Ka Oiaio, Volume VII, Number 52, 21 February 1896 Edition 03 — Page 1
This text was transcribed by: | Tiffany Cabos |
This work is dedicated to: | Rocky Racoma |
Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/
Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.
NUPEPA KA OIAIO
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI O AINA"
HONOLULU FEB. 21, @95
BUKE VII
HE MOOLELO HOONANEA
EVALINA,
KE KUKUI
U@ D@
-A ME-
HAROLANA,
A O KE ALOHA KAKIA I KA
IWI.
(Hooluni@ia no Ka Leo)
A oia hoi ka wi @ ma'a o ke kahu h@nai o @ ana ipo aloha, a elike me ke ano @ o @ ma@ua makee i ke keiki.
Pela oia i hui ae ai me ka mea a kana hanai aloha i hooniponipo ai.
Oiai hoi ka ula ohelohelo e hai-amu ana ma kona mau papalina, me he uakoko la e hoopuni ana i kona kino.
Me ka hookaulua ole iho pane mai la oia imua o Harolana me ke-ia mau ol@lo hooniua puuwai:
Ua hoopomaikai nui ia niau au ma ka hoopokeie ia ana mai o ko'u luhi, ma ka hoii kino maoli ana aku ia oe.
Ma na wahi a pau e hiki ai ia'u ke imi elike me na kuhikuhi a ka po ia' n@ e ka opio puuwai wiwo ole.
A o'kou hiki kino ana mai nei, a hana oe i kekahi hana pookela loa, oia auanei ka inea nana e hooi loa aku i ko'u haboli.
E lilo ana na hana pale i kou ola, i mea @a'u e hoopahaohao ai, no ka mea nohe mea i hanau ia ma ke ano kino maoli elike me kou.
E pake'e inai ka maiuu mai o ke ia mau holoholona e waiho mokaki mai la inao.
A hopu mai la oia ma na lima o ka opio, a lululima pu iho la laua @ke oh@hia nui.
O ka ulaweo e aai la maluna o na helehelena o ua keiki la o ke kua-hiwi.
A me kona kulana kilakila pu hoi, he u@ mea ia na @ kahu ha-nai la e hakoko la iloko o kona wai-hona noonoo.
Aka, ua kukali iho la oia a loaa ka wa kupono, alaila hoopuka aku oia i kona manao. I keia wa i haalele iho ai lakou i na anuu o ke alapii, a kamoe aku la lakou noloko o ka rumi aina ka-hi a ka ui Evalina i manao ai, oia kahi kupono no ke kamakamailie ana.
No kona manao o ka maluhiluhi a me ka polo@i, oia kahi kupono e hoona@u ia ai ia mau inoa.
Aole i hookaulua ka ui Evalina i ka hooinakaukau ana i na mea ai, a elike me kona eleu, pela i makau-kau koke aiaa mea ai iluna o ka papaaina.
A oia hoi kana i kono koke aku ai, e ai lakou me ka laua malihini i kipa mai.
A oia ko lokou manawa i hooko koke iho ai ia apana hana me ke hookaulua ole.
I waena o ka lakou ai ana, ua kaa mua mai la na ka ui Evalina ka ninau ana i ka malihini:
Aole anei oe i eha i keia hakoko ana mai nei au me kela poe holoho-lona, na kiai hoi o keia wahi.
Ua pane aku la oia i kana aloha me na minoaka hoo@e ana ma ko-na mau helehelena i kipehi ia a eha loko i na manao kupilikii o ke alo-ha, i ka pane ana mai:
Aole au i hoopoino ia e ko lakou mau maiuu ooi, a me ko lakou mau niho weliweli, waena o ko lakou huikau nui o ka uluaoa e hou hele ana i o a ia nei.
A oi@i hoi au e ku hookahi ana e hakoko no ka make a me ke ola no ko'u pakele mai a lakou mai.
