Ke Aloha Aina, Volume I, Number 6, 29 June 1895 — Page 3

Page PDF (787.56 KB)

This text was transcribed by:  Brianna Matsuura
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

 

NA AUPUNI REPUBALIKA KIPIKIPI

--

 

            O ke ano mau o na Aupuni Repubalika o Amerika Hema @ai kinohi mai, he noho hau@ele  mau, luku aku luku mai, @@ aku hao mai, pepehi a hoinoino wale aku, me ka @ina ole i ka pono a me ke ku@@na o kekahi kanaka, a me @@@ aloha ole maoli no.

            O keia ke ano o ka noho ana @ia aupuni o Peru, Ecuador, @olivia, Kili, Venezuela, Uru@guari, Paraguai, Agenetine, Be@@aila a me Guiana.  Pela pu hoi ma na repubalika  o Amerika Waena, oia o ko Panama; Nicaragua, Cost Rica, Honduras, Guatemala a me Mikiko pu hoi.

            Ina pela ko Hawaii noho ana @la keia mua aku, alaila, ke olelo ne makou, ua hala ka @ani mai ia Hawaii aku!

            O ke ake o kela a me keia e @lo i poo no ke aupuni, oia ke kumu ulu mau o na haunaele ma ia mau aupuni.  O ke kanaka i loaa iaia ka pualikaua ikaika i lako i na mea kaua; oia ke lilo i poo aupuni, a i Peresidena ma ia mau aupuni, pela mau no iloko o na keneturia i hala aku la, a pela no i keia la.  Eia ka haunaele hookahuli aupuni, ke pahola la ma Amerika Hema, he hana ua maa loa a na pakua ia lakou, no ka mea, oia kahi e loaa ai ke ola i na poe powa a me na palaualelo e noho ana ma kela a me keia wahi o ka aina.

            He makemake nui ko kekahi poe e lilo i poe waiwai a kuonoono, mamuli o ka pakaha a me ka hao wale ana iloko o ke @aua, a i na loaa ka lanakila, alaila, ua lilo wale ka waiwai o ka mea i hooikaika mamuli o ka hana pono, a iloko o ka lima o keia poe powa.

            Aole hiki ke koi aku, aole hoi e koe iaia kekahi wahi pono , aka, ua lilo loa aku la in a poe powa i lanakila, e like me ka olelo o Hawaii mamua aku @ei: "O ke kipi i lanakila, aole la he kipi."  O ka aihue i lanakila, aole anei ia he aihue?

            Ua nui na hoomakaukau @aua ana ma keia mau aupuni, a ke hoolako mau nei lakou ia lakou me na lako kaua, no na hana e hooulu ae ai i kela a me keia kau, "aohe maluhia, aohe Sabati ia lakou, ua kauo ia na kanaka i ke kuko i ka waiwai a me ka hanohano, e like me ka ka olelo ma Iakoba 4:1:

            "Nohea mai la na kaua a me na @akaka ana iwaena o oukou?  Aole anei no na kuko o oukou e kaua ana iloko a ko oukou mau lala?"

----

KOKOKE E KUIKAHI LIKE

--

            I keia manawa, ke ikeia nei me ka maopopo loa, ua kokoke loa e kuikahi ka manao o ka lahui Amerika me ka manao o ka Peresidena Kalivilana, ma ka hoole ana mai i ka hoohui ana aku ia Hawaii nei me Amerika Huipuia.

            Aohe manawa i olowalu like mai ai na nupepa i ka apono i ka manao naauao o ko lakou Poo Aupuni e like me ia i keia wa.  Auhea hoi na olelo kue hoina pilikino a lakou i kaena ae ai ma na la i hala aku nei?

Auhea ko lakou manaolana no ka aponoia o ka hoohui aiana?  Aole loa ia mea i ikeia ua ulumahiehie mai ma keia aina.

            O na nupepa kalaiaina i hilinai ia ma Amerika, ke huli nei lakou a pahola aku iwaena o na miliona o ko lakou poe heluhelu i ka hoapono ana aku i ka hana a ka Aha Kuhina o Kaliwilana e pili ana ia Hawaii nei.  O keia manao paa o Kalivilana a me kona Aha Kuhina e hooko i ka pono a me ka pololei no kekahi lahui uuku i noho hoaloha pu me ke aupuni o Amerika, he hana ia e holoi ae ai i na kiko lepo i hapala ia iho maluna o ka inoa maemae o ke kulana aupuni o Amerika Huipuia.

            Ma ko makou hoomaopopo ana, a mamuli o na hoike akea ana mai o na moolelo o keia mau la, aole e hiki, aole loa no hoi e loaa ana ka manao hoohuiaina a ka poe puni hoohui aina o Hawaii e painuu hilahila ole nei.  Ua ike no lakou nei, aohe hoohui aina i koe a aole no hoi e loaa ana oiai o Kalivilana e noho mana ana ma ke poo o ke aupuni Amerika a hiki i Maraki o 1897; a no keaha la e hilahila ole ai keia poe a e ole mau nei e hooholo ia ana no ka hoohui aina apuka a lakou?  He hookahi no mea maopopo, he hoomau aupuni origake ka lakou, aole he hoohui aina, he aupuni limanui ma o ka hapa uuku la, aole mai ka hapanui mai oka lahui Hawaii.  O keia ka pololei a me ka oiaio, ke nana aku i kona helehelena.

