Home Rula Repubalika, Volume I, Number 3, 9 November 1901 — Page 5
Home Rula Repubalika
KA WAHAOLELO O KA LEHULEHU
BUKE I HELU 3 HONOLULU, T. H., POAONO, NOVEMABA 9, 1901 KOPE HOOKAHI 5 KENETA
Owai ka Hoaloha o ke Kanaka Hawaii?
Aole no paha keia he ninau pohihihi i kela a me keia kanaka Hawaii i ike i kona mau hoa'loha pilikino e hiki ole ai iaia ke pane mai me ke kali ole, ina nae hoi e laweia keia ninau ma kona ano pili pakahi. Aka, ma ka lawe ana i kona ano pili lahui, ke manao nei makou he mea pono a he hana naauao no hoi na ka lahui e noonoo akahele mamua o ka pane ana, no ka mea, o ka ka Lahui e ike ai oia ko lakou hoa'loha, oia no auanei ka lakou e hilinai ai ma ona la e ko ai ko lakou makemake, a ma ke ano pili lahui makou i makemake ai e lawe a waiho aku i keia ninau imua o ka lehulehu, "Owai ka Hoa'loha o ke Kanaka Hawaii?"
Ua ao mai ka "Lahui Hawaii" i kona poe heluhelu aole e paulele aku i na poe malihini pae hou mai, elike la ka me Lunakanawai Humepere, F. E. Kamikana, a me kekahi poe e iho o ia ano hookahi, aka, e haawi aku i na paulele ana a pau i na haole kamaaina, oia paha hoi ka pohai no lakou na whaolelo ka P. C. Advertiser, kela nupepa hookae i kanaka Hawaii, ka oha kulai "Kukoa, a me kahi oha piliwale no hoi, ka "Lahui Hawaii," e noho ona ia ana e ka Mea Hanohano Senatoa W. C. Achi.
Mamua ae hoi o ko makou hoike ana i ka makou pane no keia ninau, e kalaia mai makou no ka hoomanao ana aku i ka olelo nane o ke Samaria maikai maloko o ka Buke Nui. Ua haule kekahi kanaka iloko o ka lima o na powa, a ua hao ia kona mau wahi pono a pau, pepehiia a eha a haaleleia iho la e waiho a make ma ke alanui. Iaia e moe ana iloko o ka eha ua maalo mai la kekahi kahunapule malaila, a ike mai la i ka waiho o keia kanaka ma ke alanui, huli aku la ia a hele ma ke alanui okoa; aole no hoi ia i liuliu aku, kaalo mai la kekahi kanaka o ia kulana hookahi no, a i kona ike ana mai i keia kanaka nawaliwali, nana wale iho la no oia a hele loa aku la. Mahope koke iho ua hoea mai la kekahi kanaka no ka lahui e, he lahui e noho enemi ana me ka lahui o keia kanaka nawaliwali, a i kona ike ana, hu ae la kona aloha iaia, lele iho la mai luna iho o kona holoholona, wa-hi iho la i kona mau eha, a hoihoi aku la iaia i kahi kupono ona e malamaia ai me kona lawe ana nana e uku i kona mau lilo a pau. A no ka ninu a ka Mea nana ka olelo nane, "Owai la o kela poe ekolu ka hoa'loha o ke kanaka i hoopoinoia," eia ka pane i loaa aku: "O ka mea i hana lokomaikai aku iaia." Nolaila, ke manao nei makou oia haina like no ko keia ninau, "Owai ka hoa'loha o ke kanaka Hawaii?"
He mea hoehaeha manao ka hoomaikeike hou ana aku imua o ka lehulehu i ko ke kanaka Hawaii haule ana iloko o ka lima o na powa i ka makahiki 1887, ka hao ia ana o kona pono pilikino i ka makahiki 1893, a me kona noho ana iloko o ka inea a me ka nawaliwali iloko o na makahiki ehiku, a hiki mai la ke Samaria maikai me ke Kanawai Kumu o ka Teritori, a lapaauia iho la kona mau eha, a pani hou ia mai la kona mau pono i hao ia. A i ka ike ana mai nei o ua poe powa nei ua loaa hou ka pomaikai i ke kanaka Hawaii, hoouna mai nei i ka lakou elele, kahi nupepa "Lahui Hawaii," e olelo mai iaia me ka i mai "Aia kou poe hoa'loha la o ka poe nana no oe i powa a palukuluku ia oe a nawaliwali.'
Ina aole i maopopo i ke kanaka Hawaii kona hoa'loha, he mea akaka loa aole oia e hoohewahewa ana i kona poe na lakou ia i powa.
Ma ka noonoo ana i keia ninau ua hookomoia ka Lahui Hawaii iloko o kekahi kulana kupilikii a kapekepeke no hoi.