Aka, e nai aku nae au me ka hu@ na ole, ua menemene nui au i ka hookau ana aku i na haawina eha-eha o ka make maluna o kela poe kiai makaala e waiho mai la mao me ko lakou mau kino puanuanu, ua hala ka hanu. Aole nae e hiki ia'u ke pale ae i ke kau ana aku o ko'u lima malu-na o lakou.
No ka mea, in a waa e haoa ana pela, aole e loaa ia'u ke ola a hala-wai pu kaua he maka a he maka.
Na keia mau huaolelo a kana aloha i pane aku la i kaomi iho i na manao e ooloku mau ana iloko o kona houpo, a mao ae la na ma-nao e @hiwai ana iloko.
Me kona maoli iho no, aole loa hookahi mea e nele kona halawai me na uha o ka pilikia i kona wa e hakaka ai me kona mau enemi.
Ua hoomau ia na kike kamailio ana mawaena o lakou a hiki i kona maona ana.
I ka p@ nana o kana ai ana, au hoi aku la lakou maloko o ka @mi nui o ka halealii o ua nohea la no-na keia lokomaikai ana i hoo@ iho la mamua iho.
A iwaena o ka lakou: mau kukai olelo ana, i haalele mai ai ke kahu hanai o au Evalina la ia laua e no-ho kokoolua.
No ka hele ana e @na pono i ko-na mau kiai e waiho make ana a e mauliawa ana hoi kekahi poe no ko iakou mau aho hope loa.
A o kekahi poe hoi, ua pau na 3-u i ka hainai, a e uwe ana iloko o ka ehaeha nui, mamuli o keia mau ulia o ka poino maluna o la-kou.
Ua lilo keia i mea hoehaeha i kona manao, aka, elike me kana i olelo mua aku ai, aole oia e pelu-kua mahope o kana mea i kama@-lio ai, a oia hoi keia ana e ike nei.
Mahope iho o ka pau ana o kana nana ana, huli ae la oia a hoi hou aku la no loko o ka rumi, kahi hoi o kana hanai a me kana aloha lua-lai pu ana.
Komo aku la oia ma kekahi ru-mi okoa, mai kekahi a rumi ae a kana mau keika e hoolai ana.
Aole laua ike mai iaia, no ka mea he mea noano e aku paha hoi ia i ko laua mau manao, elike hoi me na kaana kamailio mau ana o na ipo i ka ipo.
O ko laua noho kokoolua ana o laua wale iho no, he noike ao mau ia, aia na manao wela ke kikoni alapine la iloko o ko laua mau puuwai pakahi.
A mamuli hoi oia mea, i ninau aku ai o Evalina ia Harolana me keia mau huaolelo e ku ai i ka i-@ a loko.
Ano, i keia inau sekona o ko ka-ua noho mehameha ana iloko o ke-ia rumi, eia wau ke hoonuu nei i ka oao o kou mau heleheiena.
Elike me ka inu ana o ke kanaka hele a hae kona puu i ka ono a ka wai, pela hoi ae e noko hookina nei i ka inu ana i kou mau hiona nani, me he Uakoko la e kahei ana ma kona mau aoao a pau.
M@ @ kana hui mua loa ana, a hiki @ @ i keia po, au like na ho-ra a me na la a kaua i kaawale ai me he mau makahiki lehulehu le a maalo ae ana mamua o kuu alo.
Aka, mai manao nae oe, e hoeha-eha aku ana au i kou lunaikehala aole loa peia.
No ka mea, he nui oe na'u i na wa a pau, a hiki i ka hopena o ko kaua mau la.
Ano, ua haawi ia mai nei i mana wa no kaua e noonoo iho ai kaua keia manawa, mamuli o ka waiho ana mai o ko kaua makua hanai ia la kaua me ka pane leo ole.
O keia mau olelo a ka ui Evalina i hoopuka aku ai imua o Haolana, ua like ia me he kepa e houhou ana i kona aoao.
No ka mea, ua komo pololei aku la ia iloko ona, me he poka kiia la e waele ana i kona alahele mamua, me ka hookaula ole iho ia manawa.
