Ke Aloha Aina, Volume I, Number 8, 13 July 1895 — Page 5

Page PDF (771.79 KB)

This text was transcribed by:  Rosemary Robinson
This work is dedicated to:  No Na Po'e Hawai'i

KE ALOHA AINA

POAONO, IULAI 13, 1895.

 

@@@ a i ka hana kolohe a ma poe i hana iho nei, a kakou @@ hoi i ike maka ai.

Ina kakou ua ike he hana hewa ka ia poe haole i hana ai, @@ noho a kokua aku, o like @o @@anei kakou me lakou. O @@ hana hewa, a me ka @@ua hewa, ua like pu ko @@@; no ka mea, na ike @@@ a ua hana, a kokua @@@@.

@@@ @eia e ike ia ai, ke mau 222a manaolana o ka loa @@@ Hawaii no ka hoea mai o @@@ @awa e weheia ai ka ha@@@ @2 ninau pili i keia lahui.

 

Na Makuahine o Roma!

@@@ mai ke kumumanao @@@ @@@ ESTHER STEIN, o ke Kula @@@kamahine @ Kamehameha, 1895.)

@@@ko o na la e makamaka @@@ o Roma, oiai no o Lo@@@ o kamau ana kona ola, a @@@ hoi o ke kulanakauhale @@ ika mea i lilo mahope mai, @@@ Moiwahine o ke Ao nei) ka @ea he wahi kauhale uuku ma@@@ la wa, e noho ana ma@@@ kekahi ma@ wahine mai@@@ @ koa no hoi.

O lakou ka mua loa o na ha@@@ he lehulehu wale o na @@hine Koikoi o roma. @@ komo ke kulanakauhale ilo @@ ea poino weliweli. O ka@@@ no lua ole a @urpia, ka @@@ nana i wehe kamaina aku @@@ uuka-pa i ka puulikaua @a.

Ua piha u @a alanui o @@ me na poe koa. Ua pii mau ka lanakila o na poe Sabi@@@ @@ @a poe wahine e holo @@@ulu ana mawaena o na @@ka kaua, e hooho ana, "E @@@ oukou, e lawe pio hou @@@ou?

@@@@ hoi oukou e luku ana i @@@@, alaila, e kanikau au@@ @akou i na kaikunane a @@ @ makuakane o makou. A @@ @@ oukou e luku ana i na @@@ roma, alaila, ua hoolilo mai oukou la makou i poe wahine @@@ make home ole."

Mamuli o ia mau mapuna olelo a lakou, o na poe kanaka @@@ @@ hiona weliweli mamua) @@ @@ koke iho la lakou i na @@@ iloko o na wa-hi, a maluma koke iho la mahope. Mai ia manawa mai, ua hoohui @@ na poe Roma a me na Sabi@@ lahui hookahi. Mamuli o @@ hana koa loa a na wahine, @@@ nui ae o Roma (iloko o @@@ la) a pakolu kona nui i @@@ mamua.

@@ @a keneturia lehulehu @@ mahope mai, ua malama @@@ ka la kulaia me ka aha@@@ @@@aronaia. He nui na @@@ haawiia i na wahine @@@ @@ makuahine a me na @@@ @@hine opio, i mea hoomanao ka mea a na wahine i @@@na @@ la la.

No keaha la i ulu ai ka manao koa loa iloko o na wahine o Roma? No ka mea, ua oi ko lakou aloha i ko lakou mau home. A no keaha la i loaa ai ia lakou kela manao aloha nui no ko lakou mau home? No ka mea, ua hoonani ia ia mau home, mamuli o na hana ponoi iho a ko lakou mau lima.

I ka manawa a na keikikane a ka Moi Turguinius a me ko lakou mau hoahanau (Kausini) Collatinus i hoopaapaa ai, no ka mea o lakou i loaa iaia, ka wahine oi loa aku o ka ui. Loaa iho la nae ia lakou, ka ui i alohaia, o Lucretia e milo lopi ana me kona kokoolua wahine opiopio, e like me kela wahine hooikaika hana a Solomona i mahalo ai, a olelo ai penei:

"O aku kona mau lima ma kahi e kau ai ke olona.

Lalau kona mau lima i ka mea milo lopi.

