Ka Oiaio, Volume VII, Number 26, 30 August 1895 — Page 3

Ka Oiaio.

 

He Moolelo Hoonanea no Evalina, Ke Kukui Ulia o Dubelina, a me Harolana,

Mai ka @ Ekahi Mai. Ko lana @ noho kuahi wi @ a no ka lana mau ka @. Na Kona ui a me kona nani palena ole, i @ ka huhu @ o na @ hiuhiu a pau oloke o ka @, i @ e oluolu a hana ino ole wai ia lakou. I kona @ mai ai @ o ka puhaka o kona maukuahii e. Aia hoi, na kokolo mai I ka ohu a halii @ la @ wahi a pau @, kahi a lakou @ noho ana. @ mai la ua paka ui koikoi o Kula @  hoolana ana i @ o ka ili o ka honua. Ke kani nakolokolo wai ia hoi ka leo o ka hekili ma na paia lani a o na ahikao o ka o ka niia eia ia ke holoke nei io a ia nei me ku weliweli nui. E hoopilipa ana i ka hanu o na mea ola uhane a pau maluna o ka @. He mau kaho ika keia e hoike @ mai ana i kona mau hiohiona no na la e oiki mai ana. Ua malama ia ua keiki nei me ke kapa hulu o na manu a me na holoho onu. A pela iho la ke ano o kona malama ia aka i kona mau la opio a @ ki i kona nui ana. I ka piha ana o na makahiki ho elima @ kona hanau ia ana mai e kona luaui. Ua ao aku la kona makuahine iaia ma na ike a pau o keia noho ana. A pela hoi @ ke kau ana maluna o ka hokua o na lio ahiu, @ alualu ana i na holoholona, a me kona hoolilo ana i ko lakou huhu i mea oluolu. Ua ao pu no hoi oia ma ka ike hoohe kipuka ili, a ua hiki ke kae na ia oia ka loea o ke @ ula ili a me ka lui ole o ke akamai. A eia mau mea a pau, oia ke kona loani makahine i ao aku a iaia me ka @ nui. Me kona hoomaopopo pu no hoi e hoea mai ana, he manawa ma ia hope aku. A e lilo ana oia i kanaka nui a kaulana maloko o na ululaau mehanineha e Irelani. Ua @ ia oia i ka ike kaka pahi ka oo ihe, a me na mea a pau e @ ana i ka oihana kaua. A na ia mau haawina a kona niau luaui i haawi @ ai iaia i kona mau ia @. I hooi paumi aku i ka holo @ ana o ka ikaika huki o kona mau aakoko. Ua hookomo pu aku la kona makuahine i na olelo ao maikai iloko ona. E kokua i ka @ pilikia e maalo ana maloko o na ululaau, a e haawi aku i kona mau hoopakele ana malina oia poe, me ka @ aloha hoa kanaka. O keia mau haawina a pau a kona mau makua i haawi mai ai nana e malama. Oia kana i hoopaa iho ai, me ka moni ana i na huaolelo a pau i ao la e kona mau makua, me ka haule ole o kekahi kauoha mawaho. Aku, o kana mea oi loa aku o ka puuahele, o keia mau haawina a pau ana i @ ai. Oia no ke kau ana maluna o ke kua o na lio hihiu a pau e maalo ae ana mamua o kona alo. I kekahi ia, oiai oia e hooluolu ana iaia iho malalo o kekahi kumu laau niu. Nana i uhi aku i kona mau @ maluna o kekahi kula @ a akea hoi. Nona ka nui o na eka i ka ekolu a aole hoi ke mea nalowale i ka nana aku malalo o kona piau lau uliuli. A iaia e hoonanea ana i ka oluolu o @ ea huihui e pa mai ana mailuna mai o ua kumu laau la. Ua lohe aku la oia i ke pohapoha mai o na kapuai lio maluna o ka ili o ka honua. Me he mea la, e wawahi ia ana ka honua e na kapaai kaumana o keia mea e holo mai nei. Me kona eleu nui, na lekei aku la oia a kau iluna o ka hokua o kona @ e ke ana. Me ka nana pono ana aku i keia mea halulu e nee mai nei ma kona @. A i kona @ pono ana aku @ kona mau maka, a e hoolohe ana kona mau pepeiao. Aia hoi, ike aku la oia i kekahi ia hulupala makuahine me kana keiki e pili pu ana ma kona aoao hema. E kuupau mai ana i ke holo @ ka puahi nui, ma kahi he mau anana wale no ke kaawale mai a lalu aku e pee nei. Me ko laua ike ole mai iaia, a @ ka palanehe i oi aku mamaoa o @ punikoko. Pela oia i lele aku ai me ka mana nui, a o-u ana iluna o ke kua e ka lio makuahine. A o keia hui ka wa ana o ahai aku @ iaia iloko o ka nihipea o na ululaau. E pii ana ma na pali kuhoho, e hiki ole ai i kekahi niea ola ke pakele. A e iho ana ilalo o na oawawa hononu a kupono ole no ka helemaalahi ana. Oiai hoi ka inaina e hekau ana maluna o ua lio ahui la, a me kana keiki e pili pu nei ma kona aoao i na wa a pau. He elua pule a oi kona kau ana maluna o kona kua, me ka @ ole o kona mau lihilihi maka. A aia hoi ka maluhiluhi nui ke hookokoke mai la maluna o kona kino. A i hakalia wale no i ka loaa o ka wa kupono ana e ike au na ano kanahai iki mai kona inaina.

