Ke Aloha Aina, Volume I, Number 4, 15 June 1895 — Page 6

Page PDF (797.15 KB)

This text was transcribed by:  Stephanie Kau
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

He Komisina Hou.

            He lono ua hiki mai nei, e hoea mai ana he Komisina Beritania me Amerika i Hawaii nei, mawaena o na la 18 a me 24 o Iulai ae nei, no ka ninaninau ana i na mea e pili ana i na poe o ko laua aupuni i hoopaahao wale ia me na kumu pono ole.

            E nana aku kakou i ka oiaio o keia mau lono.

 

Ka Ahaolelo Repubalika.

            Ua oiaio a pololei na mea i ikeia aku e pili ana i ka hoau mua loa ana o Ka Ahaolelo o ka Repubalika, oia hoi ua panoonoo a pamalo na hiona a puni ke nana aku.

            O na ohohia ana a na kanaka i maa iloko o na au i hala aku, aohe ia i keia la, ua neoneo na alanui, @a mehameha hoi i na a@a@ makaikai e @ ana me ka ho@keke e loaa on a wahi e nana a ike @ @ aku hoi.

            Mamuli o na lono oiaio loa mai na poe pili aupuni mai, ua olelo ae kekahi, he oi keia o ka wehe ahaolelo maloohaha loa, aole nui o na maka kanaka i kipa ae, a ua @ike @ he la he hookahi @ wale no o ka wehe ana o kekahi ahaolelo o ke au moi ka nui o na poe i hiki ae.

            I ka ninau ia ana aku; ua @ anei oe i ke kumu i ohohia @ ia ai?  Ae.  Ua ike no au aole he pohihihi no ia mea.  Ua like ole ka manao o ka lahui no keia hana, aole keia mai ka lehu lehu mai o ka lahui.

            O ka mea ano nui maloko o ka Haiolelo a Mr. Dole, oia (1) ka manao hoohuiaina, (2) ha kuleana aina noho liilii, (3) a me ka uwea moe moana.

            O ka hoomaka ana e hooko aku i ka mahele mua, aia ia mawaho aku o ka 1897.  O ka lua hoi, ua hoomakaia no la i ka wa o ke aupuni moi iloko o ka 1884.  O ka ekolu hoi, ua hala aku la ka puulena aia i Hilo, ua imi aku la ia Papalauahi.

 

Ka Uwea Moana.

            Oia kekahi o na mahele manao ano nui o ka Ahaolelo Repubalika i kahea ia ai e noho nei i keia wa e kuka ai.  He nui wale na manawa i hoao ia ai no ka loaa ana he hoomoe ia o ka uwea moana ma waena o keia Paeaina a me Amerika.  ua hala aku nei he aneane 28 mau makahiki ke kamailio mau ana no keia mea. a hiki mai i keia la, ua lilo na olelo ana, me he au pule lehua wale la no i ka makani, a nalo wale aku la.

            Ua hoomanao hoi makou mamua aku nei, ua hoao mai ke aupuni o Beritania e launa kokoke mai i ka mokupuni Neka ma ke komohana aku nei no ka hoopili ana aku i ka uwea moe moana e kau iluna olaila, aka, ua awiwi aku la ke aupuni kuikawa me ke ku hina King a lawe mai la ia mokupuni Beritanai ma kana hana i manao ai e hana.  I ka wa i lilo mai ai o na moku puni la, ua hoao hou ia i na paha @ hiki ke ae ia e hooka@ia ka uwea maluna ona.  ua hoole ke aupuni me ka olelo ua paa malalo o Amerika Huipu@a.

            I ka wa e waiho wale ana ua wahi moku pohaku la, aole i manaoia oia, aka, i k@ lohe ana o ke aupuni he manao @ na Panalaau me Enelani e hana i uwea moe moana maluna aku o ia mokupuni, alaila, hoomaka ke aupu@ e hele e keakea, a e lawe lilo, i loaa ole ia lakou na pono o ke kau ana i ka uwea maluna o @a wahi.