Oia hoi kana i olelo aku ai i kana aloha i keia mau huaolelo, e hoa-noe ai i ko Ewalina noonoo:
Ke hoomaopopo nei au, ma ka nana ae maloko o na paia o kou home nei, ua lawa a kuonoono kou noho aua, aohe hoi he mea nana e hoopilikia i na wa a pau au i ma-kemake ai.
No ka mea, nou oluna, nou olalo, aole hoi he noho hoopili wale, elike me kau e ike mai la ia'u.
A oia ka'u e mihi nei, no ko'u ae ana mai e lawe i na kaana ana a ke aloha malalo ou, me ko'u ike ole i kou mau poopoo i oi aku ka nani a me ka maemae, mamua o kahi pupupu hale noho kuahiwi o kau aloha nei, a ko'u mau makua hoi e kau mai la na maka o ko'u hoi aku.
He oiaie, o ke aloha ka mea nana i hookuewa like ia kaua maluna o kela kahua one kanaka ole. Hookahi no kanaka, oia ka kaua mau olelo hoopaa, me he maa pahi-kaua la ia e kau pale ana i ka kaua mau olelo hoohiki a ke ike nei ka-ua, o keia paha ka hooko ana o ua mau olelo la, me he herita p@a la mawaena o ko kana no @o ana.
Nolaila, e hoomanao oe aohe au mea e hopohopo ai maloko o na pa-ia o keia hale, nou oluna a me lalo aohe he konohiki e hookoikoi aku i kona leo maluna ou.
I na oe e olelo mai, o ko kaua wa keia e komo ae ai iloko o au upiki ana o ka huluhulu moo kehau o Milolii, i hakalia ia oe, he hoeko wale aku no ka'u.
Oiai, ua hele mai la o loko o kuu puuwai a wela ia oe, i koo hoapaa-pa mai i ka ua kupono a ka Eha-koni e koi ao nei ia loko.
Mamua o ko'u hoopau ana i kau kamailio ana aku ia oe, aole anei oe e ae mai ana i ko'u manao, elike me ka'u i hai aku la ia oe.
I ka wa i hoopau ae ai oia i kana mau kamailio ana, aia, hoi, ua pane koke aku la o Harolana imua o ka-na aloha me keia mau olelo hooni-ua puuwai i ka i ana aku.
He oiaio, o ke aloha he momoku ahi ia nana e hoopau i kokahi ma-hinaai maikai a maemae, a lilo i mea neoneo maluna o ka leno i hooulu ia ai na mea kanu punahele a ka Ona nona ia mala ai i hooneo-neo.
Pela hoi ko kaua mau manao la-pa-ku e oni mau nei iloko o kela a me keia sekona, me ke akena@e la-we ae a ai hoonuu iho i ka mea i loaa imua o ka maka.
Aole anei e hiki i kou oluolu, i hoomanawanui iho ka ono w@ a ka wa kupono, alaila, kii iho no kuhi aohe mea e pa ai i ka leo.
O ko kaua pulale koke ana i ka ike a ka maka, elike me ke@, he mea naha ia e komo mai ai na ma-nao kanalua o kou kahu hanui no'u, a hoole i ka kaua mea i makemake ai, elike me kau e lia nei.
No ka mea, ua waiho ia mai nei kaua e noho kokoolua wale iho no o kaua, i mea e ike ia ai ko, kaua mau manao no kaua iho, a i mao-popo ai hoi, he mau mea kaua i mae lama i ka maluhia.
I ka pau ana ae o na hakukoi kamailio ana mawaena o laua, au noho hamau iho la laua iloko oia mau minute, me ka pane leo ole, a oia hoi ka wa i hoea mai o ko laua makua hanai mai kana wahi i heie ai, oia kaua i pane mai ai me ka olu waipa@.
Ua lohe au i na hamumu kamai-lio aua mawaena o olua iho, a ua komo paha iloko o olua na manao kanalua, e huhu aku ana ao ia olua, aole loa pela.