 

Ka Makai Kiu Lau Omaomao @

He mea oiaio, ua loaa aku no ko lio, a me ua pouo hololio no a pau, a oia ka ka elele i hoihoi mai ai imua o kona haku. I kela wa, aia ka aipuupuu a me @ aialo ke liuliu ala i ka lakou mau mea ai, oiai, ke aneane aku la e huli ka la ma kela huli o @ honua. I ka makaukau ana, ua naue aku la lakou a pau e paina, o oia kana i ninau aku ai ia leke, i na paha ke waina kekahi o lakou, ua pane mai la o Ieke, ae, he waina no. Pane hou aku la keia, he mea maikai no ka waina, ke hoooumehana la o ke ahi, a ke inu ae aole he kenakeana, elike me ka’u e haawi mau ai ia oe, oiai kou mau la keiki. Pane aku la o Ieke, i na pela e hele oe e kuhikuhi i ke ano o ka hana ana, a ai aku hoi kakou, ae aku la hoi keia, a hele aku la hoi kei no kapuahi, ua hapai ia aku la ka pahu waina a hiki malaila, a ninini ia aku la iloko o ka ipuhao keleawe, no ka paila ana. E hoomauao oe e kuu makamaka heluhelu, o keia mau hana a ka Makai Kiu e hoolauwili nei, ua makemake oia e loaa ka wa kupono e hookomo ai i kana laau hoomalule kino, aole hoi no ka paila ana i ka waipa. I ka holo pono ana o kona ma komake, ua kauoha aku la oia i na kuene, e hapai aku i waina i paila ia, a e hookomo aku iloko o na ipu dala, a lane aku no ka rumi aina. Ua hooko aku ia kuene i keia leo kauoha, a @ aia na ipu waina ke ku ala iluna o ke pakaukau, a hoomaka iho la lakou a pau e ai, me ka inu pu ana i ka waina. Ia lakou no e ai ana. aia hoi, ua hoomaka, mai la na mea a pau ohi-e ka olelo, oiai ke ooki mai la ka ona o ka waina ia lakou a pau. He hookai hora maia hope iho, ua pau loa iho la ua poe powa nei i ka ona, a haule aku la ilalo moe mahe i ke kai o ko haku, ahoe ike ae i ka mea e hana ia ana maluna o lakou. Me ka eleu, a me ka hikiwawe i loaa i ka Makai Kiu Lau Omaomao elike me kona ruia mau, ua wehe ae ia oia i kana mau hao @ wakawaka a hoopaa aku la i na @ a me ha wawae o na poe powa a pau loa. me ke koe ole o kekalii i lakou. I wa paa nio aua o na powa, ua ioike koke aku la oia ma kekahi loailona, elike me kaua kauoha i ka puali koa, ma ka hoolele ana i keahi kao. He mea oiaio, ua ike koke aku la ka puali koa i ke ahi kao i ka oili pulelo ana ae no ekolu manawi iloko o ka lewa nuu, aka, aole i maopopo ia lakou ka liona o ka hoaiiona, beaha ia kona ano. Aka ia lakou no e @ ana, ne ka haawalaau ana, ua hoea koke mai la o Henele Roe, mai kana @, a hoolele koke ae ia i kana ahi kao, no elima manawa, oiai ua ike oia i ke ahi kao, a ua maopopo ana o Lau Omaomao noia. I ke kuu ana iho o kaua iuau ahi kao, na ike hou aku la lakou a pau i ka lele hou ana ae o ke ahi kau @ lakou na wai hooluu like loa me ko ke anuenue, no ehiku manawa. Roko no oia wa hookahi no, ua panai aku la o Henele Boe i ka paie, ma o kana ahi kaola no eiwa nanawa o kona ho @ ana. I ka pao ana @ aku la oia i ke alakiu o na puali oa o ka