Ke Alaula, Volume II, Number 5, 1 August 1867 — Page 19

KE ALAULA. 19

KE KANAKA HAWAII I LOAA IA MR. ELIKE MA KA MOANA INIANA.

                Aole no i poina i na hoahanau kahiko o Hawaii nei o Mr. Eliki. He misionari ia no Beritanai, i noho mai ma Hawaii nei a kokua pu ia Binamu ma i ka hoomaka ana o ka hana o ka malamalama ma keia pae aina. He kuikahi kana hana me Tatina a me Likeke a me Wini. Ha okoa kona ano, a he okoa ke ano o na kumu hou mai Beretania mai e hoole nei a e hoowahawaha nei i ka hana a ka poe i hoike mua i ka ke Akua olelo i keia lahui, me ka olelo iho, "he paumi ka poino o ko Hawaii nei i keia wa e noho nei, i ko ka wa kahiko i hiki ole mai ai na misionari o Amerika."
                He mau makahiki i noho ai o Mr. Eliki a hana pu me na kumu o Amerika, a hoi aku oia i Beretania. Mahope mai hoi, ua noho aku ia he misionari ma ka mokupuni nui o Madegaseka, aia ma ka aoao hikina o Aferika. I kekahi o keia mau makahiki koke iho nei no, e holo aku ana o Mr. Eliki i Madegaseka maluna o kekahi moku o Beretania. I kekahi la malie loa, e holo ae ana lakou ma ka Moana Iniana, a ikea ma kahi loihi aku he papa e lana ana maluna o ka ili o ke kai, a me he kanaka la e moe ana maluna. A kokoke ka moku hookuuia ka waapa, a kiiia aku e ike i keia mea. Loaa aku ia lakou he kanaka e ola ana no, aka ua aneane make. Hapaiia mai maluna o ka waapa, a hoihoiia i ka moku. I ka hiki ana aku i ka moku, nana ae ka hana, he kanaka ili ulaula o kekahi lahui a lakou i ike ole ai. Manao o Mr. Eliki he Hawaii paha, a aloha aku iaia ma ka olelo o ka aina nei o kakou. Aloha koke mai ua kanaka nei me ka aa o ka maka i ka hauoli, a kulu iho kona waimaka i ka loaa ana iaia kekahi mea i hiki ke kamailio mai ma ka olelo o kona aina hanau. Hoolako aku lakou i ua kanaka nei i ke kapa mehana, a hanai aku i ka ai. Ua hele a nawalewale loa i ka noho ekolu la iloko o ke kai me ka ai ole i ka ai, a ua opili i ke anu.
                I kekahi la ae loaa i keia kanaka ka oluolu, a mahope oolea a ola loa. Kamailio mai o Mr. Eliki me ia, a hahai mai kela i ka inoa o kona moku ana i holo ai, a me ka inoa o ke kapena. Oia hookahi no ke kanaka Hawaii maluna. E holo kehakeha ana ko lakou moku me ka manao ole i ka ino, a loaa i kekahi kikio makani, o ke kahuli no ia i ka minute hookahi a piha i ka wai, a piho koke iho ilalo. Aole mea nana e hoopakele ia lakou, aole hoi he manawa e hiki ai ke hoolaha i kekahi waapa, no ka hikiwawe loa o ke kahuli ana. Pau pu ke kapena a me na kahu moku i ka make pu me ka moku, koe keia kanaka hookahi o ko kakou aina nei; he lahui kanaka i ike i ka au. Loaa iaia he papa i lana mai mai ka moku, a malaila no ia i hoopaa iho ai i na la ekolu a loaa mai i keia moku. Pela i pakele ai keia kanaka i ka make. Hai mai oia ia Mr. Eliki i kona wahi, a ke ole au i kuhihewa, o Kohala no kona one hanau. He kanaka haipule no keia, a ua paanaau iaia kekahi o na himeni a Mr. Eliki i haku ai i kona wa i noho mai ai ma Hawaii nei. Oia no ka himeni elua ma ka himeni Hawaii. Hoopuka ua kanaka nei i keia himeni mai ka pauku akahi a hiki i ka pauku eha. Penei ka pauku akahi:
                                "He Akua hemolele,
                                Ke Akua no kakou,
                                Maikai wale, hewa ole,
                                Pono loa, ola mau."
                Aloha wale ka naau o na kanaka Hawaii e auwana hele nei ma na aina a ma na kai, he poe uuku iwaena o o ka lehulehu o na aina makamaka ole.

KEKAHI MAU HUA.

