou aku. A ke ike ae la n@ kakou a pua, aohe he ano nui o na olelo a aohe hoi he hooiaio mai i na lono @ lauahea nei.
MAI KA MALU NIU MAI O PO-KA-I:
_______
Mamuli o ka oluolu a me ka lo komaikai o ko makou makamaka oiaio. Mr. Albert Kaleikau o ka malu lau niu o Po ka i, i ka ehukai o Waianae, i loaa mai ai ia makou kekahi mea hou makamaka hou loa a oia iho keia.
I kekahi la o ke Anahulu i hala a kula, ua holo aku o Makalii (k) maluna o kona waa i ka lawaia, oia hele ana no, o ke kuu loa ana-ia o ka waa i ka lepo a hiki wale i keia la.
Mamua ae o ke kaalo ana aku o ka la ma kela huli - o ka poepoe honua, na holo aku la o S. H. Kuhi @ huli, aole nae i loaa iki.
O ke kumu o keia poino ma ka hoomaopopo ana, oia no ka pa ikaika ana o ka makani mai ka Hikina Akau mai, a me he mea la, na puhi maoli ia no oia e ka makani.
Ua nalo keia makamaka ma kela kai kaulana o Malae, ma Waianae Oahu nei kahi hoi o Kahulupue i make @i, keiki a Kaopulupulu, ka mea nana ka olelo kaulana e mama e kuu keiki a pa na wawae i ke kai, no ke kai ka hoi ua aina a oia ka lilo o Oahu nei ia Keliiokahekili ka Aimoku o Maui.
Nolaila, e na kini o ka mea i hala e ak@ la, ua ko ka hoike a ka Buke Nui, o ka la o ka Haku, me he aihue ala ia i ka po, he mahu ke ola o ke kanaka i pu-a ae a nalo aku. Aloha ino oia i hele hookahi aku la maluna o na ili hualalai o ka moana kai lipolipo.
_______
HUI KULA O J. W. KUIKAHI
_______
Ma ka Makaainana o Aperila 15, i ike iho ai au i ka puu opala hana manu-a-a Kuke oia ka Kukahi ulu ahewa i manao ai, o kona lanakila ia, aka, oia kou huhewa, a ua nele maoli no oe, a akahi no a pau ko’u kuhihewa ia oe, oiai aole e hiki ia oe ke paio maluna o ke kumu olelo, a eia na hoakaka ana Ole kukahi--aole oe i hoike mai i ka la a me ka malama i hookahuli mua ia ai ke kumu kanawai o Hawaii nei, i ke au o Kalakaua I, i ka 1887.
Ole kulua--Aole hoi oe i hai mai i ka la, a me ka malama, a R. W. Wilikoki i kue mua loa ai i ka 1889.
Ole kukolu--Aole oe i hoike mai nei i na malama ma ka helu Hawaii i like na la, mai ka 28, 29, 30, a 31, a ka haole.
Ole kupau--Aole loa oe i pane pololei mai i ka’u mau ninau ia oe, ua nele loa, aole au i ike i kau haina, a no ia nele, ua kupono i’o no kou inoa ilaila, a eia oe ke lele aku nei i ole hope ekolu.
Ole kukahi--I ke au o Papa laua o Wakea--na kumu honua o Hawaii Kualiholiho i ke kapu, ua ike anei oe, o Hipa kane ka inoa o kekahi malama a lakou i helu ai ma ka helu Hawaii?
Ole kulua --I ke au o Keawenuiaumi a Liloa, ua ike anei oe o Bipi kane ka inoa o kekahi mahina a lakou i helu ai ma ka helu Hawaii?
Ole kupau--I ke au o Kamehameha I, ka Napoliana hoi o ko Hawaii Pae Aina--ke ki o ka maluhia, ua ike anei oe, a i ole o na elemakule e noho ala me oe, he helu Roma ko Hawaii nei ia mau la, ma ka kehau.
A o kou nele i na hooia kupono ma kou aoao, nolaila ua ike au, aole oe o ka hoa e kohu ai ke kakele ana o ke kahua loa, a ua manao a@ he mau hana hoopau manawa keia, oiai, aole loa au mau wehewehe naauao aua maluna o ke kumuhana au i hookahua ai i kino hi o kau ki-kaho ana.
Pau na ole-k@mo oe iloko o Huna, huna oe i ka oiaio, a huai mai oe i ka @el@.
Ma keia ua iawa wau me oe, oiai, eia n@ oe i ke kohola, aole i ke kai uli.
Ko’u Oiaio.
D. M. PUN@ Jr.
Keena o KA LEO a me KA OIAIO, Apr. 15, 1895.
