Ke Aloha Aina, Volume I, Number 3, 8 June 1895 — Page 1

Page PDF (753.77 KB)

This text was transcribed by:  Janet Remolona
This work is dedicated to:  Uncle Frank, cuz you're traveling to PI by yourself

KE ALOHA AINA

 

Ua mau ke ea o ka aina I ka pono

@ 1  Honolulu, Poaono, June 8, 1896  Helu 3.

 

Ka Makai Kiu

O ke

@ena Waihona Buke o

Nu Yoka.

 

@liuka poio,

Ao

Kapena makai hawada.

 

@ PIHI I NA HA HA.

 

Mokuna III.

Bakoko no ke ola.

 

@ wale iho no ma keia manao; o @ e ae nae ke hauwawa ana, ua @ ono i ka makaikiu ka mea pepe@. Ua loaa pono ke pihi i @ ai ma ka lima o ke kanaka @ pepehi aka, o ka manaopaa nae @ makaikiu, e hookoio ana oia ma @ heu o ka mea nana maoli i hana @ karainia kiekie a loaa pono me @.

            @ kekahi manawa, noonoo iho la @ pinau i na hoa o Halinekona e ai @ iloko o ka hale aina, aka, ulu @ la iloko ona kekahi manao hou, @ la e oi aku ai o ka paakiki o @ mau lawelawe ana aku i ka hana @ ia.

            @ hooholo iho oia, aole na kekahi @ loko o ka hale i hana ia mea. @ maopopo loa ka mea nana i hana @ewa pepehikanaka, ua kakali iho @mawaho a hiki i ka wa a ke @ opiopio loa i haalele aku ai i @ alaila komo aku iloko me ka @ a hookomo hou i kela mau @ loko a ka pahuume. Ua hooholo @ la oia, ua hana ia kela hana e @ mea i kamaaina ia wanakonu o @, a pela pu no me ka pahuume @ kanaka opio. Ua oi ae kona ho-@ ana, o ke kanaka nana i hana i @ mea, he kanaka oia i paulehia ma @ wawahi hale, a ua ike lea no ka @aikiu i ka poe noeau i ka lawelawe @ na hana karaima kiekie. O ka @ ana o Maud a hui pu ole hoi @ mea pepehikanaka, oia ka mea @ i hooi ae i kona manaoio, he kee-@ e pau ai o ka waiwai o ka mea @ i ka lilo e hiki ai ke kanalua @ oia maoli ke kahua, i hoolala ia @ kela hewa pepehikanaka.

            @ ka uhi ana mai o ka po, hoano e @ oia iaia iho, a hele aku la oia ma @ o ka poe lulana haahaa loa o ke @anakauhale.

            @ kona kulana ia wa, he piha hoo- @aka, a he kakaikahi loa ka poe e @poi mai ana i kana mea e li’a ana @ no hoi i kupono loa ia hoololi @ ana a Saliuka opio, ma kona ike @ iho no.

            @ maopopo no iaia, ma na wahi a @ ana i makamake loa ai e huli i @anaka ana e ami nei, e hoohuoi ia @ ana oia, he malihini no ia wahi, wale no ka biki pono iaia ke ho-@ kana hana i hiki pono iaia ke ho- @ kana hana i hiki aku ilaila, a @ mai la ia.

            @ keia hoololi ana, he mea maopopo @aole e hiki ana iaia ke hana, aka, @ laki wale no e pomaikai ai oia @ I huli aku ai ma ke kihi o kekahi @, holo pololei aku la pia ma kahi @ pono ana i kekahi kanaka e aahu @ me kekahi kuka kaumaha hele ua, e kuku ana ka aikala iluna a hiki i kona mau pepeiao, me he palahu la ka hoolalahu o ka puapua i ka manawa e ike mai ai i ke kanaka, ua apeane loa e nalowale aku ke kani a-i i ka peleleu o kona kuka.

            Haka pono aku la o Saliuka opio i ke ano o ua kanaka la, ike aku la oia i ka eha ma ka papalina hema.

