Ke Aloha Aina, Volume I, Number 7, 6 July 1895 — Page 4

Page PDF (775.12 KB)

This text was transcribed by:  Stacey Kawano
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 6, 1895

 

KE ALOHA AINA.

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Oiwi.

 

F. NAWAHI, Lunahooponopono a me Puuku.

E. L. LIKE, Hope Puuku.

 

HONOLULU, IULAI 6, 1895.

 

KE KUMU O KA MANAOLANA.

            Ua ninau ia mai makou i ke kumu o ka mau o ko makou manaolana no ka pono o ko kakou aina, ua pane aku makou me ka hopohopo ole, a ua hoike aku, eia no me makou kela uhane o ka hoopono iloko o makou, e kuhikuhi ana, a e hoolana ana i ka paulele no ka hiki mai o ka hookoia ana o ka pono a me ka oiaio.

            Aole makou i hoaui ae i ko makou alahele mai mua mai, aole hoi i pelukua a hoihope, me ke kukala akea ana aku imua o ka lahui, ua haalele i ka manaoio mua no ka pono, a ua huli ae a kukala aku la, aole e hookoia ka makemake mua o ka Lahui Hawaii, aka, ua pau loa ka manaolapa e loaa mai ana he pono no Hawaii nei!

            Ke manaoio nei makou e hoi hou mai o Karisto a noho alii hou ma ka honua nei, pela makou e manaoio aku nei, e hoihoi hou ia mai na pono o ka Lahui Hawaii i kailiia e ka poe pakaha, puni waiwai o keia ao.  He mea hiki wale no i ko ke Akua mana, ke lawe mai me ka ike ole o ke kanaka, oia kona wa e hooko ai i ka uku no ka hopena hoomanawanui o keia lahui.

 

HE MEA OLE WALE NO IA.

            O na hoohalawai ana ae, a o na hoohuihui ana ae i na poe Hawaii maoli; me ka manao e loaa he wa e pu-a ia mai ai ina olelo huasopa a na poe Kuhina, no ka olelo hoomaauea hoohui aina; oia kekahi manao hamabaga ano ole maoli.  He hamabaga ma na ano a pau loa, aole he wahi pono, aole no hoi he wahi pomaikai e loaa mai ana ma na olelo ana no ia mea, he hoohuiaina.  He mea hoopau manawa wale no ka hele a hoolohe aku i na olelo a lakou.  No ka mea, he huna loa o Kakina ma i ke kumu i ae ole ia mai ai o ke kuikahi hoohui aina apuhi a lakou.

            Eia ka New York Time, ke huepau mai i na manao o ka Aha Kuhina o Kalivilana, e hoole loa ana i ka hoohui ia Hawaii nei me Amerika, alaila, ina e hoole mai ko Amerika, aohe makemake e hoohui aku, alaila, e kahea no lakou nei i mau halawai ma Hawaii nei, e liki ai me ka haanui mai, e hui ana no!  Pehea la e hui ai?  Ke olelo aku nei o Amerika ia Enelani, e!  hookuu na lima! alaila, pane mai no o Enelani, e hookuu no hoi oe e Amerika i kou lima!  Alaila, i ka poahia e hoohuiia ai o Hawaii me Amerika?  He hamabaga keia mau hana a ua poe nei!

 

KA HOPENA O NA HANA.

            Ma ka nupepa P. C. Advertiser o ka Poakahi nei makou i ike iho ai i na olelo uahoa, e hoole mai ana, aole loa e lawe ia mai a hoikeia, a hoolahaia imua o ka lehulehu na mea e pili i na lono no ke Kula o ka Punahou.

            E kanu ia ana ia mau mea a pau loa, a nalowale iloko o ka lua, a uhi aku ka lepo, aole e ike hou ia, aole e lohe hou ia?

            Pehea, a no keaha e pau nei hoi kekahi poe Kumukula o ia kula i ka haalele mai?  Ua hewa paha lakou?  E hele aku ana lakou me ka moolelo no na mea i hanaia ma Hawaii nei, a mahope, e hoopuka hou ia aku ana ma na nupepa o Amerika, alaila, mahea e nalo ai?  Alaila, e noho mau ana ke pahaohao o na makua no keia kula a me na kumu o ke Kula.

