Ke Alaula, Volume II, Number 4, 1 July 1867 — Page 13

Page PDF (495.58 KB)

KE ALAULA.
BUKE II. HONOLULU, IULAI, 1867. HELU 4.

 

KE KIA HOOMANAO NA BANEKA HILA.
(BUNKER HILL MONUMENT.)

                I ke komo ana'ku iloko o ke awa o Bosetona, ma Masakuseta, e ikeia kekahi kia kiekie e oioi ana iluna lilo loa. He ninau ko ka malihini, "He mea aha ia kia?" a ua paneia ku. "O ke kia hoomanao kela o Baneka Hila."
                I ka malama o Iune, makahiki 1775, ua pioloke loa na kanaka o Beosetona no ka hoomakaia o ke kaua iwaena o Beretania a me kana mau panalaau ma Amerika. Ua komo mai na koa o Beretania ma ke kulanakauhale o Bosetona, a ua holo na wahine a me na keiki, a pee aku ma na kuaaina. O na kane hoi, e komo aku ana lakou i na papa koa malalo o ka hae iho e pale aku ai i na hana hooluhi a kue mai o ke aupuni makua, oia hoi o Beretania.
                Hookokoke mai o Generala Warena ma ka po o ka la 16 o Iune, 1775, a ma kekahi ahua ma  ka aoao akau e pili ana me Bosetona, me na koa 1,000 a keu. Elieli iho lakou ia po a ao me na ho, na kipikua, a me na oo-pe, e hana i pa lepo a puni kahi a lakou i manao ai i pa kaua no lakou ma Baneka Hila. I ke ao ana ae ike aku ke Generela Beretania i ka pa kaua a na Amerika i hana ai i ka po, a hoouna aku oia he 3,000 koa e kipaku ia lakou. Kali iho na koa maloko o ka papu, a kokoke aku na enemi, alaila ki pu aku, a luku nui ia a auhee na koa o Beretania. Hoouka hou no na koa o Beretania, a hoouka hou no. Ua nui ka poe i make o na aoao a elua; a o ka la kaua nui no keia i hoomaka aku ai a kaua ia i na makahiki ehiku iwaena o Beretania a me kana mau keiki ma ka aoao komohana o ka moana Atelanika. A pau ia mau makahiki ehiku, haalele o Beretania i ke kaua, a lilo ae la o Amerika i aupuni kuokoa nona iho.
                Hoomakaia ke kukulu ana i keia kia hoomanao maluna o ke kahua kaua o ia la kaua ma ka aoao akau o Bosetona i ka makahiki 1825, a hoopaa loa ia i ka makahiki 1842. O kona kiekie mai ka ili o ka honua he 221 kapuai, a ua like kona ano me ke kii i hoikeia maluna. He pohaku papaakea (granite) ka i hanaia ua kia nei, a ua hoomoeia ke alanui hao mua loa ma Amerika i ka makahiki 1825, i mea e halihali mai ai i na pohaku no keia kia hoomanao mai kahi i loaa na pohaku a hiki i Bosetona.
                E ninau mai auanei kekahi no ke kumu o ke kaua ana o Amerika me kona makuahine o Beretania, me ke kaua loihi a ehiku makahiki, a hoole loa ia aku ka mana o Beretania maluna o kana mau panalaau, a lilo lakou i aupuni kuokoa. Eia ke kumu o ke ala ana mai o lakou a hoolei aku i ka auamo o Beretania: No ka auhauia me ka ae ole ia o ko lakou leo ma ke kau kanawai ana. Aole i aeia lakou e koho i lunamakaainana no lakou iho, aka, ua auhau wale ia mai e Beretania, e like me ka hooneleia o kekahi hapa o keia lahui Hawaii i ka haawi balota no na lunamakaainana a lakou e makemake ai, mai ka wa i kailiia'ku ai ke Kumukanawai i ka makahiki 1864 a hiki i keia manawa, me ka auhauia no nae o ia poe i na auhau a pau. Oia no ke kumu nui o ke kipi ana o Amerika, a lilo ae la lakou i aupuni kuokoa mai Beretania aku. A o ke kia i kukuluia ma Baneka Hila, he mea hoomanao i ka la kaua nui i hoomaka ai i ke kaua nui ana i na makahiki ehiku, a kuokoa loa iho o Amerika.
                Aole paha e ili ana ia kakou ke kaua e like me kela i haiia ae la maluna, aka, e ili ana no ia kakou ka paio mau no na pono o ko kakou lahui nei, me ka hooikaika e pale ae i ka naaupo, i ka uhauha, ka hoomaloka, a me ka hooluhi wale ia. E hookanaka, i lawe ole ia aku na pono a ke Akua i waiho mai ai imua o keia hanauna no na kanaka hana, a kiai me ka makaala.

