Ke Aloha Aina, Volume I, Number 8, 13 July 1895 — Page 3

Page PDF (786.76 KB)

This text was transcribed by:  Kekai Robinson
This work is dedicated to:  Maiau Kalani Kawaiola Pili Robinson

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 13, 1895.

 

            @ nei i ko lakou Alelo.

 

            Ua ike iho makou ma ke @ a me ka Advertiser i na manao o Messers Sereno E. Bishop a me H. M. Whitney, e hoike ana i na manao apono i ka @ $4,000 i hookaawale @ Kaiulani.

            @ keia mau mea e apono @ mea a lakou i kumakaia aku @.  I na ua hoino aku lakou @ Liliuokalani ma Kona @ Moiwahine no Hawaii @ anei i hoino pu aku @ lakou ia Kaiulani, ka @ a Hooilina Moi no ke @ o Hawaii?

            Ina he kipi lakou ia Liliuokalani, aole anei ua kipi no lakou ia Kaiulani kona Hoo@.  Ina lakou e hoomalimali ana @ aole anei mahope aku, @ no lakou e kipi iaia, ina @ ka noho Moi o Hawaii?  @ no ka mea, ua maa la@ hana!

 

HE LAAU KUPAIANAHA

            Ma ka la i ku mai ai ka mokuahi Coptic, ua loaa mai he wahi @ laau kupaianaha loa.  O kona mea i ano e loa ai oia keia.

            I ka wa i wehe ia ae ai o ka wahi owaho o ka puolo laau, @ koke ae la ke ehu o ka @ a hoomaka e poniuniu ka @ e nana ana i na olelo ku@ o loko, a ia wa, o ka @ koke no ia o ka hoopailua a me ke nahu o ka opu, a hiki ole ke ai i ka ai, a hia a mau ka po.  Kupaianaha!  O ka nana wale iho no i na olelo kuhikuhi o ka laau, ina loaa e ke nahu o ka opu.

            Eia kekahi: O ka poe ku@ kiekie wale no ke loaa i keia mea ano e, aole loa e kau mai na haawina popilikia o ia ano maluna o ka poe kulana ole a me na poe haahaa loa.  Kupaianaha loa keia ano laau hookalakupua!  He Coptic kona inoa.

 

Hoike o na Ekalesia Like ole

            Iloko o ka A. D. 1884, he @ na hoahanau hoole Pope, @ hooman Bihopa Enelani, he 3,576 mau hoahanau Maremona.  I ka hiki ana mai i ka 1895 nei, loaa iho nei ia Rev. O. P. Emekona, he 4,785 poe hoahanau Kalavina, oia hoi, he 1,026 ke emi iloko 11 makahiki, oia hoi he 93 hoahanau emi iloko o ka makahiki hookahi.

            Eia nae hoi, ina ua pololei ka mea i hoikeia mai ia makou iloko p la 1895 nei, aia he 38@ mau hoahanau iloko o ka @.  Maremona mahele @ wale no.  E hoike mai ana, he 224 hoahanau oi ae iloko o ka makahiki i hala, ua like ia me 20 hoahanau pii ae iloko o ka makahiki hookahi!  Pehea keia?  Ke emi nei na hoahanau Kalavina he 93, a ke pii nei hoi na Moremona, he 20 iloko o ka makahiki?  Pehea la keia e Emekona.

 

Ke Alawai o Nicaragua.

            Ke ake nui nei na aupuni liilii o Amerika, Waena, a me ko Amerika Hema, e kokua mai o Amerika Huipuia i ka hana ana i ke alawai o Nicaragua, aka, ua hoike ae o Mr. L. McKinney o New Hampshire, ke Kuhina o Columebia ma Amerika i ka pilikia nui o Amerika Hema no keia alawai.

            Ua makemake nui keia poe aupuni i alawai, aka, o ko lakou makemake nui nae na Amerika e hana a paa pono.