Ua hookuu aku au ia olua e hana elike mo ko olua makemake, a aohe luna kanawai nana e kaupalena ko olua mau manao.
Elike me ka'u i hoike aku ai ia olua, ua pomaikai au mamuli e kou hoea koke ana mai i ka wa kupono mamua hoi o ko'u hele auwana ana mao a maanei e huli ai i ka mea a ka po i anoi ai i hoapili a i kokoo-iua hoi no kou noho mehameha ana ma keia ao.
Nolaila mai hopohopo olua no'u, no ka mea, ua ae aku au i na mea a pau e hana ia me ko'u k@e ole aku.
I ka wa i p@u ai o kana kamailio ana, o kona wa no ia ia na'o aku ai me ko laua ike ole, a@a la oia m@-hea kahi i nalowa@e honua aku ai.
Ma keia wahi, ke ike ae la no ka-ua e ka mea heluhelu, i na olelo maikaua ke kahu hanai o Evalina, e apono ana i na mea a pau, i na no ka pono, ai ole no ka hewa paha ia mau mea, nana e keakea i ko laua makemake.
A oia hoi ka Evalina i nane aku ai i kona kokoolua, me keia mau huaolelo ku i ka i-i a loko!
Ano, ua pau ko kaua wa o ka hoomalihini ana ia kana iho, a e hooko aku kaua i na lia ana a ko kaua makemake, elike me hoike mua aku ai ia oe.
He ole hoi ka waiho a okaikai mai ka moana, alaila o kou wa ia e pulale mai ai i ka ono a ka puu, loaa no ka mea e kamailio ia ai, a pa no hoi oe i ka leo o ka mea wai wai.
Na keia maa olelo hoo@ioni puu-wai a ka ua Evalina, ua like ia me he pauma makani la e haloke ana iluna a ilalo o ka puuwai o ke kei-ko kau lio o na kuahiwa o Irelani.
A oia hoi kana i pane hope loa aku ai i ka ui Evalina me keia mau olelo:
Ua hala ae la ka'u pono ka ke malihini, a ia oe aku ia i ke kama-aina mea hale, ka mea i ike i na mea a pau o keia wahi.
A i hewa mai no kaua ia oe, na-ni hewa ana ia, na hooko ia no ko kaua mau iini, o ka noa ae ka paha o ka i'a hoomalu a ke konohiki, pau ka olelo ana.
No keia olelo a Harolana pela ku ae la oia iluna a kono mai la kana aloha e uhai aku ma hope on a elike me kana mea i manao ai, oia ke alahele maalahi loa no lana, ma-mua o ke kamailio wale iho no.
A oia no hoi ko Harolana wa uhai aku ai mahope o Evalina, e kamoe ana no kona r@ ponoi, ka-hi a ka hela a me ka uluna e kali mai la no laua, o ka hoea aku no eia oe i ka Pali keiki, a pela io aku ana no.
I loa no ia laua a komo iiako o ka rumi o Paukeaho, aia hoi, ua holo mai la ke ki a ka Wikiki, a hiki ole aku la i kou mea kakau ke hoo-maopopo aku, e aha ana la laua.
Aka, nou e kuu makemake he-luhelu, ua hiki no ia oe ke koho iho, oiai hoi, he nanehuna la, n@-@, uumi iho no na manao a nu iloko, o pehu ae auanei, nui ka ii-lo i ka imi ana i ke kauka lapaau e kupono ai keia mau wahi lalani hooheno:
Kai no paha a owau wale no kai ike i na Lakitu oia Aupuni
Eia ka he nui loa a lehulehu
Na Pailaka oia Awa.
Ma keia wahi e waiho iki ae hoi kaua i ka ui Evalina a me kaua aloha e pupue pu la iloko o ke ki-hei pili, a e moe malie ana hoi ko laua poo, me ka hoonioni ole ia aku e kakahi mea, a e noaui iki ae hoi ko kaua kamailio ana no na makua o Harolana, oiai hoi ko laua mau makee keiki, ua hoopilikia ia ma keia hele loihi ana.
