Ke Alaula, Volume I, Number 6, 1 September 1866 — Page 21

Page PDF (431.22 KB)

KE ALAULA.
BUKE I. HONOLULU, SEPATEMABA, 1866. HELU 6.

 

NA ILIO O BENADINO MA NA MAUNA ALAPA.

                Aia ma Helevitia na mauna kiekie loa e paa mau ana i ka hau i kapaia o na Mauna Alapa. Eha alanui ma keia mau mauna e hele ai mai Helevitia a hiki aku i Italia.
                Kekahi o keia mau alanui e moe ana ma ka aoao o ka mauna kiekie i kapaia o Benadino. (Bernardino.) Ma kahi e moe kiekie ana ke alanui he 8,000 kapuai ke kiekie maluna, o ka ili o ke kai, ua ku kekahi hale noho no kekahi poe moneka. O ka piko o Haleakala ma Maui he 10,000 kapuai ke kiekie, a o kahi hoi i ku ai keia hale moneka ma Benadino he 8,000 kapuai ke kiekie. Ua paa mau kela mauna i ka hau, i ka Hooilo a i ke Kau. I ka wa e nui ai ka la o ke Kau, hehee iho kau-wahi o ka hau, a ulu mai ka limu omaomao nani ma na pohaku. He pilikia loa no ka noho ana ilaila no ka nui o ke anu.
                O ka ai a lakou, ua haliia'ku maluna o na holoholona mai ke kulanakauhale malalo ae. A pela no ka wahie e mehana ai ka poe e noho ana ma ia wahi, ua hali ia aku maluna o na hoki.
                Ua kaulana keia mau moneka no ka hookipa maikai ana i na malihini i hele aku ma ia alanui. Ua malama lakou he ohana ilio e kokua pu i ka imi ana a me ka hoopakele ana i ka poe i poino iloko o ka hau o ke ala mauna, a he nui wale ka poe i hoopakele ia ke ola e keia mau ilio.
                Mai ka malama o Novemaba a hiki i ka malama o Mei, oia na malama anu loa, ua hele pu i kela la keia la kekahi o na moneka me na ilio elua e huli i ka poe e hele ana ma ia ala mauna, a e kokua ia lakou ina ua loaa i ka poino. Ua hoopaa ia maluna o na ilio elua wahi pahu liilii i hoopiha ia i ka ai a me ka waina.
                Ina i paa loa ka mauna i ka ohu a me ka hau e haule mai ana, aole no e nalowale ke alanui i na ilio; honi aku no lakou i ke alanui a puka pono no i ka hale. A ina he kanaka i haule iloko o ka hau, honi aku no na ilio iaia a loaa koke no.
                O kekahi o ia poe ilio o Pale ka inoa, ua kaulana loa no ka hoola ana i na kanaka i poino ma ka mauna. He kanaha ka nui o na kanaka ana i hoopakele ai. I kona wa e hele ai, ua hoopaa ia ma kona a-i he wahi pahu, a ma kona kua he kuka mehana. I ka wa e loaa'i iaia kekahi kanaka i opili loa i ke anu e moe ana iloko o ka hau, huki ae ka ilio i kona lima a palu hoi i kona maka, a ina aole e ala mai ke kanaka, holo koke ka ilio i ka hale e imi i kekahi kanaka e hele pu me ia e kokua i ke kanaka i poino.
                I kekahi la loaa ia Pale he wahi keiki ua opili loa i ke anu, e moe ana iloko o ka hau. Hoopumehana aku ka ilio i ke keiki, a ala mai ia mai ka hiamoe o ka make, a hoohainu aku ka ilio iaia, alaila kau aku ke keiki maluna o ke kua o ka ilio, a halihali aku iaia a i ka hale o na moneka. Mea e ka olioli o na makua i ka pakele ana o ka laua keiki mai ka make mai. A elemakule ia ilio, ua hoihoi ia oia ma kahi mehana oluolu e noho ai a hiki i kona la e make ai.
                Aole no e loihi loa ke ola o na ilio i noho ma ia wahi anu. Make kekahi o lakou i ke anu, a make kekahi i ka pakika ana mai o ka hau mai ka aoao o na pali a haule maluna iho, make loa. No ka nui o ke anu a me ka lahilahi o ke ea ma ia wahi kiekie, he hiki ole i na kanaka ke noho loihi ma ia hale mauna. O ka hoi pinepine ilalo i kahi mehana e hooluolu ai, oia ka hiki.
                Ke ike la kakou ma ke kii i na ilio elua e ku ana ma kahi a laua i loaa ai kekahi kanaka e moe ana ma ka hau. He mau pahu liilii ka i hoopaa ia ma ko laua mau a-i, a he kuka ko kekahi i hoopaa ia me ke kaula opu. Ke palu la kekahi o laua i ka lima o ke kanaka e hooala'na iaia mai ka hiamoe mai. No ka mea, ina aole e hooala ia ke kanaka i hiamoe ai ma ka hau, e make loa auanei ia.
                Ke ike la hoi kakou mauka loa aku ka hale mauna kahi i hoouna ia mai ai na ilio e na kahu o lakou. E hoomahui kakou i ka hana a keia poe moneka a me ka lakou mau ilio, i ka hoopomaikai aku i na hoalauna, a i na malihini.

KA PUU GULA NUI.

                E eli gula ana kekahi kanaka ma na wahi eli gula ma Auseteralia, a loaa iaia he puu gula nui. He puu nemonemo koikoi melemele, a he iwakalua kumamawalu paona gula ma ia puu hookahi. Kaulana loa ia puu, a ua kapaia o ka puu gula nui. Olioli loa iho la ia kanaka ilihune. Iloko o ia puu gula he 7,000. a oi aku. I iho paha oe he kanaka pomaikai loa ia; he hiki iaia ke hoi aku e ike i kana wahine a me kana mau keiki, a e noho oluolu pu me lakou.
                E nana ae kakou i ka hope o ka loaa ana iaia ia puu gula nui. Hoomaka iho la ia i ka inu rama, a i ka noho uhauha ana. Kuai iho la ia i kekahi lio maikai, a hooholo wale aku io ia nei e makaikai palaualelo wale ai. I kekahi la ua ona keia kanaka, a holo kiki oia maluna o kona lio, a kuia aku i kekahi lala laau e ku ana, haule iho la ia a mai make. I keia wa e noho wale ana ia he kanaka mai, he ilihune, a ua poho loa kona manao.
                O ka loaa ana iaia ka puu gula nui, he mea ia e poino ai oia. Ua like no me nei ka moolelo o kekahi poe o Hawaii nei i holo i ka eli gula ma Kaleponi i na makahiki mamua aku nei.