Ke Alaula, Volume I, Number 11, 1 February 1867 — Page 43

Page PDF (1.01 MB)

KE ALAULA. 43

 

O KO KAKOU MOKU.

                Ma na palapala i loaa mai ia makou mai Bosetona, ke ike nei makou i ka holo ana mai o ke kialua a na keiki kula Sabati o Amerika a me Hawaii nei i kapili iho ai, oia o Hoku Ao. I ka la 12 o Novemaba, i ka auina o ka la, kona haalele ana ia Bosetona, a ke holo mai nei ma ke kai lipo a aukele. I keia mau la ke paio nei paha me na makani pukuikui a me na ale loloa o ka Lae Hao. I ka wahahee ana o ka poe kahiko, aia ka ipu makani i kahi keiki a Kuapakaa, oia o Laamaomao, aia no i kona manao ka hookuu ana mai o na makahi mahope mai, a me na makani pakuikui mamua mai. Aka o kakou, na ona o keia moku hou, ua hiki ia makou ke pane i ka ninau a Agura, ke keiki a Iake (Sol. 30:4): "Owai ka mea i hooiliili i ka makani ma kona lima? Iaia kakou e kolokolo ai e malama pono i ua wahi waa makamae nei a kakou, ka elele i manao ia nana e hoopuka aku i na kukuna o ke ALAULA ma na aina pouli.
                O Binamu opio ke kapena o keia moku a kakou, a nana e hookele mai iaia a loaa mai i na kai malino o ko kakou pae aina nei, a komo mai ia i ke awa o Honolulu.

KA ILIO NUPOUNELANA.

                He holoholona aloha loa i kona kahu keia ano Ilio huluhulu loloa. He akamai loa hoi i ka au i ka wai. E holo ana au maluna o kekahi mokuahi, maluna o ka muliwai o Misisipi, e pii ana mai Nu Oleana mai. O kekahi o na ohua, he wahine kane make me kana wahi keiki uuku hookahi, a me kekahi wahine kahu malama no ke keiki. Ua make ke kane a keia wahine, a e hoi ana oia me na makua e noho ai. Ike na ohua i ke aloha loa o keia wahine i kana wahi keiki kama-kahi. Ao aku hoi kahi kahu malama o ua keiki nei i ka makuahine, "Mai hoopapau loa i ke aloha i ke keiki, o lawe aku auanei ke Akua i kou milimili."
                I ke ku ana o ka mokuahi ma kekahi kulanakauhale, e nana aku ana ke kahu o ke keiki i kau hale ma kapa o ka muliwai, a kaikai oia i ke keiki a hookau aku i kona mau wawae ma ka pale-kai. I ka ike ana aku o ke keiki iuka, lelele olioli ia, a pahemo aku mai ka lima o kona kahu, a haule iho i ka wai. E kahe ana, no ka wai o ka muliwai, he au ikaika, a he wailele malalo aku o ia wahi. Hikilele na mea a pau i ike, a he pioloke loa. E noho ana kekahi malihini e heluhelu nupepa ana. I kona lohe ana i ka uwa ana, puoho ae ia, a ninau koke mai, "Auhea kekahi lole o ke keiki?" Haawi koke mai ke kahu hanai o ke keiki he pale ai (epane) o ke keiki. He Ilio Nupounelana nui ko ua kanaka la. Ua makaala mai ka Ilio, e nana ana i ka pioloke o na ohua. Hoikeike aku ke kanaka i keia epane i kona Ilio, a kuhikuhi aku i ka wai, kahi i nalo aku ai ke keiki. Ia sekona lele aku ka Ilio iloko o ka wai a luu aku a nalowale. Manao kekahi poe ua make pu ka Ilio me ke keiki. Kii aku lakou he waapa, a hoomaka koke i ka imi. Ia manawa ikeia ka Ilio ma kahi e loa, e au ikaika ana, a e hoopaa ana i kekahi mea ma kona waha. Hoe ikaika ia ka waapa, a loaa ka Ilio. I nana'ku ka hana, o ke keiki kana e paa la ma kona waha; ma ka lole ka paa ana. Aole hoi i make ke keiki.
                Hapai ia mai ke keiki a me ka Ilio iluna o ka waapa, a hoihoi ia mai i ka moku. I ka ike ana o ka makuahine opiopio i ke ola ana o kana keiki, holo mai ia a apo mai i ka a-i o ka Ilio, a uwe nui. I mai kela i ke kanaka, "E lilo hoi ia'u kou Ilio. He nui no kuu waiwai, a aia no i ke kumukuai au e kau mai ai e hookaa aku no wau ia oe, i lilo ia'u ka mea i hoola i kuu keiki." Pane mai kela, "He oluolu loa au i kou loaa ana i ka pomaikai ma ka makaukau o kuu Ilio, aka, aole no au e ae e kuai aku."

HE OI AKU KA HAO MAMUA O KE GULA.