I ka hala ana o ka pule mua o ko Harolana hoi ole ana aku, aole no @ i lilo i mea e hoano e ia ai o ko aua manao.
O kela kaeaea o luna o ka mokukaua Philadelphia ma ka hakuka, nona ka inoa o Toni Sharkey, ua komo hou oia ilo-ko o ka pilikia oia hoi, ua ma-huka aku oia me kekahi wa-hine haole, nona ka inoa o C. Turner, a ke uhai loloa ia la oia o ku on a nona ka waiwai ana i hoomahuka aku la, o ko-na ola aia iloke o ka waha o ka pu panapana.
Olelo Hoolaha
NA HAK@AKA HAWAII
Mamuli o ka pomaikai nui i loaa mai ia'u ma ko'u hanau hoa ana i ke keiki, mahope o i wakalua makahiki e ka pono pa ana, au ulu ae ko'u manao e hoike aku i ke kumu o keia pomai-kai o keia mau la, penei: He iwaka luakumamalua ko'u mau makahiki hanau iho la ka'u hiapo, aole nae i ola ke keiki. Mai ia wa mai, no ewalu makahiki, e noho mau ana ka ehaeha o ko'u kino, ---e nanahu ana ka opu, e aaki ana ke kikala, a e loli ano e ana ka wa mai o na wahine, me ka helo-iki ana mai o ka wai. No keia kumu ua hele au ia.
Kauka Akina Alanui
Hotele Helu 317.
a ua iapaau ia au e ia, a ua hoi hou mai ko'u ola kino maikai, me ka like o ka manawa mai wahine a me ke ku puno @. Mahope o kaua lapaau ana au hoowaiwai ia mai la ko'u puhaka au a loaa ia'u kekahi keiki kane mai-kai me ka'u kane mare. Nolaila, ua nui ko'u mahalo ia Kauka Akina, a ke paipai aku nei au i na wahine a pau i poiae e like me ko'u noho ana mua, e hele ia KAUKA AKINA, ma ALANUI HOTELE e pili la me Ke-pahoni, HELU 317, a e hoopa@ ia no ko lakou pilikia me ka lohi ole a e po-maikai koke no hoi lakou i ka hua hooulu e like me ke kauoha ma ka Buke Hemolele, e hoolaupai i ka ho-nua me ke kanaka, wau no, no oukou makamaka aloha,
MARY KAM CHUNG
Alanui Maunakea, Honolulu Mar, 19 @.
C. E. Williams & Son
Helu 611 : : : Al. Mo
Mauka mai o ka pa Kuai Papa o Lui me Kuke.
Na mea kuai ma na
LAKO HALE a me na MOE
O na ano a pau ma na
KUMUKUAI HAAHAA LOA.
Na Mea Hana Paea Kupanau a me laloa.
Na Pahu Kupapau hookomo ia mai iloko nei o ka aina, i oi ne ka nani mamua e na nahu kupapae hanaia m@ anei no @ $3.00 a pi aku iluna.
Kaa Kupap@ na @ hoolimalima a o ka oi aku o ka nani ma keia ko-ni ma keia kulanaka@hale no ka $5.
Na He Kunapau a me oa Kia Hoomanao.
Telephone 179.
jnu12fl.
Chas P. Celhura Carlos A Long
HUI IMI WAIWAI O KA NOHONA PONO.
E na mama@ ka a me na hoaloha.
Welina kakou:---
UA KUKELE ae nei ka mea nona ka inoa mai lo iho nei i HUI MALAMA WAIAO@ @ALA A @ POMAIKAI no na @ a pau e ko@ iloko o keia hui i k@ ma ka inoa, KA @ IMI WAIWAI O KA NOHO NO PONO elike me ka mea i hoikeia maluna.
N@, ke keao a ke @ aku nei au i @ maka@ a me ua hoa kana a paa e makemake ana o @ @ a e kona elike mai e lula a h@ i@ wa@ keia @ a kela a me keia mea @ ka waiho@ a ka hui i mea e @ ai ke hapai i kekahi ha @ nui e holo@ a e pomaikai ai na poe a pau i hook@ i@ o ke apo o ke aloha a @ ke kaikahi i @ ai ia kakou ka noho na k@ o keia mua aku.