            I kela manawa no, hopu aku la oia i ua kanaka la ma kona lima, nanao iho la kona akau i ka pu panapana iloko o kona @ke, he mea ole kou hoao mai e mue ia’u i keia @a, i pane okalakala iho ai ka makaikiu, ua loaa pono oe ia’u e Pete, e pono oe e hele malie me a’u nei.

            Hoao, ae la ua kanaka la me kona ikaika a pau i mea nona e hemo ai mai na umii ana a ka makaikiu opio, e kau koke iho ana oia i kana pu panapana maluna o kona poo, a pane iho la iaia, e hele malie ana anei oe? A i ole, aole paha.

            Ua paa pono loa wau ia oe, aole e hiki ia’u ke imi apa hou aku imua o kou alo.

            Ia manawa no , hookomo iho la ka makaikia i ke apohao ma ka pulima o ua kanaka la, hoopaa iho la a paa pono me ka hauhoa pu ana i na pulima.

            Ia manawa i hoea mai ai kekahi kaa lio ma ke kihi o ke alanui, kuhea aku la oia i ua kaa nei a holo mai la, ua pii aku la ka makaikiu me kana lawehala; a kamoe aku la ke alahele no ka halepaahao.

            O ke kanaka ana i hopu iho la, oia no o Policy Pete, ka mea i kaulana no ka hana i ma hewa kiekie, i hele aku ma ke komohana no ka makahiki a oi i hala e aku. Ua loaa e i ka makai ka hoike no kona hoi mai a hiki ma Nu Ioka ia po.

            I ka ike io ana o Saliuka opio iaia, hooholo koke iho la oia e hopu iaia a e imi pono i kona kulana.

            I kela wa i hoopaa ia ai o Policy Pee iloko o ka hale paahao maloko o kekahi keena lua, hoololi pu ia kona aahu e noho ai iloko aloila.

            Hoano-e loa ae la o Saluika opio iaia a lilo loa i kanaka no ke kulana haahaa loa, hele aku la oia imua o Policy Pete, aole loa e hiki i kona ike kilo ke hoomaopopo mai o ka makaikiu no ia e hele aku nei imua ona, aka; he hiki nae iaia nei ke ike aku i kona helehelena.

            Me ia kulana ona, ua puka aku la oia iwaho o ke alanui, a hele pololei aku la ma kahi no ana i halawai ai me kana lawehala.

            Komo aku la iloko o kakahi hale inu rama i maa mau iaia kahi e akoakoa ai o na poe hana karaima, ua hele pololei aku la oia imua o ka mea kuai rama, a kahea aku la i wahi mea inu nona.

            E akoakoa ana kekahi poe haihai karaima iloko olaila, i ka hoonee ana ae o ka makaikiu i kona uhi malalo iho o kona mau helehelena, e ku kokoke ana kekahi mea me ia.

            “Halo Policy,” wahi a ua mea la i pane mai ai, i nahea nei oe?

            “O oe no ia e Kikila Kale” pehea na mea a pau? i ninau aku ai ka makai kiu iaia.

            “He oki loa la? Pehea la oe.

            “Ino” wahi a ka makaikiu.

            I nahea nei oe i hiki mei ai?

            I keia po no, aneane loa wau e paa i ka umii iole.

            He mea anei kekahi e kue ana ia oe?

            Ae, wahi a Sliuka opio.

            E hele kaua ma ke keena mahope e noho ai. He elua a ekolu ae nei o’u la ianei nei. Hele aku la laua iloko o kekahi keena mahope aku o kahi kuai rama, a noho iho la ma kahi o na pakaukau.

            Hookahi nae mea o loko e noho ana, he kanaka oia i piha na makahiki i ke kanakolu kumamalima, he helehelena hauli kona ke nana aku me na maka uliuli e aa mai ana, e heluhelu ana oia i kekahi nupepa puka ahiahi.

Ua nana pono mai la ua kanaka nei ia laua nei, oiai laua e moko aku ana, iloko o ka rumi, a hoi iho la no ka iini nui o kona manao e nana i na hunahuna mea hou o ka nupepa.