KA HUAKAI I KA HOME.
_______
Laiku ka Moana malino ke kai.
_______
Na Kuhina elua o Hawaii.
_______
Ma ka oneki o ka Arawa.
_______
HE HOIKE NA KEKAHI EEPAKEKE.
_______
Ina paha he wahi pa lawaia Aku ka’u, ina ua hookapeke iki iho la hoi au ma ka aoao o ka moku, a ke kulia iho no hoi o ka laki, ina o ko’u malama malie no la hoi ia a pae mai i ka aina, manawalea mai au i ka poe pakaukau ia o Ulakoheo.
Mahope iho o ka lawa ana o ko’u nana ana i na mea nani o ka moana, hoi aku la au noloko o ko’u rumi, a o keia ka wa elua a’u i ike aku ai ia Kakina me Samu Demona e ku ana iluna o ka oneki, kahi hoi a na ohua a pau e holoholo ai imua a ihope.
E aahu ana kekahi o laua i kekahi kuka loihi hoopumehana o kahi anu, a e u kamailio ana laua no na mea e pili ana i ka Baneko o Bihopa ma Honolulu, a o kekahi hoi, me he ano hawanawana la i ka’u hoomaopopo aku, a ke ole au e lohe hewa, oia no na mea e pili ana i ke kumuhana hoohui aina, a maopopo ole aku la ia’u kekahi mau olelo a laua.
No ke ano kolokololio o ka makani, ua kii aku la au i ko’u wahi kuka mehana, e like me ko Kaleponi noho ana, a aahu iho la, a hele mai la au a he kapuai wale no ko makou mamao, kekahi me kekahi, akahi no au a ike pono aku aia he pahu kupua ke paa ia ana ma ka lima o kekahi o laua, a i uhi ia iho hoi a nalo e ke kuka loihi o ua mea la nona ka pahu kupua.
E pahaohao ana paha ko makou mau makamaka no keia pahu kupua, oia no kela bila gita o ka Hoikeike Nui o Kikako, ka alana hoi e molia ai i ka wahine hookalakupua o Kilauea.
Ua lilo keia wahi pahu me kona uhi ulaula mawaho i mea hoouluhua i ko’u noonoo a ke awihi lihi aku la au ilaila ua komo koke iloko o’u ka hoomanao, he ili bipi bulu paha no ka ohana bipi a Paka o Waimea.
Oiai makou e ku like ana me na kowa like ole, ua kani mai la ka bele o ka aina ahiahi, a o ko’u wa no hoi ia i hele aku ai no loko o ka rumi aina, kahi a na ohua Kapena e lehau ana, a o na Kuhina Hawaii elua hoi, hele ae la no hoi laua a noho iho la iluna o ko laua mau noho, a ke lohe nei hoi au i ka olelo ino o kekahi poe ohua no laua, no ko lakou hoihoi ole, a pela aku.
I ka’u hoomaopopo aku, o ka hapanui o lakou, he poe Pelekane wale no, ma ke ano o ka lakou kamailio ana, aohe o lakou ano hoihoi i ke aupuni repubalika, a oi loa aku hoi ke hookamailio ia ae ma ke ano hoohui aupuni.
Ia makou e hoopiha nei i ka waihona o ka opu moki ai, aia ko’u haka pono ana maluna o na Kuhina Hawaii elua, me ko’u nalu pu iho, aloha no hoi ka wa e noho Kuhina ana na kanaka Hawaii maoli no ko lakou aina hanau, he hiehie a me ke kulana kohukohu maoli no ko lakou ke nana aku.
E hee ana na pilaii o ko lakou mau aahu, a o ko lakou mau oiwi kino, he anoano a ilihia e ku ai i ka weliweli ma ka nana ana, aole hoi e like me keia ka moalaala a ku i ka hiehie ole. Aloha no paha ia au.
I ka pau ana o ko makou aina ahiahi, ua hoi aku la au no ko’u rumi, no ka hooluolu ana i ko’u kino, no ko ano maluhiluhi mai ke kumu o ko’u hoi koke, a oiai hoi au e wehe ana i kuu kuka pumehana, ua lohe kok@ aku la au i kekahi loo pila, e panapana ia ana e kekahi mauamaualima e kekahi mea, a manao ae la au, na kekahi poo kamalii pao ahi no paha o luna o ka A@a.
A no ka waiiwali maikai, a me ka @ui o kona @oo, na hiki ole loa i@o la ia’u ke hiamoe, a na ku a hoo@ikiuki maoli iho la au i ka mea @na @ hoohauwalaau nei i kuu hiamoe.