O aku ia i kona mau lima i ka poe hele, kikoo oia i kona mau lima i ka poe ilihune.

O ka molowa, ua hoolaka ia ia e ka poe Roma kahiko loa. Aka, ma he Roma kulana kilakila, aole loa ia he mea ku i ka noho kuonoono ana.

I ka manawa o Coriolanus i hoakoakoa ai i kona pualikoa nui, o ka poe Volcians a hoomaka aku e kai no Roma, au luku aku oia i na kauhale a pau loa o na poe Plebeims e ku ana ma ke alanui ana e hele ana.

Aia o roma holookoa iloko o ke kulana pihoihoi ano e loa.

Ua hoounaia aku he poe Senatoa hanohano, e halawai me ia. Ua nonoi aku la lakou me ke ano o ke koa wiwo wale no ka maluhia o ke kulanakauhale.

Ua hoole mai o Coriolanus i ka lakou noi, a ua hoihoi aku la ia lakou me ka manaolana poho. Alaila, ua hoouna ia na poe Kahuna Laa a me na Auguro (poe aumakua manu) e noi aku ma ka inoa o na akua o Roma, aka, o ka hopena o ka lakou noi ana. ua lilo he mea makehewa loa.

Alaila, hoomanaoia ae la keia o ke kanaka paakiki loa, he mea mau no kona aloha a me kona makau i kona makuahine ponoi.

Nolaila, ua hookikinaia ka makuahine e hele oia e hui pu me kana keiki ponoi, a nonoi aku no ke ola o kona kulanakauhale.

I ka wa o Coriolanus i ike mai ai i kona makuahine ponoi, a lohe hoi i kona leo (kaukau) nonoi no ke kulanakauhale, hooho ae la oia:—"Ua hehee au! Aole hoi au he kino-lepo oi ae o ka ikaika mamua o ko kekahi!"

"Ke kulou mai nei ko'u makuahine ia'u! A ina he hiki e like me Olympus i hana ai i kekahi mauna liilii, alaila, he mea pono e hoolohe koke ia ke koi, me ke kunou haahaa ana."

Ua haawi pio mai ke kanaka ikaika i kana mau kahua hana pono ole a pau, i ka mana o ke kulana palupalu a haahaa o kona makuahine.

A olelo mai la oia: "E na Lede! ua manao oukou i luakini e kukuluia e oukou. O na pahikaua a pau loa o Italia, a me kona mau pualikaua hui, aole loa e hiki ke hoihoi mai i keia maluhia ana. Oia! o ka poe Senatoa hookano! O ka poe Kahuna Laa! am me na kanaka kaua a  pau loa o roma, aole he hiki ia lakou ke hana i ka mea a na wahine i hana ai! Na lakou i hoopakele ia Roma!"

I ka wa a ke Senate i halawai ai (mahope koke iho o keia la) ua hooholo lakou he olelo paa loa; o na makemake a pau a na wahine e hoike mai ai, e ae koke ia aku no ia no lakou

O ko lakou makemake, e kukuluia i Luakini no ka hanohano o ka Pomaikai o na Kama Wahine . Ua kukuluia ka luakini a paa, a ua ku oia no na makahiki he loihi loa, he kia hoomanao no ka, lanakila ana o Volumnia ka makuahine o Coriolanus.

O na Makuahine aloha o Roma, ua makemake mua lakou e auamo i ko lakou mau mahele o na haawina kaumaha o ka lehulehu. Iloko o na la pouli o na kaua Punic, mahope iho o ka haule poino ana ma Cannae, i ka wa o na makuakane, na kane, a me na kaikunane e haal@@u ana no ko lakou kulanakauhale aloha, ua puka mai la na wahine iwaho me ka wiwo ole, a hoolala iho la i na Kanawai Oppian.

Ua olelo lakou, aole kakou e komo i na aahu nani, e haawi aku no makou i ko makou mau lako hoonani a pau loa, e kuai ia, i loaa ai ke dala e hiki ai ke ukuia i ka pualikaua. Aole loa makou e hooholo maluna o na kaa lio, no ka mea, ua kupono loa na lio, no na poe koa wiwo ole. Pela lakou i hoohele ai ia lakou iho i na mea lako nani, a me na mea hooluolu, a hiki i ka wa i pau ai na kaua Punic.