            O kona kulana e noho ana iloko o ia manawa, ua ano piha i ka inaina, no ko laua nei hauwaiaau aku i kona manawa e hoonuu ana i na momona o na kolamu nupepa, e alaalawa mau ana oia i na helehelena o ka makaikiu oiai lana nei e kamailio ana.

            E aahu ana oia i kekahi koloka nui i moku i ka pahi, i hoopaa ia me kekahi mau pihi kumukuai nui.

            Aole no oia i manao mai i ka makaiki, a aole no hoi oia i mamao mai iaia aku, a ike aku ia no ka makaikiu me ka hoomaopopo loa ana iloko iho ona, aole ke kolu o na pihi mailuna iho o ke kuka, oia hoi ke pihi i nahaha ai i ka lima o ka mea hana karaima pepe hikanaka.

            Hoopuka ae la ia i keia mau huaolelo, penei.

            “Auwe ka wa pono el—“

            Ua hoomaopopo loa aku la oia i na hiona o ke kanaka ana e huli nei, a aneane loa oia e lele kuwala aku maluna ona me he @ga la, aka, hoomanao ae la oia no ke kaikamahine i nalowale ai, malia paha eia malalo o ka mana o keia kanaka, a malia i na oia e hana aku ana pela, e hiki ole ana i kela kanaka ke hoike mai iaia i ka mea oiaio, malia paha ua ike no hoi oia, a i ole; ua lohe wale no paha oia i kahi i nalowale ai.

            Kulou iho la oia maluna o ke pakaukau a ninau aku la i kona kokoolua me ka leo malie loa.

            “Owai kela?”

            “Ua kapa oia iaia iho, o Mado”

            “He kuonoono paha oia?”

            “Ae.”

            “Heaha ia kona huina waiwai?”

            “Aole wau i ike. Ke malama nei oia ma kahi poeleele. I ka was ana i makemake ai i kekahi mea e hana nona, he nui kana uku e uku ai i kana lima hana.”

            “Ke makemake nei au iaia e haawi mai I hana na’u no ke iausani dala.”

            E loaa ana no paha ia oe, aka, e hoolauna mua aku wau ia oe me ia.”

            Hoakaka aku la o Kikela Kale i ka makemake o kona hoa imua o ua kanaka ia, a nonoi aku la i hana na ia nei.

            “Aole,” i pane mai ai ua Mado la me ka hooiaio ana, a hoololi ae la i kona leo a me kona kulana, a pane hou ae la. He mea ole ia u, ke lawe ae i kahi pahu waina uuku.

            Kahea aku la o Kikela Kale i wahi waina no laua wale no e inu ai, kamau ae la laua a pau me Mado o hoekepue ana me ke koloka, a hoolauna aku la oia i ka makaikiu.

            “E Mr. Mado, ke hoolauna aku nei wau i kuu hoaloha oiaio ia oe, o Policy Pete keia.”

            “Policy Pete,” i pane ae ai o Mado me ka nanaina pahaohao.”

            “O ko’u inoa ia e kalewa hele nei,” wahi a ka makaikiu.

            “Aole anei oe a hiki I Rio Grande mamua aku nei?”

            “Ae, “ ilaila wau no kekah mau makahiki elua mamua aku nei a hiki i keia manawa.”

            “Ehia makahiki I hala?”

            “Elima.” O kela pane, oia ka mea nana i hoopuhili aku i kona noonoo hoohuoi.

            “Ua lohe wale paha oe I kekahi mea i kapaia o Gila Keoki?”

            “Ua lohe wau, o ko’u hoapili ia i na manawa a pau i Rio Grande.”

            Alaila, o oe io no o Policy Pete, ka hoapili o gila Keoki, ea?

            “Ike koke iho la ka makaikiu i kona alakai ia iloko o ka naele malalo o keia hoomaoe ana i na ninau, nolaila, pane aku la oia me keia haina.”

            “Owau no ia.”

