Home Rula Repubalika, Volume I, Number 4, 13 November 1901 — Page 7

Page PDF (512.46 KB)

HOME RULA REPUBALIKA, POAKOLU, NOVEMABA 13, 1901.  7

 

HOOLAHA HALAWAI.

                KE kauohaia aku nei na hoa a pau o ka Papa Hooko a me na lala a pau o ka Aoao Home Rula Repubalika e akoakoa ae ma ka halawai o ka po o ka la apopo. He wahi manao hoakaka ko ka Elele imua o ka halawai ma ia po. Nolaila, e hele ae i lohe i na manao o ka Elele a ka Lahui mamua o kona hoi ana aku no kona kahua hana ma Wasinetona ma ka Poalua ae nei.

KUPAA E KA OPIO HAWAII.
Eia aku ka Maunu Ekaeka.

                E ao e na opio Hawaii mai puni wale aku i ka hana maalea a ka alopeka. Ke hoao nei lakou e kala ae i ka hala a lakou i hana iho nei oia ke kiola ana i kuono i ka inoa o ia opio i hilinai nui ia, John Lane, mai ka lilo ana i moho no ka hoopiha ana i ka noho o kekahi o na Komite Hooko hou a ka aoao Repubalika i hooholo ai, a i ka ike ana ua hewa, ke wikiwiki nei e hookomo, aole no ko lakou minamina a makemake maoli paha ia John Lane aka, o ka mana koho balota oia ka lakou i minamina ai, oiai ua manao a hilinai lakou he nui ka poe i loaa ka mana koho balota e hahai a kokua ana ia John Lane, a loaa he mau balota hou no ke kokua ana i ko lakou aoao. Ina i maopopo ia lakou aohe nui o ka poe e hahai ana mahope ona he mea oiaio aole loa lakou e hookomo ana i kona inoa.
                E hoomaopopo pu ia keia aole wale o ke Komite Hooko kai ike i ka hewa o keia hana a lakou, aka ua kaakaa ae nei na maka o ka nupepa Advertiser, a ke hoopuka mai nei i na olelo hoomalimali, a ina oe e puni aku ana i keia mau manao nupepa e hiki mai ana ka manawa a ke Komite Hooko e olelo mai ia ia oe "Aole makou i olelo aku pela ia oe, a aole makou i hoopaaia e hooko i na manao o na nupepa e hoopuka ai," alaila he hoka iho kou elike me ka hoohoka ino ia ana o ia opio Hawaii. Ke ike nei lakou ua hemo ekolu wawae o ka Elepani (aoao Repubalika) mailoko ae o ke poho a na alakai i hookomo iho nei, a hookahi wawae i koe aia no iloko o ke poho, a ua paa loa ia wawae aole e hemo, a o oe wale no e ka opio Hawaii ka mea hiki ke kokua e hemo ai ua Elepani nei, nolaila ke kii hou mai nei ia John Lane i keehina wawae e hemo ai mailoko ae o ke poho.
                Eia ka ninau, Ina e hemo ana a pakele kela, e hapai ae ana anei oia ia oe iluna o kona kua a lilo oe i mea nui nana? Aole, Aole loa; ke pakele kela o ko iala, heo aku la no ia a aole oe e nana ia iho ana,  no ka mea o ko lakou rula mau ia o ke keehi ilalo i na opio Hawaii, a aia a pilikia kii ia mai oe i keehina wawae no lakou la.
                Nolaila mai puni aku oukou i ka lakou mau pelo ana mai, o lilo auanei ko oukou komo pu ana aku me lakou i mea e alakai hewa ia ai kekahi o na opio e ae o kou lahui ponoi, a lilo kakou i mau keehina wawae no lakou la i ka wa pilikia, a kiola ia hoi i kuono i ko lakou wa e palekana ai.
                Eia ka leo o ka Home Rula Repubalika—E kuokoa nou iho. Mai hoopilimeaai. E kupaa no kou koko ponoi a me ka pono o kou aina hanau.

