Ke Aloha Aina, Volume I, Number 3, 8 June 1895 — Page 5

Page PDF (759.87 KB)

This text was transcribed by:  Kekai Robinson
This work is dedicated to:  Maiau Kalani Kawaiola Pili Robinson

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, IUNE 8, 1895.

           

Ua Hoopanee aku la.

            @ iho makou, ua hoopanee ia @ hoopuka ana mai o ka Aha @ i ka lakou olelo hooholo, no ka @ kino a ke keikialii Kalani @ ekolu paha pule ka manawa @ e pau pono ai na olelo pane ho@ manao kakauia o na loio o na @

            No makou iho e kali ana makou a hoea mai ka olelo hooholo no keia @ a ka hoole ia paha ke @ wa.

 

@ HOOMAOPOPO AKU.

            @ olelo alakai e hoike ana @ e kou mai ana ia kakou e ae aku kakou i ka manao hoohui aina ma na poe mai e hooikaika nei mai hoomaopopo aku ia @

            @ lakou manao no ia a me @ hana, e ake ana e puni@ kakou ia lakou.  Ua @ iho nei lakou aka, aole nae i loaa, aole hoi i hooko ia mai ka manao hoohui aina a hiki i keia la.

            @ nui ko lakou nei maalea a me ka hoopunipuni ana.  Ua like a like ka laou nei ahan e like me ka hana a ka hee, ke @ oia, a ke ake hoi e holo @ aku mai kona lua mua @.

            Ua maalea loa ia ka hee, oiai, @ na ano kupilikii oia a ua makemake paha e mahuka mai ke kanaka aku, alaila, e puhi ae ana ola i ka lepo uliuli a poeleele kona wahi i noho ai, alaila, mahuka aku la oia a holo nalo@ loa mai ke kanaka aku.

            @ no keia poe e hana nei a e hooikaika nei e loaa ka hoohui aina, a i ka wa nae i hookui ia @ ai me na popilikia, alaila, hemo nui ae nei e puhi i ka @ me na olelo hoomalimali i @ na maka o kanaka, a hookoia aku ko lakou makemake.

            @ no ke Akua mai keia manao hoohui aina, alaila, ua lokahi ka lahui Hawaii.  Aka, ma ka makou hoomaopopo ana @ aole keia manao no ke @ mai, no ka mea, aole he @ o ka lahui i ka hoohui aina.

            Na kakou e malama ia kakou a na lakou e hana i ka lakou, aka, mai puni aku kakou ia lakou.

           

Ka Uwea Telegarapa.

            Ua hiki mai o Hon. Andley Coote, he hoa no ka ahaolelo o @mania a Kanikela hoi no Hawaii nei ma ia aina.

            Ma kona ninauia ana aku, no ka mea pili i ka hoomoe uwea telegarapa, ua pane mai oia, e waiho aku ana oia i ka noonoo ana no ia mea imua o ke aupuni.  A ua olelo hou ae no hoi oia, o Honolulu nei, oia kahi e hookui ai i na uwea ma ka mo@ Pakipika nei.  A na hoike @ mai no hoi, o Ka uwea, he @ waiwai pili lahui ia no Beritania, na Panalaau, Amerika Huiia a me Farani ma ke ano hui.

            E haalele ana o Mr. Coote ia Honolulu nei ma ka mokuahi Auseteralia o ka Poakahi ae nei.

           

Ka La-Hanau o Vitoria.

KULAIA NUI MA LADANA.

He La Hauoli Piha no na Beritania.

 

Uluwehiwehi ke Kulanakauhale i na

hae me na Hoohiwahiwa Palena

ole o na Puuwai Aloha Moi.

[Mai ka Buletina mai o ka la 24 o Mei.]

            Ladana, Mei 24, - O ke kanahikukumamaono o na la hanau o ka Moiwahine Vitoria, ua hoea mai ia me ka ulumahiehie nui ia, a ua hiaai nui ia aku hoi na hiohiona o na aumoku kaua a me na puali koa, me ka lakou mau hana hookelakela o ka la hanau.  O ke kau ana o na hae he lehulehu, o ka luhiehu o na kahakahana e lewa ana i na aheahe laumakani, ua palena ole mai ia.