O NA mea a pau e makemake ana e komo mai iloko o ka h@ i ole@ ma@ na ae, e l@ no ia l@ ka @ a me ka hoonaa@ ia ana aku no @ @, na aiakai hana ana a me na hoo@ a pau @ @ i ka hai, mamuli o ke l@ kou hele kino ana mai e @ a e @ a@ ka mea nona ka inoa @ lalo iha nei a nana e wehewehe aku i ke kulana, ke ano a me na n@ a p@ i m@ hoohana i mea e holomua au, a e pomaikai ai ka hoi.
E! a aoao [ HA NAKA MANUALII, i ka mea e piha @ o kela a me keia 10 poe i komo a kuai maloko o ka HALEKUAI HEIAU o na Paikini, e ku nei ma ALANUI PAPU, Helu 519; ma ka POANO apau o ka malama o Sepatema-ba. No ka manawa KUAI HOOPOHO wale no keia.
HALEKUAI KAMAA
MAKANANI Alanui Papu.
O keia iho ke Kamaa haahaa hila Kiani nani loa o na Wahine i kapaia "Oxford Tie."
O ke aua kuea a me ke ano uuku oioi o mua no $2.50 wale no.
O keia iho hei ke kamaa ili Kae Farani o na Lede e pihi ana ma-ka aoao.
A he $3.00 wale no kona kumukuai
He $4.50 ke kumukuai o keia ka m@a mamua.
Ma kahi keia e loaa ai o ka
jun13tfd.
Ilio Nalowale.
Mai ka home noho aku ma ke Kihi o na Alanui Kauka a me Lili-ha, ho elua ae nei mahina i hala, ua nalowele he ilio hulu melemele i awili pu me ke kekeo o ke ano ilio alualu holoholona.
He $25 ka uku makana, (aoh mau hoohuoi e ninaninau ia aku ana ma ka aoao o ka mea nana e hoihoi mai ana), e haawi koke ia aku no ka uku makana i ka wa e hoihoi ia mai ai, ma ke kihi o Ala-nui Papu me Kai@ua.
E.A. MoINERNY.
oct15 3tsd.
KAI HEE KAI HEE.
KAHOLALOA.
Mamuli o ka noa ana o ke kai lawaia o Kah@laloa, mahope o eha mahina o ke kapu ana, au makau-kau ka mea nona ke kai, e hoolima-lima aku i ka @ohee ana i ka poe la waia hee, i @ kakahiaka o ka Poakolu, no hookahi dala o ka mea hookahi. E hiki mai ka poe ohee mamua o ka @ ehiku o ke kaka-hoaka, oiai o ka @ kai make ia a kupono hou@ lawaia ana. E @kaala ma@ oukou e ka poe e hele mai ana, no ka mea aole e kali ia ana no ka poe e lohi ana.
WALLY DAVIS.
@e17 1879 1tsdly
Waiwai Hou Loa
He Kuai Makepono Nui
--MA KA--
HALEKUAI.
--o--
KALAHIKI.
Ma@ P@ Nov 2 1895 na
waiwai like ole o na ano a pau.
Oiai hoi
Naa @ole huluhulu
Na Makalena
Na Papale Kaleponi
Na Papale I@iki
Na Lole Keia
Na Luh@hu kau lole Kihei Kiuka
Na Paa Lole Keiki
Na Alapia
Na @ke paa @
Na Kihei Uhimoe
Na Kalakoa @pine o ua ano a pau
Na Ka@ Kane Kamaa Wahine a me Keiki.
He Kuai hoemi ma ke Dala Kui-ke wale no e pono ai.
MOSES PALAU, Luna Nui.
nov.1 medly.
E KIPA mai i ka poe hooluulu@a me @ h@ na pili@ @ a na'a pak@. @