            Ua manao au o ka mea pono loa e hana ai, e aho, e kuai ke Aupuni o Amerika i ke Alawai o Panama, alaila, hana aku a pau.

            Ina e kuai mai ke Aupuni i ke Alawai o Panama, alaila, hoopaa aku i kahi i koe he 24 mile wale no, oia ka mea oi loa aku o ka pono e hana ai mamua o ke Alawai o Nicaragua.

 

NUHOU KUWAHO

Ka Aha Kuhina hou o Enelani.

Ka Poe Nana e Hooko Nei i na Hana o

ke Aupuni o Beritania Nui.

            (1) Kuhina Nui; a Kakau olelo Nui hoi o ko na Aina E, oia ka Makuisa o Sulisbury; (2) Ka Peresidena o ka Ahakukamalu, oia ke Duke o Devonshire; (3) Haku Kanikela Kiekie, oia o Baron Halsbury; (4) Haku o ke Sila Malu, oia o Viscount Cross; (5) Luna Kiekie o ko ka Moiwahine mau waiwai oia o Sir Michel Hicks Beach; (6) Kakauolelo no na Hana o ka Aina, oia o Sir Matthew White Ridley; (7) Haku Mua o ke Keena Waiwai, oia o A. J. Balfour; (8) Kakauolelo o na Panalaau, oia o Joseph Chamblain; (9) Kakauolelo o ka Aina o Landsdowne; (10) Haku Mua o ka Aha Hookolokolo Moana, oia o George J. Goschen; (11) Kakauolelo o na Aina o Inia, oia o Haku George Hamlinton; (12) Peresidena o ka Papa Kalepa, oia o C. T. Richie; (13) Peresidena o ka Papa Hooponopono Aupuni Kuloko, oia o Henry Chaplin; (14) Haku Lutanela o Irelani, oia o ka Earl o Caddogan; [15] Haku Kanikela Nui o Irelani, oia ka Baron Ashbourne; [16] Kakauolelo no Sekotia, oia o Baron Balfour o Burleigh; [17] Luna Nui o ka Maheleaina o Lancaster, oia o Sir Henry James; [18] Kakauolelo o ke Keena Waiwai, oia o Robert William Hanbury; [19] Kakauolelo malalo iho o ke Keena Aina E, oia o George F. Curzon.

 

KA SALISBURY HOOPONOPONO AUPUNI.

            Ua noho mau oia iloko o na Kau lehulehu wale no na makahiki loihi me ka hoomaopopo nui ana i na loli ano e ana o na hooponopono aupuni mawaena o Beritania a me na aupuni he lehulehu wale o ke ao holookoa.

            Mamuli o keia ikeia o kona hoi hou ana ae nei, iloko o ka noho hookele ana no Beritania, ua manao kekahi poe loea kalai aupuni, aia he wa a he ouli hou, no kana mau hana i manao ai e hana, a hoikeia ae i ke ao holookoa.

            Eia na ninau o Venezuela, Nicaragua, a me Hawaii ke ku malie nei, a ke waiho hoomauia nei, me ka hoopau ole ia o na hana, a ke noho nei hoi ko Amerika me ke ake, e hoikeia ka hopena o na mea i hanaia maluna o ka hooholo ana a na mana pookela o ke ao holookoa.

            He kanaka o Salisbury i hilinai nui ia e ka Moiwahine Vitoria a pela no hoi me ka lahui Beritania.  Ma ia mea, e hiki ana iaia ke hooko ina hana me ke kaulike a me ka pololei maoli.

 

KE AUMOKUKAUA O RUSIA.

            O ke aumokukaua nui o Rusia ma ka moana Pakipika, ua hookau liilii ia ma na wahi he lehulehu wale, ma ha pilikahakai o Valdivostock, me ka hookoeia o kekahi mau moku e ku ana maloko o ia awa.  Ua mahele liilii ia ke aumoku pela, i ole ai e hiki e loaa ka manao nui o ka ikaika o na aumoku ko hoohuiia.  Aia he 80,000 poe koa i hoonohoia ma Valdivostock.  Me he mea la, he hoolele kaua keia a Rusia ia Iapana.