                E aloha aku i ko oukou poe enemi, e hoomaikai aku hoi i ka poe hoino mai ia oukou.

I NA LUNA O KE ALAULA.

                ALOHA OUKOU:--E malama ana makou i ka rula a makou i kau iho ai no ko kakou wahi pepa nei, oia hoi keia: "Ma ka malama o Iune e hookaa mai ai na luna i ka uku no ka pepa, a ina e kaa ole, alaila, aole no e hoouna aku i ka ope pepa o Iulai." Nolaila, ina e ike iho kekahi i ka loaa ole ana iaia ka ope pepa no Iulai, e hoomaopopo iho oia i ke kumu o ka loaa ole ana, a e hoili mai i ke dala e like me na pepa i manaoia, a na makou no e hoili koke aku i na pepa.
Me ka mahalo. Na'u, na
O. H. KULIKA.

KA LA HOIKE O NA KULA SABATI.

                He la nui a hauoli no na keiki o Honolulu ka la 15 o Iune, ka la i hoike ai na Kula Sabati a pau o ke kulanakauhale alii ma ka luakini o Kawaiahao. Hui mai ke Kula o Kawaiahao a me kona mau kula lala a pau, a me na kula haole o Kaukeano a me Polelewa. He hae okoa ko kela kula keia kula. He ano e a nani okoa no kekahi o na hae, a he lehulehu loa no lakou. Ikeia na hae no kela kula keia kula--ko Kawaiahao, Makiki, Manoa, Kamoiliili, Waikiki; ke Kaumakapili, Pauoa, Maemae, Kapalama, Kalihi, a me Moanalua.
                Kukuluia ka hele ana o ka huakai i ka hora 10 mai Kawaiahao aku a iho pono aku ma ke alanui Alii; a hiki i alanui Papu, huli aku iuka a hele ma alanui Beretania, alaila iho mai ma alanui Nuuanu a hiki hou i alanui Alii. A hiki ka huakai i Polelewa, ku malie iho no lakou e hoolohe i na hai-olelo o ka hoolaa ana i ka punawai o ka lehulehu.
                Mai Polelewa, hoi hou ka huakai a komo i Kawaiahao. Hele a piha o waena o ka luakini i na keiki Kula Sabati wale no. He ewalu haneri paha ka nui o na keiki i akoakoa mai malalo iho o ko lakou hae i alakaiia e na kumu a lakou. He himeni okoa ko Kawaiahao, a he okoa ko Kaumakapili, a hui hoi na kula haole o Kaukeano a me Polelewa ma ko lakou himeni.
                Loheia na hai-olelo a me na manao o na makamaka, a me na himeni leo lea i hoomakaukauia, hookuuia ka aha, a puka aku na kula a pau, a ahaaina iho ma na pakaukau i hoomakaukauia a i hoolakoia e na makua a me ka poe makee Kula Sabati, malalo iho o na laau kiawe lau nahenahe o ka pa luakini o Kawaiahao. He papaaina loihi ka na haumana o ke Kula Sabati o Kawaiahao, a he papaaina ko Kaumakapili, a kaawale hoi ko na keiki haole a me ka papa o na malihini a me na makamaka. Aole no e poina ana na keiki o keia mau kula i keia la nui o lakou a hiki hou ua kau.