Ke Alaula, Volume I, Number 10, 1 January 1867 — Page 38

38 KE ALAULA.

ka hoihoi pono aku. Hookumu hou iho no hoi oia he ahahui imi naauao, a hoahu i na mea kupanaha. Ke mau nei no ia ahahui ana i hookumu ai, a hiki i keia la. He hale nani ko lakou kahi i hoahuia'i na minerela, a me na kino naha i ohi ia mai, mai kela aina keia aina.
                Eia kekahi hana o ua kanaka naauao nei. He ninau nui no ia kau, no ka uwila. Heaha la ka uwila? Hana o Feranekelina he lupe kilika, a kau he hae kila ma ka nuku oioi o ka lupe. Ua hoopaaia ka lupe me kekahi kaula ie, a ma ka piko e kokoke ana i ka lima ua hoopaaia he ki wehe puka. Mai ke ki mai a hiki i ka lima, he kaula kilika. I ka wa e kau mai ana kekahi ao polohiwa, hoolele aku o Feranekelina i keia lupe, a ua holo mai ka uwila mai ke ao eleele a ku i ka apana hao o ka lupe, a holo ilalo a komo i ke ki. I ka hookokoke ana aku o Feranekelina i kona mau kuekue lima i ua ki la, lele mai ka uwila me he huna ahi la, a komo i kona lima. Ma ia hope mai hana oia i na hao uwea maluna o na hale kiekie, i mea e alakai aku ai i ka uwila ilalo iloko o ka lepo; a o ka mea no ia e hoopakele ai i na hale, i ole e wela ai lakou, a nahaha hoi, i ka wa e kui ai ka hekili. Nana no i hoomaka i ka hoolakalaka ana i ka uwila, a lilo ia i keia wa i ahai leta e lawe nei i ka nu hou mai kekahi aina a i kekahi aina ma ka uwea telegarapa.

NU HOU NO NA AINA PEGANA MAI.

                Ma ke ALAULA, helu akahi, ua hai aku makou no ka hana a ke alii puni koko o Ronokiti, Ponape, ka mea i pepehi i na kane elua a me ka wahine hala ole hookahi, mamuli o kona manao hihiu wale i ka wa ona, a me kona puhi ana i ke ahi ka luakini hou a maikai i kukulu ia e na hoahanau olaila. A eia hou mai no ka hana a ka rama.
                I ke ku ana mai nei o ka moku o " Pfiel," ua loaa mai ia makou ka palapala a ko makou hoa'loha, o Mi. R. Maka, kekahi o na misionari a kakou i hoonoho pu ia me Kanoa ma Butaritari, kekahi o na mokupuni o ka pae aina o Tarawa. Ma Ebona kahi a Maka i kakau mai ai, me ka hai mai ua haalele laua o Kanoa i ko laua wahi, na hale, a me na mea a pau oloko, ma Butaritari, no ka hana weliweli a ke alii inu rama o lakou.
                I ke kua ana'ku o ke kialua o "Pfiel" malaila me ka ukana a me ka ai no na misioneri, holo aku ka waapa iuka, a komo aku na luina Hawaii ekolu iloko o ko Kanoa hale, a ilaila i ki aku ai ke alii, a pepehi ia lakou ekolu a make. Elua o lakou i ki pu ia, a hookahi i hou ia i ka pahi a make. Ko laua la haalele no ia i na hale, a holo pu me na ohana a kau maluna o ka moku, a holo aku i Ebona.
                E noho ana o Maka ma Ebona e hana aku ai, a o Kanoa ua hoonohoia'ku ma Ualana no keia makahiki hookahi, a hiki aku o " Hokuao" hou ilaila.
                O ke kumu o keia pepehi kanaka ana, oia ka uhauha a me ka ona o ke alii. Ua hapai nui oia e inu ka aina a pau i ka rama, a e hula hoi. Aloha ino na aina a me na lahui kanaka kahi i hapai na 'lii i keia mau mea a elua, o ka inu rama a me ka hula.
                Penei kekahi mau olelo a Maka: "He lahui kanaka maikai ka nui o na kanaka ma Butaritari; o ke alii wale no ka mea pono ole. He nui ka makemake o na kanaka i ke ao-palapala. Ua hele mau mai lakou i ke ao, a me ka po, e ao ia aku ma ka palapala. Ua piha mau hoi ko maua mau hale i kela la keia la no ke ao-palapala. Mai ko makou noho ana'ku i Augate, 1865, a hiki i Iune o keia makahiki, he kanalima ka poe hiki ke heluhelu, a he mau haneri hoi ka nui o ka poe e lilo ana i haumana kula no maua. He poe kane ka nui, a he kakaikahi na wahine."

KA HEWA MUA.