Mahope o ka hoonele ia ana o ka Moiwahine i kona nohoalii, ua kailiia ae la ka pono kivila o kona Lahui Aloha Aina a aloha alii, a haleleia iho la lakou e noho ekemu ole maloko o ko lakou aina, me he poe pio la maloko o ko lakou mau home ponoi. Iloko o keia nohoana nawaliwali o ka Lahui no na makahiki ehiku ua nana maka wale mai la no ka poe a ka Lahui i hilinai mau ai he poe hoa'loha no lakou, ka poe no hoi na lakou i lawe mai ka Euanelio; aole oia wale, aka, ua palukuluku hou iho la lakou ia kakou maloko o ka lakou mau nupepa a hoolana aku la ma na kihi eha o ka honua he lahui naaupo ka Lahui Hawaii, aole e hiki ia lakou ke hooponopono i ko lakou aupuni iho, a nolaila, he mea pono e kaili loa ia ko lakou pono koho balota.
Oiai ka Lahui e noho ana iloko o keia ehaeha, ua pahola mai la ka ehu hoomalu o ka aeto Amerika mamuli o ke kauoha a ka Aoao Repubalika e noho mana ana maluna o ka noho aupuni o Wasinetona, a hapai hou ia ae la ke kanaka Hawaii mai kahi ana e moe nawaliwali ana a hoi hou mai la kona ikaika i ona la. Mamua nae o ka pau pono ana ae o ke poniuniu o kona poo mai kona hooluolu ana ae, ua hoohui mua ae la ka poe powa a me kekahi poe ukali o na mamo a Levi ia lakou iho a kapa iho la i ko lakou inoa hui he Repubalika. I ka ike ana aku, o ke kanaka Hawaii i ka poe na lakou ia i powa e ku mai ana malalo o ka inoa Repubalika, ua lilo koke kela inoa i pula kaumaka nona, me he welu ulaula la imua o ka pipi huhu.
No ia mea, ua keakea ia ko ke kanaka Hawaii ike ana aku i kona hoa'loha oiaio, oia hoi ka Aoao Repubalika ma ka aina makua; aole hoi o keia uhiuhi-lau mamane maanei.
O ka makou wale no e ake nei, o ka ike mai o ka Lahui i ka makou puu no'a. Oia hoi, aole makou e koi aku ana i ka Lahui e komo aku ilko o ka pohai o keia poe hookohukohu Repubalika, aka, e lawe mai i kela inoa mai ia lakou mai a hooku kohana aku ia lakou i ke anu a ke kiowao. Aole o lakou makemake ia kakou e komo aku i ko lakou poai e hooponopono pu i na hana o ia aoao, o lumai pu ia lakou e kakou, aka, na lakou wale no na hoolala ana, a he kakoo wale aku no ka kakou. Ua ikeia ka oiaio o keia ma o ka ae ole ia ana o John C. Lane e lilo i lala no ko lakou komite kuwaena, e hoike maoli mai ana no i ko lakou hookae i na kanaka Hawaii. Ke manaolana nei makou, mamua o ka hiki ana mai o ke kau koho balota o 1902 e ike ana na Hawaii apau i komo aku ma ka aoao o ka poe pakaha i ko lakou kuhihewa ma ia hana ana, a hoi mai iloko o ke apo'na pumehana o ko lakou mau hoa oiwi.
PAHU LETA HELU 771
ALANUI PAPU
KOKOKE I KE ALANUI HOTELE
L. F. PRESCOTT
NA MIKINI HUMUHUMU A ME NA LAKO. NA KUI A ME NA APANA O NA ANO MIKINI A PAU.
Na Mikini no ka Hoolimalima
He hiki ke lapaau i na Mikini poloke
He ku ke ahua o na Mikini i hoohana mua ia
Ina ua makemakeia na kui a mau lako e ae paha e hoouna mai i na kauoha ma ka PAHU LETA HELU 771, a e hoouna koke ia aku no me ka hakalia ole.
O Keia wale no ka Halekuai
E LOAA AI IA OE
NA PALULE LAKEKE
Ilaila oe e wae ai, pau ko makemake, no ka mea, aole he wahi hou ae e loaa ai ia oe ka nui a me ka lehulehu o na Saila like ole.
MA NA WAI HOOLUU LIKE OLE
Aohe mea hoohalahala a ka ua naulu, Ianei oe la, hewa ko maka, i ka ua mea o ka nani. Aohe nupepa ma Hawaii nei e pau pono ai ko makou mau waiwai i ka helu papa aku. Eia ianei ko lei nani, Kinamu holo lio welo i ke one; na Silika like ole hewa i ka wai—Na Keokeo ui anapanapa—Pela wale aku, a nui wale aku.
A ina hoi o
NA LAKEKE KEOKEO
wale no kou iini, e hai aku au a maliu mai oe, Aohe oi ae ma Honolulu nei a puni. Ua hanaia na pihapiha me ka lihilihi. Na limalima, na ai-kala a me na pulima o na ano hou loa.
He emi loa ka makou mau kaki e hiki ole ai ia oe ke hoohalahala hou iho.
WHITNEY & MARSH, Ltd .
ALANUI PAPU.
G. DIETZ
He Loea Hana Wati a he Mikioi ma ka hana gula
He hana i kamaaina no ma Makahiki he Kanakolu Kumamalima, a i ao ia hoi ma Geremania
Telephone Main 143 Pahu Leta 72
1066 Alanui Papu kokoke i ke Alanui Hotele