Ke Aloha Aina, Volume I, Number 12, 10 August 1895 — Page 6

Page PDF (776.91 KB)

This text was transcribed by:  Phyllis O'dea
This work is dedicated to:  To Kitty! I love you sista!

KE ALOHA AINA

6

Ka Moiwahine Liliuokalani

 

            Ma na lono i loheia mai, aia no Oia iloko o ka oluolu o ke ola kino maikai, a ke hoomau nei i Kona noho hoomanawa nui ana iloko o keia wa, e like no me ka wa i hala aku.  O ka ihiku keia o na mahina o Kona noho ana malalo o na hoopai a ka mana Repubalika, alaila, he 4 makahiki a me 5 malama ka Manawa hoopai i koe.

            Na ke Akua, ke Alii o na Alii, a me ka Haku Mau Loa e malama ia Liliuokalani, a e hooloihi i Kona mau la, a hala aku ka hoopai ana no na la ino, iloko o ka hopena e hoopoina loa ia ai.

 

Ka Hoike Keena Waiwai

 

            Ma ka nupepa “Star” o Augate la 6 nei, ua hoikeia ae na loaa a me na hoolilo o ka Waihona Waiwai o ka mahina o Iulai, 1895, penei.

Koena i Iulai I,                                    $79,374.82

Na loaa aie Iulai I,                                 42,569.64

Huina ma ka Waihona, Iulai I He      $121,944.46

Na ioaa a pau loa                                 132,830.78

Kuai o na bona aupuni                           12,600.00

Waihona Banako Hale Leta                   12,000.00

            Huina nui                                $279,375.24

 

Na hoolilo apau loa                               155,432.25

Aie lahui i ukuia                                        2,300.00

Na Nota Keena Waiwai i ukuia                5,000.00

Dala Banako Hale Leta i unuhiia                  600.00

Na lilo malalo o ke Kanawai Aie               8,519.07

Helu Koena Iul 31                                   54,473.35

Helu Koena o na Loaa, Iulai 31,              53,050.57

Huina Koena Keena Weiwei, Iulai 31   107,523.92

            Huina hoolilo                          $279,875.24

 

Na Bona Aie                                       $2,945,600.00

Na Nota Keena Waiwai                             90,000.00

Ka Waihona Banako Hale Leta               719,800.27

                                                            $3,755,400.27

 

Hoolawe Koena Aie                                   53,050.57

 

Koena Aie,                                          $3,702,340.70

 

HOOMANAO.

Na Bila I kuku ole ia a hiki I Iulai 31, 1895.

Aperila                                                                $27,111.92 

Mei                                                            27,954.11

Iune                                                           47,301.83

                                                                $92,567.86

 

Ua hookaawale ia e like me ke kauoha o ke Kanawai Banako Hale Leta      $50,000

Ka haawina i hookaawale maoli ia                                                                $104,628.16     

O ka huina lilo kaua kuloko o Jan. 1895                                                           95,565.00

 

Ina e hoomaopopo iho ka la hui i keia mau huahelu, e loaa no ia oukou na manao pahaohao no ka nui launa ole mai o na kiola dala i o a ianei, a nalo wale aku la iloko o ka moana hohonu loa.  i ko makou hookuku ana ae me na hoolilo o ka mahina hookahi iloko o ke au Aupuni Moi, aole e loaa keia, ka nui hewahewa launa ole o na hoolilo ana.  Ke kiola nei ka akau a me ka hema.  Owai ka mea nana aku ia mea wahi a ka poe kolea kauahua.  Ua hiki hoi ia.  Ina iho ko waho a komo mai, alaila, paa lakou la i na maka ha i hea iho e loaa ai ko lakou nei ola?  Pau loa i ke ahulau a ke nele a me ka polloi.  Oi aku ka uwe me na waimaka i ki ka lahui Hawaiii hoopilikia wale ia.

 

HE MANAO HOOLE I KE KOI POHO.