Hana Kapakahi a ka Papa Ola.

                E ka Lahui Hawaii, ke komo pu aku nei makou e u pu me oukou iloko o na ehaeha, a me na kaumaha i ili iho maluna o kakou mamuli o ka hookaawaleia ana o ka kakou mau mea aloha elike me ka makemake o ke Kanawai a me ka hooko ana a ka Papa Ola aloha ole.
                O ka mea nana i hoehaeha loa mai i ka naau oia no ka ae ole ia ana o na makamaka e hele aku e ike i ka lakou mau mai ma ke kahua mai lepera, a i ole paha, e hoi no hoi a noho pu ilaila ma ke ano kokua, eia nae, ua hoole loa ia mai e ka Papa Ola, aka, i ke noi ana mai hoi o kekahi mau kauka kaulana ua ae koke ia aku lakou e hele i ke kahua mai lepera, a nana i ka poe mai. He mea oiaio, he mau kauka naauao paha lakou, a e loaa ana he mau ike hou ia lakou mamuli o ko lakou hele ana a ike maka i ka poe mai, eia nae, heaha la ka waiwai a me ka pomaikai i loaa i ka lahui Hawaii mamuli o na ike i loaa i keia mau kauka? Aohe pomaikai, oiai, ua hoi aku he lehulehu o na kauka naauao i hele i ke kahua mai lepera, aka, aohe wahi pono hookahi a lakou i hana mai ai nou e ka lahui Hawaii mai ia manawa mai a hiki i keia la, a ina no paha i loaa he mau ike no ka lapaau ana, heaha la ka waiwai o ia ike ina aole e ae ia ke kauka i loaa ai ia ike e hele a lapaau ponoi i ka mai malalo o kana lawelawe ponoi ana, oiai, ua hoole loa iho nei keia Papa Ola aole e ae ia kekahi kauka e lapaau ponoi, aka e haawi aku ka ka laau i ke kauka o ka Papa Ola a nana e lapaau. Owai la ke kauka naaupo e haawi mai ana i kona ike na hai e hookele a lilo i ka mea e ka hua a me ka hanohano o ka ike ana i imi ai me ka hooikaika a me ke ahonui? Nolaila, ke ike mai la no oe e kuu lahui, ua pani ku ia na puka a pau e hiki ai e loaa he wahi kanaaho nou, a he wahi hoi e loaa ai ia oe ka lapaau ia, a ola paha.
                Eia kekahi hana pauhakee a keia Papa Ola, ua ae wale aku lakou i na kauka haole e hele e i ke kahua mai lepera a hoole hoi i na makamaka o ka poe mai. Owai la ka mea oi aku o ke kuleana e hele ilaila, o kela kolea kauahua anei, a i ole, o oe paha e ka lahui Hawaii, ka mea nana ka mai? Ma ka makou kaupaona ana, ua ike ia, o oe e ka lahui ka mea oi aku o ke kuleana e hele ilaila, a he mea pono e ae ia na makamaka e hele e ike i ka lakou mau mai, malalo o kekahi mau rula kupono. Nolaila, ke ike mai la oe e ka lahui Hawaii i keia hana, a he kumu kupono no keia e hoopau ia ai keia Papa Ola a koho hou i mau lala hou, a iloko o ia mau lala i mau Hawaii ponoi ka hapanui oiai, o ka lahui Hawaii ka hapanui o ka poe e lawe ia nei a he mea pono i poe Hawaii ka hapanui o na lala o ka Papa Ola i nana ia ai ka pono ou e Hawaii.
                E pono no e hana ia i mau Kanawai elike me keia malalo iho:
                (1) E hoomaopopo ai no ka hookaawale ana i kekahi wahi o ke kahua mai lepera no ke kukulu ana i mau hale no na makamaka o ka poe mai e hele aku ana e ike ia lakou, i ole ai lakou e hui aku a nui mai—o ka ike aku ka paha.
                (2) E hoomaopopo ai no ke kukulu ana i haukipila ma Honolulu nei no ka poe i loaa i ka mai lepera, a malaila lakou e lapaau ia ai.
                (3) E ae aku i na kauka a poe e ae paha i loaa na laau kupono no ka hoola ana i ka mai lepera, e lapaau ina e ae mai kekahi mea mai.