 

KE ALAHAO O EWA A ME WAIANAE.

            No ko makou makemake i moakaka i ko makou poe heluhelu a me ko makou lahui Hawaii ponoi na mea e pili ana i keia Alanuihao o Ewa a me Waianae, a makou i hoole ai ma ke Kau Ahaolelo o ka A. D. 1890, i kekahi noi e pili ana i ka hoomahuahua ana ae i ka ukupanee maluna o na bona i hoopukaia e ka Hui Alahao o Oahu, no ka pono a me ka pomaikai wale iho no o ia poai.  Nolaila, ke lawe mai nei makou i na hoike a B. F. Dilinahama, ke poo o ua alahao la, a me ka C. H. Kluegel a me G. F. Alardt, na eneginia ponoi o ka Hui Aina me Alahao o Oahu, penei.

            1. Mai Honolulu a Hoaeae, ka palena mua o ke alahao, he 15 mile ia.

            2. Mai Hoaeae a Waianae, he 20 mile ia.

            3. O ka nui o ka lilo kukulu no 20 mile mai Hoaeae a Waianae, he $300,000 ia, ma ka $15,000 no ka mile hookahi.  O ka ukupanee no ia $300,00 ma ka 5 keneta no ke dala no ka makahiki hookahi, he $15,000 ia!  Na lilo mau o ka holo ana me ka malama ana i ke alahao a pela aku, he $10,000.  Waihona i hookaawaleia no ka uku ana i na hona he $5,000 ia.  Huina lilo wale no i ka makahiki, he $30,000.  He puu dala nui no ia, me ka helu ole ia aku o kela $300,000 i aie ia i na lilo alanui.

            O na loaa i hoakakaia, penei no ia.

            Loaa ukana a hiki i Waianae me ka hoi ana mai, he $12,000.  Ukana mai ka lua eli pohaku o Waimanalo, me ka wahie, he $3,000.  Na uku ohua, he $5,000 huina he $30,000.  Ma keia hoike ana, ua like na loaa ame na lilo no ka makahiki i koho ia, aka, aia no kela paila nui he $300,000 ke ku mai ka la aole he wahi emi iki iho

            Ina i hoohuiia na pauku alahao elua mai Honoulu a Hoaeae a Waianae, alaila, ua piha na mile he 35.

            Ina he $15,000 ka averika lilo no ka makahiki hookahi, alaila, ua piha $525,000 ka nui o na lilo no ke alahao holookoa, a ua hiki aku ka huina ukupanee e hookaaia ai he $26,250.  Nui kela puu dala!

            Iloko o ka A. D. 1890, ua laweia mai he Bila Kanawai e hoomahuahua hou ae ai i 7 keneta a ke aupuni e uku aku ai maluna o na bona aie i hoopukaia e ka Hui Alahao, a e apono pu aku hoi i ka Hui Alahao ma ka hoopaa aua aku i na waiwai o ka Hui, i loaa mai ai ke dala e kukulu hoomau aku ai i ke alahao a puni ka mokupuni o Oahu.

            Ma keia wahi, ua ae aku la ka lunahooponopono o Ka Leo e hooholo i ka Bila Kanawai M. keia wahi no hoi, ua ku ka Lunahooponopono o KE ALOHA AINA a hoole loa aku la.  Aole he mau olelo hoino pilikino hoopukaia ia wa mawaena o na aoao a i elua aole hoi he wahi olelo hoino pilikino ia Dilinahama a me kona poe hoa hui.  Aole loa!  Nolaila makou i olelo ai, he hookamani na olelo a Ka Leo, no ka mea, aohe kahua o ka oiaio iloko o kana mea i hoopuka ai

            Ina e hoomahuahua ia ae ka ukupanee e like me ia i hoiia he 7 keneta no ke dala maluna o na bona i aeia, alaila, e loaa ana he $36,650 ma kahi o $26,250, he $10,400 oi pakela hou aku.