            I ka la apopo, Mei 25, e hoike piha ai ko loko nei o ke kulanakauhale o Ladana, ke kulanakauhale pookela o ke ao nei, e noho ana e aneane he 6,000,000 kanaka ka nui.

            Ma ka Halealii Windsor, ua haawi ia ae he kipu aloha ana no ka Moiwahine, me na laina koa loihi.  Ua hoonani ia ke kakela Alii me na kahiko ana o ke kulana ulumahiehie nui.  Iloko nei o keia kulanakauhale, e like me ka maa mau o na hana hoohiwahiwa ana, o ka puali kinai Sekotia, ua maki mai lakou mai ka halekoa Chelsea a i ka Hyde Park, a hoohele pololei aku la mawaena o ka puali hoohiwahiwa o na hae i hookuu weloia.

            O na hoohiwahiwa pili aupuni, aia i ka la apopo, ka la e paniku ia ai na keena oihana aupuni a me na ahahookolokolo a pau loa, a e haawi ana hoi o Haku Rosebery kuhina nui, a me na hoa e ae o ka aha kuhina i ahaaina nui kulaia.  E hiki kino mai ana ke keikialii o Wale i ka ahaaina e haawi ia ana e Haku Rosebery.

            Ua paina pu o Haku Rosebery me ka Moiwahine i ke ahiahi nei, a e hoomoe ana oia ma ke kakela Windsor i keia po.

            Ua haawi ia he anaina ike me ka Moiwahine i keia kakahiaka.  Ua apono ka Moiwahine i ka papa hoonohonoho makana la-hanau i waihoia aku iaia e ke kuhina nui.

            Ma ke kakahiakanui poniponi wale o keia la, ua hoike ae ka poe o ka lahui puuwai Beritania i ko lakou hauoli, no ka la-hanau o ko lakou Moiwahine i aloha nui ia, i ka malama ia ana o ka ahaaina ma kela a me keia wahi like ole, ua hoike ia ae ka lokahi o na manaoio mahalo no ka Moiwahine kaulana o Enelani.

 

KANA HOIKE MAI.

            Ua loaa mai ia makou he hoike palapala mai ia John Richardson mai o Wailuku e hooiaio mai ana i kona kamailio pu ana me W. O. Smith, Loio Kuhina o ke Aupuni Repubalika; a penei na olelo a Smith iaia:

            "Aole ke kaliua o ke Aupuni he kahua hoohui aina: He kahua hoohui ma ke Kuikahi wale no; a mau no ka noho kuokoa ana.  Na kakou no e hooponopono ko kakou mau Kanawai a me ke Aupuni, aole hoi malalalo o ka noho mana ana a na kanaka mai Wasinetona mai, a mai ka mokuaina mai paha o California."

            Ina o keia ka mea pololei, a ua olelo maoli aku o Smith pela; alaila, ke manaoio nei makou, he lalau loa na olelo a Kakina imua o kela Hui Amerika, e olelo ana, na Keoni Likikini i hoolaha ma Maui (wahi a Smith) ke hooikaika nei o Kakina i ka hoihoi Aupuni Moi malalo o Kaiulani.

            Ina he oiaio, pela na olelo a ka Loi Kuhina; alaila, ke manao nei makou, ua kuhihewa ka poe o ka Hui Amerika, a ua hoohoka ia ka lakou mea e li'a mau nei, he hoohui aina.

            Mamuli o na lohe mua, a mamuli hoi o na mea e ike ia nei, ke manaoio nei makou, ua ano pololei maoli ka Keoni Likikina olelo, oiai, aohe o lakou nei makemake na ko waho mai poe e noho hoomalu maluna o kakou, nolaila, ina e hoohuiia ana keia mau Paemoku me Amerika, alaila, e lilo ana mai Wasinetona mai ka hoonoho ana i ke Kiaaina a me kekahi mau Luna Oihana e ae, a nele iho lakou nei.