KA MOOLELO
O
NAPOLIONA KA NUI
Ke Pukonakona o Farani
NANA I HOONAUEUE NA MANA NUI O
EUROPA.
MOKUNA I.
KONA MAU LA OPIO.
(Hoomauia.)

                He ulolohi loa kona ike ma ka olelo Geremania, a no ia kumu ua lilo ia i mea ukiuki loa na kana kumu. I kekahi la, ua haohao kana kumu i ka ike ole ana mai iaia nei ma kona wahi noho mau iloko o kona papa kula Geremania, a ninau ae la aia la oia i hea. Ua hoikeia aku la e hoike ana oia i kana haawina matemakika iloko o ka papa kula ao pu kuniahi.
                "Alaila, he wahi ike iki no ka kona!" wahi a ke kumu i pane ae ai me ke ano pahenehene.
                "Oia ka helu ekahi ma na haawina matemakika maloko nei o ke kula," wahi a ka pane.
                "Ae!" wahi a ua kumu nei; "ua lohe wale no la hoi au, a ke manaoio mau nei no hoi, aohe no he poe ike i ka matemakika aia wale no a he poe hupo!"
                Aole i piha ko Napoliona makahiki maloko o ke kula ao koa o Parisa, a mamua ae no hoi o ka piha ana o kona mau makahiki he umikumamaono, ua puka mai la oia me ka hookohu lukanela elua no ka puali pukaa o La Fere e noho hoomalu ana ma Valeneka. I ka haawiia ana mai o kona palapala hoomaikai e  ke kumu nana lakou i ninaninau, ua kakauia keia mau olelo ma ka aoao o kona palapala: "He Kosika ma ka hanau ia ana a ma kona mau ano a pau. Ina aole e loaa ana iaia kekahi kuia ma kona alahele e pii kiekie loa aku ana keia kanaka opio." No ko Napoliona punahele loa i keia kumu ua haawi mau keia kumu iaia i wahi kenikeni no kona pakeke. I na la hoi mahope mai o ko Napoliona kau ana ae ma ka pane poo o ka hanohano, ua haawi uku hoomau aku la oia na ka wahine kanemake a ua kumu la ana.
                Ma Valeneka kona puali koa i kona manawa i hiki aku ai. I kona hiki ana aku malaila e noho ana kona mau aliikoa me na manao mahae, he makemake kekahi mahae o lakou e hookahuli i ka nohoalii o Farani, a o kekahi mahele hoi, he aloha alii. Ua komo koke aku la o Napoliona ma ka aoao hookahuli aupuni.
                Iloko o na mahina mua o ka makahiki 1792 ua lilo ae la o Napoliona i kapena no ka puali pu-kaa, oiai oia ma Parisa. Ua ike oia i na hana manaonao i hanaia malaila ma ka la 20 o Iune, ka la a ka poe hoohaunaele kipi i ki po-ka ai i na Tuileri, a pakele mahunahuna mai ke ola o ka Moi Lui XVI a me kona ohana mahope iho o ko lakou hoohaahaaia ana. Oiai oia e hele holoholo ana me kona hoa-loha, me Buriene, ua ike aku la oia i ua poe kipi nei, no lakou ka heluna ma kahi o elima a eono paha tausani, e komo mai ana iloko o ke kulanakauhale a e hele pololei ana no na Tuileri. "E ukali aku kaua i keia poe lapuwale," wahi ana i kona hoa. Ukali aku la laua i ka poe hoohaunaele a hiki i ke komo ana iloko o ke kihapai pua mamua pono mai o ka halealii, a i kona ike ana aku i ka moi