 

HE PAUAHI NUI.

            He pauahi nui ma ke kulanakauhale o Kapalakiko, ma ka hora 6 p. m. o ka la 27 o Iune, a he elua kuea holookoa i pau na hale he 200 paha ka nui, a lilo i puulehu, a ua kohoia he $1,000,000 ke poho ma ia pauahi ana.

Ko Iapana Noho Makaukau

            Oiai, ua hoopau pono ke aupuni o Iapana i kona kahua hana kaua me ke aupuni o Kina me ka lanakila nui, a oiai e hoopau ana oia i ke kaua me ka hooponopono i ke kuikahi me Kina, aia hoi, ua komo keakea mai la na aupuni o Rusia, Farani a me Geremania, ia Iapana, a ua hooke aku la i kana hana i luhi hookahi ai mamuli o ke koa a me ka wiwo ole o kona lahui.

            Ano, i keia la, eia o Rusia ke hoomakaukau kaua mai nei e lele mai maluna o Iapana me na aumoku nui a me na pualikoa lehulehu wale.  Eia o Iapana me kona hoomaha ole, ke hana nei i na mea a pau loa e pale aku ai i na hana e hoopoino mai ai i kona aina a me kona lahui.  Eia kona mana kaua moana, he 42 paha moku kaua me na pualikoa he 70,000 ke ku nei me ka makaukau mau.

 

Ka Uwea Moana

            Ma na hoike o na nupepa i loaa mai nei ma ka mokuahi Coptic, ua hoikeia mai ka manao hooholo like o Beritania Nui, a me kona mau panalaau Kanada, Nu Kilani a me Australia, no kahi e hookau ai i ka uwea mawaho ae o na Paemoku o Hawaii nei, oia no ka mokupuni Fanning, e waiho nei iloko o keia moana Pakipika.

            Aia keia mokupuni ma ka aoao komohana hema mai Hawaii aku nei, he aneane 1,100 mile mai Honolulu aku, a ma ka latitu akau 3 degere.

            Ua hooholo ka hui kalepa o na aupuni huiia me Beritania e hoomoe i ka uwea moe moana maluna o keia mokupuni, me ka haalele loa i ka Paemoku o Hawaii nei, mamuli o ka hoole ana o Hawaii i ke noi a Beritania, no ka mea, ua paa o Hawaii malalo o Amerika (wahi a lakou nei).

            O ke kumu i ake ia ai o Hawaii, i hapa like ka loihi o ka moe ana o ka uwea, oiai, he 3232 mile mai Vanekoua a i ka mokupuni o Fanning, oiai hoi, he 2132 wale no mile mai Vanekoua a Hawaii nei, he 1,100 ka loihi aku.

            E hoomoe ia ana ka uwea, mai Auckland ma Nukilani, a i ka mokupuni Norfolk ma ka Pakipika hema, he 415 mile ka loihi o ia kowa, mailaila mai a Fiji, he 1022 mile, mailaila mai a ka mokupuni Fanning, he 1725 mile ia, a mailail ae a i Vanekoua he 3232 mile ia, Huina pau loa o na mile e hoomoe ia ai i ka uwea, he 6,484 no ia, he loihi i aneane e pakolu i ko loihi i ko ka uwea o ka moana Atelanika, nona na mile uwea he 2,164 wale no.

            O ka lilo i kohoia no keia uwea mai Nukilaui a Vanekoua, he $7,585,000.  He laina Beritania holookoa keia, aole i ae ia na aupuni e ae e komo aku.  Ua nana aku o Enelani i ka holomua o kona lahui ma na wahi a pau loa o ke ao nei, a me na ulia hoala kaua ma ka honua holookoa.

           

            I ka Poaha nei i malama ia ana he aha hulahula maloko o ka halekula o Sana Anaru e na haumana oia kula.