 

            Ua ike iho makou ma ka nupepa Star o ke ahiahi nei Augate 6, e olelo ana, ua lawe ia mai o Ioela a me Palao mai ka halepaahao mai o Kawa ma ke Keena o ka Hamuku, mamua o ke awakea o nehinei no ka manao ninau aku ia laua heaha la ka laua pane e kue aku ai i na koi poho e kue ana i ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei.

            Me keia mau hana e maopopo loa ai, ke hoao ikaika nei na poe Luna o ke Aupuni Repubalika o Hawaii e kue, a e hoao e hole aku, a ina he mea laki, e hole loa aku no i keia koi a ke Aupuni o Amerika Huipuia, i koi mai nei e uku i na $25000 a i ole ia, i na koi e ae paha e hoea mai ana.

            Ke hoike aku nei makou, he mau hana ano kamalii keia a ke Aupuni e hana nei, ko ke Aupuni kii ana i na paahao ka laiaina Hawaii, i hoike e kue aku ai i ke koi an Peresidena Kalivalana a me ka lahui Amerika.  Me he mea la, ua makemake keia aupuni, e umiapuaa i ka noho lanahila ana o ke kanaka Amerika maluna o ka lepo o Hawaii nei, a e hoolilo i ke kuokoa o ke kanaka i mea like loa, me ke ano o ke kanaka e noho kauwa kuapaa ana.

            Nui ke kaena o keia poe mamo a na haole Amerika, no ka loaa ana o keia aupuni noho kuokoa a noho lanakila, e like me kou Amerika noho i anakila ana, ka aupuni o ko lakou mau makua nana mai lakou.  Aka nae, aole loa pela ko lakou nei ano io maoli, oiai keia haunaele iho nei o Ianuari 1895, he mea hopuhopu waie ia no na kupa Amerika, na Beritania, na Geremania, a hoopaa ia ma ka halepaahao me ka hewa ole kumu hoopii ole, olelo hoike kue ole, a mahope, hookuu wale aku no i ke kanaka me ka hoike ole aku i kekahi no ia hana ana.

            Pehea la?  E hiki ana no i kahi Repubalika o Hawaii nei ke hoao e hole i kela koi poho?  A e hiki ana no paha i kona mau pualikaua ke aa e pale aku ke lele mai na pualikoa o Amerika a paa i ka hale dute a me ke Keena Waiwai, a me na oihana loaa o ke aupuni?

            E hiki anei i ka Uamuku me na puali makai ona ke hoao e paa aku i na keiki aukai o Enelani ke lele mai lakou e paa ia Honolulu nei?

            I na lakou e ike e lele mai ana ia poe me na lako kaua, alaila, o makou ka hoike e nana aku ai i ko lakou pau ana i ka naholo e pee iloko o na poopoo e keia kulanakauhale.

            O ka makou olelo ao mua, e noho ilalo, a noonoo kanaka makua, a mai hoao e hoaui ae mai ka hooko ana aku i ka mea e lapaauia ai ka poino, o ka mea ana i hoopoino kumu ole aku ai.

 

KA UWEA MOANA HOU.

            Ua ike iho makou ma ka Advertiser, eia o Konela Z.S. Spalding ke liuliu nei e hapai i ka hana hoomoe uwea telegarapa, mawaena o Hawaii nei a me Kapalakiko ma Kaleponi ma Amerika.

            Ke hoike nei o Spalding, he hui no Enelani ka poe mea dala nana e hapai ana i keia hana, a ina hoi ke Aupuni Hawaii e hoopaa mai ana i oku kokua o $50,000 i kela a me keia makahiki e kokua aku ai i ka ui no keia hana no 20 makahiki, ua like ia me $1,000,000 e uku aku ai ia hui.

            Ua hoikeia ae o Kakina ka Loio o Spalding ma keia hana, a ua manaoia, aole he mau aupuni e ae ia e komo ma ia hana o keia poe wale no me keia aupuni.