----

ME HE KINIPOPO LA.

--

            Ma ko makou heluhelu ana i na ma nao hoakaka pili i ke aupuni e ku nei o Hawaii, ua ike makou, me he kinipopo la ke ano i ka nana aku.

            Eia na loea kalaiaina ke olokaa nei iaia, ke haha hoi, ke opaopa nei, ke kiola nei, ke hili nei, ke peku nei, a ke milimili nei iaia, i maopopo ke ano io maoli.

            He nui wale na olelo hoike i hoohikiia, e kue ana i ka hana a keia au puni i pili i na pio kalaiaina e paa nei, a i hookuu wale ia aku me na hewa ole.

            Maloko o lai'a makou i ike iho ai, ua hookomo pu ia na olelo hoike a ka Bihopa, Willis o Honolulu nei, e hue pau ana i na hana iloko o keia hooulu kaua iho nei o Ianuari 7,1895, a e hoahewa maoli ana i ka hana kanawai ole a ka poe e paa ana i ke kulana hoo malu o Hawaii nei, a e hoakaka ana hoi i ka hoomanawanui o ka lahui Hawaii, iloko o ko lakou kupaa no ke aloha i ko lakou aina.

            Ua ike makou, o na olelo a me na hoike ana, a kekahi kanaka e like me ko Bihopa Willis ano, he mea paukele nui ia no ia, iwaena o na poai kalaiaina a anaina hui hoomana hoi.

            O ko Bihopa Willis hoomau i ka hoike ana ae i ka oiaio a puni ke ao nei he mea ia e hoohua nui mai ai, i na manao ninau ake ike pono, no na mea i hana ia mai ia Hawaii nei.

            O ka hoike a ke kanaka i aloha i ke Akua, a i aloha hoi i ka lahui e noho pu ana me ia, e hoohua nui mai ai, i na manao ninau ake ike pono, no na mea i hana ia mai ia Hawaii nei.

            O ka hoike a ke kanaka i aloha i ke Akua, a i aloha hoi i ka lahui e noho pu ana me ia, e hoohua mai no ia i na haawina hoopomaikai ma keia mua @ku.  E kokua ana no ke Akua ia kanaka, a o hoolilo i kana hana i mea e pomaikai ai ka lahui Hawaii.

----

Na Poe Kipi ma Edador.

--

Ua Lilo i na Poe Kipi ke Kulana Ikaika Loa o Guayaquil.

--

Kuahauaia ke Generala Civila a Puali koa e na Poe Kipi

--

            Wasinetona D.C. Iune 6:-- Ua hiki mai ka lono nuhou no ka lanakila ana o na poe hookahuli aupuni ma Ecuad ma o ka uwea mai i ke Keena Kaua mai ia Kapena Watson mai o ka mokukaua Ranger e ku ala ma Guayaguie inehinei, a penei ka heluhelu ana:

            Ua lilo ae nei ka noho hoomalu ana o ke kulanakauhale i na poe kipi.  Ua haalele o Kenerala Kiaaina Folres, a ua kuahaua ia ae o Ianacio Robles, he Liberala, i Kenerala Civila a Pualikoa hoi.  Ua maluhia na mea a pau i keia wa.  Ua hana ino ia ka uwea olelo e hoohui ai me Quito.  O ka hoike hope loa e hoike mai ana heaha la ke kumu i ulolohi loa ai ko ke Keena Oihana no ka lohe ole i ka holomua o na poe kipi mai ke Kuhina Amerika aku Filman, ka mea i hoonohoia ma Quito mamua aku nei.

            He kulana kupikipiki o ko Ecuador no kekahi manawa i hala aku nei, a he nui ka mahalo ole ia e na kanaka o ka hooponopono ia ana o ke aupuni.

            Ua hoomaka keia uluku ana, mamuli o ka hhwiia ana aku o ka mokukaua Chili Esmeralda ia Iapana malalo  o ka hohunahuna ia malalo o ka hae Ecuador iloko o kela kupulau aku nei, a mai kela hana ia ana pela, ua hoea mau ae na hoohaunaule mau ana, a hiki wale i ka lanakila ana o keia hookahuli aupuni ana.

            Ua manaoia, ma e pau loa ana na kulananakauhale kapakai e like me Guayaquil la, i ka lilo i na enemi, alaila, iloko o kekahi mau la helu wale no ua loaa ka lanakila holookoa ina enemi.

--

            E hoomaopopo iho ko makou poe heluhelu, o Ecuador, oia kekahi o na Aupuni Repubalika o Amerika Hema, ma ka aoaoa hema o Peru.  He 248,000 mile kuea kona ili, a he aneane 1,500,000 ka nui o na kanaka malaila.  He oi aku mamua o ka 100,000 poe Pani olo keokeo, a he aneane 900,000 poe hapa, a o ke koena he poe Inikini.