            O kela manao alunu, ua paa loa ia, aole ae na ka lehulehu e koho i na Luna Oihana, ma kahi a lakou i ike ai, oia kahi o ka mana nui, a me kahi hoi o ke dala e ku ai ka paila.  O!  Aole o lakou ae ia mea.  I na pela, alaila, ua ahona no ko makou hoihoi hou i ke Aupuni Moi, malalo nae o ka makou hoonoho ana, i paa makou maluna o na kahua pomaikai nui o keia aina.

            O ke kumu i oleloia ai, a i hauwawa ai maloko o na nupepa o na Aina E, o ko Kakina hooikaika loa e hoihoi i ke Aupuni Moi malalo o Kaiulani, aole makou i ike ia mea, aka, pehea la i olelo wale ai o ua o Kakina, he manao aloha kona no Kaiulani?  No keaha la ia mea?

            Ina o keia ka oiaio, alaila, aole no i makemake ia ka hoohui ana e ka poe e noho mana nei, a ua kue loa i ke kahua a lakou i kukulu ai i ka Repubalika.

 

Ka Moku Heihei Valkyrie o Enelani.

Ka Moho Paio no ke Kiaha Amerika.

Ua Makaukau no ka Hoolana ia.

(Mai ka WORLD mai o Nu Ioka.)

            Ladana, Mei 24. - Na ka mea kakau mai o ka "World" o Glasgow, i telegarapa mai, e olelo ana, ua aneane e makaukau loa ka moku heihei Valkyrie no ka hoolana ana i ka wai.  I keia po, a i ole ia i ka la apopo paha, e hoolana ia ai i ka wa nae e pii mai ai ke kai.  Aole no he anaina makaikai no ka hoolaa ana.  O Mr. Watson ka mea nana i hoolala a i kapili i keia moku, ka mea e hiki mai ana.

            Ua hoike ae o Mr. Watson i keia auina la no ke ana piha o keia moho paio hou.  O ka loihi o ka laina iliwai e lana ai ka moku, he 89 kapuai, a o ka loihi pau loa nae o ka moku he 129 kapuai.  O keia moku Valkyrie, oia wale no ka mea i oi aku o ka nui o na tona mamua o na moku heihei a pau loa, koe nae malalo iho na moku heihei Ailsa a me Satanic, a nona hoi na pea hihimanu i oi loa aku ka hihiu mamua o na moku heihei a pau loa i paio no ke Kiaha Amerika.

            Ma na oleloia, ua ano like kona kii me ka moku heihei "Beritania."  Ua hoomakaulii loa o Mr. Watson e loaa iaia no keia kau aku ka moku holo loa, a ua nana nui oia i na wahi kinaunau a pau loa e loaa ole ai na kula.  Pela no hoi, ua kukulu kaokoa ia he ano mikini heihei kokua, a ua hooponoponoia ka moku no ke kupono a me ka oluolu o na poe kolu a me ka ona, a ua kaupalena ia no nae ma ke ano o mama ia.

            O mua mai ka ilikai ae, ua anoiia ke kapili ana, ua hanaia me ka papa kila i hamoia me ka wai dala, a i hoomaopopoia hoi he metala lenalena.  O lalo ae o ka iwikaele, na kapiliia me na papa Elm Amerika, a o luna ae, me ka paina melemele.  O ka papahele no hoi, ua kapiliia me ke paina melemele, o ka nui o ke kepau maoli i hanaia malalo o ke kila, aole no i hoikeia mai aka, ua oleloia, ua aneane no he 100 tona.

            O ke kia, ka laau ihu a me na i-a, ua oi loa aku ka nui mamua o ko ka "Beritania," a ua hoolakoia ka makaukau no ka hoomahuahua hou ana aku i kona mau pea.  E hao ana ka Valkyrie a paihi no ka heihei ana, he 20000 kapuai kuea ka ili o kona mau pea, (ua like ka nui e uhiia me ka ili o kekahi pahale o Honolulu nei, he 14141 kapuai ka loa a me ka laula.)  Ua oi aku keia he 3,000 kapuai kuea, mamua o ka ili o na pea o ka moku heihei Beritania o ke Keikialii o Wale, a ua oi aku no hoi mamua o ka nui o na pea o ke "Defender" o Amerika e hiki ai ke lawe nona.