                He mea hoolana nui keia i ka manao o na makua haipule no ka lakou mau keiki, a i na kumu hoi no ka lakou mau haumana, oia hoi ka olelo a ka Haku ma Isaia, Mokuna 55:10, 11: "E like me ka ua, a me ka hau i iho mai mai na lani mai, aole hoi e hoi hou ilaila, aka e hoomau mai no i ka honua, a hoohua iho la iaia, a hoomuo no hoi, i haawi mai ia i ka hua na ka mea lulu hua, a i berena hoi na ka mea ai;--pela auanei ka'u olelo: ka mea puka aku mai ko'u waha aku, aole ia e hoi nele mai ia'u; aka, e hana no ia i ka mea a'u e makemake ai, a e hooko io ia i ka mea a'u e hoouna aku ai iaia."
                O ka ke Akua olelo i hoopukaia e kana mau kauwa ma keia aina, ma ka pae ana mai o Tatina a me Binamu ma Kailua i ka makahiki 1820 a hiki i keia wa,—he kanaha-kumamakolu makahiki--aole no kekahi oia mau olelo i hoi nele aku, aka ua hooko io ia i ka mea ana i hoouna aku ai iaia. Ke hoohua mai nei ka ke Akua olelo i ka pa kanakolu, pa kanaha, a pa haneri, ma kela wahi keia wahi o keia pae aina, a e ili aku ana na pomaikai i na keiki a hiki aku i ke kuakahi a kualua, a i na tausani o ka poe e malama ana i kona kanawai.
                Ua hooalaia mai keia mau manao kaena no na hana kupanaha a ka Haku i ko makou ike ana i ka holo o ka hana mana o ke Akua iwaena o ka hanauna opio o Hawaii nei. Ka mau nei no a ke holo nei imua na kula waue he lehulehu e malamaia nei ma keia pae moku mai Hawaii a Kauai, malalo o ke alakai ana o ka poe haipule i manao menemene i na uhane o ka lakou mau haumana. A ke lulu aku nei lakou i keia olelo mana a ke kaula i olelo ai, "aole no e hoi nele mai," a ke komo aku nei ia iloko o na naau o ka poe opio. E like ana no keia olelo a ke Akua me ka apana hu uuku i hunaia iloko o ka popo berena e hoohu ana i ka popo a pau. Pela e hooano e ana no keia mea i na ano a pau o ke kanaka ke komo io iho ia.
                Ke ike nei makou ma kekahi mau Ekalesia he nui na kanaka opio, a me ka poe hou, e hele mai nei, a e hoohiki nei e lilo mamuli o ka ka Haku hana. Aole o ka poe elemakule wale no ka i huli a hoopaa iho ma ka pono. Ma Kawaiahao a ma Molokai ua ike a lohe iho makou i ke komo ana o na kanaka ui e lilo i mau paahana iloko o ka pa waina o ka Haku. Ua loaa mai nei ia makou he palapala mai ia D. H. L. Hakuole, o Kalepolepo, Maui, e hai mai ana i ka mea e hoohauoli loa ai i ka naau. E hoike mai ana ia no ke komo ana i ka Ekalesia o na kaikamahine eono o ke Kula Nui o Makawao, a no Makawao iho ekolu, a o kana kaikamahine ponoi iho, no Kalepolepo, hookahi,—huiia, he umi. Iloko hoi o ia malama no o Iulai ua helu pu ia me ko ke Akua poe kanaka ma ka berita o ka Ekalesia o Waialua, elima o na kaikamahine o ke Kula Nui o Waialua. Hu ke aloha o ko makou naau i ka ike ana a me ka lohe ana i ke koho ana o keia poe opio i ke Akua o Aberahama i Akua, i Alakai, a i Puuhonua no lakou. Imua oukou, e na hoahanau opio o ka lahui opio o Hawaii! E hoopaa iho oukou ia Iesu i Kapena a i Alakai no oukou, a ma o na la e lanakila ai maluna o na enemi o loko, a me na enemi o waho, e puni hei ana ia oukou. E hoomanao oukou i ka wahine a Lota, a mai nana i hope. Eu kakou, e na koa, a hele imua! "O ke kanaka i lalau kona lima i ka oo palau, a nana aku i hope, aole ia e pono no ke aupuni o ke Akua."
                E na kumu kula, a me na makua mea keiki, e hoomaopopo iho oukou i ka waiwai o ka uhane o na keiki a oukou i oi loa aku i ko ke gula a me na momi, a e alakai ia lakou i kahi o ke ola, i loaa ia lakou ka mole o ka naauao, oia ka makau ia Iehova. E hoomanao hoi i keia olelo a Daniela: "O ka poe naauao e alohilohi auanei lakou me he malamalama la; a o ka poe i hoohuli i na lehulehu ma ka pono, e alohilohi e like me na hoku ia ao aku, ia ao aku."

KA MEA I NALOWALE IA JESSIE ILOKO O KE KAHAWAI.

                He kaikamahine uuku o Jessie e hele ana i ke kula. E paa ana ia i kona buke-pela, me ka peni pohaku, me ka mea humuhumu, me ke komo lima, me kekahi pahu hua lei. O ka manawa hoi kekahi mea i waihoia iaia. Honi aku oia i kona mama, a olelo, "Aloha oe, e mama."
                Pane mai kona mama,"Aloha ka'u keiki; e malama, i ole e haule kekahi mea."
                Aia ma ke alanui kahi i hele aku ai o Jessie i ke kula, kekahi kahawai uuku, e kahe ana i ka muliwai nui me ka wikiwiki loa. Ku malie o Jessie a nana i ka wai e olinolino ana iloko o ka la. Kulou oia a hou i kona lima iloko me ka manao e oki i ka holo ana o ka wai; aka, aole hiki ke hoopaa i ka wai. Lele no ia maluna o kona lima a mawaena ae o na manamana lima, a kahe aku no me ka wikiwiki loa. I ka manawa e paani ana o Jessie me ka wai ua nalowale iaia kekahi mea. Aka, aole akaka ia iaia i kela manawa. Ke manao nei au, no ke kali ole o ka wai, ua hoomanao keia kaikamahine uuku aole