AOHE MANAOLA NA NO SE PANIA.

--

PELA KA HOOHO O KA POE HOOKAHULI AUPUNI O CUBA

            Tampa Florida, Iune 14: -- Ua loaa mai ke Kuahaua ana mai Cuba mai, e olelo ana penei:

            "I na kanaka o Cuba: O Maximo Gomes, oia ka Alihikaua me 2,000 poe kanak.  O ka Makuisa hoi o Santa Lucia, uakahea ae oia, "E Kuokoa mau o Cuba!"  Ua hui pu aku me ia he 1,500 poe kanaka.  He iwakalua poe kuonoono o Puerto Principe, i huipo aku la me ke keiki kuonoono a Camaguey.

            Aohe manaciana no Sepania; aia o Remidos e pale aku ana i ka lele ana mai i ka aina o Roloff me kona poe kanaka he 280.  Ua lawe mai ola i na lako kaua a me 2,000 paona dainamaika.  Ua makaukau no hoi o Santo Spirula me eono puali kaua, a o Kenerala Maceo, me 6,000 poe kaua, e wawahi ana, a e hoopau ana i na mea a pau loa e loaa ana ma kona alahele.  ua malama ia ko lakou ola me na waiwaiwai ke ikeia, aole lakou e kokua ana ma ka aoaoa o ke aupuni.

            He hilahila in a poe hookohukohu aloha aiana, i ola mamuli o ka hoopili meaai a haule pio aku la.  O na poe koa mai Mahona mai, kekahi mahele aina o Sepania, ua huli aku la lakou me na enemi.  O na lilo o kela a me keia la o ka poe Sepania, ua hiki aku ia i ka $15,000.  Ua poino he 10,000 poe kanaka o Martinez Campos.  O na koa iloko o ke kulanakauhale o Manzillo, ua make i ka fiva ma na alanui.  Ua pahola aku ka wi ma na apana a pau loa 9 Cuba.  Ma Baracoa a me Guanatanamo aia he 18,000 poe kipi me na lako kaua, a e hehi ilalo i ke aupuni makuahine a me ka poe lokoino.  Huro no Maximo Gomez, ke Komite hookahuli aupuni o Havan!"

            He hoike kai loaa mai ka poe Cuba mai, ala he 11,000 poe koa Sepania, e hoolele ia ae ana ma Nuevitas, ma k aoao akau o Cuba i kela la, o ka elua keia o na puali koa i hoouna ia mai ia Campos e ke aupuni makuahine.

            Ua hoike ae e Konela Figuerdo i kona wa i ninau ia aku ai i keia la no Jose Marti, ua pane mai oia penei.

            Ua loaa ia na manao kaumaha no na ulia poino o na pule elua i hala ae nei.  O ka manao kupaa o na Sepania ua hoopuiwa mai la ia'u i kinohi, a ano i ka loaa ana mai o na lono hou mai Havana mai, ua manao au ua make ia o Marti no ka aina ana i aloha nui ai.  E hoomau aku ana no na poe hookahuli aupuni e ike me mamua.  I ka wa e make aku ai ke kanaka kupono, alaila, e mau ana no kana hana, a e holomua ana no hakaka ana me ka ka lanakila.  O Thmoas Estrado Palma o Nu Ioka, ke kohoia e pani ma kahi o Marti, ae hana ana no oia me ka eleu nui.

---

            O Kamehamaha a me Ikeoleia na hui e paani ana i keia Poaono iho.

--

            E komo ana na makai i ka heihei waapa o ka la 4 o Iulai, o Hanakeoki ana ko lakou waapa.

--

            He lio kanaka ole kai kaalo iho ma ike alo o Kalakaua Hale, a e nana mai ana no na kaiko, aole nae he hopu ia.

--

            Ma ka paani kinipopo i malama ia mawaena o Sana Lui me Kahehuna, ua kaa ka lanakila i ka inoa mua, a o Kapalama hoi me Moanalua, ua ha'i ke a u o Moanalua.

--

            Ua hoohuiia ma ka mare ma Bosetona mai nei, o Profesa Robert Morses o Kikako me Miss Ida Mott Smith o Honolulu nei.  Ua nui na makamaka i hele aku e ike i ko laua mare ia ana.

--

            Ua loaa ke pine gula poo palaoa a makou i hoolaha aku ai ia W. Napela mawaho iho o ka hale ai hau o Haka i ka Poaono nei, ua hoihoi mai oia i ua mau pine ia elua ma ko makou keena i keia kakahiaka, a ua loaa aku ka uku o kona luhi o ka malama ana.

--

            Ma keia Poakahi ae Iulai 1st, 1895, e wehe ia ai ka Hale Kuai hou a M. E. Silva e noho Luna Nui nei.  Hele nui ae ilaila, i ike ma mea nani, e hiki ai ke wae iho a kuai me ka makepono launa ole mai.  Kuai no a ku ka paila hana ka haawe, i nui hoi paha ka hauoli mai o ko kauhale poe ke hoea aku.  I hea la ia Halekuai?  Aia ma ke Alanui Moi, ma mae koke iho no o ke kihi o ke Alanui Konia.