I ka wa i ulu nui mai ai ka waiwai o Roma, alaila, ua manao na wahine e loaa hou ia lakou ka hanohano o ke ola ana.

Ua olelo ae o Cato: "Ua hoikeia kakou, (na kane) aole e hike ia kakou ke ku aku e kue pakahi i na wahine, a ano, ua maopopo loa ke hoopuka ae, i ka mana ole ke kue aku ia lakou, am ko lakou ano huiia.

Pela no hoi, he nui wale na wahine i hoao e hooponopono hou i na Kanawai Oppian ; a ua aahu iho i na lole nani, a me na mea hoonani makamae. Aia hoi kekahi i like loa me Cornelia maikai, ka mea i hoolilo i ko lakou dala, no na mea oi aku o ka maikai.

O Cornelia, oia ke kaikamahine a Scipio Africanus Nui. O kana kane, oia Tiberias Gracchus; ua make e o Tiberias mamua o ka make ana o kana mau keikikane (ua hoonaauaoia na Gracchi) ua hoolilo nui o Cornelia i kona manawa a pau no ka hoonaauao ana i kana mau keikikane aapo opiopio.

I ka manawa a kona mau hoaloha kuonnon i koi mai ai iaia, e kahiko i na momi hoonani, a me na lole silkia, ua pane ae la oia: "O ka'u mau keikikane, oia ka'u mau momi makamae."

Mahope mai, ua lilo io no lakou (na keikikane) he mau momi iaia, aole iaia wale no, aka, he mau momi nani lakou no ko lakou aina. Ua olelo aka oia i kana mau keikikane: "Ua ike mau ia au, o ke kaikamahine a Scipio, aka, ua makemake au e ikeia ma keia mua aku, o ka makuahine o na Gracchi."

Ua hoike mua o Cornelia i kona makemake. Ua kahakahaia maluna o kona kia hoomanao na huaolelo penei: "Gonelia ka Makuahine o na Gracchi."

Ua kakauia @o hoi: "Maanei nei e moe nei o Cornelia, ka wahine ui a naauao o Roma." A i ole ia, "O Cornelia nona ka lima i akeia e na Moi a me na Alii."

A mamuli o kona ao ana, a me kana hoonaauao ana ia mau kanaka koikoi, kana mau keiki kane ponoi na Gracchi, ka mea ia i oi loa aku ai ka nani mamua o kona ui a me kona naauao.

O ka haiolelo kaulana mua loa a Julius Ceasar, ma na hoike o Roma, ua hoopukaia no ia i ka hoolewa ia ana o kona makuahine (aunt) Julia, ka wahine a Marius.

O kekahi o kana mau olelo hoalohaloha kaulana. Ka mea hookahi i oleloia, nana i ume mai i ka puuwai o na poe kupa a pau loa o Roma, ua kamailio ia ia mea i ka hoolewa o kana wahine opiopio ponoi.

Ua hoopuka ae oia: "Ua olelo oukou he kanaka kaulana au, a he Kenerala hoi; aole au e lilo i kanaka kaulana, ina aole o'u aloha i ko'u aina, aole hoi au e lilo i Kenerala Nui, ina aole au e aloha i kou home."

E loaa ana i na wahine opiopio o Hawaii na haawina ao he nui, mai na Makuahine mai o Roma.

I na he mea e hiki ai ke lilo ko kakou aina i mea nui i punahele na kakou, alaila, e hiki no ia, ina ko kakou lahui e hooko i ka oiaio.

He mea pono ia kakou ke hoonani i ko kakou, mau home a nani, (ko kakou ponoi iho) i loaa ai ia kakou he kumu e aloha ai. E pono hoi e malama i ko kakou ola me ka maemae a me ka hoopono. Ua pono loa hoi (ma ka kakou mau hana hookuonoono) ma ka hana a ko kakou mau lima ponoi e kukulu ae i aina o na home nani.

Alaila, e hiki koke mai auanei ka manawa a kakou e hauoli ai ke olelo ai: " He Hawaii no au, " e like me ka olelo ana a na poe kahiko o Roma, " He Roma no au. "