            Ma ke Kanawai o ka A. D. 1878 i hoololi houia i ka A. D. 1880, ua loaa no i ka Hui Alahao o Oahu, ke kuleana e kikoo ai i ke Aupuni Hawaii he $2,500 no kela ame keia mile alahao i kukuluia e ka Hui.  Nolaila, he haawina kokua nui no keia a ke aupuni i kela poe kukulu alanuihao.  Hui pu hoi me na pono loaa wale mai ke aupuni aku, a me na hookuu wale ana i na auhau maluna o na hao alanui a me na lako pili alahao, a pela aku.  Aole anei ua nui a ua lawa loa ko ke aupuni kokua ana?  Aole anei o ka lahui no ka mea hookaa aku ia mau puu dala nui?  Oia!  O ka Lahui Hawaii no.  Malia paha e hoole ia ana ka makou e hoike nei, a e hoikeia mai ana na pomaikai o ka Hui Alahao me Aina o Ewa a me Waianae, aka, ke pau nei no ia makou ka hoike piha o ia Hui Alahao a malaila he poho na huahelu e hoike ana, aole loa he wahi puka i ikeia a hiki i keia la.

            He ake mau makou e holo pono a e puka pono na hana a pau loa, aka, aole he oluolu o ko makou uhane, e ike aku, e auhau ia ana na poe ilihune a uuku o kahi loaa i mea e hoopakele ia ai ka poe lako a waiwai hoi no ka lakou hana holopono ole a puka ole i moeuhane nui ai.

           

KA MOKU HOLOHOLO NANI “ELEANOR.”

            Ma ke kakahiaka o ka la Sabati nei Iune 30, ua ku mai la keia moku holoholo kaapuni honua Eleanor, iloko o 14 la a me 5 hora holo mai Yokohama Iapana-mai.

            O William A. Slater ka @a nona keia moku, eia pu me ia kana wahine a me na keiki elua, a o Mr. Howard, a o Dr. Tingley a me J. W. Slater pu hoi ma keia holo kaapuni honua ana.  Ua haalele mua loa lakou ia New London ma Konetikuta Amerika Huipuia i ka la 27 Okatoba A. D. 1894.  Ua ku mua loa lakou ma ke awa o Fayal, ma na mokupuni Az@, mai laila aku, ku ma na awa kahakai o Farani, a mai laila aku, ku ma Napela ma @alia, a ma Mesina ma Sikili, alaila, holo loa a i ke awa Said ma ka nuku o ke alawai o Zuesa.  Ma loko mai o ke alawai, ku ma Penang ma Singapose, kokoke i ka anemoku o Malata, alaila, holo i ka mokupuni o Borneo, a i Manila, a i Hongkong, Canton, Amoy, Shanghai ma Kina, Nagasaki Kobe a me Yokohama ma Iapana, alaila, hoea loa mai nei i Honolulu nei.

            E noho ana ka moku Elanor i anei he hookahi pule, alaila, holo no Hilo no ka makemake loa o Mr. Slater e ike i ka Pele.  E hoi ana oia a ku ma Kapala kiko ma ka la 20 o Iulai, a malaila, holo i Sitka ma ka Akau, a hiki hou i Kapalakiko ma ka la 21 Okatoba, alaila, huli hoi i ka home.  E manao ana e hiki aku ma ka la mua o Mei 1896.  Aia ko Slater home ma Norwick na Konetikuta Amerika.  He lala oia no ka Hui Heihei Moku o New York, a ke kau nei kona moku i ka hae o ia Hui. 

            Ua kukuluia keia moku Eleanor iloko o Mei 1894, e ka hui hana hao Bath, mamuli o ke kii a Chas. R. Hansconf i hana ai.

            He moku keia o 1,136 tona kona nui, i hoolawa ia me na pea he 10,935 kapuai kuea, a me ka mahu pu hoi.  He 231 kapuai ka loihi piha maluna e