Ke Alaula, Volume II, Number 4, 1 July 1867 — Page 14

Page PDF (1.05 MB)

14 KE ALAULA.

 

KA HOLO ANA O HOKU AO.

                Halawai na makamaka a me kekahi lehuehu o na ona o keia moku maluna ona i ka hora 3 o ka auina la Poakahi, Iulai 1, a uwe a pule pu me ka poe e holo ana, me ke nonoi aku i ka Haku e malama ia lakou, a e kauoha i na ale a me na makani e halihali pono aku i kahi a lakou e manao ai e holo.
                Hukiia ka pea, hoopaaia ka hoe-uli, weheia na kaula e h opaa ana i ka moku i ka uwapo, o kona pahee koke aku no ia, a hala koke aku mawaho o ke awa, a i ka napoo ana o ka la, ua nalo aku oia ma ka Lae Loa.
                E kalewa ana o "Hoku Ao" mawaho o ke awa o Hanalei, Kauai a malaila e kau aku ai o Rev. E. Ioane, ka elele o na Ekalesia o Hawaii nei, a e holo pu aku me lakou. Eono paha malama e hele ai a hoea hou mai keia moku ma ka nuku o Mamala.

KA NALO-MELI.

                He kupaianaha ka hana a keia poe liilii, o ka nalo-meli. Laweia mai keia wahi manu uuku mai Amerika mai, a ua laha loa i keia manawa ma ke kau wahi o Hawaii nei. Ma Kona, Hawaii, a ma Hilo, ka nui loa. Ma kahi i malamaia e ke kanaka, ua hanaia he pahu a paa loa o luna, koe wale no he wahi puka uuku loa malalo ae, kahi e komo aku ai na nalo iloko a puka aku hoi iwaho. Aia a komo kekahi ohana nalo-meli maloko o kekahi pahu hou, puulu lakou a pau ma kahi hookahi o loko o ka pahu, e hoopuni ana i ko lakou alii wahine, me he mea la e noho malie ana. E noho malie loa ana kekahi poe e hana ana i waihona meli no lakou, a e holoholo mau ana kekahi poe o lakou iwaho, e omo ana i ka momona o kela pua keia pua, a hoihoi aku iloko o ka waihona ma ko lakou hale.
                He mea ano e loa keia mea o ka waihona meli. Hanaia he papaa mea keokeo, me he pepa keokeo la i ka nana'ku, he mau kiaha liilii e paapu ana. A paa ka waihona i ka hanaia, ka hoopiha aku no ia i na kiaha liilii o ka waihona a piha i ka meli, i hanaia no loko o ka momona o na pua a pau o na kihapai a me na kula e kokoke mai ana i ka hale o keia ohana nalo-meli. Hooikaika like ka ohana o loko o ka hale e hoopiha i ko lakou hale i na waihona meli, a e hoopiha hoi i na waihona i ka meli a piha. He poe manaka ole lakou i ka hana, e hoomaka ana i ke kakahiaka nui a hana'ku a poeleele. He lokahi ka manao o ka ohana hookahi ma ka hana a lakou e hiipoi ai. Aole he molowa kekahi a kapulu iho ka hana, a hookiekie ae, a mokuahana aku; aka, ua hui kekahi mau tausani o lakou ma ka ohana hookahi me he kanaka hookahi la, e hapai ana i ka hana nui. He holo hoi ka hana i keia poe liilii, e hui ana me ke aloha a me ka lokahi. Ma ka hooikaika hana, a me ka lokahi ana o ka manao, ua lilo ka nalo-meli i mea e ao mai ai ia kakou, na kanaka.
                He mea kupanaha hoi ke ano o ka laha ana mai o na keiki a lakou. Hookahi no alii wahine o ka ohana meli hookahi, a nana no e hoohaule i na hua a pau. Waihoia keia mau hua maloko o na kiaha liilii i hanaia i mau keena no lakou e noho ai a nui. He mea makalii loa keia mau hua, a kiko iho, me he ilo la ke ano o na mea ola i puka mai. Hanai mau ia ua wahi ilo nei iloko o kona keena e na paahana o ka hale meli, a nunui loa ae, alaila hoopiha hou ia i ai nona, a papani paa ia ka ipuka o kona keena. A hiki i ka wa e hoomalule hou ia'i keia ilo, hemo aku kona ili kahiko, a nali iho la ia i ka ipuka o kona keena, a puka mai oia he nalo-meli opio, ua makaukau e hapai aku i ka hana o na nalo-meli makua.
                Aole i pau i ka haiia na mea kupanaha o keia wahi manu uuku—-koe no ka hai ana'ku ia oukou no ko lakou malama ana i alii wahine hookahi no lakou, no ka mahele papa ia o lakou, he poe hana kekahi, a he poe palaualelo hoi kekahi. I kekahi manawa aku paha e lohe hou ai kakou no keia mea hana akamai.
                I ka hanau ana mai o kekahi moi wahine hou no kekahi ohana, he kue na alii wahine elua kekahi i kekahi, alaila lele aku kekahi o laua me kekahi hapa o na nalo o ia hale, a lilo lakou i ohana okoa, a noho aku ma kekahi hale hou.
                Ina e hana ole ia he hale kupono no lakou e noho ai, alaila imi aku lakou i laau puha, a i ole ia, i wahi poopoo iloko o ka pohaku e hana aku ai i waihona meli no lakou.
                Ma ke kii i hoikeia ae la maluna he ohana nalo-meli e lele aku ana. Ke mumulu la lakou ma kahi hookahi maluna; e makaukau ana e lele loa aku paha ma kahi e. Ua holo mai ka wahine a me na keiki e ike ia lakou, a e hoopaa iho. Ke hahau la ka wahine i ka pa piula, me ka manao kuhihewa paha o ka hookani ana ia mea, he mea ia e poniuniu ai lakou a e iho hou ai lakou ilalo, a loaa aku ai iaia; a hookomoia ma kekahi hale nalo-meli i hanaia no lakou.