            Nolaila, ua manao ka mea nana i hoolala a i kapili, e oi loa aku ana ka holo o keia moku mamua ae o na moku a pau loa o ke au i hala aku la.

            Ma Meadowside, ua nana ia no ke kaumaha loa o ke kia a me ka loihi, e lawe ia ana i ka uwapo Finnieston, mamua o kona hookomo ia ana e kukulu iloko o ka moku.  Mahope koke iho no o ka hiki ana aku o ka Valkyrie i ke Clyde, a mahope hoi o kona hoauia ana ma ka muliwai Firth, alaila, e holo loa aku ana oia i kahi hoolulu moku heihei o ka Royal Harwich Yacht Club, e weheia ana iloko o Iune.

            Hookahi mea ano nui ma ke kulana i hanaia ai keia moku, oia keia:  Oiai ka moku Beritania a me ka Haku Dunraven hoi, ua uhiia me ke keleawe holookoa, aka, o ko ka Valkyrie, ua uhi wale ia no a like me ke kila kepau, a o ke koena ae, ua hapala ia me ke pena eleele i anai hinuhinu ia.  Ma kekahi mau ano e ae no hoi, ua oi aku ko ia nei nani i ko kona mua aku i hala e hea ia nei i keia inoa hookahi.

            Ua holopono ka Haku Dunraven wae ana i na poe kolu e hana ai iluna o ka moku, oiai, he mea paakiki loa ka loaa pono ana aku o ka poe kupono i makemake ia.

            O kahi mea hookuemi hope wale no mamuli o ka manao o ka hapanui o ka poe nana aku, oia no ke kaupalena ia o ka nui o kana mau holo heihei ana iloko o keia kau heihei ae, a ma ia mea e haule ai kekahi mau pili makana ana.

            He 40 ka nui a pau loa o na kanaka o luna o ka Valkyrie ke huipuia na kolu, elua kokua a me ke Kapena Cranfield a me Sycamore.  Ua makaukau loa lakou a pau loa no ka pu-a ana i na pea i ka wa e holo ai ka moku heihei iloko o ke kai.

            Ua hele aku o Haku Dunraven i Clyde i kela pule aku nei, a ua nana pono i na mea a pau loa o ka moku no kona kapili paa ia ana a pau pono.

 

Elia Kaululaau.

KAUKA HANA NIHO.

            Ke hoike hou aku nei au imua o ko'u hoa makaainana a puni ko kakou nei Paeaina, eia no au ke hoomau nei ma ka'u oihana hana niho, ma ko'u Keena ma kihi o alanui Moi me Betela, ma ke alanui Moi ka puka e komo mai ai.

            Ke kono aku nei au i ka poe a pau i loaa ko lakou mau niho i ka eha, a na'u no e hoopau aku i na haawina ehaeha iloko o ma manawa pokole loa, me ka'u mau laau i kaulana iwaena o ka poe a pau hele i mai io'u nei.

            He wai auau no'u ka huki ana i ka niho, a iloko o ka imo ana a ka maka me ka palenehe launa ole ua hemo ia niho eha, a ua hiki hoi ke hoopiha i na niho me ke Gula, Kala, a Iwi paha, me na uku haahaa a oi loa aku o ka maikai o ka hana ia ana me ka maiau nui.

            E kipa mai, e o'u mau makamaka, a e loaa no au ma ko'u keena hana, me ka makaukau mau e haawi aku i na ao ana i ka mea kupono e hana ai i ko oukou mau niho, me ka auhau ole aku ia oukou no ia ao ana.

 

Elia Kaululaau,

Kauka Hana Niho.

            Ke Keena, @ kihi o Alanui Moi me Betela.

@