Ke Alaula, Volume III, Number 8, 1 November 1868 — Page 31
KE ALAULA. 31
KE KEMILIONA.
(THE CHAMELEON.)
He wahi holoholona liilii keia, nona ke kii maluna, o ke ano like me na moo wawae eha a kakou o Hawaii nei. He liilii loa nae hoi ko kakou nei mau moo, he nunui ae keia. Eono a ehiku paha iniha ka loa o ke kino o ke kemiliona, a elima iniha ka loa o ka huelo-huiia, hookahi paha kapuai.
Maluna o na laau kona wahi noho nui ai, e hoopaa aku ana i na lala me kona a huelo wiliwili, e like me ia e hoopaa la ma ke kii. Aole ona hulu, aka ua koekoe pu no kona ili e like me ko na moo.
He hauliuli ahina ke ano o ka ili o keia wahi holoholona, aka he ano e i kekahi manawa, a ano e i kekahi manawa. He hiki iaia ke hookahuli i ke ano o kona ili. Oia ka mea kupaianaha loa no keia holoholona liilii -o ke okoa o kona ili i kekahi wa, a okoa e iho no i kekahi wa. Aole i loheia he waiwai keia holoholona no ke kanaka. Ma Asia a me Aferika kona wahi e noho ai.
I WAHI E PULE AI.
Lilo o Wilama i keiki haipule i kona wa kamalii. Mai ia manawa mai, he mea mau iaia ka imi i wahi mehameha ma kona keena moe, kahi e hoike aku i kona mau manao i kona makua ma ka lani, me ka nonoi aku i ka ikaika e hoole aku ai i na hoowalewale, me ka hoomaikai aku hoi no na pomaikai e loaa mai.
A loaa iaia na makahiki he umikumamalima, hoomakaukau ia kona haalele i kona home me na makua, a hele aku i ke kaona nui e imi hana Ua loaa i kahi kupono nona e noho ai me kekahi ohana haipule ma ke kaona; aka e moe pu ana oia me kekahi keiki hoomaloka ma ke keena hookahi.
Ua makaukau loa na mea a pau, a o ka la hele keia, aka ua kaumaha na maka o ua o Wiliama. Kaumaha oia i ka haalele, i kona one hanau, i na makua a me na hoahanau aloha. Aka he kumu e ae no kekahi i anoninoni ai kona manao. Pane ae kela i kona makuahine, "Aole i maopopo ia'u ka loaa ana i wahi mehameha e pule ai, ke moe pu au me Ekela ma ke keena hookahi," E haalele ana kela i kona home, a e hele ana e noho me na malihini ma ke kaona, ma kahi o na hoowalewale i ike ole ia'ku, a o ka pule ka mea e loaa mai ai ka ikaika e kupaa ai. E uwe pinepine auanei kona naau i ka noho ana me na malihini. O ka launa mau me ka Haku ka mea e lana ai ka manao.
I kona hele ana a noho ma ia wahi, palapala mai oia i kona makuahine penei; "E hui aku oe i kou makuahine, ua loaa no ia'u kahi mehameha e pule ai. Ina no he makemake ia ka pule, aole no e nele kahi kupono e pule ai."
E na keiki, makemake anei oukou i wahi e pule ai? I na hora hiamoe o ka po, ua malama ko oukou Makua ma ka lani ia oukou, ua kiai mau mai na maka hiamoe ole o ka mea nana oe i hana, a ua hooala mai ia oe mai ka hiamoe e hapai hou i na hana. E holo kiki aku anei oe e hapai hana paha, a e paani paha me ka hoomaikai ole aku i ka mea i malama ia oe i ka po; a me ka nonoi ole aku iaia e kokua ia oe i ka la hou. Ea! He kupono ia oe i wahi e pule mehameha oi i kakahiaka.
A i ka napoo ana o ka la, a pau na hana, a e moe aku ana oe, aole anei he pono e noonoo hou oe. Malie paha ua hookuli oe i ka na makua, ua huhu paha i na hoa kula, a hoa paani paha. Ua ke Akua. Ina e nonoi aku oe iaia ma ka inoa o Iesu, nana no e kala mai a hoopau. Aka, ina aole e hiamoe aku auanei oe malalo o kona huhu. He kupono io no ia oe i wahi e pule mehameha ai i ke ahiahi.
HELE KEKAHI I KA AWAI, A HELE KEKAHI I KA AMANA.
Aia ma kekahi kulanakauhale, Kalaseko ka inoa, ma Sekotia, he mau kanaka opiopio elua, e auwana wale ana ma kekahi kakahiaka o ka la Sabati ; he lepo loa ko laua lole a me ka maka, e oli ana i na oli lapuwale ma ke alanui. Ua ona mau makahiki, e ku pa ana. Kena mai la ka makuahine i ke keiki e kii aku i ua mau kanaka opiopio elua nei, a e alakai mai iloko o ka luakini, a e hoonoho ia laua ma kona noho ohana. Hoolohe koke ke keiki, a holo a alualu ae la ia laua, a hai aku i ka makemake o kona makuahine e hele pu laua me ia i ka luakini. Akaaka henehene wale kekahi, me ka olelo ino loa i ke keiki; aka, o kekahi, okoa ia,- haka pono mai la oia iaia a olelo penei:
“Mamua,i kuu wa kamalii e like me oe, hele pinepine au i ka halawai ma ka la Sabati; aka ma keia mau makahiki ekolu, aole au i komo iki iloko o ka luakini; a ke walania nei no kuu naau, aohe oluolu iki. Ke ae nei au e hele pu me oe i ka luakini."