            He mea maikai ka hapai ana i kei hana aka owai ka mana nana e hoomalu a e hooko i na lawelawe ana o keia uwea?  Aole anei o na poe nana ka hapanui o na dala kokua?  A pehea, owai ia poe?  Aole anei o ka poe Beritania no hoi a lakou nei e noke nei i ka hoinoino?  Oia no hoi!

            A ina lakou la ka poe nona ka hapanui o ke dala, e kahea aku i ko lakou la aupuni e kokua ia lakou, a e lawe ae e na hooponopono ana o keia uwea maloko o kona lima, alaila, heaha ka keia Aupuni e hana aku ai?

            E maakaala ia oukou i na poe kaula maalea, i piha ia o loko i na manao maakea!

            Ke hoomanao ae nei makou i kela uwea-popopo a Kakina ma i hoomoe ai mawaena o Hanauma a me Molokai, a mai Molokai a Kaanapali iloko o kela mau makahiki 1888-1889 paha.  Heaha ke ano o kela uwea i laweia mai ai?  Aole anei he uwea popopo imi da@ ia?  A ina i holopono ia ha@ me ka loaa ole o ka ulia i ino@ ai, ina ua loaa na dala kok@ aku o ke aupuni no kela @ hoopoho dala?  Laki @ kou ma ia hana no ka i@ ka hana kolohe.

            Ua laweia mai, kekahi pau@ uwea o ua uwea la e hoike @ makou, a ua olelo mai @ ike, pia kekahi o na ha@ he lua ole i hana ia, @ mai iloko o keia aupuni @ aihue dala.  Nui no ka apiki ka haole!

 

Aole Paha Pela?

            Ua ike iho mako m@ nupepa Star, ma ka hoike @ Kuhina Waiwai, e olelo @ O na uku Luna Oihana, @ na poe uku a pau o ke aup@ ua hookaa ia na uku me h@ loki ole ia, ma na Ia 5, @ a me ka la hope loa o na @ hina a pau loa.  Oiaio paha @ kahi?  Aole paha i uku@ kahi?

            He nui ka nukunuku @ kahi poe, no ka loaa @

Ko lakou mau uku hana @ loa ka maluna i ke kulu@ Olelo mai kekahi, aole iki mai kou uku a pau wale la kela mahina, a eia ke@ hina ke hele nei, me ka @ ole o kekahi wahi dala n@ mahina aku la.

            I na he oiaio keia, alaila @ paha ke Kuhina Waiwai @ maopopo iki aku i kela p@ olelo nei, aole he ukuia @ lakou luhi o ka hana ana @ lo o ke aupuni?  I na hoi pau io i ka ukuia, alaila, @ lolei ka olelo hoike a ke @ hina Amerika. 

 

NA POE HANAU O KA LAHU@

            Ma Kalapana, Puna, Hawaii ua hanauia mai he mau ke@ opio nani e ola nei me ka m@ kai, he ehiku ko lakou nui p@ nei.

            Ianuari 11, 1895.  N@ Kama me Mikala Kam@ keikikane.

            Maraki 7, 1895.  Na W@ heiki me Heneriata, he @ kane mohaha maikai.

            Mei 31, 1895.  Na T.H. @ aihili me Mareka, he keiki@

            Iune 22, 1895.  Na HEW@ son me Elizabeka Wilson keikikane.

            Iune 22, 1895—Na Sant@ kua me Kaaua, he kekik@

            Iulai 2, 1895—Na Sam K.@ puakela me Elizabeta K@ kela, he keikikane.

            Iulai 7, 1895.  Na J.M.@ ma, me Mrs. Kaawaloa K@ he keikikane.

            He elima mau hapai @ koke ana iloko o keia @ aku.

            Ma Kaimu Puna Hawaii @ nauia he kaikamahine, Kealiihoomalu me Kalama.