HE HANA NANI.

                Ma Farani i na makahiki i kaa hope ae nei, i ke keneturia i hala, e noho paahao ana kekahi mau kanaka ma na moku i hoeia e na kanaka paahao. Holo aku kekahi o ua mau kanaka paahao la, a mahuka mai na moku aku (galleys) ma Tula (Toulouse.) He kanaka ikaika a eleu, nolaila ua holo mama aku a pakele. Ia kakahiaka ae hiki aku ia ma ke alo o kekahi hale uuku e ku ana ma kahi akea, a noi iho la i wahi ai, a i wahi e pee ai i kona wa e hiamoe ai. Aka, ua pilikia loa na mea o loko o ua hale la. E noho ana eha keiki liilii me ka haalulu, o ka makuahine e uwe kaniuhu ana me ka ikiiki loa, a o ka makuakane ua pilihua i ke kaumaha. Ninau ua kanaka paahao la i ko lakou pilikia, a pane mai ka makuakane, "ua kipakuia lakou mai ko lakou hale aku no ke dala o'e e hookaa ai i ka uku no ka hale." "Ke ike nei oe ia'u," wahi a ka makuakane, "ua pilikia loa; o kuu wahine a me kuu mau keiki aole a lakou ai, aole hale e noho ai, aole hoi o'u mea e hoolako ai."
                Lohe ae la ua paahao mahuka la me ka uwe aloha i ko lakou pilikia, a olelo iho la: "Na'u no e hoolako aku. Ano iho nei kuu pakele ana mai na moku paahao mai. O ka mea hoihoi i kekahi paahao mahuka, e loaa no iaia na dala he umi. Ehia dala kou aie?"
                "Ewalu dala," wahi a ka makuakane.
                "Ea," wahi a ua paahao la, "e hawele i kuu kino i ke kaula, a alakai ia'u i ke kulanakauhale, kahi a lakou e ike ai ia'u, a e loaa ia oe he umi dala no ka hoihoi ana ia'u."
                "Aole loa," wahi a ua makua la; "e hiki no i kuu mau keiki e make i ka wi, aole nae au e hana i keia mea aloha ole."
                Aka, koi ikaika ua kanaka aloha la, a olelo, "nana no e hoihoi iaia iho ina aole oia e hoihoi iaia."
                Ua loihi no ke kanalua ana o ua makua la; aka, mahope, iho ae oia a lalau i ka lima o kona mea nana i hoola, a alakai aku la iaia i ke kulanakauhale, i ka rumi o ka luna kulanakauhale (Mayor.) He nui ke kahaha ana i ka ike ana i ke kanaka uuku a nawaliwali e alakai ana i ke kanaka nui a puipui; aka, ua ike maka lakou. Ua hookaaia na dala he umi, a ua hoihoiia ka pio i ka moku paahao. Mahope nae hai malu aku ua makuakane la i ka moolelo oia hana aloha i ka luna kulanakauhale, a no ka nui o kona aloha, ua haawi hou aku ia i na dala he umi, a palapala koke aku i ke kuhina hooponopono, e noi ana e hookuu i ua paahao ui la. Nana pono ua kuhina la i ke ano o kona hewa, a ike iho la aole he nui, a ua pau ka hapalua o kona mau la i hooholoia e ka lunakanawai, kauoha iho la e hookuuia ua wahi paahao aloha la.
                Nolaila, e na kamalii o Hawaii nei, mai makau oukou e hana i kekahi hana aloha, ina no paha he pilikia i ka nana'ku. Na ka Haku no e kokua mai iloko o ua hana la, a hoihoi mai i ka uku mamua ae o ko oukou mea i manao ai.

                Ma ke ku ana mai nei o kekahi moku kalepa mai Kapalakiko mai, ua loheia mai ka make ana o ka moku okohola "Canton Packet" me na luina elima, ma kahi e kokoke ana i Hakedadi ma Iapana. Eha o ia poe he Hawaii. Aloha ino lakou.