            “hauoli loa wau i ka ike ana ia oe,” pane kikoola mai ai kekahi mea e aku. Ua ike au ia Gila Keoki ma Rio Grande, a ua olelo mai oia ia’u, o Policy Pete kona hoa pili paa, me he hoahanau ponoi la nona.

            Alaila, he mau mea olua i hui pu na a’i i kahi hookahi e hiki ai ke pine ia a paa, ea?

            “Ua akaaka ae la ka makaikiu a nui ka leo.”

            E pono eo e pane mai i kela mau olelo a’u, oiai, o ka wa pono keia ea pani ia ai a e wehe ia ai hoi na pomakai ia oe.

            Noho malie mai la hoi kekahi kanaka i ka manawa a Suliuka e kukalekale nei i na wahi a pau a laua i pili ai i Mekiko, ia wahi aku ia wahi aku mai na la opio mai.

            “Heaha kau hana i keia wa?” wahi a Mado.

            “Aohe a’u hana e hono nei.”

            “Ke makemake nei anei oi i wahi hana maikai, a oluolu?”

            “Heaha ka uku-o ia hana?”

            “He iausani.”

            Ke ae aku nei au ia mea, a pehea, he mea anei kekahi e oki ia ai o ke kani-a-i i mea pulehu iluna o ke pa palai?

            Aole wau i manao, o kau hana e hana aku ai, ina nae he mea ia e hookahe ia ai o kekoko, alaila, na hiki no.

            He mea ole kela ia’u, o ka hana ka mea nui. I ka wa hea la wau e lawelawe aku ai i ka hana?

            “I keia po no.”

            Ua pono kela, owau pu me oe.

            Ka ae la ua kanaka la iloko o ke koloka, a pane iho la i ka makaikiu, e nele kaua.

            I hea kaua e hele aku ai?

            E ike ana oe i ko kaua wa e hiki aku ilaila.

            Ku ae la oia iluna a kunou aloha aku ia ia Kikila Kale, puka aku la oia iwaho a hahai aku la mahope o Mado.

            I ko laua ohoea ana iwaho o ke alanui, ua pane aku la o Mado@ Ia kane kaua e hiki aku ai i kahi o ka hana, alaila, hoike aku au ia oe i ka mea a’u i makemake ai nau e hapa me ka holoponoe, a o oe no ka haku o ia mea.

            “Ua pono kela, hele malie loa aku la laua me ka pane leo ole a hiki i kakahi muliwai, a e ku ana kekahi hale malaile, unuhi ae ia o Mado i ke ki mai kona kek ae a wehe aku la i ka puka a komo aku laua me ka makaikiu iloko.”

            Ua makaukau ka makaikiu me kana mau mea hoeha e lolii ana iloko o kona poli, huli ae ia o Mado ihope a pani mai la i ka puka, koe ae la oia i ke ahi pele a kuni aku la i ka ipukikui e ku ana iluna o ke pakaukau, wehe aku la i ke pani o kekahi keena pouli, a kukulu aku la i ka ipukukui pani aku la i ka puka, kono mai la iaia e noho iluna o ka noho.

            “Ano,” wahi ana, e hoike aku au ia oi i ka hana a’u i makemake ai nau e hana.

            O ka’u ia e ake loa aku nei, ua hele ko’u mau lima a maneo, e ake ana o ka paa aku i ke @ausani a la.

            Ea@ o ka mua, he makemake ua ia oe e noho iloko o keia hale e malama i kekahi pio a hiki i ka po o ka la apopo ke ao ae.

            “He pio?” Ae. Auhea oia?

            E ike aku ana oe, aohe oia he kanaka e like me kaua.

            “Aka, he wahine oia.”

            “He mea huna, ea?”

            “Ae, he nani oi kelakela oia, mai noho no nae oea hoopaani wale aku no iaia.”

            E hoolohe no au i kau mau kauoha a pau.

            E malama wale ia ana no oia ainei a hiki i ka po o ka la apopo, alaila, hookau ia aku oia maluua o kekahi moku kiakahi a lawe ia aku ma ka aina o Jersey.

            “He nui anei kona waiwai?”

            “Ae.” Ua oi aku mamua o ka hapalua miliona.