ho ke a ka Makai Kiu Lau Omaomao keia wa, ua paa pio na poe powa @, a na kauohi @ ai ola e nee awiwi aku kakou imua i keia wa, no ka lawe @ mai i na powa. Mamuli o keia hoike a Henele Boe, ua kauoha koke ia aku la ka mali koa, e nee aku no maa me ka owiwi me ka hiki ia lakou. Ia lakou e nee aku nei, ana hoi, pa ike hou ia aka la ka lele hou ana ae o ka ahi kao no ekolu manawa a pau iho la. Ua panai aku la no hui o Helene Boe, he pane ma ko lakou aoao, no elua manawe no ka ae ana aku i ka makemake o ka Makai Kiu i kauona mai ai. I ka pau ana, au pane hou aku a ona i ke alakai o na puali koa, o kekahi  kauoha a ka Makai Kiu, e hoouna koke ia aku i le kulanakauhale i mau elele e hoike aku i ka lohe pa paa pio o leke a me kona poe a pau meia. He mea oiaio, na hookoia keia @, a na lakou hoi i hoike aku i ka lohe ua paa pio hou o Ieke a me kona poe a pau, a o ka puali koa hoi, ua hoomau aku no ko lakou nee ana no mua, a hiki i ka oui ana me ka Makai Kiu Lau Omaomao. I na puali koa i hiki aku ai, ua ike aku la lakou i na poe powa e ihu alala kukui ana i ka honua, me he ala ua lele loa ke ea o Olepau. Ma ka uiu mahiehie o ka hauol o na koa, ua haawi ae la lakou he mau leo huro no ekolu manawa, no ka hoomaikai ana aku i ka Makai Kiu. Mamuli o ka ne’i, nakolo o keia mau leo ikuwa o na koa, i hoopaiwa ae i na poe powa nei, a i ka puoho ana ae, aia hoi ua paa na lima a me na wawae i ka hao umii niho wakawaka a ka Makai Kiu Lau Omaomao. I kela wa, ua pane aku la o Ieke me ka leo kalakala o ka mea i piha i ka inaina, i na e loaa iaa he wa e lanakila hou ai ma keia hope aku e make, keke no oe iau, iloko o ka imo ana a maka, e kona kanaka hohe wale. Aole i pane aku ka Makai Kiu i keia olelo, oiai, aohe waiwai he pua lelehua wale no ia mau olele, aka ua kauoha aku oia i ke alakai o na puali koa e lawe koke aku ia lakou a pau no ke kulanakauhale, a hoepaa aku no ka halepaahaa. He mea oiaio, ua pai aku la ka oolea o na alii koa i ua poe powa ala, a ka’i ahuluhulu ia aku ia i ka ala, ke aho o na ilio metala ole. O ka manawa a lakou i haaleio aku ai i ke kahuu hoolulu o na pewa, o ka hora 7 ponoi noia oia ahiahi. Ia lakou e hoi nei no ke kulanakauhale, na ike aku la lakou i na ahi kao he lehulehu wale, e lele ana ma kela wahi keia wahi a puni ke kaona. A ua panai aku hoi o Henele Boe he pane ana i kela a me keia ahi kao pakalu a iloko oia wa hookahi no, ua noi aku oi @ i na luna iupuni, e hoomalamalama ia ko lakou alohele me na kukui. Ha inea oiaia, ua hooko ia kana kanaoha, ke hele ala ke kulanakauhale a kauluwela i ka malamalama o na kukui, o ka hele ia a komo loko o ka ululaau. I ka hora 12 ponoi oia po, ua @ aku la lakou iloko o ke kulanakahuale, a i ka hora 2 hoi o ka piliua o ke ao, ko lakou hiki ana i ka halepaahao me ka lakou poe pio, a kaa aku la na mo a pau maalo o ka ke ai puni hoomalo ana.