                E paa ana kekahi kanaka naauao o Bosetona, o Ekue Ewereta kona inoa, i kekahi waki ma kona lima. Pane mai kela, "Eia ma kuu lima he gula; o kona mau lima kuhikuhi, a me kona maka, he gula aiai i kahakaha nani ia." Ma ka hipuu, e lewalewa pu ana me ke ki e wili ai, he mau pohaku kumukuai kiekie loa. Ke hulali mai nei ka rupe, ke topazo, ke sapeiro, ka omaomao.
                I kuu wehe ana ae e nana ia loko o keia waki, ke ike nei au o na huila oloko, a me na mea e kaa ana a e hele ana, he keleawe wale no. A nana hou aku wau e ike i ka mea nana e huki a e hoohele i keia mau mea a pau, he kaula kila ka (steel spring.) Ninau hou aku wau, "Heaha keia mea o ke kila?" a pane ia mai, "He hao no ia i hana ia a lilo i kila." O ka mea no keia e hookaa ai i na huila keleawe, a e hoohele ai i na kuhikuhi gula.
                Aole no he hiki ke hanaia keia kaula mai loko o ke gula—aole pono ke gula; aole hoi ke keleawe. O ka hao no ka mea e pono ai ke hoohele i keia waki, i hoike mai ai oia i na hora a me na minute.
                Ke ike nei kakou o ka hao ka oi o na metela a pau. A o keia waki, he like ia me ka lahui. O kona mau lima kuhikuhi, oia no na kanaka naauao iwaena o ka lahui, i nana nui ia e na maka a pau mai o a o. O kona mau huila keleawe ua like no me na kanaka o ka papa waena, oia ka hapa o ka lehulehu e heluhelu nei i na nupepa a e noonoo mau ana i na mea e pono ai a e pomaikai ai ka lahui a me ke aupuni. Na lakou e hoolalelale nei i na lima kuhikuhi. O kona kaula hao, oia ka mea iloko loa o ka waki, ka mea no ia e hoohele ai i na huila a me na mea a pau oloko; oia hoi ka lehulehu o ka lahui, ka poe e hana ana me ko lakou mau lima i kela hana keia hana e pomaikai ai ka aina. Ina e hoopoino ia lakou, ka pilikia no ia o ke aupuni holookoa. Ma ka hou o ko lakou lae, a me ka ikaika o ko lakou lima lawelawe, i holo ai na hana nui a pau i hana ia ma ka aina.

KE KUAKA.
(THE QUAGGA.)

                O ke ano nui o keia holoholona, ua aneane like me ko ka Kipele (Zebra;) aka, ua oi aku ka nani o ke kii o ke Kipele. He makalii iho ke kaha ana o kona hulu i ko ke Kuaka. O ke Kipele hoi he aneane hiki ole i ka hoolakalaka ia e ke kanaka, no ka ahiu launa ole; aka, ua hoolakalaka ia no ke Kuaka e ke kanaka, a ua hoohanaia ma ke kauo ana.
                Ma ka hema o Aferika kahi i noho ai keia holoholona ano like me ka Lio a ua hoohanaia e na haole e noho la ma Ka-panalaau-oka-lae o Hope. He hele pua aku keia holoholona ma ke kula a ma na waonahele. He ono kona io i na kamaaina negero o ia wahi. O ka Liona kekahi mea e pepehi a ai i ka io o keia holoholona; a nolaila, ua luku pinepine ia e na kanaka a me na Liona.

NA LA HAUOLI O NA KEIKI.

                MA HILO.—Ua malamaia ka la 1 o Ianuari, ka la Hapenuia, he ahaaina no na keiki Kula Sabati a he Puali Inuwai. Ma ka luakini o Haili kahi i akoakoa mua ai na keiki, a malaila i kukuluia i ka huakai, a ua hele lalani aku malalo o ko lakou mau hae, me ke alakai ia e na keiki puhi-ohe. Kaahele ka huakai i na alanui o ke kaona a hiki i ka Nukuokamanu, malaila ua kau aku maluna o na waapa, a holo aku i Mokuola, kahi i hoomakaukau ia ka ahaaina e Have Hikikoke a me Aikue Hikikoke no na pokii a laua. O ka Mea Hanohano o Rufus A. Lymana, kekahi i kokua mamuli o keia hoohauoli ana i na keiki, a me ke alakai ana i ka huakai. Malaila pu no ka lehulehu o ka poe hanohano a pau o Hilo i ahaaina hauoli pu ai me na keiki o ka ua kani lehua.
                Ua pau ka nui o na keiki o Hilo i ka hele i ke Kula Sabati, he uuku loa na keiki aea wale i ka la Sabati. He ouli maikai loa no keia no ke kau e hiki mai ana. He mahalo nui ia ka poe a pau i hai ia ae nei maluna no ka hapai ana i keia mau hana, a me ke kahu hoi o ke Kula Sabati o Haili, a me ke kahu makua o ka ekalesia, ka mea i lulu mua aku i na hua e ulu kawowo nei. O ke kulanakauhale i ku ma kahi kiekie, aole ia e nalo.
                MA KAUMAKAPILI.—Iloko o Dekemaba ua malama ia he ahaaina ma Kaumakapili no na keiki Kula Sabati o ia kihapai. He la no ia i hauoli pu ai na keiki kula me na kumu a lakou.
                MA PAUOA—I ka la 3 o Ianuari ua kukulu ia he ahaaina hookupu a hoopau aie no ka hale halawai i hoomaikai hou ia. Ua hele huakai aku kekahi o na keiki Kula Sabati o Kawaiahao malalo o ko lakou mau hae i ua ahaaina la. He mea e hoohauoli ai hoi i na keiki ka hele huakai pu aku o kekahi mau 'lii wahine o kakou me na pokii i keia ahaaina. E mau ke ea o ka aina, ke malama na keiki i ka pono.