            Ano i keia manawa hoi, i ka wa i ike maopopo ia ae nei e kaihi loa aku ana o Enelani i ka uwea, a moe ma ka aoao hikina aku o kakou nei, alaila oia iho la ka manawa o kakou e akoakoa ae ai e noonoo, a e kuka no ka mea hiki ke hana, a ke ae mai e kokua ia kakou, no ko kakou nele loa ana i ka uweaolelo moana, mamuli o ka kakou hana pono ole i hana ai.

            Ua manao kekahi poe, o lakou wale no ka mana a me ka lahui ma ke ao nei, e hiki ke hana ia ko lakou makemake, aka, ua kuhi@ wa loa nae lakou.  O ka mana hoohana e hiki ai ke hooholo ia kekahi haoa ano nui, o@a no ke dala.  O Enelani, oia hookahi ke aupuni a me ka Lua Waihona dala nui o ke ao @o@ookoa.  o ka lilo no keia hana, aia no ia ma ka heluna o na mi@o@a dala he nui.  O ka Enelani kumuhanan e hoonee nei, aole loa ia e hoi hope ana.

            I ka manawa e paa ai kana uwea moana, alaila, ua palaha pu na hooulu ana a kekahi poe e ae e paonioni aku nei.  O keia ka mea e olelo ia nei: "Aole loa e napoo ka @ ma ko Beritania mau palena."

 

Ka Wela Ikiiki o ka @a

            Aole ia he mea e hoopuiwa ia ai ko Hawaii nei, no ka mea, ma ka moolelo o ka Hawaii, aohe kanaka i make no ka wela o ka La.  O keia wela ikiiki o la ka a makou e hoike aku nei, no @a aina ia maloko o Amerika Huipu@a, a ua like a like no me ko Europa a me Asia a me ko Amerika hoi.

            Ma kekahi mau mokuaina o Amerika, ua oi ino loa ka wela, a ua pumahuahua ae ka mea ana wela mai ke 90 a i ka @ degere.  Ma ka wa kakahiaka nui, oia @ hora 5.  aia ka mea ana wela ma kahi o ke 70 degere, @ ka hora 9 ae, ua pii ae ka wela @ 81 degere, a i ke kupono ana o ka @, aia aku la ka wela i ke 89 degere.

            Ma kekahi mau mokuaina, ua @ @ mauu uliuli a me na laau wehiwehi i mea maloo, me he la ua puhila i ke @ no ka ikaika o ka wela o ka @.

            @ nui na poe i haule a make @ no ka @e@ee o ka lolo o ke p@@ i ka wela a ka la.  Ua aahu na wahine i na lole makalena lahiahi loa, a ua he e wale hoi na kane me ke kuka ole.

            Nui launa ole mai ka wela a ka la iloko o keia mahina o Mei i hala iho ia.

            Aia a pau ae na mahina wela, alaila, hao mai la ke anu, oia @ @ ku no hoi ia, no ka mea, e @ @ ana ka aina e ka ha@ a e ku olohelohe ana na laau me ka lau ole.  E make wale ana na kanaka no ka nui loa o ke anu.  E lilo ana i kia paakai e noho malie ana, me he kanaka ia, aka, ua make nae i ke anu.

            Mamua ae o na aina a pau loa, o Hawaii, oia ka aina e noho ai, aole loa e ike ia ua.  make kekahi no ka wela a ka la, a i ole hoi ia, no ke anu.  He olelo oiaio keia, a he olelo pololei maoli no.

 

Ka A@ah@i Euanelio o Hawaii nei.

            Ua iek iho makou i ka manao ak@ nui o ia ahahui e ko@o kino maoli aku iloko o na hana hooko civila pili aupuni maoli, e pili ana i na poe i loaa ia i na @ha poino maoli o ka ma'i lepera ma Kalaupapa, Molokai, e hoi ana i kanawai kaokoa no ke o@i ana i na poe i @a@eia, a e ae ana hoi e hoopau i ka noho @ ana.