 

He Moolelo Kaao @ no Laukaieie

 

Ke Kino Kamahao @ o ka Punohu Ua-koko

 

Ke Kahulileol’a o @ Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Ma Keia mea, ua hoolauna aku o makanikoeoe me ke alii nona ka mokupuni o @ oia hoi kela nano o Keaolele, oiai, ua hoopuni nou ne ia ke kai elike me knoa ano mau ia Nikoa. A ua noho iho la ua mea a pau me ka hoolohe i na olelo a pau a @. Mahope @ o na ho launa kamaihe ana a Makanikeoe me Keaolele ma ke ano kupua noia aina me ka @, ua @ ia na mea ai a pau. mai loko niai o ke kai. A o na mea ai, maoli o ka aina, mai luna mai noia o keia aina kanahao, oia o Ulukaa, i @ o Kanehunamoku. Ua pokole loa kamanawa i hoomakaukau ia ai na mea a pau mamoli o ka eleu o na poe lawelawe malalo o keia mano ahi o @ e like no me ko lakou eleu, @ no hoi ko ka lewa lani poe. Ua hiki koke @ la kela manu @ o @ me na mei ai a @ mai ka lewa mai, a i ka hui pu ana o na lako ai o ka moana me ko luna mai o ka lewe, aole o kana mai o ka nani o keia mau mea ai a pau. Nolaila e hoomanao ae kaua e ka mea holohelu aole ananei no na manu i lawe ia Elia mai na mana kahikolu mai, ka mea i nana ole ia e ka lima o ke kanaka, pela no keia moolelo. I ka wa i pahola ia ai keia pawaaina nui @ Nihoa ua noike pau na kupueu o ka moana a me ka aina nei a me ka lewa, ana i loko i keia mau kupaa like ole, aia hoi, oa maalo ae ma na maka o Laukaieie me aka kinowailua ala ko ano o kekani mea kino i oi aku o ka ui a me ka nani mamua @ a nalowale koke mai kona mau maka aku.

 