                Oiai e noho pu ana o Ewa me ka nahesa o laua wale no, ninau mai ka enemi maalea iaia, " Ua papa mai anei ke Akua ia olua aole e ai i ka hua o na laau a pau o ka mahinaai nei?" Hoole aku o Ewa, "Aole; ua ae no ia ia maua e ai i na hua o na laau a pau o ka mahinaai, koe o keia laau hookahi wale no e ku nei iwaenakonu o ka mahinaai. He laau kapu keia. Ua olelo mai ke Akua, 'Mai ai olua, aole hoi e hoopa aku i ka hua o keia laau, o make olua.' "
                Pane aku ka nahesa, "Kahaha! aole he oiaio ka ke Akua olelo. Ua ike no ke Akua, i ka la a olua e ai ai i ka hua o keia laau, e hookaakaa ia ko olua mau maka, a e like ana olua me ke Akua i ka ike i ka pono a me ka hewa."
                Oia no ka hana o keia moo kahiko nei, e olelo ana, " He wahahee ke Akua, a o kana ka oiaio." Pela no ia i hana ai a hiki loa i keia manawa, e noho nei iloko o ka naau o na keiki hoolohe ole, a e i nei, "He wahahee ke Akua, aole io no e make ke kanaka hewa!"
                Aole hoi i puiwa ko kakou kupuna-wahine i keia hoino ana o ka nahesa i ke Akua, a olelo aku, "E hele oe pela mai o'u aku nei, e Satana," aka ua oluolu no ia i na olelo hoomalimali a hoolealea a ka enemi. Hoomaka paha kela i ka nana a me ka hoopa aku, a milimili aku i ka hua o keia laau kapu.
                Aia no ma ua mahinaai la na laau hua maikai a pau. Ilaila ka alani, ka maia, ka puawa, ka ohia, ka apala, ka piku, ka lemi, ka hala, ka momona, ka manako, ka wi, ke ko, ka he-i, ka niu, ka pama, ka oliwa, ka pomeraike, a me kela ano keia ano hua ono a ke kanaka e makemake ai. O ka lalau wale aku no a hookomo i ka waha. Ua maona mau na makua o kakou i ka ai ia mau hua maikai. No ke aha la i kuko wale ai ka naau o Ewa i keia hua kapu hookahi? No kona launa ana no me ka mea hoowalewale, a hoolohe aku i kana mau olelo hoopunipuni. Aloha ino!
                A ike iho ka wahine he ono ka hua o ia laau, a he maikai i ka nana'ku, lalau kona lima, a hookomo i ka waha, a ai iho. Ia manawa aka iki o Satana i ka puni wale ana o keia wahine iaia.
                A ai ka wahine, ulu mai paha ka makau iloko ona, o huhu mai ke Akua, a hoopai mai iaia. I iho la oia, "Owau hookahi iloko o keia make! Ina no e ai pu ka'u kane, a noho pu maua iloko o keia pilikia, e aho ia." A hiki mai o Adamu malaila, haawi aku ka wahine iaia, me ka olelo aku paha, "Eia ka hua o ka laau kapu; he hua ono loa, a he mea hoonaauao; e ai pu kaua, i ike kaua i ka pono a me ka hewa;" a ai pu laua.
                O Ewa puni wale keia, o Adamu ae wale kela. Aloha ino olua a elua, e Adamu a me Ewa!

HE PALAPALA NA E. M. LONA.
HELU EKOLU.

                E NA KEIKI, ALOHA OUKOU :—Owai la o oukou i loaa i ka inoa o ke kanaka i pii maluna o kekahi puu e pule no ka ua, a i kona pule ana ua kulou oia ilalo, me ka hookomo iho i kona maka iwaena o kona mau kuli, me ke kauoha aku i kona kauwa e hele e nana i ka hoea ana ae o ke ao ua mai loko o ke kai? Ehiku hoi hoouna ia ana o ke kauwa, a i ka hiku ua ikeia aku la he ao uuku me he lima kanaka la.
                E hai aku wau ia oukou no kekahi mau keiki i pule me ka manao e ae koke ia mai ko lakou nonoi, e like me ka manao o ua kanaka la, a Iehova. He wahi keiki uuku, ekolu ona makahiki, o Mahoe kona inoa. Ua pule oia, a hoomoe aku kona makuahine iaia ma kona wahi moe, a lohe ae kona makuahine iaia e kahea leo nui ana, "E ke Akua! e ke Akua e!" Hele ae kona makuahine a ninau aku, "No ke aha la oe i kahea ai pela?" Pane mai kela, " E ake ana au e pane mai ke Akua, a i iho, 'e Mahoe, heaha kou manao?' "
                Ua hoopunipuni kekahi wahi keiki kane nona na makahiki eha. Ao aku kona makuahine no ka hewa loa o keia hana, me ka olelo aku iaia he pono ke hele ma kahi mehameha a e mihi aku imua o ke Akua. Hele no ua wahi keiki nei, a liuliu hoi mai, me ka i mai, "E mama, mihi aku no wau i ke Akua, aole ona pane mai."
                I kekahi la lohe kahi kaikamahine uuku, o Api, i kona makuahine e pule ana ma kekahi keena. I iho la o ua o Api, "Ke kamailio nei o mama me Iesu." Kali iho kela a puka mai kona makuahine, a holo aku a ninau aku, "Ua ae maoli mai anei o Iesu?"
                Ua mai loa ka makuahine o kau wahi keiki. I ka po ka mai ana. A lohe ke keiki, ala mai ia a hele aku i kahi o kona makuahine. E noho mai ana ke kauka a me kekahi poe malihini e ae. Hele mai o Pele a kukuli iho ma ka aoao o kona makuahine, a pule aku i ke Akua penei: " E ka Haku, mai lawe aku oe i kuu makuahine mai o'u aku. Ina e lilo aku kuu makuahine, pehea la wau, ke keiki makua ole? " Ma ia hope koke iho, hoi hou mai ia a ninau mai i kona makuahine, "Pehea oe; ua oluolu anei oe?" Pane mai kela, "Ae, ua oluolu iki no." I mai o Pele, "Ae, hoolohe no paha ke Akua i ka nonoi ana o kahi keiki uuku."
                E na keiki aloha, he oiaio no; e hoolohe no ke Akua i ka pule a na keiki uuku, a e hoolohe ana no ia i ka oukou pule. Mai kanalua iki oukou malaila, aka, e like me ia mau keiki i pule me ka manaoio, pela e hapai ae i ko oukou mau naau i ke Akua, me ka hoike aku i ko oukou mau