A o kona hoa, ka lua o ia mau kanaka opiopio huhu loa oia, a hailiili wale i kona hoa no kona ae e hele i ka halawai, a keakea ikaika la ia— lalau no a alako aku ma ke alanui ; aka, ua paa ka manao o ke keiki i ae, a hele no oia i ka luakini; a o kona hoa paakiki, hele aku no oia ma ke alanui, me ka hoopuka mau ana i na huaolelo ino.
A hala ka makahiki hookahi, ma kekahi la ua ikeia na kanaka he lehulehu e akoakoa pu ana ma ke alo o kekahi hale-paahao. Heaha ke kumu o keia mumulu ana mai o kanaka ? I ka nana ana a loihi, ua laweia mai kekahi kanaka ma loko mai o ka hale-paahao, ua paa na lima i ke kaulahao, a ua kaikaiia maluna o kahi papa, a malaila aku i hukiia'i a liia ma ka amana. Owai la ua kanaka onionio nei ? O kela keiki hoino, henehene, hoole i ka hele i ka halawai. Mai ka auwana wale iloko o ka hewa, ka hailiili, ka hookuli, ka hoowahawaha i ka hale o ke Akua, oia a i ka amana. Hikiwawe mai ka poino maluna ona.
A hala na makahiki he nui, ua lilo kela keiki nana i kii i ua mau kanaka opiopio elua la e hele i ka luakini i kanaka makua, a i kahunalapaau ma kekahi moku e ku ana ma kahi kaikuono o Lae Gude Hope. He kanaka hele mau oia i ka halawai. Hele oia i uka i kekahi Sabati a komo iloko o ka luakini, a noho ma kona noho. I ka nana ana o kona maka, ua ike oia i kekahi kanaka ma kona noho e nana aiwaiwa ana iaia, me he mea la ua ike paha oia iaia. A pau ka halawai, ku ae oia a ninau i ua kauka la : "Ea, aole anei oe i hoomanao ua kena kou makuahine ma kekahi Sabati e kii i kekahi mau maka opiopio elua e hele i ka luakini ma ke kulanakauhale o Galaseko ?" A pau ka ninau ana, olelo oia, "Owau no ka mea o laua i ne e hele pu me oe i ka halawai. Ua lilo kela aloha o olua me kou makuahine, kela ae ana o'u e komo iloko o ka luakini, i kumu hoala i ko'u manao, a huli au mai ko'u mau hewa mai, a ua lilo au i kanaka pono, i kahunapule, i misionari ma Aferika Hema nei. Akahi no au a puka mai maanei, a e hoomaka koke ana au i ka oihana misionari." Mai ka ae e hele i ka luakini oia i hele aku ai a i ka awai, i ka oihana kahuna.
He mau manao mai loko mai o keia wahi moolelo.
1. E hele mau na makua i ka halawai, a e lawe pu i na keiki ilaila,
2. E kena na makua i na keiki e kii i ka poe auwana wale ma ka Sabati e hele i ka luakini, a imi i wahi e noho ai malaila.
3. E ae oluolu no na keiki e kii i ua poe auwana nei, malama o hele mai kekahi.
4. E ae no ka poe i kiiia e hele i ka luakini; aole make hoololohi a hookuli.
5. O ka ae ana e hele i ka halawai, e lilo paha auanei ia i mea e huli mai ai a ola ka uhane; a o ka hoole, ka hookuli, ka hoowahawaha, e lilo paha auanei ia i mea e poino ai ke kino ma keia ao, a make mau ka uhane ma kela ao.
E hoopaanaau oukou i keia mau manao elima.
WAIKOLOA.
I HOOKAHI HAAWINA NO KE KULA SABATI HOLO OKOA.
O ka hapai like ana o ke Kula Sabati a pau i ka haawina hookahi, he mea nui no ia e kokua i ka holo pono ana o ke Kula.
Ina e hana ia pela, alaila ua hiki ke hana aku mamuli o ka rula, me ka naue mau aku imua. Aka, ina he haawina okoa ko kekahi papa, a he haawina okoa ko kekahi, poina paha kekahi kumu i kahi o ka haawina no ia la Sabati, a poina pu hoi na haumana, a huikau no hoi ka hana.
Eia kekahi; ina he hookahi haawina no ke kula a pau, alaila, he hiki i ka Luna Nui o ke Kula i lilo i luna alakai maoli ma ke ao ana. Aia a pau ka hana pakahi ana o na kumu ma ke ao ana i na papa kula a lakou, alaila hiki i ka Luna Nui e alakai hou aku i ko kula a pau, a e hoopaa loa iho ma na naau o na kumu a me na haumana, i na manao nui a waiwai io paha, o ua haawina la o ia la Sapati.
Eia hoi keia: Ma ka lawe like ana o ke kula a pau i ka haawina like, ua waiwai ka halawai