            Heaha kuia hana a ka Ahahui Euanelio o Hawaii?  Heaha ko lakou kuleana, e @oi nei e hoole i ka olelo a ke Akua, a me ke a'o ana a Karisto?

            O ka pono i na poe kahunapule e lawelawe ana i ka oihana laa a ke Akua i kauoha mai ai, e hoolohe, a e hoo@o i ka ke Akua kauoha, aole i ka @ @.  E mare aku oukoku i na poe i e ia e mare, a e hooko oukou i ka @kou oleloao i na mea i mare ia imua o ke Akua a me na anela.

            O ka lawe ana o ke kahunapule i ka olelo hoohiki imua o ke Akua, e a'o ana i na mea i mare ia e noho pu me ke aloha pilipaa o kekahi i kekahi a hiki i ka make ana, he hiki anei i ua kahunapule @a ke pelukua iho, a olelo ae e hooholoia i kanawai e ae ana i hookaawale ia laua no ka ma'i lepera.  oiai no laua e ola ana?  Lalau ke ala kai ana a ka Ahahui Euanelio@

            E waiho aku ke kahunapule i ka hana oki mare a hookaawale @ mare, na ke aupuni, a na ka poe @.  Ma@ hoohu@kau na poe kahunapule ia la kou ma ia mau hana elua.  E waiho na ka poe kaukanawai e hana i na kanawai, aka, mai hoao na kahunapule ewawahi i na pouhana o ka Karisto kauoha hemolele, a me ka honua o ka ke Akua hana kahiko i hoi komo ai iloko o ke kanaka.

 

He Hoomaikai.

            Ke haawi aku nei ka Hui Kokua Aloha n@ na poe popilikia, i na hoomaikai ana (1) Ia Mrs. Kainana Puahi, no kana makana he i uha pipi momi na i na ohana @ e noho nei ma ka Pa Hoopaelimahana ma ka la 6 aku nei o Iune.  (2) Ia Kapena J. R@ss @, he hoi kahi puaa i makaha ia aku i ua ohana la ma ka la @ iho nei o Iune.

            "O na makana maikai a pau loa, no @una m@i @ i iho mai ai no kamakua mai."

            Ina hoi he aloha oe i na oahana pilikia o kou lahui p@nei iho, e haawi oku e like me ka mea e @ ana ia @ a e lawe no mak hoomaikai ana aku maluna ou.  Hui Kokua Aloha.

 

Ka Hui Kokua Manawalea.

            Ka hoike pule o na loaa a me @ iho mai lun@ @ @ Iune 8 1895.

 

Na Loaa.

Iune @.  Koena dala @ ka waih@na…..$@

Iune @ Ma@a @ McCurn mai…..3.00

Iune @.  Mai ia Mrs. E. A. Mawahi no Kona mai…..7.00

Huina o na loaa…..$@36 @0

 

Na Lilo.

Iune 8.  Ukula i ka Bila o ka Makaainana…..$6.00

Iune 8.  Ukuia i na ohana he 54…..67.00

Iune 8.  Ukuia i na ohana ma Kakaako…...45

Iune 8.  Ukuia no ka poi elua pule…..15.00

Huina Lilo…..$88.45

Koena Dala ma ka Waihona

Iune 9…..$497.65  @as. K. Kalia.  Kakauolelo.  Honolulu, Iune 9@ 1885.

 

Ka Ahaolelo Mua Loa.

            Ma ka hora 12 o keia la i weheia ai ke Kau Ahaolelo mua loa o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei.  Aohe hoi he mau hoike kipu ana no ka hoau mua loa ana o ka hana nui a ka lehulehu (uuku), e like me ka maa mau o na Kau Ahaolelo Aupuni Moi o Hawaii, oiai, aohe mau kipu ana mai na @a@ari o uka nei a me ko na aumoku kaua hoi o ke kai.  Oia neo pu wale iho la no, a kohu hekili pamaloo loa@hoi.