Nu Hou Kuloko

E kuai ia ana ua aiea @ o ke Aupuni ma Aina Hou. Ua lilo is George@ ana i ka hale hou o Harry Von Holt. Ua hoi mai ka @ mai Kapaa me hookahi ehua, me ka hoopae ole aku i kana @ i lawa aku ne. He nui ka pilikia, e lohe ia nei o ke aupuni ka o ni mai o ua loaa a no ka nui hewahewa hei o na hio. Ke kue nei na. Hawaii o ka Hui Hawaii Republika i ka manao huikala i ka pee pio aloha aina. Aole hei mai hou i hu ae i keia mau la. Ua maemae ke kuianakauhele a eia no ke @ nei ka hoomalu. Eia ke Kuai hoemi nei ka Hale Kuai lole o Egana ma Alanui Papu. Ua lilo ka nani he mea ole i ka emi o ke kumukuai. Ke kaheawai iho la no ia a na Pukiki kane, wahine a me na keiki. Ua hopu ia kekahi Pake kanaka makua eelua mau keiki opiopio no ke @ a na lawe ia aku e laua no ka @. I nehinei i hu mai a ka mokupea L.C. @. Ua huli hoi hou mai nei o Kauka @ ohana, a eia lakou me na kino oluolu ma Honolulu mei i keia @ la maluna mai o ka moku S.G. Waila. He 35,000 oke kopaa haekaeka e @ makaukau nei nia ka Hale @ ka Hui @ ka @ aku no @ e hoomaemae @. @. Piha kui ae ma kai o ka Uapo i ka @ ho’aloha me na makamaka, i ka wa i @ ia mae ni ko lakou makamaka maikai, Wife Giliki, @ ia aka nei @ Kalepa Kakela, no Kapa’akiko. Ke hoolaha nei o Kauka Laukele he mea pono e ao ia na wahine poe kaliu malama mai. He manao @ keia a he kupono no a @. Ina e loaa hou ole ana kekahi o na kuia o keia ano ma’i a hala neia pule, alaila, e pau ana na moku pili aina o kakou i ka niau aku ma ko akou awa maa mau i keia Poakahi ho. Ua ku mai ka mokumahu Marioosa i keia kakahiaka mai @ mai, a mahope o ka wa pokole ia holo loa aku oia no @, ne ka hoolauna ole ana me ko uka nei, a lawe ole ana ina onua. Ua lukuia na @ ma Kina, pela no ina Madugaseka, a me na wahi he lehulehu o ae, o ke kumu o keia, mamuli no ia’o ka ike ia he poe konio @ lawelawe i na hana a Kaikera a @ i ka hana a ke kumu Maikai Ua ike ia ia mea. Eia na keiki hoehoe waapa o Kauapo ke liuliu mai nei i keia mau ahi ahi i na Pila me na leo pu, no ke kukulu ana i mau hui himeui no keia mau po mahina aku. That gudi @. O ka la 6 ae o ke’a @ a ka la e ku mai ai o ka mokumaliu Rio Janeiro, ma kana huakai hele mai Kina a @ makala ia ka lauoa ana me na moku mai keia aoao mai. E wehe hou ana ka haua aupuni i ko lakou paaui Puhiohe ana ma ka Ema Kuea i keia anina Poakahi @ mai ko lakou @ hoomalu he hookahi mahina. E hoomanao e na @ ma ka Poakahi Poalua, a me ka Poakolu o keia pale ae, e kuai aku ai nu i keia mau Waiwaima ua. @ O ka hui @ [rest of column unreadable] Lole hou loa o na ano a pau ma kahi o Egana. He kane a he wahine kai hopu ia e  Kaapa no ke kuai waiona, me ka laikini ole. Ua hopu ia kukahi mau Pake eli ma ilo ka hookuli i ke kiloi i ke ino i keia ua ma ka Palama ma ka’i iho o ke alanu Liliha. He kuu ka mai ahulau i Hawaii nei i ka M.H. 1804. no ka nui o ka make na hiki ole ke @. Ua hopu ia o Hanale Kukana no ka hana a meike kuai okolehao e Kaap Ua hiki no. Ua @ aku ka moku S.N. Caslie e Kanikela Mills me ka iaopala hooia he olu maikai ko na mea a pau o ka moku. Ua hopu ia o Pomela, he wahine e noho nei ma Niolopa no ke kuai wai ona. Nunui ka ino, a he paahao ikau ka hope. Mamuli o ka hu ana ae nei ka ma’i ehulau, ua hooholoia aole e wehe ia ke kula Sana Lui i ka la 1 o @ ae nei. E huli hoi hou mai ana o Maka @, e hoike hakaepa @, e pili na ia @ a me Johnson i oi poho ia mai nei ke aupuni Ha aii. Ko hoolaha nei ke aupuni i ka poe palaina puna, e koho mai no ke kukulu ana i papahele puna eleele no ka makeke, ma kekahi wahi, i kahe @ ka wai. He Kuai Hoopoho Nui Lua Ole @ ka Halekuai, HEIAU o na PAKINI, e ku nei ma ke Alanu Papu, Helu 519 no 30 la. E kipa mai e na makamaka i ike pono oukou i ka makepono o na mea kuai, a ne omio o ka u e hoolaha aku nei. Mamuli o ka loaa ana aku nei o ka hoohanohan a ke @ ia ke kahunapule ma Molokai, oia hoi, kona lilo aia he luna Pa Aupani no na holoholona komohewa ua manao makou ua manaka Pule a Manase e loaa kekahi Aupuni maema, a ua manalo na kalokalo ana a ia kaula i na lani, ma keia hanohano nui i loaa i keia Levi i Levi ia. Ma ka la 2 o Sepatemaba e loaa ai ko’u Laikini Kauka Lapaau ma’i kolela, mai ke Aupuni Repubarika mai, a ke hoike aku nei au imua o ke akea ua hiki loa ia’u ke hoola aku i ka poe a pau i loaa i ka ma’i kolela o na kumukuai kiekie i kau ia mai maluna o oukon e na @ o keia kulanakauhale. @ o ka loaa ana ia oukou o na waiwai a oukou e makemake ana @ o ua kumukuai, a ma keia ano, na ola oe ke kipa mai maloko o kou Halekuai nei mai ia la aku. He 30 wale no la o keia @ ma’i kolela ou e mana ai, @ ke kuno aku nei au ia oukou a pau @ hele koke mai iloko a keia mau la, i loaa ai ia oukou ka laau lapaau kupono o na kumukuai haahaa au e kuai ai i keia mua la. M.G. Silv. Alanui Papu Helu 519. Ua hookuaia na ohoa o ka mokumahu @, i hoopaa ia ma Kaha kaaulana, i nehiwehi, a ua kau aku nei lakou ma ke Kilauea Hou no ua @ ma na moku nui e aku @ ka @ Paia 14: L. @ 31: Ewa, @