            Haohao, kekahi poe a ninau mai, no keaha i hoihoi ia ae ai ka have Aupuni mamua mai o ka Haleakala?  O ka pane, aole makou i ike i ke kumu o ia hoonee ia ana.  Maiia paha no ke kiekie loa o kona wahi e welo ai!  Pehea la?

 

Ka La o Kamehameha!

            Ua hoea mai ka la 11 o Iune, 1895 me ka hauoli nui, a me ke ohohia ia hoi e na puuwai o Hawaii.  Ua pi@ kui na kaa alanui lawe ohua a me na ano kaa no a pau loa, me he la aia paha ma kahi o ka 7000 kanaka a @ hiki aku i Kapiolani Paka.

            Mai ka hoomaka ana a hiki i ka @ ana o na hana heihei o ka la, ua @ a paulehia na kanaka i ka hoopai no kela a me keia heihei ana, me ke a@e hoi e loaa na ulia pomaikai o ka laki, ma na hana imi pono no ka @ kulaia kaulana.  O kekahi poe ua laku noi a o kekahi hoi.  ua kahi aku la ka ne@, aka, ua hooke@a nae ke a@ a ka makemake.

 

Na heihei o ka la.

            1.  Heihei Kaa Hehihehi Wa@ae-Eo ia Aik@ opio.  He Me dala @ ia ka makana, @e $20 ka waiwai @ @ h@ holo hoi @ @.

            2.  Heihei Kaa Hehihehi Waw-Eo ia @.  He Medala @ makana, he $30 ka waiwai i@, pah@ @ lo he elima mile.

            3.  Eke o Honolulu, he $200-@ heihei @o.  Eo ia Autono@y.

            4. Eke o na Poe Kalepa, he $300-He heihei Kaa Holo Kiauau.  @ @ Lee.

            5. Kiaha@a ka Hui Mokuahi O @ @, he $150-Heihei o na Lio H@ Eo ia @ C.

            6. Kiaha Heihei Rosita, he $@50-Heihei Lio.  Ina e eo ka m@ holo o Angie he 1, 45 1/2, alaila@ pa@ hou iho he $50 manuahi-Eo ia A@, manawa holo 1, 45 1/2.  Aole loaa ka uku makana.

            7. @ o Kapiolani Paka, he $@@0-Heihei Lio Kaa Kiauau.  @ @ @ @

            8. Eke Heihei @, he $100-Heihei Lio @.  Eo ia Little @

            9. Eke Kuikawa, he $150-Heihei Lio.  Eo ia Magnet.

            10. Eke o ka Hui Heihei Ha@ $150-Heihei Lio.  Eo @ @ @ @.

            11. Kiaha o Peresidena @ he $150 pakui-Heihei Lio @ Amarino.

 

            O ka panina keia o na hana @ @ a ua hele a ahiahi loa @ ka @ ana.  No ka @ na @ me ka puika o na @ ke kumu.

 

Ua Hala Aku

            Ma ka hora 8 A.M. o ka Poalua nei Iune 11, ua oluolu i ke Akua Mana Loa.  ka lawe @ aku i ke ola o ko kakou makamaka, a hoaloha hoi o na @ hala aku, Kapena James K@ o ka Makani Apaapaa o Kohala.  Ua loihi no na hooma@ ana a ka mai maluna on@ hala aku la ma kela aoao o keia ola ana.  Ua waiho iho oia wahine me ka ohana e @ @ iaia.  O James Keau, e @ mai ia ma ka Paemoku @ aku o Samoa, he kakaina no ka mea i hala aku.  Ke @ mo pu aku nei makou me ohana iloko o na hooma@ waiohia ana nona.

            E hoolewa ia aku anan k@ kino wailua ma ka hora 4 @ o keia la, a kanuia ma ka ilina ma Keula.