E loaa ana he Eono HAI NAKA MANUAHI, i ka mea e piha ai o kela a me keia 10 poe i komo a kuai maloko o ka HALEKUAI HEIAU o na Paikini, e ku nei ma ALANUI PAPU, Helu 519, ma ka POAONO apau o ka malama o Septatemba. No ka manawa KUAI HOOPOHO wale no keia. Mai poina i keia e na makamaka.

E kipa nui ae e na maka maka  e kuai i na kamaa aulii ma kahi o Makanani, alanui Papu he oluolu ke ku kumukuai. Ke waiho nei kekahi poe i ka ai ana i ka poi, mamuli o ka ao, he kumu loaa ia i ka ma’i kelela, ma o ka hoowali ia ae, a no ka loli ana paha. No na hana hewa a na lahui liilii e koi ia ana lakou e uku poho a e lawe wale ia ana ko lakou mau pono, aka ina i ae na na lahui naauao na hana ino a pakaha wale, he mea okea loa ia. Ua hoopii ia o John @ no ka hoeha ana i ka wahine manuahi lua pela oia i na dala he $ 23.00, a Poaha oia e hookolokolo ia ai, no ia hewa, na nahu ia ka ihu o ka wahine, malu ia na papalina, pai ia ka wana, a pakeie ke @, mai lele a ke Fauka i lapaau ia @.

 

Mau Hale Hoolimalima. Kihio Alanui Moiwahioe a me Kawaihao @ Mr. J.W. Kaikainahaole

Ke kono ia aku nei na hoaloha a ane na makamaka, ka poe hoi e ake ina e loaa na Home oloola no ka ola kino ma ka noho ana. E. kina mai ma kahi o Mr. J.W. Kaikainahaole, Kihi o Alanui Moiwahine a me Kawaiahao. He oluolu ka uku ma ke kuka ana, he waipahe hoi na huaolelo ke i ke aloha. E kipa mai e ike pono i na hale e ku nei, ua hamama ka paka i na la a pau. E ike i kakou hoa kanaka, mai kipa hewa ke aloha i ka mea leo ole. Ko oukou hoaloha. J.W. Kaikainahaole. Kawaiaao Augate 21, 1895. @

 

Hale Kuai Lako Lole Kane L.D. Timmons. Hale Hou Kihi Alanui Papu A Me Beritania

Ua wehe ae la oia i kekahi Lako Lole o na Kane, piha a i wae ia ana a pahola aku nei imua o ka lehulehu no ua kumukuai haahaa loa e loaa na. Aahu piha o na kane, Na Palule emi loa, Na pale ili emi loa, Na Leiai o na ano lehulehu, He mau Paa Lole Piha no $10.00 kekahi i kupono e ma kaikai mua ia mamua o ke kuai ana i kau wahi e aku. Kakiui maikai a emi loa July 15 1895. @

 

Laau Bama Kunu, Logan,

 

@[ article unreadable]